📜

සඞ්ඝාදිසෙසකණ්ඩං

1. උස්සයවාදිකාසික්ඛාපදවණ්ණනා

මානුස්සයවසෙනකොධූස්සයවසෙනාති බාහුල්ලනයෙන වුත්තං. තෙනෙව වක්ඛති ‘‘තිචිත්තං තිවෙදන’’න්ති. අඩ්ඩකරණත්ථායාති එත්ථ අඩ්ඩොති වොහාරිකවිනිච්ඡයො වුච්චති. යං පබ්බජිතා ‘‘අධිකරණ’’න්තිපි වදන්ති, තස්ස කරණත්ථාය වොහාරිකවිනිච්ඡයත්ථායාති වුත්තං හොති. වීතික්කමක්ඛණෙයෙවාති වත්ථුජ්ඣාචාරක්ඛණෙයෙව, න තතියාය සමනුභාසනායාති අධිප්පායො. භික්ඛුනිං සඞ්ඝතො නිස්සාරෙතීති ආපන්නං භික්ඛුනිං භික්ඛුනිසඞ්ඝම්හා නිස්සාරෙති. හෙතුම්හි චායං කත්තුවොහාරො ‘‘නිස්සාරණහෙතුභූතධම්මො ‘නිස්සාරණීයො’ති වුත්තො’’ති කත්වා.

යත්ථ ඨිතායාති උපස්සයභික්ඛාචාරමග්ගාදීසු යස්මිං ඨානෙ ඨිතාය. තතො පට්ඨාය ගච්ඡන්තියාති තතො පට්ඨාය වොහාරිකානං සන්තිකං ගච්ඡන්තියා. දුතියෙති දුතියාරොචනෙ. තෙනාති උපාසකෙන. එවං වුත්තායාති ‘‘මම ච තව ච කථං ත්වංයෙව ආරොචෙහී’’ති වුත්තාය. අඤ්ඤෙන කථාපෙතීති කප්පියකාරකෙන කථාපෙති. යථා වා තථා වා හි ආරොචියමානෙති කප්පියකාරකො වා භික්ඛුනියා කථං පඨමං ආරොචෙතු, ඉතරො වා අත්තනො කථං (පාචි. අට්ඨ. 679). කප්පියකාරකො වා උභින්නම්පි කථං, ඉතරො වා උභින්නම්පි කථං ආරොචෙතූති එවං යථා තථා ආරොචියමානෙ. උභින්නම්පි පන කථං සුත්වාති යථා තථා වා ආරොචිතං පන උභින්නම්පි කථං සුත්වා.

ආකඩ්ඪියමානා ගච්ඡතීති වුච්චමානා වොහාරිකානං සන්තිකං ගච්ඡති, ඉමස්ස ‘‘තස්සා අනාපත්තී’’ති ඉමිනා සම්බන්ධො. එවං සෙසෙසුපි. රක්ඛං යාචතීති ධම්මිකං රක්ඛං යාචති. ඉදානි යථා යාචිතා රක්ඛා ධම්මිකා හොති, තං දස්සෙතුං ‘‘උපස්සයෙ අඤ්ඤෙහි කතං අනාචාරං අනොදිස්ස ආචික්ඛන්තී’’ති වුත්තං. තත්ථ අතීතං ආරබ්භ අත්ථි ඔදිස්ස ආචික්ඛනා (පාචි. අට්ඨ. 679), අත්ථි අනොදිස්ස ආචික්ඛනා, අනාගතං ආරබ්භාපි අත්ථි ඔදිස්ස ආචික්ඛනා, අත්ථි අනොදිස්ස ආචික්ඛනා.

