📜

9. චීවරවිප්පවාසවිනිච්ඡයකථා

51. එවං අධිට්ඨානවිකප්පනවිනිච්ඡයකථං දස්සෙත්වා ඉදානි චීවරෙන විනාවාසවිනිච්ඡයකරණං දස්සෙතුං ‘‘චීවරෙනවිනාවාසො’’ත්යාදිමාහ. තත්ථ චීයතීති චීවරං, චයං සඤ්චයං කරීයතීති අත්ථො, අරියද්ධජො වත්ථවිසෙසො. ඉධ පන තිචීවරාධිට්ඨානෙන අධිට්ඨහිත්වා ධාරිතං චීවරත්තයමෙව. විනාති වජ්ජනත්ථෙ නිපාතො. වසනං වාසො, විනා වාසො විනාවාසො, චීවරෙන විනාවාසො චීවරවිනාවාසො, ‘‘චීවරවිප්පවාසො’’ති වත්තබ්බෙ වත්තිච්ඡාවසෙන, ගාථාපාදපූරණත්ථාය වා අලුත්තසමාසං කත්වා එවං වුත්තන්ති දට්ඨබ්බං. තථා ච වක්ඛති ‘‘තිචීවරාධිට්ඨානෙන…පෙ… විප්පවාසො’’ති, ‘‘ඉමං සඞ්ඝාටිං අධිට්ඨාමි, ඉමං උත්තරාසඞ්ගං අධිට්ඨාමි, ඉමං අන්තරවාසකං අධිට්ඨාමී’’ති එවං නාමෙන අධිට්ඨිතානං තිණ්ණං චීවරානං එකෙකෙන විප්පවාසොති අත්ථො, එකෙනපි විනා වසිතුං න වට්ටති, වසන්තස්ස භික්ඛුනො සහ අරුණුග්ගමනා චීවරං නිස්සග්ගියං හොති, පාචිත්තියඤ්ච ආපජ්ජතීති සම්බන්ධො. වසිතබ්බන්ති එත්ථ වසනකිරියා චතුඉරියාපථසාධාරණා, තස්මා කායලග්ගං වා හොතු අලග්ගං වා, අඩ්ඪතෙය්යරතනස්ස පදෙසස්ස අන්තො කත්වා තිට්ඨන්තොපි චරන්තොපි නිසින්නොපි නිපන්නොපි හත්ථපාසෙ කත්වා වසන්තො නාම හොති.

එවං සාමඤ්ඤතො අවිප්පවාසලක්ඛණං දස්සෙත්වා ඉදානි ගාමාදිපන්නරසොකාසවසෙන විසෙසතො දස්සෙතුමාහ ‘‘ගාමි’’ච්චාදි. තත්ථ ගාමනිවෙසනානි පාකටානෙව. උදොසිතො නාම යානාදීනං භණ්ඩානං සාලා. අට්ටො නාම පටිරාජාදිපටිබාහනත්ථං ඉට්ඨකාහි කතො බහලභිත්තිකො චතුපඤ්චභූමිකො පතිස්සයවිසෙසො. මාළො නාම එකකූටසඞ්ගහිතො චතුරස්සපාසාදො. පාසාදො නාම දීඝපාසාදො. හම්මියං නාම මුණ්ඩච්ඡදනපාසාදො, මුණ්ඩච්ඡදනපාසාදොති ච චන්දිකඞ්ගණයුත්තො පාසාදොති වුච්චති. සත්ථො නාම ජඞ්ඝසත්ථො වා සකටසත්ථො වා. ඛෙත්තං නාම පුබ්බණ්ණාපරණ්ණානං විරුහනට්ඨානං. ධඤ්ඤකරණං නාම ඛලමණ්ඩලං. ආරාමො නාම පුප්ඵාරාමො ඵලාරාමො. විහාරාදයො පාකටා එව. තත්ථ නිවෙසනාදීනි ගාමතො බහි සන්නිවිට්ඨානි ගහිතානීති වෙදිතබ්බං. අන්තොගාමෙ ඨිතානඤ්හි ගාමග්ගහණෙන ගහිතත්තා ගාමපරිහාරොයෙවාති. ගාමග්ගහණෙන ච නිගමනගරානිපි ගහිතානෙව හොන්ති.

