📜

20. පටිග්ගහණවිනිච්ඡයකථා

104. එවං කප්පියභූමිවිනිච්ඡයං කථෙත්වා ඉදානි පටිග්ගහණවිනිච්ඡයං කථෙතුං ‘‘ඛාදනීයාදිපටිග්ගාහො’’තිආදිමාහ. තත්ථ ඛාදියතෙති ඛාදනීයං, ඨපෙත්වා පඤ්ච භොජනානි සබ්බස්ස අජ්ඣොහරිතබ්බස්සෙතං අධිවචනං. ආදිසද්දෙන භොජනීයං සඞ්ගණ්හාති. පටිග්ගහණං සම්පටිච්ඡනං පටිග්ගාහො, ඛාදනීයාදීනං පටිග්ගාහො ඛාදනීයාදිපටිග්ගාහො. තෙනාහ ‘‘අජ්ඣොහරිතබ්බස්ස යස්ස කස්සචි ඛාදනීයස්ස වා භොජනීයස්ස වා පටිග්ගහණ’’න්ති. පඤ්චසු අඞ්ගෙසු උච්චාරණමත්තන්ති උක්ඛිපනමත්තං, ඉමිනා පටිග්ගහිතබ්බභාරස්ස පමාණං දස්සෙති. තෙනෙව තාදිසෙන පුරිසෙන අනුක්ඛිපනීයවත්ථුස්මිං පටිග්ගහණං න රුහතීති දීපෙති. ‘‘හත්ථපාසො’’ති ඉමිනා ආසන්නභාවං. තෙනෙව ච දූරෙ ඨත්වා අභිහරන්තස්ස පටිග්ගහණං න රුහතීති දීපෙති. අභිහාරොති පරිණාමිතභාවො, තෙන ච තත්රට්ඨකාදීසු න රුහතීති දීපෙති. ‘‘දෙවො වා’’තිආදිනා දායකතො පයොගත්තයං දස්සෙති. ‘‘තඤ්චෙ’’තිආදිනා පටිග්ගාහකතො පයොගද්වයං දස්සෙති.

ඉදානි තෙසු පඤ්චසු අඞ්ගෙසු හත්ථපාසස්ස දුරාජානතාය තං දස්සෙතුමාහ ‘‘තත්ථි’’ච්චාදි. තත්ථ අඩ්ඪතෙය්යහත්ථො හත්ථපාසො නාමාති යොජනා. ‘‘තස්ස ඔරිමන්තෙනා’’ති ඉමිනා ආකාසෙ උජුං ඨත්වා පරෙන උක්ඛිත්තං ගණ්හන්තස්සාපි ආසන්නඞ්ගභූතපාදතලතො පට්ඨාය හත්ථපාසො පරිච්ඡින්දිතබ්බො, න සීසතො පට්ඨායාති දස්සෙති. තත්ථ ‘‘ඔරිමන්තෙනා’’ති ඉමස්ස හෙට්ඨිමන්තෙනාති අත්ථො ගහෙතබ්බො.

එත්ථ ච පවාරණසික්ඛාපදට්ඨකථායං (පාචි. අට්ඨ. 238-239) ‘‘සචෙ පන භික්ඛු නිසින්නො හොති, ආසන්නස්ස පච්ඡිමන්තතො පට්ඨායා’’තිආදිනා පටිග්ගාහකානං ආසන්නඞ්ගස්ස පාරිමන්තතො පට්ඨාය පරිච්ඡෙදස්ස දස්සිතත්තා ඉධාපි ආකාසෙ ඨිතස්ස පටිග්ගාහකස්ස ආසන්නඞ්ගභූතපාදතලස්ස පාරිමන්තභූතතො පණ්හිපරියන්තස්ස හෙට්ඨිමතලතො පට්ඨාය, දායකස්ස පන ඔරිමන්තභූතතො පාදඞ්ගුලස්ස හෙට්ඨිමපරියන්තතො පට්ඨාය හත්ථපාසො පරිච්ඡින්දිතබ්බොති දට්ඨබ්බං. ඉමිනාව නයෙන භූමියං නිපජ්ජිත්වා උස්සීසකෙ නිසින්නස්ස හත්ථතො පටිග්ගණ්හන්තස්සාපි ආසන්නසීසඞ්ගස්ස පාරිමන්තභූතතො ගීවන්තතො පට්ඨායෙව හත්ථපාසො මිනිතබ්බො, න පාදතලතො පට්ඨාය. එවං නිපජ්ජිත්වා දානෙපි යථානුරූපං වෙදිතබ්බං. ‘‘යං ආසන්නතරං අඞ්ග’’න්ති (පාචි. අට්ඨ. 238-239) හි වුත්තං. අකල්ලකොති ගිලානො සහත්ථා පරිභුඤ්ජිතුං අසක්කොන්තො මුඛෙන පටිග්ගණ්හාති. විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. පාචිත්තිය 2.265) පන ‘‘අකල්ලකොති ගිලානො ගහෙතුං වා’’ති එත්තකමෙව වුත්තං, එතෙන අකල්ලකොති ගිලානො වා අථ වා ගහෙතුං අකල්ලකො අසමත්ථොති අත්ථො දස්සිතො. තෙනාහ ‘‘සචෙපි නත්ථුකරණියං දීයමානං නාසාපුටෙන අකල්ලකො වා මුඛෙන පටිග්ගණ්හාතී’’ති.