කථං අතීතං ආරබ්භ ඔදිස්ස ආචික්ඛනා හොති? භික්ඛුනුපස්සයෙ ගාමදාරකා, ධුත්තාදයො වා යෙ කෙචි අනාචාරං වා ආචරන්ති, රුක්ඛං වා ඡින්දන්ති, ඵලාඵලං වා හරන්ති, පරික්ඛාරෙ වා අච්ඡින්දන්ති. භික්ඛුනී වොහාරිකෙ උපසඞ්කමිත්වා ‘‘අම්හාකං උපස්සයෙ ඉදං නාම කත’’න්ති වදති. ‘‘කෙනා’’ති වුත්තෙ ‘‘අසුකෙන ච අසුකෙන චා’’ති ආචික්ඛති. එවං අතීතං ආරබ්භ ඔදිස්ස ආචික්ඛනා හොති, සා න වට්ටති. තඤ්චෙ සුත්වා තෙ වොහාරිකා තෙසං දණ්ඩං කරොන්ති, සබ්බං භික්ඛුනියා ගීවා හොති. ‘‘දණ්ඩං ගණ්හිස්සන්තී’’ති අධිප්පායෙපි සති ගීවායෙව හොති. සචෙ පන තස්ස ‘‘දණ්ඩං ගණ්හථා’’ති වදති, පඤ්චමාසකමත්තෙ ගහිතෙ පාරාජිකං හොති.

තෙහි ‘‘කෙනා’’ති වුත්තෙ පන ‘‘අසුකෙනා’ති වත්තුං අම්හාකං න වට්ටති, තුම්හෙයෙව ජානිස්සථ. කෙවලඤ්හි මයං රක්ඛං යාචාම, තං නො දෙථ, අවහටභණ්ඩම්පි ආහරාපෙථා’’ති වත්තබ්බං. එවං අනොදිස්ස ආචික්ඛනා හොති, සා වට්ටති. එවං වුත්තෙ සචෙපි තෙ වොහාරිකා තෙ කාරකෙ ගවෙසිත්වා තෙසං දණ්ඩං කරොන්ති, සබ්බං සාපතෙය්යම්පි ගහිතං, භික්ඛුනියා නෙව ගීවා, න ආපත්ති.

පරික්ඛාරං හරන්තෙ දිස්වා තෙසං අනත්ථකාමතාය ‘‘චොරො චොරො’’ති වත්තුම්පි න වට්ටති. එවං වුත්තෙපි හි යං තෙසං දණ්ඩං කරොන්ති, සබ්බං භික්ඛුනියා ගීවා හොති. අත්තනො වචනකරං පන ‘‘ඉමිනා මෙ පරික්ඛාරො ගහිතො, තං ආහරාපෙහි, මා චස්ස දණ්ඩං කරොථා’’ති වත්තුං වට්ටති. දාසදාසිවාපිආදීනං අත්ථාය අඩ්ඩං කරොන්ති, අයං අකප්පියඅඩ්ඩො නාම, න වට්ටති.

කථං අනාගතං ආරබ්භ ඔදිස්ස ආචික්ඛනා හොති? වුත්තනයෙනෙව පරෙහි අනාචාරාදීසු කතෙසු භික්ඛුනී වොහාරිකෙ එවං වදති ‘‘අම්හාකං උපස්සයෙ ඉදඤ්චිදඤ්ච කරොන්ති, රක්ඛං නො දෙථ ආයතිං අකරණත්ථායා’’ති. ‘‘කෙන එවං කත’’න්ති වුත්තෙ ‘‘අසුකෙන ච අසුකෙන චා’’ති ආචික්ඛති. එවං අනාගතං ආරබ්භ ඔදිස්ස ආචික්ඛනා හොති, සාපි න වට්ටති. තෙසඤ්හි දණ්ඩෙ කතෙ පුරිමනයෙනෙව සබ්බං භික්ඛුනියා ගීවා. සෙසං පුරිමසදිසමෙව.

සචෙ පන වොහාරිකා භික්ඛුනුපස්සයෙ එවරූපං අනාචාරං කරොන්තානං ‘‘ඉමං නාම දණ්ඩං කරොමා’’ති භෙරිං චරාපෙත්වා ආණාය අතිට්ඨමානෙ පරියෙසිත්වා දණ්ඩං කරොන්ති, භික්ඛුනියා නෙව ගීවා, න ආපත්ති.

