📜

23. නිස්සයවිනිච්ඡයකථා

151. එවං උපසම්පදාවිනිච්ඡයං කථෙත්වා ඉදානි නිස්සයවිනිච්ඡයං කථෙතුං ‘‘නිස්සයොති එත්ථ පනා’’තිආදිමාහ. තත්ථ නිස්සයනං නිස්සයො, සෙවනං භජනන්ත්යත්ථො. නිපුබ්බසි සෙවායන්ති ධාතු භාවසාධනො, න ‘‘නිස්සාය නං වසතීති නිස්සයො’’ති ඉධ විය අවුත්තකම්මසාධනො. තත්ථ හි සෙවිතබ්බො පුග්ගලො ලබ්භති, ඉධ පන සෙවනකිරියාති. ඉදානි තං නිස්සයං පුච්ඡාපුබ්බඞ්ගමාය විස්සජ්ජනාය විත්ථාරතො ඨපෙතුං ‘‘කෙන දාතබ්බො’’තිආදිමාහ. තත්ථ කෙන දාතබ්බො, කෙන න දාතබ්බොති නිස්සයදායකං කත්තාරං පුච්ඡති, කස්ස දාතබ්බො, කස්ස න දාතබ්බොති නිස්සයපටිග්ගාහකං සම්පදානං, කථං ගහිතො හොති, කථං පටිප්පස්සම්භතීති කාරණං, නිස්සාය කෙන වසිතබ්බං, කෙන න වසිතබ්බන්ති නිස්සයපටිපන්නකං. තතො පුච්ඡානුක්කමෙන විස්සජ්ජෙතුං ‘‘තත්ථ’’ත්යාදිමාහ. න කෙවලං එත්ථෙව, අථ ඛො නිස්සයමුච්චනඞ්ගෙපි ‘‘බ්යත්තෙනා’’ති ආගතො.

තත්ථ එත්ථ ච කො විසෙසොති ආහ ‘‘එත්ථ ච ‘බ්යත්තො’ති ඉමිනා පරිසුපට්ඨාපකො බහුස්සුතො වෙදිතබ්බො’’ති. ඉදානි පරිසුපට්ඨාපකලක්ඛණං දස්සෙතුං ‘‘පරිසුපට්ඨාපකෙන හී’’තිආදිමාහ. තත්ථ අභිවිනයෙති සකලෙ විනයපිටකෙ. විනෙතුන්ති සික්ඛාපෙතුං. ද්වෙ විභඞ්ගා පගුණා වාචුග්ගතා කාතබ්බාති ඉදං පරිපුච්ඡාවසෙන උග්ගණ්හනං සන්ධාය වුත්තන්ති වදන්ති. එකස්ස පමුට්ඨං, ඉතරෙසං පගුණං භවෙය්යාති ආහ ‘‘තීහි ජනෙහි සද්ධිං පරිවත්තනක්ඛමා කාතබ්බා’’ති. අභිධම්මෙති නාමරූපපරිච්ඡෙදෙ. හෙට්ඨිමා වා තයො වග්ගාති මහාවග්ගතො හෙට්ඨා සගාථාවග්ගො නිදානවග්ගො ඛන්ධවග්ගොති ඉමෙ තයො වග්ගා. ‘‘ධම්මපදම්පි සහ වත්ථුනා උග්ගහෙතුං වට්ටතී’’ති මහාපච්චරියං වුත්තත්තා ජාතකභාණකෙන සාට්ඨකථං ජාතකං උග්ගහෙත්වාපි ධම්මපදං සහ වත්ථුනා උග්ගහෙතබ්බමෙව.