105. එකදෙසෙනාපීති අඞ්ගුලියා ඵුට්ඨමත්තෙන.

තඤ්චෙ පටිග්ගණ්හාති, සබ්බං පටිග්ගහිතමෙවාති වෙණුකොටියං බන්ධිත්වා ඨපිතත්තා. සචෙ භූමියං ඨිතමෙව ඝටං දායකෙන හත්ථපාසෙ ඨත්වා ‘‘ඝටං දස්සාමී’’ති දින්නං වෙණුකොටියා ගහණවසෙන පටිග්ගණ්හාති, උභයකොටිබද්ධං සබ්බම්පි පටිග්ගහිතමෙව හොති. භික්ඛුස්ස හත්ථෙ අපීළෙත්වා පකතියා පීළියමානං උච්ඡුරසං සන්ධාය ‘‘ගණ්හථා’’ති වුත්තත්තා ‘‘අභිහාරො න පඤ්ඤායතී’’ති වුත්තං, හත්ථපාසෙ ඨිතස්ස පන භික්ඛුස්ස අත්ථාය පීළියමානං උච්ඡුතො පග්ඝරන්තං රසං ගණ්හිතුං වට්ටති. දොණිකාය සයං පග්ඝරන්තං උච්ඡුරසං මජ්ඣෙ ආවරිත්වා විස්සජ්ජිතම්පි ගණ්හිතුං වට්ටති. පටිග්ගහණසඤ්ඤායාති ‘‘මඤ්චාදිනා පටිග්ගහෙස්සාමී’’ති උප්පාදිතසඤ්ඤාය, ඉමිනා ‘‘පටිග්ගණ්හාමී’’ති වාචාය වත්තබ්බකිච්චං නත්ථීති දස්සෙති.

යත්ථකත්ථචි අට්ඨකථාසු, පදෙසෙසු වා. අසංහාරිමෙ ඵලකෙති ථාමමජ්ඣිමෙන අසංහාරියෙ. ‘‘තින්තිණිකාදිපණ්ණෙසූති වචනතො සාඛාසු පටිග්ගහණං රුහතීති දට්ඨබ්බ’’න්ති සාරත්ථදීපනියං (සාරත්ථ. ටී. පාචිත්තිය 3.265) වුත්තං. පොරාණටීකායම්පි තථෙව වුත්තං, තදෙතං විචාරෙතබ්බං. අට්ඨකථායඤ්හි ‘‘භූමියං අත්ථතෙසු සුඛුමෙසු තින්තිණිකාදිපණ්ණෙසු පටිග්ගහණං න රුහතී’’ති වුත්තං. තං තින්තිණිකාදිපණ්ණානං සුඛුමත්තා තත්ථ ඨපිතආමිසස්ස අසණ්ඨහනතො භූමියං ඨපිතසදිසත්තා ‘‘න රුහතී’’ති වුත්තං, තින්තිණිකාදිසාඛාසු ඨපිතෙපි එවමෙව සියා, තස්මා ‘‘සාඛාසු පටිග්ගහණං රුහතී’’ති වචනං අයුත්තං විය දිස්සති. අට්ඨකථායං ‘‘න රුහතී’’ති කිරියාපදස්ස ‘‘කස්මා’’ති හෙතුපරියෙසනෙ සති න අඤ්ඤං පරියෙසිතබ්බං, ‘‘සුඛුමෙසූ’’ති වුත්තං විසෙසනපදංයෙව හෙතුමන්තවිසෙසනං භවති, තස්මා තින්තිණිකපණ්ණාදීසු පටිග්ගහණං න රුහති, කස්මා? තෙසං සුඛුමත්තා. අඤ්ඤෙසු පන පදුමිනීපණ්ණාදීසු රුහති, කස්මා? තෙසං ඔළාරිකත්තාති හෙතුඵලසම්බන්ධො ඉච්ඡිතබ්බොති දිස්සති , තස්මා ‘‘තදෙතං විචාරෙතබ්බ’’න්ති වුත්තං. තථා හි වුත්තං අට්ඨකථායං ‘‘න හි තානි සන්ධාරෙතුං සමත්ථානීති මහන්තෙසු පන පදුමිනීපණ්ණාදීසු රුහතී’’ති.

