📜

උපාලිපඤ්චකං

නප්පටිප්පස්සම්භනවග්ගවණ්ණනා

421. සමග්ගෙහිකරණීයානීති විවාදාධිකරණෙහි පුබ්බෙ අසමග්ගා හුත්වා පච්ඡා සාමග්ගිං උපගතෙහි කත්තබ්බානි. කිං පන අසඤ්ඤතමිස්සපරිසාය සද්ධිං ලජ්ජිනො සාමග්ගිං කරොන්තීති ආහ ‘‘උපොසථපවාරණාදීසු හී’’තිආදි. තත්ථ ඨිතාසූති උපොසථපවාරණාසු අප්පවත්තීසු. උපත්ථම්භො න දාතබ්බොති උපරූපරි අප්පවත්තනත්ථාය මයම්පි උපොසථං න කරිස්සාමාතිආදිනා කලහස්ස උපත්ථම්භො න දාතබ්බො, ධම්මෙන විනයෙන සාමග්ගිං කත්වා සමග්ගෙහෙව අසඤ්ඤතා භික්ඛූ විනෙතබ්බාති අධිප්පායො. තෙනාහ ‘‘සචෙ සඞ්ඝො අච්චයං දෙසාපෙත්වා’’තිආදි. භික්ඛුනො නක්ඛමතීති කෙසුචි පුග්ගලෙසු අප්පමත්තකදොසදස්සනෙන න රුච්චති. දිට්ඨාවිකම්මම්පි කත්වාති ‘‘න මෙතං ඛමතී’’ති සභාගස්ස භික්ඛුනො අත්තනො දිට්ඨිං ආවිකත්වා. උපෙතබ්බාති සාසනහානියා අභාවා සාමග්ගිං අකොපෙත්වා කායසාමග්ගී දාතබ්බා, ඊදිසෙ ඨානෙ අලජ්ජිපරිභොගො ආපත්තිකරො න හොති, වට්ටතියෙව. යෙ පන සාසනවිනාසාය පටිපන්නා, තෙහි සහ න වත්තති, ආපත්ති එව හොති සාසනවිනාසො ච. තෙනාහ ‘‘යත්ර පන උද්ධම්ම’’න්තිආදි. ‘‘දිට්ඨාවිකම්මං න වට්ටතී’’ති ඉමිනා දිට්ඨියා ආවිකතායපි ආපත්තිං දස්සෙති.

422. කණ්හවාචොති රාගදොසාදීහි කිලිට්ඨවචනො. අනත්ථකවචනස්ස දීපනං පකාසනං අස්සාති අනත්ථකදීපනො. මානං නිස්සායාති විනිච්ඡයකරණං තව භාරොති සඞ්ඝෙන භාරෙ අකතෙපි ‘‘අහමෙවෙත්ථ වොහරිතුං අරහරූපො’’ති මානං නිස්සාය. යථාදිට්ඨියාති අනුරූපලද්ධියා. යස්ස හි අත්ථස්ස යාදිසී දිට්ඨි අනුරූපා, තං ගහෙත්වා න බ්යාකතාති අත්ථො .අස්ස අත්තනොති අධම්මාදිඅත්ථං සන්ධාය වදති, න පුග්ගලං, අස්ස අධම්මාදිඅත්ථසඞ්ඛාතස්ස අත්තනො සරූපස්ස යා අනුරූපා දිට්ඨීති අත්ථො. ලද්ධිං නික්ඛිපිත්වාති අනුරූපලද්ධිං ඡඩ්ඩෙත්වා, අග්ගහෙත්වාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘අධම්මාදීසු ධම්මාදිලද්ධිකො හුත්වා’’ති. අථ වා අත්තනො ලද්ධිං නිගූහිත්වා පුග්ගලානුගුණං තථා බ්යාකරොන්තො න යථාදිට්ඨියා බ්යාකතා නාම. ඉමස්මිං පක්ඛෙ අධම්මාදීසු ධම්මාදිලද්ධිකො හුත්වාති එත්ථ අධම්මාදීසු ධම්මාදිලද්ධිකො විය හුත්වාති අත්ථො ගහෙතබ්බො.

නප්පටිප්පස්සම්භනවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

වොහාරවග්ගාදිවණ්ණනා

424. කම්මඤත්තීති කම්මභූතා ඤත්ති. අනුස්සාවනනිරපෙක්ඛා ඤත්තිකම්මභූතා ඤත්තීති අත්ථො. කම්මපාදඤත්ති නාම ඤත්තිදුතියකම්මාදීසු අනුස්සාවනකම්මස්ස පාදභූතා අධිට්ඨානභූතා ඤත්ති. නවසු ඨානෙසූති ඔසාරණාදීසු නවසු ඨානෙසු. ද්වීසු ඨානෙසූති ඤත්තිදුතියඤත්තිචතුත්ථකම්මෙසු.

සුත්තානුලොමන්ති උභතොවිභඞ්ගෙ සුත්තානුලොමභූතෙ මහාපදෙසෙ සන්ධාය වුත්තං. විනයානුලොමන්ති ඛන්ධකපරිවාරානුලොමභූතෙ මහාපදෙසෙ. සුත්තන්තිකෙ චත්තාරො මහාපදෙසෙති සුත්තාභිධම්මපිටකෙසු අනුඤ්ඤාතපටික්ඛිත්තසුත්තානුලොමවසෙන නයතො ගහෙතබ්බෙ චත්තාරො අත්ථෙ.