පඤ්චහි භික්ඛවෙ අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙනාතිආදීසු න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බොති උපජ්ඣායෙන හුත්වා සාමණෙරො න උපට්ඨාපෙතබ්බො. අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙනාති අසෙක්ඛස්ස සීලක්ඛන්ධොපි අසෙක්ඛො සීලක්ඛන්ධො නාම. අසෙක්ඛස්ස අයන්ති හි අසෙක්ඛො, සීලක්ඛන්ධො. එවං සබ්බත්ථ. එවඤ්ච කත්වා විමුත්තිඤාණදස්සනසඞ්ඛාතස්ස පච්චවෙක්ඛණඤාණස්සපි වසෙන අපෙක්ඛිත්වා උප්පන්නා අයං කථා. අසෙක්ඛසීලන්ති ච න අග්ගඵලසීලමෙව අධිප්පෙතං, අථ ඛො යං කිඤ්චි අසෙක්ඛසන්තානෙ පවත්තසීලං ලොකියලොකුත්තරමිස්සකස්ස සීලස්ස ඉධාධිප්පෙතත්තා. සමාධික්ඛන්ධාදීසුපි විමුත්තික්ඛන්ධපරියොසානෙසු අයමෙව නයො, තස්මා යථා සීලසමාධිපඤ්ඤාක්ඛන්ධා ලොකියමිස්සකා කථිතා, එවං විමුත්තික්ඛන්ධොපීති තදඞ්ගවිමුත්තිආදයොපි වෙදිතබ්බා, න පටිප්පස්සද්ධිවිමුත්ති එව. විමුත්තිඤාණදස්සනං පන ලොකියමෙව. තෙනෙව සංයුත්තනිකායට්ඨකථායං (සං.නි. අට්ඨ. 1.1.135) වුත්තං ‘‘පුරිමෙහි චතූහි පදෙහි ලොකියලොකුත්තරසීලසමාධිපඤ්ඤාවිමුත්තියො කථිතා, විමුත්තිඤාණදස්සනං පච්චවෙක්ඛණඤාණං හොති, තං ලොකියමෙවා’’ති.

අස්සද්ධොතිආදීසු තීසු වත්ථූසු සද්ධා එතස්ස නත්ථීති අස්සද්ධො. නත්ථි එතස්ස හිරීති අහිරිකො, අකුසලසමාපත්තියා අජිගුච්ඡමානස්සෙතං අධිවචනං. න ඔත්තප්පතීති අනොත්තප්පී, අකුසලසමාපත්තියා න භායතීති වුත්තං හොති. කුච්ඡිතං සීදතීති කුසීතො, හීනවීරියස්සෙතං අධිවචනං. ආරද්ධං වීරියං එතස්සාති ආරද්ධවීරියො, සම්මප්පධානයුත්තස්සෙතං අධිවචනං. මුට්ඨා සති එතස්සාති මුට්ඨස්සතී, නට්ඨස්සතීති වුත්තං හොති. උපට්ඨිතා සති එතස්සාති උපට්ඨිතස්සතී, නිච්චං ආරම්මණාභිමුඛපවත්තසතිස්සෙතං අධිවචනං.

අධිසීලෙ සීලවිපන්නො ච අජ්ඣාචාරෙ ආචාරවිපන්නො ච ආපජ්ජිත්වා අවුට්ඨිතො අධිප්පෙතො. සස්සතුච්ඡෙදසඞ්ඛාතං අන්තං ගණ්හාති, ගාහයතීති වා අන්තග්ගාහිකා, මිච්ඡාදිට්ඨි. පුරිමානි ද්වෙ පදානීති ‘‘න පටිබලො හොති අන්තෙවාසිං වා සද්ධිවිහාරිං වා ගිලානං උපට්ඨාතුං වා උපට්ඨාපෙතුං වා, අනභිරතං වූපකාසෙතුං වා වූපකාසාපෙතුං වා’’ති ඉමානි ද්වෙ පදානි.