පරිඛාය වා පරික්ඛිත්තොති ඉමිනා සමන්තා නදීතළාකාදිඋදකෙන පරික්ඛිත්තොපි පරික්ඛිත්තොයෙවාති දස්සෙති. තං පමාණං අතික්කමිත්වාති ඝරස්ස උපරි ආකාසෙ අඩ්ඪතෙය්යරතනප්පමාණං අතික්කමිත්වා. සභායෙ වා වත්ථබ්බන්ති ඉමිනා සභාසද්දස්ස පරියායො සභායසද්දො නපුංසකලිඞ්ගො අත්ථීති දස්සෙති. සභාසද්දො හි ඉත්ථිලිඞ්ගො, සභායසද්දො නපුංසකලිඞ්ගොති. ද්වාරමූලෙ වාති නගරස්ස ද්වාරමූලෙ වා. තෙසන්ති සභායනගරද්වාරමූලානං. තස්සා වීථියා සභායද්වාරානං ගහණෙනෙව තත්ථ සබ්බානිපි ගෙහානි, සා ච අන්තරවීථි ගහිතායෙව හොති. එත්ථ ච ද්වාරවීථිඝරෙසු වසන්තෙන ගාමප්පවෙසනසහසෙය්යාදිදොසං පරිහරිත්වා සුප්පටිච්ඡන්නතාදියුත්තෙනෙව භවිතබ්බං. සභා පන යදි සබ්බෙසං වසනත්ථාය පපාසදිසා කතා, අන්තරාරාමෙ විය යථාසුඛං වසිතුං වට්ටතීති වෙදිතබ්බං. අතිහරිත්වා ඝරෙ නික්ඛිපතීති වීථිං මුඤ්චිත්වා ඨිතෙ අඤ්ඤස්මිං ඝරෙ නික්ඛිපති. තෙනාහ ‘‘වීථිහත්ථපාසො න රක්ඛතී’’ති. පුරතො වා පච්ඡතො වා හත්ථපාසෙති ඝරස්ස හත්ථපාසං සන්ධාය වදති.

එවං ගාමවසෙන විප්පවාසාවිප්පවාසං දස්සෙත්වා ඉදානි නිවෙසනවසෙන දස්සෙන්තො ‘‘සචෙ එකකුලස්ස සන්තකං නිවෙසනං හොතී’’තිආදිමාහ. තත්ථ ඔවරකො නාම ගබ්භස්ස අබ්භන්තරෙ අඤ්ඤො ගබ්භොති වදන්ති, ගබ්භස්ස වා පරියායවචනමෙතං. ඉදානි උදොසිතාදිවසෙන දස්සෙන්තො ‘‘උදොසිති’’ච්චාදිමාහ. තත්ථ වුත්තනයෙනෙවාති ‘‘එකකුලස්ස සන්තකො උදොසිතො හොති පරික්ඛිත්තො චා’’තිආදිනා නිවෙසනෙ වුත්තනයෙන. එව-සද්දො විසෙසනිවත්ති අත්ථො. තෙන විසෙසො නත්ථීති දස්සෙති.

