📜

කථිනභෙදං

කථිනඅත්ථතාදිවණ්ණනා

404. කථිනෙ අනාගතවසෙනාති උදකාහරණාදිපයොගෙ උප්පන්නෙ පච්ඡා ධොවනාදිපුබ්බකරණස්ස උප්පත්තිතො තප්පයොගස්ස අනාගතවසෙනෙව අනන්තරපච්චයො. පච්චයත්තඤ්චස්ස කාරියභූතස්ස යස්මා නිප්ඵාදෙතබ්බතං නිස්සාය පච්චයා පවත්තා, න විනා තෙන, තස්මා තෙන පරියායෙන වුත්තං, න සභාවතො සබ්බත්ථ. තෙනාහ ‘‘පයොගස්ස හී’’තිආදි. තත්ථ පයොගස්ස සත්තවිධම්පි පුබ්බකරණං පච්චයො හොතීති සම්බන්ධො. කාරණමාහ ‘‘යස්මා’’තිආදි. පුබ්බකරණස්සත්ථායාති පුබ්බකරණස්ස නිප්ඵාදනත්ථාය. පුරෙජාතපච්චයෙති පුරෙජාතපච්චයස්ස විසයෙ. එසාති පයොගො. ධොවනාදිධම්මෙසු එකම්පි අත්තනො පුරෙජාතපච්චයභූතං ධම්මං න ලභති, අත්තනො උප්පත්තිතො පුරෙජාතස්ස පුබ්බකරණස්ස අභාවාති අත්ථො. ලභතීති පච්ඡාජාතපච්චයං පුබ්බකරණං ලභති, පච්ඡාජාතපච්චයො හොතීති අත්ථො.

පාළියං පන්නරස ධම්මා සහජාතපච්චයෙන පච්චයොති එත්ථ පුබ්බකරණස්සාති වා පයොගස්සාති වා අඤ්ඤස්ස කස්සචි පච්චයුප්පන්නස්ස අපරාමට්ඨත්තා පන්නරස ධම්මා සයං අඤ්ඤමඤ්ඤසහජාතපච්චයෙන පච්චයොති එවමත්ථො ගහෙතබ්බො, තෙහි සහ උප්පජ්ජනකස්ස අඤ්ඤස්ස අභාවා. එවං උපරි සබ්බත්ථ. තෙනාහ ‘‘සහජාතපච්චයං පනා’’තිආදි. මාතිකා ච පලිබොධා චාති එත්ථ ච-සද්දෙන පඤ්චානිසංසානි ගහිතානීති දට්ඨබ්බං. එවං මාතිකානඤ්ච පලිබොධානඤ්චාති එත්ථාපි. තෙහිපි අත්ථො අනන්තරමෙව මාතිකාදීහි සහ ජායන්ති. තෙනෙව ‘‘පන්නරස ධම්මා සහජාතපච්චයෙන පච්චයො’’ති වුත්තා. ආසාති චීවරාසා. වත්ථූති ආසාය නිමිත්තභූතං අනුප්පන්නචීවරං. ‘‘දස්සාම කරිස්සාමා’’ති හි දායකෙහි පටිඤ්ඤාතචීවරං නිස්සාය අනන්තරං උප්පජ්ජමානා චීවරාසා අනන්තරපච්චයාදිභාවෙන වුත්තා. ආසානඤ්ච අනාසානඤ්චාති ලබ්භමානකචීවරෙ උප්පජ්ජනකචීවරාසානඤ්චෙව අලබ්භමානෙ චීවරෙ උප්පජ්ජනකඅනාසානඤ්ච, ආසානං, තබ්බිගමානඤ්චාති අත්ථො. ඛණෙ ඛණෙ උප්පත්තිභෙදං සන්ධාය ‘‘ආසාන’’න්ති බහුවචනං කතං, ආසාය , අනාසාය චාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘ආසා ච අනාසා චා’’ති.