106. පුඤ්ඡිත්වා පටිග්ගහෙත්වාති පුඤ්ඡිතෙපි රජනචුණ්ණාසඞ්කාය සති පටිග්ගහණත්ථාය වුත්තං, නාසති. තං පනාති පතිතරජං අප්පටිග්ගහෙත්වා උපරි ගහිතපිණ්ඩපාතං. අනාපත්තීති දුරූපචිණ්ණාදිදොසො නත්ථි. පුබ්බාභොගස්ස අනුරූපවසෙන ‘‘අනුපසම්පන්නස්ස දත්වා…පෙ… වට්ටතී’’ති වුත්තං. යස්මා පන තං ‘‘අඤ්ඤස්ස දස්සාමී’’ති චිත්තුප්පාදමත්තෙන පරසන්තකං න හොති, තස්මා තස්ස අදත්වාපි පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. ‘‘අනුපසම්පන්නස්ස දස්සාමී’’තිආදිපි විනයදුක්කටස්ස පරිහාරාය වුත්තං, තථා අකත්වා ගහිතෙපි පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජතො අනාපත්තියෙව. භික්ඛුස්ස දෙතීති අඤ්ඤස්ස භික්ඛුස්ස දෙති. කඤ්ජිකන්ති ඛීරරසාදිං යං කිඤ්චි ද්රවං සන්ධාය වුත්තං. හත්ථතො මොචෙත්වා පුන ගණ්හාති, උග්ගහිතකං හොතීති ආහ ‘‘හත්ථතො අමොචෙන්තෙනෙවා’’ති. ආලුළෙන්තානන්ති ආලොළෙන්තානං, අයමෙව වා පාඨො. ආහරිත්වා භූමියං ඨපිතත්තා අභිහාරො නත්ථීති ආහ ‘‘පත්තො පටිග්ගහෙතබ්බො’’ති.

107. පඨමතරං උළුඞ්කතො ථෙවා පත්තෙ පතන්තීති එත්ථ ‘‘යථා පඨමතරං පතිතථෙවෙ දොසො නත්ථි, තථා ආකිරිත්වා අපනෙන්තානං පච්ඡා පතිතථෙවෙපි අභිහටත්තා නෙවත්ථි දොසො’’ති වදන්ති. චරුකෙනාති ඛුද්දකභාජනෙන. ‘‘අභිහටත්තාති දීයමානක්ඛණං සන්ධාය වුත්තං. දත්වා අපනයනකාලෙ පන ඡාරිකා වා බින්දූනි වා පතන්ති, පුන පටිග්ගහෙතබ්බං අභිහාරස්ස විගතත්තා’’ති වදන්ති, තං යථා න පතති, තථා අපනෙස්සාමීති පටිහරන්තෙ යුජ්ජති, පකතිසඤ්ඤාය අපනෙන්තෙ අභිහාරො න ඡිජ්ජති, සුපතිතං. පටිග්ගහිතමෙව හි තං හොති. මුඛවට්ටියාපි ගහෙතුං වට්ටතීති අභිහරියමානස්ස පත්තස්ස මුඛවට්ටියා උපරිභාගෙ හත්ථං පසාරෙත්වා ඵුසිතුං වට්ටති. පාදෙන පෙල්ලෙත්වාති පාදෙන ‘‘පටිග්ගහෙස්සාමී’’ති සඤ්ඤාය අක්කමිත්වා. කෙචීති අභයගිරිවාසිනො. වචනමත්තමෙවාති පටිබද්ධං පටිබද්ධපටිබද්ධන්ති සද්දමත්තමෙව නානං, කායපටිබද්ධමෙව හොති, තස්මා තෙසං වචනං න ගහෙතබ්බන්ති අධිප්පායො. එස නයොති ‘‘පටිබද්ධපටිබද්ධම්පි කායපටිබද්ධමෙවා’’ති අයං නයො. තථා ච තත්ථ කායපටිබද්ධෙ තප්පටිබද්ධෙ ච ථුල්ලච්චයමෙව වුත්තං.