අභි විසිට්ඨො උත්තමො සමාචාරො අභිසමාචාරො, අභිසමාචාරොව ආභිසමාචාරිකොති ච සික්ඛිතබ්බතො සික්ඛාති ච ආභිසමාචාරිකසික්ඛා. අභිසමාචාරං වා ආරබ්භ පඤ්ඤත්තා සික්ඛා ආභිසමාචාරිකසික්ඛා, ඛන්ධකවත්තපරියාපන්නසික්ඛායෙතං අධිවචනං. මග්ගබ්රහ්මචරියස්ස ආදිභූතාති ආදිබ්රහ්මචරියකා, උභතොවිභඞ්ගපරියාපන්නසික්ඛායෙතං අධිවචනං. තෙනෙව ‘‘උභතොවිභඞ්ගපරියාපන්නං වා ආදිබ්රහ්මචරියකං, ඛන්ධකවත්තපරියාපන්නං ආභිසමාචාරික’’න්ති විසුද්ධිමග්ගෙ (විසුද්ධි. 1.11) වුත්තං, තස්මා සෙක්ඛපණ්ණත්තියන්ති එත්ථ සික්ඛිතබ්බතො සෙක්ඛා, භගවතා පඤ්ඤත්තත්තා පණ්ණත්ති, සබ්බාපි උභතොවිභඞ්ගපරියාපන්නා සික්ඛාපදපණ්ණත්ති ‘‘සෙක්ඛපණ්ණත්තී’’ති වුත්තාති ගහෙතබ්බං. තෙනෙව ගණ්ඨිපදෙපි වුත්තං ‘‘සෙක්ඛපණ්ණත්තියන්ති පාරාජිකමාදිං කත්වා සික්ඛිතබ්බසික්ඛාපදපඤ්ඤත්තිය’’න්ති. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති සාරත්ථදීපනියං (සාරත්ථ. ටී. මහාවග්ග 3.84).

උපජ්ඣායාචරියකථායං න සාමණෙරො උපට්ඨාපෙතබ්බොති උපජ්ඣායෙන හුත්වා න පබ්බාජෙතබ්බො. අසෙක්ඛස්ස අයන්ති අසෙක්ඛො, ලොකියලොකුත්තරො සීලක්ඛන්ධො. අන්තග්ගාහිකායාති සස්සතුච්ඡෙදකොට්ඨාසග්ගාහිකාය. පච්ඡිමානි ද්වෙති අප්පස්සුතො හොති, දුප්පඤ්ඤො හොතීති ඉමානි ද්වෙ අඞ්ගානි. පච්ඡිමානි තීණීති න පටිබලො උප්පන්නං කුක්කුච්චං ධම්මතො විනොදෙතුං, ආපත්තිං න ජානාති, ආපත්තිවුට්ඨානං න ජානාතීති ඉමානි තීණි. කුක්කුච්චස්ස හි පාළිඅට්ඨකථානයසඞ්ඛාතධම්මතො විනොදෙතුං අප්පටිබලතා නාම අබ්යත්තත්තා එව හොතීති සාපි ආපත්තිඅඞ්ගමෙව වුත්තා.