යො චායං භික්ඛුනීනං වුත්තො, භික්ඛූනම්පි එසෙව නයො. භික්ඛුනොපි හි ඔදිස්ස ආචික්ඛනා න වට්ටති, යං තථා ආචික්ඛිතෙ තෙසං දණ්ඩං කරොන්ති, තං සබ්බං ගීවා හොති. වුත්තනයෙනෙව දණ්ඩං ගණ්හාපෙන්තස්ස පාරාජිකං. යො පන ‘‘දණ්ඩං කරිස්සන්තී’’ති ජානන්තොපි අනොදිස්ස කථෙති, තෙ ච පරියෙසිත්වා දණ්ඩං කරොන්තියෙව, න දොසො. විහාරසීමාය රුක්ඛාදීනි ඡින්දන්තානං වාසිඵරසුආදීනි ගහෙත්වා පාසාණෙ කොට්ටෙන්ති, න වට්ටති. සචෙ ධාරා භිජ්ජති, කාරාපෙත්වා දාතබ්බා. උපධාවිත්වා තෙසං පරික්ඛාරෙ ගණ්හන්ති, තම්පි න කාතබ්බං. ලහුපරිවත්තඤ්හි චිත්තං, ථෙය්යචෙතනාය උප්පන්නාය මූලච්ඡෙජ්ජම්පි ගච්ඡෙය්ය.

උස්සයවාදිකාසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. චොරිවුට්ඨාපිකාසික්ඛාපදවණ්ණනා

මල්ලගණභටිපුත්තගණාදිකන්තිආදීසු (සාරත්ථ. ටී. පාචිත්තිය 3.683) මල්ලගණො නාම නාරායනභත්තිකො තත්ථ තත්ථ පානීයට්ඨපනපොක්ඛරණිඛණනාදිපුඤ්ඤකම්මකාරකො ගණො. භටිපුත්තගණො නාම කුමාරභත්තිකගණො. ධම්මගණොති සාසනභත්තිකො අනෙකප්පකාරපුඤ්ඤකම්මකාරකො ගණො. ගන්ධිකසෙණීති අනෙකප්පකාරසුගන්ධිවිකතිකාරකො ගණො. දුස්සිකසෙණීති දුස්සවාණිජසමූහො, පෙසකාරගණොති අත්ථො.

වුට්ඨාපෙන්තියාති උපසම්පාදෙන්තියා. කෙනචි කරණීයෙන පක්කන්තාසු භික්ඛුනීසු අගන්ත්වා ඛණ්ඩසීමං යථානිසින්නට්ඨානෙයෙව අත්තනො නිස්සිතකපරිසාය සද්ධිං වුට්ඨාපෙන්තියා වාචාචිත්තතො සමුට්ඨාති (පාචි. අට්ඨ. 683), අඤ්ඤං සීමං වා නදිං වා ගන්ත්වා වුට්ඨාපෙන්තියා කායවාචාචිත්තතො සමුට්ඨාතීති ආහ ‘‘චොරිවුට්ඨාපනසමුට්ඨාන’’න්ති. අනාපුච්ඡා වුට්ඨාපනවසෙන කිරියාකිරියං. පඤ්ඤත්තිං අජානන්තා අරියාපි වුට්ඨාපෙන්තීති වා කම්මවාචාපරියොසානෙ ආපත්තික්ඛණෙ විපාකාබ්යාකතසමඞ්ගිතාවසෙන වා තිචිත්තං.