තෙන ආහරාපෙතුන්ති යස්ස භික්ඛුනො සන්තිකං ගතං, තං ‘‘ඉධ නං ආනෙහී’’ති ආණාපෙත්වා තෙන ආහරාපෙතුං ඉතරස්ස වට්ටතීති අත්ථො. තස්මාති යස්මා මූලට්ඨස්සෙව පරිභොගො අනුඤ්ඤාතො, තස්මා. තං දිවසං හත්ථෙන ගහෙත්වා දුතියදිවසෙ පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජන්තස්ස උග්ගහිතකපටිග්ගහිතං හොතීති ආහ ‘‘අනාමසිත්වා’’ති. අප්පටිග්ගහිතත්තා ‘‘සන්නිධිපච්චයා අනාපත්තී’’ති වුත්තං. අප්පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජන්තස්ස අදින්නමුඛද්වාරාපත්ති හොතීති ආහ ‘‘පටිග්ගහෙත්වා පන පරිභුඤ්ජිතබ්බ’’න්ති. ‘‘න තතො පරන්ති තදහෙව සාමං අප්පටිග්ගහිතං සන්ධාය වුත්තං, තදහෙව පටිග්ගහිතං පන පුනදිවසාදීසු අප්පටිග්ගහෙත්වාපි පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටතී’’ති වදන්ති.

108. ඛීයන්තීති ඛයං ගච්ඡන්ති, තෙසං චුණ්ණෙහි ථුල්ලච්චයඅප්පටිග්ගහණාපත්තියො න හොන්තීති අධිප්පායො. සත්ථකෙනාති පටිග්ගහිතසත්ථකෙන. නවසමුට්ඨිතන්ති එතෙනෙව උච්ඡුආදීසු අභිනවලග්ගත්තා අබ්බොහාරිකං න හොතීති දස්සෙති. එසෙව නයොති සන්නිධිදොසාදිං සන්ධාය වදති. තෙනාහ ‘‘න හී’’තිආදි. කස්මා පනෙත්ථ උග්ගහිතපච්චයා, සන්නිධිපච්චයා වා දොසො න සියාති ආහ ‘‘න හි තං පරිභොගත්ථාය පරිහරන්තී’’ති. ඉමිනා ච බාහිරපරිභොගත්ථං සාමං ගහෙත්වා වා අනුපසම්පන්නෙන දින්නං වා පරිහරිතුං වට්ටතීති දීපෙති, තස්මා පත්තසම්මක්ඛනාදිඅත්ථං සාමං ගහෙත්වා පරිහරිතතෙලාදිං සචෙ පරිභුඤ්ජිතුකාමො හොති, පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජන්තස්ස අනාපත්ති. අබ්භන්තරපරිභොගත්ථං පන සාමං ගහිතං පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජන්තස්ස උග්ගහිතපටිග්ගහණං හොති, අප්පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජන්තස්ස අදින්නමුඛද්වාරාපත්ති හොති. අබ්භන්තරපරිභොගත්ථමෙව අනුපසම්පන්නෙන දින්නං ගහෙත්වා පරිහරන්තස්ස සිඞ්ගීලොණකප්පො විය සන්නිධිපච්චයා ආපත්ති හොති. කෙචි පන ‘‘ථාමමජ්ඣිමස්ස පුරිසස්ස උච්චාරණමත්තං හොතීතිආදිනා වුත්තපඤ්චඞ්ගසම්පත්තියා පටිග්ගහණස්ස රුහණතො බාහිරපරිභොගත්ථම්පි සචෙ අනුපසම්පන්නෙහි දින්නං ගණ්හාති, පටිග්ගහිතමෙවා’’ති වදන්ති. එවං සති ඉධ බාහිරපරිභොගත්ථං අනුපසම්පන්නෙන දින්නං ගහෙත්වා පරිහරන්තස්ස සන්නිධිපච්චයා ආපත්ති වත්තබ්බා සියා. ‘‘න හි තං පරිභොගත්ථාය පරිහරන්තී’’ති ච න වත්තබ්බං, තස්මා බාහිරපරිභොගත්ථං ගහිතං පටිග්ගහිතං නාම න හොතීති වෙදිතබ්බං.