අභි විසිට්ඨො උත්තමො සමාචාරො අභිසමාචාරො, වත්තප්පටිපත්තිසීලං, තං ආරබ්භ පඤ්ඤත්තා ඛන්ධකසික්ඛාපදසඞ්ඛාතා සික්ඛා ආභිසමාචාරිකා. සික්ඛාපදම්පි හි තදත්ථපරිපූරණත්ථිකෙහි උග්ගහණාදිවසෙන සික්ඛිතබ්බතො සික්ඛාති වුච්චති. මග්ගබ්රහ්මචරියස්ස ආදිභූතා කාරණභූතා ආදිබ්රහ්මචරියකා, උභතොවිභඞ්ගපරියාපන්නසික්ඛාපදං. තෙනෙවෙත්ථ විසුද්ධිමග්ගෙපි (විසුද්ධි. 1.11) ‘‘උභතොවිභඞ්ගපරියාපන්නං සික්ඛාපදං ආදිබ්රහ්මචරියකං, ඛන්ධකවත්තපරියාපන්නං ආභිසමාචාරික’’න්ති වුත්තං, තස්මා සෙක්ඛපණ්ණත්තියන්ති එත්ථ සික්ඛිතබ්බතො සෙක්ඛා, භගවතාව පඤ්ඤත්තත්තා පඤ්ඤත්ති. සබ්බාපි උභතොවිභඞ්ගපරියාපන්නා සික්ඛාපදපණ්ණත්ති ‘‘සෙක්ඛපණ්ණත්තී’’ති වුත්තාති ගහෙතබ්බං. නාමරූපපරිච්ඡෙදෙති එත්ථ කුසලත්තිකාදීහි වුත්තං ජාතිභූමිපුග්ගලසම්පයොගවත්ථාරම්මණකම්මද්වාරලක්ඛණරසාදිභෙදෙහි වෙදනාක්ඛන්ධාදිචතුබ්බිධං සනිබ්බානං නාමං, භූතොපාදායභෙදං රූපඤ්ච පරිච්ඡින්දිත්වා ජානනපඤ්ඤා, තප්පකාසකො ච ගන්ථො නාමරූපපරිච්ඡෙදො නාම. ඉමිනා අභිධම්මත්ථකුසලෙන භවිතබ්බන්ති දස්සෙති. සික්ඛාපෙතුන්ති උග්ගණ්හාපෙතුන්ති විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. මහාවග්ග 2.84) වුත්තං.

153. ආයස්මතො නිස්සාය වච්ඡාමීති එත්ථ ආයස්මතොති උපයොගත්ථෙ සාමිවචනං, ආයස්මන්තං නිස්සාය වසිස්සාමීති අත්ථො. යං පන වුත්තං සමන්තපාසාදිකායං (මහාව. අට්ඨ. 76) ‘‘බ්යත්තො…පෙ… වුත්තලක්ඛණොයෙවා’’ති, තං පරිසූපට්ඨාකබහුස්සුතං සන්ධාය වදති. පබ්බජ්ජාඋපසම්පදධම්මන්තෙවාසිකෙහි පන…පෙ… තාව වත්තං කාතබ්බන්ති පබ්බජ්ජාචරියඋපසම්පදාචරියධම්මාචරියානං එතෙහි යථාවුත්තවත්තං කාතබ්බං. තත්ථ යෙන සික්ඛාපදානි දින්නානි, අයං පබ්බජ්ජාචරියො. යෙන උපසම්පදකම්මවාචා වුත්තා, අයං උපසම්පදාචරියො. යො උද්දෙසං වා පරිපුච්ඡං වා දෙති, අයං ධම්මාචරියොති වෙදිතබ්බං. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙව.

154. නිස්සයපටිප්පස්සද්ධිකථායං දිසං ගතොති පුන ආගන්තුකාමො, අනාගන්තුකාමො වා හුත්වා වාසත්ථාය කඤ්චි දිසං ගතො. භික්ඛුස්ස සභාගතන්ති පෙසලභාවං. ඔලොකෙත්වාති උපපරික්ඛිත්වා. විබ්භන්තෙ…පෙ… තත්ථ ගන්තබ්බන්ති එත්ථ ‘‘සචෙ කෙනචි කරණීයෙන තදහෙව ගන්තුං අසක්කොන්තො ‘කතිපාහෙන ගමිස්සාමී’ති ගමනෙ සඋස්සාහො හොති, රක්ඛතී’’ති වදන්ති. මා ඉධ පටික්කමීති මා ඉධ පවිසි. තත්රෙව වසිතබ්බන්ති තත්ථෙව නිස්සයං ගහෙත්වා වසිතබ්බං. තංයෙව විහාරං…පෙ… වසිතුං වට්ටතීති එත්ථ උපජ්ඣායෙන පරිච්චත්තත්තා උපජ්ඣායසමොධානපරිහාරො නත්ථි, තස්මා උපජ්ඣායසමොධානගතස්සපි ආචරියස්ස සන්තිකෙ ගහිතනිස්සයො න පටිප්පස්සම්භති.