කථිනඅත්ථතාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පුබ්බකරණනිදානාදිවිභාගවණ්ණනා

406-7. ඡ චීවරානීති ඛොමාදීසු ඡසු අඤ්ඤතරං සන්ධාය වුත්තං. සබ්බසඞ්ගාහිකවසෙන පන ‘‘චීවරානී’’ති බහුවචනං කතං. පාළියං පනෙත්ථ වත්ථු, ආසා ච අනාසා චාතිආදීසු අත්ථතෙ කථිනෙ ආනිසංසවසෙන උප්පජ්ජනකපච්චාසාචීවරං ‘‘වත්ථූ’’ති වුත්තං. කථිනචීවරං හෙතුපච්චය-සද්දෙහි වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං.

408. පච්චුද්ධාරො තීහි ධම්මෙහීතිආදි කථිනත්ථාරත්ථාය තිචීවරතො අඤ්ඤං වස්සිකසාටිකාදිං පච්චුද්ධරිතුං, අධිට්ඨහිත්වා අත්ථරිතුඤ්ච න වට්ටතීති දස්සනත්ථං වුත්තං. ‘‘වචීභෙදෙනා’’ති එතෙන කෙවලං කායෙන කථිනත්ථාරො න රුහතීති දස්සෙති.

පුබ්බකරණනිදානාදිවිභාගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

කථිනාදිජානිතබ්බවිභාගවණ්ණනා

412. යෙසුරූපාදිධම්මෙසූති ‘‘පුරිමවස්සංවුත්ථා භික්ඛූ, පඤ්චහි අනූනො සඞ්ඝො, චීවරමාසො, ධම්මෙන සමෙන සමුප්පන්නං චීවර’’න්ති එවමාදීසු යෙසු රූපාරූපධම්මෙසු. සතීති සන්තෙසු. මිස්සීභාවොති සංසග්ගතා සමූහපඤ්ඤත්තිමත්තං. තෙනාහ ‘‘න පරමත්ථතො එකො ධම්මො අත්ථී’’ති.

416. එකතො උප්පජ්ජන්තීති කථිනුද්ධාරෙන සහ උප්පජ්ජමානාරහා හොන්තීති අත්ථො. කථිනත්ථාරතො හි පභුති සබ්බෙ කථිනුද්ධාරා තං තං කාරණන්තරමාගම්ම උප්පජ්ජන්ති, තස්මා සබ්බෙ එකුප්පාදා නාම ජාතා. තෙසු අන්තරුබ්භාරසහුබ්භාරා ද්වෙ එව තං විහාරං අනත්ථතකථිනවිහාරසදිසං කරොන්තා සයං සකලෙන කථිනත්ථාරෙන සහ නිරුජ්ඣන්ති උද්ධාරභාවං පාපුණන්ති . අවසෙසා පන තං තං පාටිපුග්ගලිකමෙව කථිනත්ථාරං ද්වින්නං පලිබොධානං උපච්ඡින්දනවසෙන නිරොධෙන්තා සයං උද්ධාරභාවං පාපුණන්ති, න සකලං කථිනත්ථාරං. කථිනුද්ධාරානඤ්ච නිරොධො නාම තං තං කාරණමාගම්ම උද්ධාරභාවප්පත්ති, එවඤ්ච උප්පත්ති නාම කථිනුද්ධාරො එව. තෙනාහ ‘‘සබ්බෙපි අත්ථාරෙන සද්ධිං එකතො උප්පජ්ජන්තී’’තිආදි. තත්ථ පුරිමා ද්වෙති ‘‘එකුප්පාදා එකනිරොධා’’ති පාළියං පඨමං වුත්තා අන්තරුබ්භාරසහුබ්භාරා ද්වෙ. තෙසූති පක්කමනන්තිකාදීසු. උද්ධාරභාවං පත්තෙසූති උද්ධාරභාවප්පත්තිසඞ්ඛාතනිරොධං පත්තෙසූති අත්ථො. අත්ථාරො තිට්ඨතීති කතචීවරං ආදාය පක්කන්තාදිපුග්ගලං ඨපෙත්වා තදවසෙසානං පලිබොධසබ්භාවතො කථිනත්ථාරො තිට්ඨති.

කථිනාදිජානිතබ්බවිභාගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පඤ්ඤත්තිවග්ගවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.

සඞ්ගහවග්ගො