චොරිවුට්ඨාපිකාසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3. එකගාමන්තරගමනසික්ඛාපදවණ්ණනා

අඤ්ඤො ගාමො ගාමන්තරං. නදිපාරන්ති නදියා පාරිමතීරං. ‘‘ගාමන්තරං ගච්ඡෙය්යා’’ති (පාචි. 687, 691) වුත්තත්තා අඤ්ඤස්මිං ගාමෙයෙව ආපත්ති, න සකගාමෙති ආහ ‘‘සකගාමතො තාවා’’තිආදි. පරික්ඛෙපෙ වා උපචාරෙ වා අතික්කන්තෙති පරික්ඛිත්තස්ස ගාමස්ස පරික්ඛෙපෙ වා අපරික්ඛිත්තස්ස ගාමස්ස පරික්ඛෙපාරහට්ඨානෙ වා අතික්කන්තෙ. දුතියෙන අතික්කන්තමත්තෙති දුතියෙන පාදෙන ඉතරස්ස ගාමස්ස පරික්ඛෙපෙ වා උපචාරෙ වා අතික්කන්තමත්තෙ. යෙසු පන පොත්ථකෙසු ‘‘එකෙන පාදෙන ඉතරස්ස ගාමස්ස පරික්ඛෙපෙ වා අතික්කන්තෙ, උපචාරෙ වා ඔක්කන්තෙ ථුල්ලච්චයං, දුතියෙන අතික්කන්තමත්තෙ, ඔක්කන්තමත්තෙ වා සඞ්ඝාදිසෙසො’’ති පාඨො දිස්සති, තත්ථ ‘‘ඔක්කන්තෙ, ඔක්කන්තමත්තෙ වා’’ති එතානි ද්වෙ පදානි පාළියා විරුජ්ඣන්ති. ‘‘අපරික්ඛිත්තස්ස ගාමස්ස උපචාරං අතික්කාමෙන්තියා’’ති (පාචි. 692) හි පාළි. තථා සමන්තපාසාදිකායපි විරුජ්ඣන්ති. තත්ථ හි –

‘‘පරික්ඛෙපාරහට්ඨානං එකෙන පාදෙන අතික්කමති, ථුල්ලච්චයං. දුතියෙන අතික්කන්තමත්තෙ සඞ්ඝාදිසෙසො. අපිචෙත්ථ සකගාමතො…පෙ… එකෙන පාදෙන ඉතරස්ස ගාමස්ස පරික්ඛෙපෙ වා උපචාරෙවා අතික්කන්තමත්තෙ ථුල්ලච්චයං, දුතියෙන අතික්කන්තමත්තෙ සඞ්ඝාදිසෙසො’’ති –

වුත්තං. ‘‘පඨමං පාදං අතික්කාමෙන්තියා’’තිආදිවචනතො (පාචි. 692) පදසා ගමනමෙව ඉධාධිප්පෙතන්ති ආහ ‘‘පදසා පවිසන්තියා ආපත්තී’’ති. ඉමිනා සචෙපි හත්ථිපිට්ඨිආදීහි වා ඉද්ධියා වා පවිසති, වට්ටතියෙවාති දස්සෙති. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාරො පන සමන්තපාසාදිකාය (පාචි. අට්ඨ. 692) වුත්තොති අධිප්පායො.

නදිපාරගමනෙ වුත්තලක්ඛණාය නදියාති ‘‘නදී නාම තිමණ්ඩලං පටිච්ඡාදෙත්වා යත්ථ කත්ථචි උත්තරන්තියා අන්තරවාසකො තෙමියතී’’ති (පාචි. 692) නදිපාරගමනවිභඞ්ගෙ වුත්තලක්ඛණාය නදියා. නදිපාරගමනවිභඞ්ගො හි ඉධ නදිපාරගමනසද්දෙන වුත්තො. පුන ඔරිමතීරමෙව පච්චුත්තරන්තියා වාති පරතීරං ගන්තුකාමතාය ඔතිණ්ණත්තා වුත්තං. ඉතරිස්සා පන අයං පක්කන්තට්ඨානෙ ඨිතා හොති, තස්මා පරතීරං ගච්ඡන්තියා අනාපත්ති. සචෙ සජ්ඣායං වා පධානං වා අඤ්ඤං වා කිඤ්චි කම්මං කුරුමානා ‘‘පුරෙ අරුණෙයෙව දුතියිකාය සන්තිකං ගමිස්සාමී’’ති (පාචි. අට්ඨ. 692) ආභොගං කරොති, අජානන්තියා එව තස්සා අරුණො උග්ගච්ඡති , අනාපත්තීති ආහ ‘‘පුරෙ අරුණෙයෙවා’’තිආදි. අථ පන ‘‘යාව අරුණුග්ගමනා ඉධෙව භවිස්සාමී’’ති වා අනාභොගෙන වා විහාරස්ස එකදෙසෙ අච්ඡති, දුතියිකාය හත්ථපාසං න ඔතරති, අරුණුග්ගමනෙ සඞ්ඝාදිසෙසො. හත්ථපාසොයෙව හි ඉධ පමාණං. හත්ථපාසාතික්කමෙ එකගබ්භොපි න රක්ඛති. තෙනාහ ‘‘එකගබ්භෙ…පෙ… ආපත්තී’’ති.