ආචරියම්හා නිස්සයපටිප්පස්සද්ධීසු ආචරියො පක්කන්තො වා හොතීති එත්ථ ‘‘පක්කන්තොති දිසං ගතො’’තිආදිනා උපජ්ඣායස්ස පක්කමනෙ යො විනිච්ඡයො වුත්තො, සො තත්ථ වුත්තනයෙනෙව ඉධාපි සක්කා විඤ්ඤාතුන්ති තං අවත්වා ‘‘කොචි ආචරියො ආපුච්ඡිත්වා පක්කමතී’’තිආදිනා අඤ්ඤොයෙව නයො ආරද්ධො. අයඤ්ච නයො උපජ්ඣායපක්කමනෙපි වෙදිතබ්බොයෙව. ඊදිසෙසු හි ඨානෙසු එකත්ථවුත්තලක්ඛණං අඤ්ඤත්ථාපි දට්ඨබ්බං. සචෙ ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කමිත්වා නිවත්තති, පටිප්පස්සද්ධො හොතීති එත්ථ එත්තාවතා දිසාපක්කන්තො නාම හොතීති අන්තෙවාසිකෙ අනික්ඛිත්තධුරෙපි නිස්සයො පටිප්පස්සම්භති. ආචරියුපජ්ඣායා ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කම්ම අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ වසන්තීති බහිඋපචාරසීමායං අන්තෙවාසිකසද්ධිවිහාරිකානං වසනට්ඨානතො ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කම්ම අඤ්ඤස්මිං සෙනාසනෙ වසන්ති, අන්තොඋපචාරසීමායං පන ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කමිත්වාපි වසතො නිස්සයො න පටිප්පස්සම්භති. ‘‘සචෙපි ආචරියො මුඤ්චිතුකාමොව හුත්වා නිස්සයපණාමනාය පණාමෙතී’’තිආදි සබ්බං උපජ්ඣායස්ස ආණත්තියම්පි වෙදිතබ්බන්ති සාරත්ථදීපනියං (සාරත්ථ. ටී. මහාවග්ග 3.83) වුත්තං.

153. සාහූති සාධු සුන්දරං. ලහූති අගරු, සුභරතාති අත්ථො. ඔපායිකන්ති උපායපටිසංයුත්තං, එවං පටිපජ්ජනං නිත්ථරණුපායොති අත්ථො. පතිරූපන්ති සාමීචිකම්මමිදන්ති අත්ථො . පාසාදිකෙනාති පසාදාවහෙන, කායවචීපයොගෙන සම්පාදෙහීති අත්ථො. කායෙනාති එතදත්ථවිඤ්ඤාපකං හත්ථමුද්දාදිං දස්සෙන්තො කායෙන විඤ්ඤාපෙති. ‘‘සාධූ’’ති සම්පටිච්ඡනං සන්ධායාති උපජ්ඣායෙන ‘‘සාහූ’’තිආදීසු වුත්තෙසු සද්ධිවිහාරිකස්ස ‘‘සාධූ’’ති සම්පටිච්ඡනවචනං සන්ධාය ‘‘කායෙන විඤ්ඤාපෙතී’’තිආදි වුත්තන්ති අධිප්පායො. ආයාචනදානමත්තෙනාති සද්ධිවිහාරිකස්ස පඨමං ආයාචනමත්තෙන, තතො උපජ්ඣායස්ස ච ‘‘සාහූ’’තිආදිනා වචනමත්තෙනාති අත්ථො. ආචරියස්ස සන්තිකෙ නිස්සයග්ගහණෙ ආයස්මතො නිස්සාය වච්ඡාමීති ආයස්මන්තං නිස්සාය වසිස්සාමීති අත්ථො.