ඉදානි යෙසු විසෙසො අත්ථි, තෙ දස්සෙන්තො ‘‘සචෙ එකකුලස්ස නාවා’’තිආදිමාහ. තත්ථ පරියාදියිත්වාති විනිවිජ්ඣිත්වා, අජ්ඣොත්ථරිත්වා වා. වුත්තමෙවත්ථං විභාවෙති ‘‘අන්තොපවිට්ඨෙනා’’තිආදිනා. තත්ථ අන්තොපවිට්ඨෙනාති ගාමස්ස, නදියා වා අන්තොපවිට්ඨෙන. ‘‘සත්ථෙනා’’ති පාඨසෙසො. නදීපරිහාරො ලබ්භතීති එත්ථ ‘‘විසුං නදීපරිහාරස්ස අවුත්තත්තා ගාමාදීහි අඤ්ඤත්ථ විය චීවරහත්ථපාසොයෙව නදීපරිහාරො’’ති තීසුපි ගණ්ඨිපදෙසු වුත්තං. අඤ්ඤෙ පන ‘‘ඉමිනා අට්ඨකථාවචනෙන නදීපරිහාරොපි විසුං සිද්ධොති නදීහත්ථපාසො න විජහිතබ්බො’’ති වදන්ති. යථා පන අජ්ඣොකාසෙ සත්තබ්භන්තරවසෙන අරඤ්ඤපරිහාරො ලබ්භති, එවං නදියං උදකුක්ඛෙපවසෙන නදීපරිහාරො ලබ්භතීති කත්වා අට්ඨකථායං නදීපරිහාරො විසුං අවුත්තො සියා සත්තබ්භන්තරඋදකුක්ඛෙපසීමානං අරඤ්ඤනදීසු අබද්ධසීමාවසෙන ලබ්භමානත්තා. එවඤ්ච සති සමුද්දජාතස්සරෙසුපි පරිහාරො අවුත්තසිද්ධො හොති නදියා සමානලක්ඛණත්තා, නදීහත්ථපාසො න විජහිතබ්බොති පන අත්ථෙ සති නදියා අතිවිත්ථාරත්තා බහුසාධාරණත්තා ච අන්තොනදියං චීවරං ඨපෙත්වා නදීහත්ථපාසෙ ඨිතෙන චීවරස්ස පවත්තිං ජානිතුං න සක්කා භවෙය්ය. එස නයො සමුද්දජාතස්සරෙසුපි. අන්තොඋදකුක්ඛෙපෙ වා තස්ස හත්ථපාසෙ වා ඨිතෙන පන සක්කාති අයං අම්හාකං අත්තනොමති, විචාරෙත්වා ගහෙතබ්බං. විහාරසීමන්ති අවිප්පවාසසීමං සන්ධායාහ. එත්ථ ච විහාරස්ස නානාකුලසන්තකභාවෙපි අවිප්පවාසසීමාපරිච්ඡෙදබ්භන්තරෙ සබ්බත්ථ චීවරඅවිප්පවාසසම්භවතො පධානත්තා තත්ථ සත්ථපරිහාරො න ලබ්භතීති ‘‘විහාරං ගන්ත්වා වසිතබ්බ’’න්ති වුත්තං. සත්ථසමීපෙති ඉදං යථාවුත්තඅබ්භන්තරපරිච්ඡෙදවසෙන වුත්තං.

යස්මා ‘‘නානාකුලස්ස පරික්ඛිත්තෙ ඛෙත්තෙ චීවරං නික්ඛිපිත්වා ඛෙත්තද්වාරමූලෙ වා තස්ස හත්ථපාසෙ වා වත්ථබ්බ’’න්ති වුත්තං, තස්මා ද්වාරමූලතො අඤ්ඤත්ථ ඛෙත්තෙපි වසන්තෙන චීවරං නික්ඛිපිත්වා හත්ථපාසෙ කත්වායෙව වසිතබ්බං.

විහාරො නාම සපරික්ඛිත්තො වා අපරික්ඛිත්තො වා සකලො ආවාසොති වදන්ති. යස්මිං විහාරෙති එත්ථ පන එකගෙහමෙව වුත්තං. විමතිවිනොදනියං (වි. වි. ටී. 1.491-494) පන ‘‘විහාරො නාම උපචාරසීමා. යස්මිං විහාරෙති තස්ස අන්තොපරිවෙණාදිං සන්ධාය වුත්ත’’න්ති වුත්තං. එකකුලාදිසන්තකතා චෙත්ථ කාරාපකානං වසෙන වෙදිතබ්බා.

යං මජ්ඣන්හිකෙ කාලෙ සමන්තා ඡායා ඵරතීති යදා මහාවීථියං උජුකමෙව ගච්ඡන්තං සූරියමණ්ඩලං මජ්ඣන්හිකං පාපුණාති, තදා යං ඔකාසං ඡායා ඵරති, තං සන්ධාය වුත්තං. විමතිවිනොදනියං පන ‘‘ඡායාය ඵුට්ඨොකාසස්සාති උජුකං අවික්ඛිත්තලෙඩ්ඩුපාතබ්භන්තරං සන්ධාය වදතී’’ති වුත්තං. අගමනපථෙති තදහෙව ගන්ත්වා නිවත්තෙතුං අසක්කුණෙය්යකෙ සමුද්දමජ්ඣෙ යෙ දීපකා, තෙසූති යොජනා. ඉතරස්මින්ති පුරත්ථිමදිසාය චීවරෙ.