දස්සනූපචාරං වා සවනූපචාරං වාති එත්ථ දස්සනූපචාරො නාම යත්ථ ඨිතං දුතියිකා පස්සති. සවනූපචාරො නාම යත්ථ ඨිතා මග්ගමූළ්හසද්දෙන විය, ධම්මස්සවනාරොචනසද්දෙන විය ච ‘‘අය්යෙ’’ති සද්දායන්තියා සද්දං සුණාති. තස්මාති යස්මා ඔහීයනං නාම දස්සනූපචාරසවනූපචාරානමඤ්ඤතරස්ස විජහනං, තස්මා. අන්තොගාමෙ පන ඔහීයනං වට්ටතීති ආහ ‘‘ඉන්දඛීලාතික්කමතො පට්ඨායා’’ති ආදි. තත්ථ ඉන්දඛීලාතික්කමතොති උම්මාරාතික්කමතො. බහිගාමෙති ගාමස්ස බහිපදෙසෙ. මග්ගමූළ්හා උච්චාසද්දං කරොන්තීති ආහ ‘‘මග්ගමූළ්හසද්දෙන වියා’’ති. මග්ගමූළ්හං අව්හායන්තස්ස සද්දෙන වියාතිපි වදන්ති. සද්දායන්තියාති සද්දං කරොන්තියා. ‘‘සද්දස්සවනාතික්කමෙ ආපත්තියෙවා’’ති ඉමිනා දස්සනූපචාරො එවරූපෙ සවනූපචාරෙ විජහිතෙ න රක්ඛති, ජහිතමත්තෙව ආපත්ති සඞ්ඝාදිසෙසස්සාති දස්සෙති.

මග්ගං ගච්ඡන්තීති එකමග්ගං ගච්ඡන්ති. සචෙ පුරිමායො අඤ්ඤෙන මග්ගෙන ගච්ඡන්ති, පක්කන්තා නාම හොන්ති, අනාපත්තියෙව. ද්වින්නං ගච්ඡන්තීනං එකා අනුබන්ධිතුං අසක්කොන්තී ‘‘ගච්ඡතු අය’’න්ති ඔහීයති, ඉතරාපි ‘‘ඔහීයතු අය’’න්ති ගච්ඡති, ද්වින්නම්පි ආපත්ති. සචෙ පන ගච්ඡන්තීසු පුරිමාපි අඤ්ඤං මග්ගං ගණ්හාති, පච්ඡිමාපි අඤ්ඤං, එකා එකිස්සා පක්කන්තට්ඨානෙ තිට්ඨති, ද්වින්නම්පි අනාපත්ති.

‘‘සඞ්ඝාදිසෙසා චතුරො’’ති (පරි. අට්ඨ. 479) අයං පඤ්හො අරුණුග්ගමනෙ ගාමන්තරපරියාපන්නං නදිපාරං ඔක්කන්තභික්ඛුනිං සන්ධාය වුත්තො. සා හි සකගාමතො පච්චූසසමයෙ නික්ඛමිත්වා අරුණුග්ගමනකාලෙ වුත්තප්පකාරං නදිපාරං ඔක්කන්තමත්තාව රත්තිවිප්පවාසගාමන්තරනදිපාරගමනගණම්හාඔහීයනලක්ඛණෙ එකප්පහාරෙනෙව චතුරො සඞ්ඝාදිසෙසෙ ආපජ්ජති.