154. නිස්සයපටිප්පස්සද්ධිකථායං යො වා එකසම්භොගපරිභොගො, තස්ස සන්තිකෙ නිස්සයො ගහෙතබ්බොති ඉමිනා ලජ්ජීසු එව නිස්සයග්ගහණං නියොජෙති අලජ්ජීසු පටික්ඛිත්තත්තා. එත්ථ ච පරිභොගසද්දෙන එකකම්මාදිකො සංවාසො ගහිතො පච්චයපරිභොගස්ස සම්භොගසද්දෙන ගහිතත්තා. එතෙන ච සම්භොගසංවාසානං අලජ්ජීහි සද්ධිං න කත්තබ්බතං දස්සෙති. පරිහාරො නත්ථීති ආපත්තිපරිහාරො නත්ථි. තාදිසොති යත්ථ නිස්සයො ගහිතපුබ්බො, යො ච එකසම්භොගපරිභොගො, තාදිසො. තථා වුත්තන්ති ‘‘ලහුං ආගමිස්සතී’’ති වුත්තඤ්චෙති අත්ථො. චත්තාරි පඤ්ච දිවසානීති ඉදං උපලක්ඛණමත්තං. යදි එකාහද්වීහෙන සභාගතා පඤ්ඤායති, ඤාතදිවසෙ ගහෙතබ්බොව. අථාපි චතුපඤ්චාහෙනපි න පඤ්ඤායති, යත්තකෙහි දිවසෙහි පඤ්ඤායති, තත්තකානි අතික්කාමෙතබ්බානි. සභාගතං ඔලොකෙමීති පන ලෙසො න කාතබ්බො. දහරා සුණන්තීති එත්ථ අසුත්වාපි ‘‘ආගමිස්සති, කෙනචි අන්තරායෙන චිරායන්තී’’ති සඤ්ඤාය සතිපි ලබ්භතෙව පරිහාරො . තෙනාහ ‘‘ඉධෙවාහං වසිස්සාමීති පහිණති, පරිහාරො නත්ථී’’ති. එකදිවසම්පි පරිහාරො නත්ථීති ගමනෙ නිරුස්සාහං සන්ධාය වුත්තං, සඋස්සාහස්ස පන සෙනාසනපටිසාමනාදිවසෙන කතිපාහෙ ගතෙපි න දොසො.

තත්රෙව වසිතබ්බන්ති තත්ර සභාගට්ඨානෙ එව නිස්සයං ගහෙත්වා වසිතබ්බං. තංයෙව විහාරං…පෙ… වසිතුං වට්ටතීති ඉමිනා උපජ්ඣායෙ සඞ්ගණ්හන්තෙයෙව තංසමොධානෙ නිස්සයපටිප්පස්සද්ධි වුත්තා, තස්මිං පන කොධෙන වා ගණනිරපෙක්ඛතාය වා අසඞ්ගණ්හන්තෙ අඤ්ඤෙසු ගහිතො නිස්සයො න පටිප්පස්සම්භතීති දස්සෙති.

ආචරියම්හා නිස්සයපටිප්පස්සද්ධියං වුත්තො ‘‘කොචි ආචරියො’’තිආදිකො නයො උපජ්ඣායපක්කමනාදීසුපි නෙත්වා තත්ථ ච වුත්තො ඉධාපි නෙත්වා යථාරහං යොජෙතබ්බො. ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කම්ම අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ වසන්තීති උපචාරසීමතො බහි අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ අන්තෙවාසිකාදීනං වසනට්ඨානතො ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කමිත්වා වසන්ති. තෙන බහිඋපචාරෙපි අන්තෙවාසිකාදීනං වසනට්ඨානතො ද්වින්නං ලෙඩ්ඩුපාතානං අන්තරෙ ආසන්නෙ පදෙසෙ වසති, නිස්සයො න පටිප්පස්සම්භතීති දස්සෙති. අන්තොඋපචාරසීමායං පන ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කමිත්වා වසතො නිස්සයො න පටිප්පස්සම්භතෙවාති විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. මහාවග්ග 2.83) වුත්තං.

ඉති විනයසඞ්ගහසංවණ්ණනාභූතෙ විනයාලඞ්කාරෙ

නිස්සයවිනිච්ඡයකථාලඞ්කාරො නාම

තෙවීසතිමො පරිච්ඡෙදො.