52. නදිං ඔතරතීති හත්ථපාසං මුඤ්චිත්වා ඔතරති. නාපජ්ජතීති පරිභොගපච්චයා දුක්කටං නාපජ්ජති. තෙනාහ ‘‘සො හී’’තිආදි. අපරිභොගාරහත්තාති ඉමිනා නිස්සග්ගියචීවරං අනිස්සජ්ජිත්වා පරිභුඤ්ජන්තස්ස දුක්කටං අචිත්තකන්ති සිද්ධං. එකංපාරුපිත්වා එකං අංසකූටෙ ඨපෙත්වා ගන්තබ්බන්ති ඉදං බහූනං සඤ්චරණට්ඨානෙ එවං අකත්වා ගමනං න සාරුප්පන්ති කත්වා වුත්තං, න ආපත්තිඅඞ්ගත්තා. බහිගාමෙ ඨපෙත්වාපි අපාරුපිතබ්බතාය වුත්තං ‘‘විනයකම්මං කාතබ්බ’’න්ති. අථ වා විහාරෙ සභාගං භික්ඛුං න පස්සති, එවං සති ආසනසාලං ගන්ත්වා විනයකම්මං කාතබ්බන්ති යොජනා. ආසනසාලං ගච්ඡන්තෙන කිං තීහි චීවරෙහි ගන්තබ්බන්ති ආහ ‘‘සන්තරුත්තරෙනා’’ති නට්ඨචීවරස්ස සන්තරුත්තරසාදියනතො. සඞ්ඝාටි පන කිං කාතබ්බාති ආහ ‘‘සඞ්ඝාටිංබහිගාමෙ ඨපෙත්වා’’ති. උත්තරාසඞ්ගෙ ච බහිගාමෙ ඨපිතසඞ්ඝාටියඤ්ච පඨමං විනයකම්මං කත්වා පච්ඡා උත්තරාසඞ්ගං නිවාසෙත්වා අන්තරවාසකෙ කාතබ්බං. එත්ථ ච බහිගාමෙ ඨපිතස්සපි විනයකම්මවචනතො පරම්මුඛාපි ඨිතං නිස්සජ්ජිතුං, නිස්සට්ඨං දාතුඤ්ච වට්ටතීති වෙදිතබ්බං.

දහරානං ගමනෙ සඋස්සාහත්තා ‘‘නිස්සයො පන න පටිප්පස්සම්භතී’’ති වුත්තං. මුහුත්තං…පෙ… පටිප්පස්සම්භතීති සඋස්සාහත්තෙ ගමනස්ස උපච්ඡින්නත්තා වුත්තං, තෙසං පන පුරාරුණා උට්ඨහිත්වා සඋස්සාහෙන ගච්ඡන්තානං අරුණෙ අන්තරා උට්ඨිතෙපි න පටිප්පස්සම්භති ‘‘යාව අරුණුග්ගමනා සයන්තී’’ති වුත්තත්තා. තෙනෙව ‘‘ගාමං පවිසිත්වා…පෙ… න පටිප්පස්සම්භතී’’ති වුත්තං. අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස වචනං අග්ගහෙත්වාතිආදිම්හි සඋස්සාහත්තා ගමනක්ඛණෙ පටිප්පස්සද්ධි න වුත්තා. ධෙනුභයෙනාති තරුණවච්ඡගාවීනං ආධාවිත්වා සිඞ්ගෙන පහරණභයෙන. නිස්සයො ච පටිප්පස්සම්භතීති එත්ථ ධෙනුභයාදීහි ඨිතානං යාව භයවූපසමා ඨාතබ්බතො ‘‘අන්තොඅරුණෙයෙව ගමිස්සාමී’’ති නියමෙතුං අසක්කුණෙය්යත්තා වුත්තං. යත්ථ පන එවං නියමෙතුං සක්කා, තත්ථ අන්තරා අරුණෙ උග්ගතෙපි නිස්සයො න පටිප්පස්සම්භති භෙසජ්ජත්ථාය ගාමං පවිට්ඨදහරානං විය.

අන්තොසීමායංගාමන්ති අවිප්පවාසසීමාසම්මුතිතො පච්ඡා පතිට්ඨාපිතගාමං සන්ධාය වදති ගාමඤ්ච ගාමූපචාරඤ්ච ඨපෙත්වා සම්මන්නිතබ්බතො. පවිට්ඨානන්ති ආචරියන්තෙවාසිකානං විසුං විසුං ගතානං අවිප්පවාසසීමත්තා නෙව චීවරානි නිස්සග්ගියානි හොන්ති, සඋස්සාහතාය න නිස්සයො පටිප්පස්සම්භති. අන්තරාමග්ගෙති ධම්මං සුත්වා ආගච්ඡන්තානං අන්තරාමග්ගෙ.

ඉති විනයසඞ්ගහසංවණ්ණනාභූතෙ විනයාලඞ්කාරෙ

චීවරවිප්පවාසවිනිච්ඡයකථාලඞ්කාරො නාම

නවමො පරිච්ඡෙදො.