පක්ඛසඞ්කන්තාය වාති තිත්ථායතනං සඞ්කන්තාය. අනන්තරායෙනාති හත්ථිමොචනාදිඅන්තරායං විනා.

එකගාමන්තරගමනසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

4. උක්ඛිත්තකඔසාරණසික්ඛාපදවණ්ණනා

තස්සෙවකාරකසඞ්ඝස්සාති යො උක්ඛෙපනීයකම්මකාරකො ගණො, තස්සෙව කාරකසඞ්ඝස්ස. වත්තෙ වා වත්තන්තින්ති තෙචත්තාලීසප්පභෙදෙ නෙත්ථාරවත්තෙ වත්තමානං.

උක්ඛිත්තකඔසාරණසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. භොජනප්පටිග්ගහණපඨමසික්ඛාපදවණ්ණනා

එකතොඅවස්සුතෙති පුග්ගලස්ස වා භික්ඛුනියා වා අවස්සුතෙ. මහාපච්චරියං පනෙත්ථ ‘‘භික්ඛුනියා අවස්සුතභාවෙති දට්ඨබ්බ’’න්ති (පාචි. අට්ඨ. 701) වුත්තං. තං ‘‘අනවස්සුතොති ජානන්තී පටිග්ගණ්හාතී’’ති (පාචි. 703) ඉමාය පාළියා න සමෙති. යදි හි පුග්ගලස්ස අවස්සුතභාවො නප්පමාණං, කිං ‘‘අනවස්සුතොති ජානන්තී’’ති ඉමිනා වචනෙන, ‘‘අනාපත්ති උභතොඅනවස්සුතා හොන්ති, අනවස්සුතා පටිග්ගණ්හාතී’’ති එත්තකමෙව වත්තබ්බං සියා. උභොසු අනවස්සුතෙසූති පුග්ගලො චෙව භික්ඛුනී චාති උභොසු අනවස්සුතෙසු ගණ්හන්තියා සබ්බථාපි අනාපත්ති. ‘‘අනවස්සුතො’’ති වා ඤත්වා ගණ්හන්තියාති සයං අනවස්සුතා සමානා අවස්සුතෙපි ‘‘අනවස්සුතො අය’’න්ති සඤ්ඤාය තස්ස හත්ථතො පටිග්ගණ්හන්තියා. අථ සයං අනවස්සුතාපි අඤ්ඤං අවස්සුතං වා අනවස්සුතං වා ‘‘අවස්සුතො’’ති ඤත්වා පටිග්ගණ්හාති, දුක්කටමෙව. වුත්තඤ්හෙතං අනන්තරසික්ඛාපදෙ ‘‘කිස්ස ත්වං, අය්යෙ, න පටිග්ගණ්හාසීති, අවස්සුතා, අය්යෙති, ත්වං පන, අය්යෙ, අවස්සුතාති, නාහං, අය්යෙ, අවස්සුතා’’ති.

භොජනප්පටිග්ගහණපඨමසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. භොජනප්පටිග්ගහණදුතියසික්ඛාපදවණ්ණනා

දුක්කටාදිකා සඞ්ඝාදිසෙසපරියොසානා ආපත්තියො ඉමිනා සික්ඛාපදෙන උය්යොජිකායෙව, ඉතරිස්සා පන ආපත්තිභෙදො පඨමසික්ඛාපදෙනාති ආහ ‘‘සා එවං උය්යොජනෙනා’’තිආදි.

කුලානුද්දයතායාති කුලානුකම්පකතාය.