යදි එවං පඤ්චසු පටිග්ගහණඞ්ගෙසු ‘‘පරිභොගත්ථායා’’ති විසෙසනං වත්තබ්බන්ති? න වත්තබ්බං. පටිග්ගහණඤ්හි පරිභොගත්ථමෙව හොතීති ‘‘පරිභොගත්ථායා’’ති විසුං අවත්වා ‘‘තඤ්චෙ භික්ඛු කායෙන වා කායපටිබද්ධෙන වා පටිග්ගණ්හාතී’’ති එත්තකමෙව වුත්තං. අපරෙ පන ‘‘සතිපි පටිග්ගහණෙ ‘න හි තං පරිභොගත්ථාය පරිහරන්තී’ති ඉධ අපරිභොගත්ථාය පරිහරණෙ අනාපත්ති වුත්තා’’ති වදන්ති. තෙන ච පටිග්ගහණඞ්ගෙසු පඤ්චසු සමිද්ධෙසු අජ්ඣොහරිතුකාමතාය ගහිතමෙව පටිග්ගහිතං නාම හොති අජ්ඣොහරිතබ්බෙසුයෙව පටිග්ගහණස්ස අනුඤ්ඤාතත්තාති දස්සෙති. තථා බාහිරපරිභොගත්ථාය ගහෙත්වා ඨපිතතෙලාදිං අජ්ඣොහරිතුකාමතාය සති පටිග්ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටතීති දස්සෙති. උදුක්ඛලමුසලාදීනි ඛීයන්තීති එත්ථ උදුක්ඛලමුසලානං ඛයෙන පිසිතකොට්ටිතභෙසජ්ජෙසු සචෙ ආගන්තුකවණ්ණො පඤ්ඤායති, න වට්ටති. සුද්ධං උදකං හොතීති රුක්ඛසාඛාදීහි ගළිත්වා පතනඋදකං සන්ධාය වුත්තං.

109. පත්තො වාස්ස පටිග්ගහෙතබ්බොති එත්ථාපි පත්තගතං ඡුපිත්වා දෙන්තස්ස හත්ථෙ ලග්ගෙන ආමිසෙන දොසාභාවත්ථං පත්තපටිග්ගහණන්ති අබ්භන්තරපරිභොගත්ථමෙව පත්තපටිග්ගහණං වෙදිතබ්බං. යං සාමණෙරස්ස පත්තෙ පතති…පෙ… පටිග්ගහණං න විජහතීති එත්ථ පුනප්පුනං ගණ්හන්තස්ස අත්තනො පත්තෙ පක්ඛිත්තමෙව අත්තනො සන්තකන්ති සන්නිට්ඨානකරණතො හත්ථගතං පටිග්ගහණං න විජහති. පරිච්ඡින්දිත්වා දින්නං පන ගණ්හන්තස්ස ගහණසමයෙයෙව අත්තනො සන්තකන්ති සන්නිට්ඨානස්ස කතත්තා හත්ථගතං පටිග්ගහණං විජහති. කෙසඤ්චි අත්ථාය භත්තං පක්ඛිපතීති එත්ථ අනුපසම්පන්නස්ස අත්ථාය පක්ඛිපන්තෙපි ආගන්ත්වා ගණ්හිස්සතීති සයමෙව පක්ඛිපිත්වා ඨපනතො පටිග්ගහණං න විජහති. අනුපසම්පන්නස්ස හත්ථෙ පක්ඛිත්තං පන අනුපසම්පන්නෙනෙව ඨපිතං නාම හොතීති පටිග්ගහණං විජහති පරිච්චත්තභාවතො. තෙන වුත්තං ‘‘සාමණෙර…පෙ… පරිච්චත්තත්තා’’ති. කෙසඤ්චීතිආදීසු අනුපසම්පන්නානං අත්ථාය කත්ථචි ඨපියමානම්පි හත්ථතො මුත්තමත්තෙ එව පටිග්ගහණං න විජහති, අථ ඛො භාජනෙ පතිතමෙව පටිග්ගහණං විජහති. භාජනඤ්ච භික්ඛුනා පුනදිවසත්ථාය අපෙක්ඛිතමෙවාති තග්ගතම්පි ආමිසං දුද්ධොතපත්තගතං විය පටිග්ගහණං විජහතීති සඞ්කාය ‘‘සාමණෙරස්ස හත්ථෙ පක්ඛිපිතබ්බ’’න්ති වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං. ඊදිසෙසු හි යුත්ති න ගවෙසිතබ්බා, වුත්තනයෙනෙව පටිපජ්ජිතබ්බං.