425. දිට්ඨීනං ආවිකම්මානීති ආපත්තිලද්ධීනං පකාසනානි, ආපත්තිදෙසනාකම්මානීති අත්ථො.

යථා චතූහි පඤ්චහි දිට්ඨි ආවිකතා හොතීති යථා ආවිකතෙ චතූහි පඤ්චහි එකීභූතෙහි එකස්ස පුග්ගලස්ස සන්තිකෙ ආපත්ති දෙසිතා නාම හොති, එවං දෙසෙතීති අත්ථො. එවං දෙසෙන්තො ච අත්තනා සද්ධිං තයො වා චත්තාරො වා භික්ඛූ ගහෙත්වා එකස්ස සන්තිකෙ දෙසෙති. එවං දෙසෙතුං න වට්ටති. දෙසිතා ච ආපත්ති න වුට්ඨාති, දෙසනාපච්චයා දුක්කටඤ්ච හොති. ද්වින්නං තිණ්ණං පන එකතො දෙසෙතුං වට්ටති.

444. අදස්සනෙනාති ඉමස්ස අකප්පියං පරිවජ්ජෙන්තානං විනයධරානං පටිපත්තියා අදස්සනෙන , තෙසං දිට්ඨානුගතිං අනාපජ්ජනෙනාතිපි අත්ථො ගහෙතබ්බො. අකප්පියෙ කප්පියසඅඤතායාති රජතාදිඅකප්පියෙ තිපුආදිසඤ්ඤිතාය . පුච්ඡිත්වා වා අඤ්ඤෙසං වා වුච්චමානං අසුණන්තො ආපජ්ජතීති එත්ථ පුච්ඡිත්වා අසුණන්තො වා පුච්ඡියමානං අසුණන්තො වාති පච්චෙකං යොජෙතබ්බං. එකරත්තාතික්කමාදිවසෙනාති අධිට්ඨිතචීවරෙන විප්පවසිත්වා එකරත්තාතික්කමෙන පාචිත්තියං ආපජ්ජති. ආදි-සද්දෙන ඡරත්තාතික්කමාදීනං සඞ්ගහො.

450. අනත්ථං කලිසාසනන්ති අනත්ථාවහං කොධවචනං ආරොපෙන්තො දොසං ආරොපෙන්තො උපද්දවාය පරිසක්කතීති අත්ථො.

454. වොහාරනිරුත්තියන්ති තස්ස තස්ස අත්ථස්ස වාචකසද්දෙ පභෙදගතඤාණප්පත්තො න හොතීති අත්ථො.

455. පරිමණ්ඩලබ්යඤ්ජනාරොපනෙ කුසලො න හොතීති පරිමණ්ඩලෙන පදබ්යඤ්ජනෙන වත්ථුං, පරෙහි වුත්තං ජානිතුඤ්ච අසමත්ථොති අත්ථො.

458. අනුස්සාවනෙනාති අනු අනු කථනෙන. තෙනාහ ‘‘නනු තුම්හෙ’’තිආදි, යං අවොචුම්හ, ස්වායං පකාසිතොති සම්බන්ධො. තත්ථ යන්ති ඉදං යස්මා වචනාපෙක්ඛං න හොති, වචනත්ථාපෙක්ඛමෙව, තස්මා තෙන වචනෙන නානාකරණාභාවං පකාසයිස්සාමාති යමත්ථං අවොචුම්හාති අත්ථො ගහෙතබ්බො. තෙනෙව ‘‘ස්වාය’’න්ති පුල්ලිඞ්ගවසෙන පටිනිද්දෙසො කතො, තස්ස සො අයං නානාකරණාභාවොති අත්ථො.

467. මඤ්චපදාදීසුපි නළාටං පටිහඤ්ඤෙය්යාති අන්ධකාරෙ චම්මඛණ්ඩං පඤ්ඤපෙත්වා වන්දිතුං ඔනමන්තස්ස නළාටං වා අක්ඛි වා මඤ්චාදීසු පටිහඤ්ඤති. එතෙන වන්දතොපි ආපත්තිඅභාවං වත්වා වන්දනාය සබ්බථා පටික්ඛෙපාභාවඤ්ච දීපෙති. එවං සබ්බත්ථ සුත්තන්තරෙහි අප්පටික්ඛිත්තෙසු. නග්ගාදීසු පන වන්දිතුං න වට්ටතීති. එකතො ආවට්ටොති එකස්මිං දොසාගතිපක්ඛෙ පරිවත්තො පවිට්ඨොති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘සපත්තපක්ඛෙ ඨිතො’’ති. වන්දියමානොති ඔනමිත්වා වන්දියමානො. වන්දිතබ්බෙසු උද්දෙසාචරියො, නිස්සයාචරියො ච යස්මා නවකාපි හොන්ති, තස්මා තෙ වුඩ්ඪා එව වන්දියාති වෙදිතබ්බා.

470. පුබ්බෙවුත්තමෙවාති සහසෙය්යාදිපණ්ණත්තිවජ්ජං. ඉතරන්ති සචිත්තකං.

වොහාරවග්ගාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.