භොජනප්පටිග්ගහණදුතියසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7-13. සඤ්චරිත්තාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා

සත්තමාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

සඤ්චරිත්තාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

14-17. සඞ්ඝභෙදකාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා

භික්ඛුනී සඞ්ඝං න භින්දතීති කම්මං, උද්දෙසො චාති ද්වීහි භෙදො, සො තාය සද්ධිං නත්ථීති භික්ඛුනී සඞ්ඝං න භින්දති. න කෙවලං පරිවාසාභාවොයෙවාති ආහ ‘‘ඡාදනපච්චයාපී’’තිආදි. එත්ථ ච ‘‘ඡාදනපච්චයාපි න දුක්කටං ආපජ්ජතී’’ති පාඨො දට්ඨබ්බො, ඡාදනපච්චයාපි දුක්කටං න ආපජ්ජතීති අත්ථො. එවඤ්ච කත්වා –

‘‘ආපජ්ජති ගරුකං සාවසෙසං;

ඡාදෙති අනාදරියං පටිච්ච;

න භික්ඛුනී නො ච ඵුසෙය්ය වජ්ජං;

පඤ්හාමෙසා කුසලෙහි චින්තිතා’’ති. (පරි. 481) –

එත්ථ භික්ඛුනිනිසෙධො උපපන්නො හොති. යෙසු පන පොත්ථකෙසු ‘‘ඡාදනපච්චයා පන දුක්කටං ආපජ්ජතී’’ති විනා න-කාරං පාඨො දිස්සති, සො පමාදලෙඛොති දට්ඨබ්බං. තස්මාති යස්මා පරිවාසො නාම නත්ථි, තස්මා. අත්තනො සීමං සොධෙත්වා විහාරසීමාය වාති විහාරෙ බද්ධසීමමෙව සන්ධාය වුත්තං. සොධෙතුං අසක්කොන්තීහීති විහාරසීමං සොධෙතුං අසක්කොන්තීහි.

මුඛමත්තනිදස්සනන්ති පවෙසොපායමත්තනිදස්සනං. එත්ථාහ – අථ කස්මා යථා භික්ඛුමානත්තකථාය ‘‘පරික්ඛිත්තස්ස විහාරස්ස පරික්ඛෙපතො, අපරික්ඛිත්තස්ස විහාරස්ස පරික්ඛෙපාරහට්ඨානතො ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කම්මා’’ති (කඞ්ඛා. අට්ඨ. නිගමනවණ්ණනා) වුත්තං, එවමවත්වා ‘‘ගාමූපචාරතො ච භික්ඛූනං විහාරූපචාරතො ච ද්වෙ ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කමිත්වා’’ති ඉධ වුත්තන්ති? තත්ර චෙකෙ වදන්ති ‘‘භික්ඛූනං වුත්තප්පකාරං පදෙසං අතික්කමිත්වා ගාමෙපි තං කම්මං කාතුං වට්ටති, භික්ඛුනීනං පන ගාමෙ න වට්ටති, තස්මා එවං වුත්ත’’න්ති. අපරෙ පන භණන්ති ‘‘භික්ඛූනම්පි ගාමෙ න වට්ටති, භික්ඛුවිහාරො නාම පුබ්බෙයෙව ගාමූපචාරං අතික්කමිත්වා තිට්ඨති , තස්මා ගාමං අවත්වා විහාරූපචාරමෙව හෙට්ඨා වුත්තං. භික්ඛුනීනං පන විහාරො ගාමෙයෙව, න බහි, තස්මා ගාමූපචාරඤ්ච විහාරූපචාරඤ්ච උභයමෙවෙත්ථ දස්සිතං. තස්මා උභයත්ථාපි අත්ථතො නානාත්ථං නත්ථී’’ති. වීමංසිත්වා යඤ්චෙත්ථ යුජ්ජති, තං ගහෙතබ්බං.

තතො පට්ඨායාති ආරොචිතකාලතො පට්ඨාය.

සඞ්ඝභෙදකාදිසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ඉති කඞ්ඛාවිතරණියා පාතිමොක්ඛවණ්ණනාය

විනයත්ථමඤ්ජූසායං ලීනත්ථප්පකාසනියං

භික්ඛුනිපාතිමොක්ඛෙ සඞ්ඝාදිසෙසවණ්ණනා නිට්ඨිතා.