📜

9. පාතිමොක්ඛට්ඨපනක්ඛන්ධකො

පාතිමොක්ඛුද්දෙසයාචනකථාවණ්ණනා

383. පාතිමොක්ඛට්ඨපනක්ඛන්ධකෙ පාළියං නන්දිමුඛියාති ඔදාතදිසාමුඛතාය තුට්ඨමුඛියා. ‘‘උද්ධස්තං අරුණ’’න්ති වත්වාපි ‘‘උද්දිසතු, භන්තෙ, භගවා’’ති පාතිමොක්ඛුද්දෙසයාචනං අනුපොසථෙ උපොසථකරණපටික්ඛෙපස්ස සික්ඛාපදස්ස අපඤ්ඤත්තත්තා ථෙරෙන කතන්ති දට්ඨබ්බං. කස්මා පන භගවා එවං තුණ්හීභූතොව තියාමරත්තිං වීතිනාමෙසීති? අපරිසුද්ධාය පරිසාය උපොසථාදිසංවාසකරණස්ස සාවජ්ජතං භික්ඛුසඞ්ඝෙ පාකටං කාතුං, තඤ්ච ආයතිං භික්ඛූනං තථාපටිපජ්ජනත්ථං සික්ඛාපදං ඤාපෙතුං. කෙචි පනෙත්ථ ‘‘අපරිසුද්ධම්පි පුග්ගලං තස්ස සම්මුඛා ‘අපරිසුද්ධො’ති වත්තුං මහාකරුණාය අවිසහන්තො භගවා තථා නිසීදී’’ති කාරණං වදන්ති. තං අකාරණං පච්ඡාපි අවත්තබ්බතො, මහාමොග්ගල්ලානත්ථෙරෙනාපි තං බාහායං ගහෙත්වා බහි නීහරණස්ස අකත්තබ්බතාපසඞ්ගතො. තස්මා යථාවුත්තමෙවෙත්ථ කාරණන්ති. තෙනෙව ‘‘අට්ඨානමෙතං, භික්ඛවෙ, අනවකාසො, යං තථාගතො අපරිසුද්ධාය පරිසාය උපොසථං කරෙය්ය, පාතිමොක්ඛං උද්දිසෙය්යා’’ති (අ. නි. 8.20; චූළව. 386; උදා. 45) වත්වා ‘‘න ච, භික්ඛවෙ, සාපත්තිකෙන පාතිමොක්ඛං සොතබ්බ’’න්තිආදිනා (චූළව. 386) සාපත්තිකපරිසාය කත්තබ්බවිධි දස්සිතො.

සඞ්කස්සරසමාචාරන්ති කිඤ්චිදෙව අසාරුප්පං දිස්වා ‘‘ඉදං ඉමිනා කතං භවිස්සතී’’ති පරෙහි සඞ්කාය සරිතබ්බසමාචාරං, අත්තනා වා ‘‘මම අනාචාරං එතෙ ජානන්තී’’ති සඞ්කාය සරිතබ්බසමාචාරං. සමණවෙසධාරණෙන, සඞ්ඝිකපච්චයභාගගහණාදිනා ච ජීවිකං කප්පෙන්තො ‘‘අහං සමණො’’ති පටිඤ්ඤං අදෙන්තොපි අත්ථතො දෙන්තො විය හොතීති ‘‘සමණපටිඤ්ඤං බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤ’’න්ති වුත්තං. අවස්සුතන්ති කිලෙසාවස්සනෙන තින්තං. සඤ්ජාතදුස්සිල්යකචවරත්තා කසම්බුජාතං, අසාරතාය වා කසම්බු විය ජාතං. බහිද්වාරකොට්ඨකා නික්ඛාමෙත්වාති ද්වාරසාලතො බහි නික්ඛමාපෙත්වා.

384. මහාසමුද්දෙඅභිරමන්තීති බහුසො දස්සනපවිසනාදිනා මහාසමුද්දෙ අභිරතිං වින්දන්ති. න ආයතකෙනෙව පපාතොති ඡින්නතටමහාසොබ්භො විය න ආදිතොව නින්නොති අත්ථො. ඨිතධම්මොති අවට්ඨිතසභාවො. පූරත්තන්ති පුණ්ණත්තං. නාගාති සප්පජාතිකා.

පාතිමොක්ඛුද්දෙසයාචනකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පාතිමොක්ඛසවනාරහකථාදිවණ්ණනා

386. උදාහරිතබ්බන්ති පාළියා අවත්වා තමත්ථං යාය කායචි භාසාය උදාහටම්පි උදාහටමෙවාති දට්ඨබ්බං.

පුරෙ වා පච්ඡා වාති ඤත්තිආරම්භතො පුබ්බෙ වා ඤත්තිනිට්ඨානතො පච්ඡා වා.

387. කතඤ්ච අකතඤ්ච උභයං ගහෙත්වාති යස්ස කතාපි අත්ථි අකතාපි. තස්ස තදුභයං ගහෙත්වා. ධම්මිකං සාමග්ගින්ති ධම්මිකං සමග්ගකම්මං. පච්චාදියතීති උක්කොටනාධිප්පායෙන පුන කාතුං ආදියති.

388. ආකාරාදිසඤ්ඤා වෙදිතබ්බාති ආකාරලිඞ්ගනිමිත්තනාමානි වුත්තානීති වෙදිතබ්බානි.

පාතිමොක්ඛසවනාරහකථාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

අත්තාදානඅඞ්ගකථාදිවණ්ණනා

398. පුන චොදෙතුං අත්තනා ආදාතබ්බං ගහෙතබ්බං අධිකරණං අත්තාදානන්ති ආහ ‘‘සාසනං සොධෙතුකාමො’’තිආදි. වස්සාරත්තොති වස්සකාලො. සොපි හි දුබ්භික්ඛාදිකාලො විය අධිකරණවූපසමත්ථං ලජ්ජිපරිසාය දූරතො ආනයනස්ස, ආගතානඤ්ච පිණ්ඩාය චරණාදිසමාචාරස්ස දුක්කරත්තා අකාලො එව.

සමනුස්සරණකරණන්ති අනුස්සරිතානුස්සරිතක්ඛණෙ පීතිපාමොජ්ජජනනතො අනුස්සරණුප්පාදකං. විගතූපක්කිලෙස…පෙ… සංවත්තතීති එත්ථ යථා අබ්භහිමාදිඋපක්කිලෙසවිරහිතානං චන්දිමසූරියානං සස්සිරීකතා හොති, එවමස්සාපි චොදකස්ස පාපපුග්ගලූපක්කිලෙසවිගමෙන සස්සිරීකතා හොතීති අධිප්පායො.

399. අධිගතං මෙත්තචිත්තන්ති අප්පනාප්පත්තං මෙත්තඣානං.

400-1. ‘‘දොසන්තරො’’ති එත්ථ අන්තර-සද්දො චිත්තපරියායොති ආහ ‘‘න දුට්ඨචිත්තො හුත්වා’’ති.

කාරුඤ්ඤං නාම කරුණා එවාති ආහ ‘‘කාරුඤ්ඤතාති කරුණාභාවො’’ති. කරුණන්ති අප්පනාප්පත්තං වදති. තථා මෙත්තන්ති.

අත්තාදානඅඞ්ගකථාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පාතිමොක්ඛට්ඨපනක්ඛන්ධකවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.