110. පත්තගතා යාගූති ඉමිනා පත්තමුඛවට්ටියා ඵුට්ඨෙපි කුටෙ යාගු පටිග්ගහිතා, උග්ගහිතා වා න හොති භික්ඛුනො අනිච්ඡාය ඵුට්ඨත්තාති දස්සෙති. ආරොපෙතීති හත්ථං ඵුසාපෙති. පටිග්ගහණූපගං භාරං නාම ථාමමජ්ඣිමස්ස පුරිසස්ස උක්ඛෙපාරහං. කිඤ්චාපි අවිස්සජ්ජෙත්වාව අඤ්ඤෙන හත්ථෙන පිදහන්තස්ස දොසො නත්ථි, තථාපි න පිදහිතබ්බන්ති අට්ඨකථාපමාණෙනෙව ගහෙතබ්බං. විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. පාචිත්තිය 2.265) පන ‘‘නපිදහිතබ්බන්ති හත්ථතො මුත්තං සන්ධාය වුත්තං, හත්ථගතං පන ඉතරෙන හත්ථෙන පිදහතො, හත්ථතො මුත්තම්පි වා අඵුසිත්වා උපරි පිධානං පාතෙන්තස්ස න දොසො’’ති වුත්තං.

111. පටිග්ගණ්හාතීති ඡායත්ථාය උපරි ධාරියමානා මහාසාඛා යෙන කෙනචි ඡිජ්ජෙය්ය, තත්ථ ලග්ගරජං මුඛෙ පාතෙය්ය වාති කප්පියං කාරාපෙත්වා පටිග්ගණ්හාති.

මච්ඡිකවාරණත්ථන්ති එත්ථ ‘‘සචෙපි සාඛාය ලග්ගරජං පත්තෙ පතති, සුඛෙන පරිභුඤ්ජිතුං සක්කාති සාඛාය පටිග්ගහිතත්තා අබ්භන්තරපරිභොගත්ථමෙවිධ පටිග්ගහණන්ති මූලපටිග්ගහණමෙව වට්ටතී’’ති වුත්තං. අපරෙ පන ‘‘මච්ඡිකවාරණත්ථන්ති වචනමත්තං ගහෙත්වා බාහිරපරිභොගත්ථං ගහිත’’න්ති වදන්ති. කුණ්ඩකෙති මහාඝටෙ. තස්මිම්පීති චාටිඝටෙපි. අනුපසම්පන්නං ගාහාපෙත්වාති තමෙව අජ්ඣොහරණීයං භණ්ඩං අනුපසම්පන්නෙන ගාහාපෙත්වා.

ථෙරස්ස පත්තං දුතියත්ථෙරස්සාති ‘‘ථෙරස්ස පත්තං මය්හං දෙථා’’ති තෙන අත්තනො පරිච්චජාපෙත්වා දුතියත්ථෙරස්ස දෙති. තුය්හං යාගුං මය්හං දෙහීති එත්ථ එවං වත්වා සාමණෙරස්ස පත්තං ගහෙත්වා අත්තනොපි පත්තං තස්ස දෙති. එත්ථ පනාති ‘‘පණ්ඩිතො සාමණෙරො’’තිආදිපත්තපරිවත්තනකථායං. කාරණං උපපරික්ඛිතබ්බන්ති යථා මාතුආදීනං තෙලාදීනි හරන්තො තථාරූපෙ කිච්චෙ අනුපසම්පන්නෙන අපරිවත්තෙත්වාව පරිභුඤ්ජිතුං ලභති, එවමිධ පත්තපරිවත්තනං අකත්වා පරිභුඤ්ජිතුං කස්මා න ලභතීති කාරණං වීමංසිතබ්බන්ති අත්ථො. එත්ථ පන ‘‘සාමණෙරෙහි ගහිතතණ්ඩුලෙසු පරික්ඛීණෙසු අවස්සං අම්හාකං සාමණෙරා සඞ්ගහං කරොන්තීති චිත්තුප්පත්ති සම්භවති, තස්මා තං පරිවත්තෙත්වාව පරිභුඤ්ජිතබ්බං. මාතාපිතූනං අත්ථාය පන ඡායත්ථාය වා ගහණෙ පරිභොගාසා නත්ථි, තස්මා තං වට්ටතී’’ති කාරණං වදන්ති. තෙනෙව ආචරියබුද්ධදත්තත්ථෙරෙනපි වුත්තං –

‘‘මාතාපිතූනමත්ථාය, තෙලාදිං හරතොපි ච;

සාඛං ඡායාදිඅත්ථාය, ඉමස්ස න විසෙසතා.

‘‘තස්මා හිස්ස විසෙසස්ස, චින්තෙතබ්බං තු කාරණං;

තස්ස සාලයභාවං තු, විසෙසං තක්කයාමහ’’න්ති.

ඉදමෙවෙත්ථ යුත්තතරං අවස්සං තථාවිධවිතක්කුප්පත්තියා සම්භවතො. න හි සක්කා එත්ථ විතක්කං සොධෙතුන්ති. මාතාදීනං අත්ථාය හරණෙ පන නාවස්සං තථාවිධවිතක්කුප්පත්තීති සක්කා විතක්කං සොධෙතුං. යත්ථ හි විතක්කං සොධෙතුං සක්කා, තත්ථ නෙවත්ථි දොසො. තෙනෙව වක්ඛති ‘‘සචෙ පන සක්කොති විතක්කං සොධෙතුං, තතො ලද්ධං ඛාදිතුම්පි වට්ටතී’’ති. විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. පාචිත්තිය 2.265) පන ‘‘එත්ථ පනාති පත්තපරිවත්තනෙ. කාරණන්ති එත්ථ යථා සාමණෙරා ඉතො අම්හාකම්පි දෙන්තීති විතක්කො උප්පජ්ජති, න තථා අඤ්ඤත්ථාති කාරණං වදන්ති, තඤ්ච යුත්තං. යස්ස පන තාදිසො විතක්කො නත්ථි, තෙන අපරිවත්තෙත්වාපි භුඤ්ජිතුං වට්ටතී’’ති වුත්තං.

112. නිච්චාලෙතුන්ති චාලෙත්වා පාසාණසක්ඛරාදිඅපනයනං කාතුං. උද්ධනං ආරොපෙතබ්බන්ති අනග්ගිකං උද්ධනං සන්ධාය වුත්තං. උද්ධනෙ පච්චමානස්ස ආලුළනෙ උපරි අපක්කතණ්ඩුලා හෙට්ඨා පවිසිත්වා පච්චන්තීති ආහ ‘‘සාමංපාකඤ්චෙව හොතී’’ති.

113. ආධාරකෙ පත්තො ඨපිතොති අප්පටිග්ගහිතාමිසො පත්තො පුන පටිග්ගහණත්ථාය ඨපිතො. චාලෙතීති විනා කාරණං චාලෙති, සතිපි කාරණෙ භික්ඛූනං පරිභොගාරහං චාලෙතුං න වට්ටති. කිඤ්චාපි ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, අමනුස්සිකාබාධෙ ආමකමංසං ආමකලොහිත’’න්ති (මහාව. 264) තාදිසෙ ආබාධෙ අත්තනො අත්ථාය ආමකමංසපටිග්ගහණං අනුඤ්ඤාතං, ‘‘ආමකමංසපටිග්ගහණා පටිවිරතො හොතී’’ති (දී. නි. 1.10, 194) ච සාමඤ්ඤතො පටික්ඛිත්තං, තථාපි අත්තනො, අඤ්ඤස්ස වා භික්ඛුනො අත්ථාය අග්ගහිතත්තා ‘‘සීහවිඝාසාදිං…පෙ… වට්ටතී’’ති වුත්තං. සක්කොති විතක්කං සොධෙතුන්ති ‘‘මය්හම්පි දෙතී’’ති විතක්කස්ස අනුප්පන්නභාවං සල්ලක්ඛෙතුං සක්කොති , ‘‘සාමණෙරස්ස දස්සාමී’’ති සුද්ධචිත්තෙන මයා ගහිතන්ති වා සල්ලක්ඛෙතුං සක්කොති. සචෙ පන මූලෙපි පටිග්ගහිතං හොතීති එත්ථ ‘‘ගහෙත්වා ගතෙ මය්හම්පි දදෙය්යුන්ති සඤ්ඤාය සචෙ පටිග්ගහිතං හොතී’’ති වදන්ති.

114. කොට්ඨාසෙ කරොතීති ‘‘භික්ඛූ සාමණෙරා ච අත්තනො අත්තනො අභිරුචිතං කොට්ඨාසං ගණ්හන්තූ’’ති සබ්බෙසං සමකෙ කොට්ඨාසෙ කරොති. ගහිතාවසෙසන්ති සාමණෙරෙහි ගහිතකොට්ඨාසතො අවසෙසං. ගණ්හිත්වාති ‘‘මය්හං ඉදං ගණ්හිස්සාමී’’ති ගහෙත්වා. ඉධ ගහිතාවසෙසං නාම තෙන ගණ්හිත්වා පුන ඨපිතං.

පටිග්ගහෙත්වාති තදහු පටිග්ගහෙත්වා. තෙනෙව ‘‘යාවකාලිකෙන යාවජීවිකසංසග්ගෙ දොසො නත්ථී’’ති වුත්තං. සචෙ පන පුරිමදිවසෙ පටිග්ගහෙත්වා ඨපිතා හොති, සාමිසෙන මුඛෙන තස්සා වට්ටියා ධූමං පිවිතුං න වට්ටති. සමුද්දොදකෙනාති අප්පටිග්ගහිතසමුද්දොදකෙන.

හිමකරකා නාම කදාචි වස්සොදකෙන සහ පතනකා පාසාණලෙඛා විය ඝනීභූතා උදකවිසෙසා, තෙසු පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. තෙනාහ ‘‘උදකගතිකා එවා’’ති. යස්මා කතකට්ඨි උදකං පසාදෙත්වා විසුං තිට්ඨති, තස්මා ‘‘අබ්බොහාරික’’න්ති වුත්තං. ඉමිනා අප්පටිග්ගහිතාපත්තීහි අබ්බොහාරිකං, විකාලභොජනාපත්තීහිපි අබ්බොහාරිකන්ති දස්සෙති. ලග්ගතීති සුක්ඛෙ මුඛෙ ච හත්ථෙ ච මත්තිකාවණ්ණං දස්සෙන්තං ලග්ගති. බහලන්ති හත්ථමුඛෙසු අලග්ගනකම්පි පටිග්ගහෙතබ්බං.

වාසමත්තන්ති රෙණුඛීරාභාවං දස්සෙති. පානීයං ගහෙත්වාති අත්තනොයෙව අත්ථාය ගහෙත්වා. සචෙ පන පීතාවසෙසකං තත්ථෙව ආකිරිස්සාමීති ගණ්හාති, පුන පටිග්ගහණකිච්චං නත්ථි. ආකිරති, පටිග්ගහෙතබ්බන්ති පුප්ඵරසස්ස පඤ්ඤායනතො වුත්තං. වික්ඛම්භෙත්වාති වියූහිත්වා, අපනෙත්වාති අත්ථො.

115. මහාභූතෙසූති පාණසරීරසන්නිස්සිතෙසු පථවීආදිමහාභූතෙසු. සබ්බං වට්ටතීති අත්තනො පරෙසඤ්ච සරීරසන්නිස්සිතං සබ්බං වට්ටති, අකප්පියමංසානුලොමතාය ථුල්ලච්චයාදිං න ජනෙතීති අධිප්පායො. පතතීති අත්තනො සරීරතො ඡිජ්ජිත්වා පතති. ‘‘රුක්ඛතො ඡින්දිත්වා’’ති වුත්තත්තා මත්තිකත්ථාය පථවිං ඛණිතුං, අඤ්ඤම්පි යං කිඤ්චි මූලපණ්ණාදිවිසභෙසජ්ජං ඡින්දිත්වා ඡාරිකං අකත්වාපි අප්පටිග්ගහිතම්පි පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටතීති දට්ඨබ්බං.

ඉති විනයසඞ්ගහසංවණ්ණනාභූතෙ විනයාලඞ්කාරෙ

පටිග්ගහණවිනිච්ඡයකථාලඞ්කාරො නාම

වීසතිමො පරිච්ඡෙදො.