📜
භික්ඛුවිභඞ්ගො
පාරාජිකකථා
පඨමපාරාජිකකථා
තිවිධෙ ¶ ¶ තිලමත්තම්පි, මග්ගෙ සෙවනචෙතනො;
අඞ්ගජාතං පවෙසෙන්තො, අල්ලොකාසෙ පරාජිතො.
පවෙසනං පවිට්ඨං වා, ඨිතමුද්ධරණම්පි වා;
සසික්ඛො සාදියන්තො සො, ඨපෙත්වා කිරියං චුතො.
සන්ථතෙනඞ්ගජාතෙන, සන්ථතං වා අසන්ථතං;
මග්ගං පන පවෙසෙන්තො, තථෙවාසන්ථතෙන ච.
උපාදින්නෙනුපාදින්නෙ, අනුපාදින්නකෙන වා;
ඝට්ටිතෙ අනුපාදින්නෙ, සචෙ සාදියතෙත්ථ සො.
හොති පාරාජිකක්ඛෙත්තෙ, පවිට්ඨෙ තු පරාජිතො;
ඛෙත්තෙ ථුල්ලච්චයං තස්ස, දුක්කටඤ්ච විනිද්දිසෙ.
මතෙ අක්ඛායිතෙ චාපි, යෙභුය්යක්ඛායිතෙපි ච;
මෙථුනං පටිසෙවන්තො, හොති පාරාජිකො නරො.
යෙභුය්යක්ඛායිතෙ චාපි, උපඩ්ඪක්ඛායිතෙපි ච;
හොති ථුල්ලච්චයාපත්ති, සෙසෙ ආපත්ති දුක්කටං.
නිමිත්තමත්තං සෙසෙත්වා, ඛායිතෙපි සරීරකෙ;
නිමිත්තෙ මෙථුනං තස්මිං, සෙවතොපි පරාජයො.
උද්ධුමාතාදිසම්පත්තෙ, සබ්බත්ථාපි ච දුක්කටං;
ඛායිතාක්ඛායිතං නාම, සබ්බං මතසරීරකෙ.
ඡින්දිත්වා පන තච්ඡෙත්වා, නිමිත්තුප්පාටිතෙ පන;
වණසඞ්ඛෙපතො තස්මිං, සෙවං ථුල්ලච්චයං ඵුසෙ.
තතො ¶ ¶ මෙථුනරාගෙන, පතිතාය නිමිත්තතො;
තායං උපක්කමන්තස්ස, දුක්කටං මංසපෙසියං.
නඛපිට්ඨිප්පමාණෙපි, මංසෙ න්හාරුම්හි වා සති;
මෙථුනං පටිසෙවන්තො, ජීවමානෙ පරාජිතො.
කණ්ණච්ඡිද්දක්ඛිනාසාසු, වත්ථිකොසෙ වණෙසු වා;
අඞ්ගජාතං පවෙසෙන්තො, රාගා ථුල්ලච්චයං ඵුසෙ.
අවසෙසසරීරස්මිං, උපකච්ඡූරුකාදිසු;
වසා මෙථුනරාගස්ස, සෙවමානස්ස දුක්කටං.
අස්සගොමහිසාදීනං, ඔට්ඨගද්රභදන්තිනං;
නාසාසු වත්ථිකොසෙසු, සෙවං ථුල්ලච්චයං ඵුසෙ.
තථා සබ්බතිරච්ඡානං, අක්ඛිකණ්ණවණෙසුපි;
අවසෙසසරීරෙසු, සෙවමානස්ස දුක්කටං.
තෙසං අල්ලසරීරෙසු, මතානං සෙවතො පන;
තිවිධාපි සියාපත්ති, ඛෙත්තස්මිං තිවිධෙ සති.
බහි මෙථුනරාගෙන, නිමිත්තං ඉත්ථියා පන;
නිමිත්තෙන ඡුපන්තස්ස, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා.
කායසංසග්ගරාගෙන, නිමිත්තෙන මුඛෙන වා;
නිමිත්තං ඉත්ථියා තස්ස, ඡුපතො ගරුකං සියා.
තථෙවොභයරාගෙන, නිමිත්තං පුරිසස්සපි;
නිමිත්තෙන ඡුපන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
නිමිත්තෙන නිමිත්තං තු, තිරච්ඡානගතිත්ථියා;
ථුල්ලච්චයං ඡුපන්තස්ස, හොති මෙථුනරාගතො.
කායසංසග්ගරාගෙන, තිරච්ඡානගතිත්ථියා;
නිමිත්තෙන නිමිත්තස්ස, ඡුපනෙ දුක්කටං මතං.
අඞ්ගජාතං පවෙසෙත්වා, තමාවට්ටකතෙ මුඛෙ;
තත්ථාකාසගතං කත්වා, නීහරන්තස්ස දුක්කටං.
තථා ¶ චතූහි පස්සෙහි, ඉත්ථියා හෙට්ඨිමත්තලං;
අඡුපන්තං පවෙසෙත්වා, නීහරන්තස්ස දුක්කටං.
උප්පාටිතොට්ඨමංසෙසු ¶ , බහි නික්ඛන්තකෙසු වා;
දන්තෙසු වායමන්තස්ස, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා.
අට්ඨිසඞ්ඝට්ටනං කත්වා, මග්ගෙ දුවිධරාගතො;
සුක්කෙ මුත්තෙපි වාමුත්තෙ, වායමන්තස්ස දුක්කටං.
ඉත්ථිං මෙථුනරාගෙන, ආලිඞ්ගන්තස්ස දුක්කටං;
හත්ථග්ගාහපරාමාස-චුම්බනාදීස්වයං නයො.
අපදෙ අහයො මච්ඡා, කපොතා ද්විපදෙපි ච;
ගොධා චතුප්පදෙ හෙට්ඨා, වත්ථු පාරාජිකස්සිමෙ.
සෙවෙතුකාමතාචිත්තං, මග්ගෙ මග්ගප්පවෙසනං;
ඉදමඞ්ගද්වයං වුත්තං, පඨමන්තිමවත්ථුනො.
දුක්කටං පඨමස්සෙව, සාමන්තමිති වණ්ණිතං;
සෙසානං පන තිණ්ණම්පි, ථුල්ලච්චයමුදීරිතං.
‘‘අනාපත්තී’’ති ඤාතබ්බං, අජානන්තස්ස භික්ඛුනො;
තථෙවාසාදියන්තස්ස, ජානන්තස්සාදිකම්මිනො.
විනයෙ අනයූපරමෙ පරමෙ;
සුජනස්ස සුඛානයනෙ නයනෙ;
පටු හොති පධානරතො න රතො;
ඉධ යො පන සාරමතෙ රමතෙ.
ඉමං හිතවිභාවනං භාවනං;
අවෙදි සුරසම්භවං සම්භවං;
ස මාරබළිසාසනෙ සාසනෙ;
සමො භවතුපාලිනා පාලිනා.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ පඨමපාරාජිකකථා නිට්ඨිතා.
දුතියපාරාජිකකථා
ආදියන්තො ¶ හරන්තොව-හරන්තො ඉරියාපථං;
විකොපෙන්තො තථා ඨානා, චාවෙන්තොපි පරාජිතො.
තත්ථ ¶ නානෙකභණ්ඩානං, පඤ්චකානං වසා පන;
අවහාරා දසෙවෙතෙ, විඤ්ඤාතබ්බා විභාවිනා.
සාහත්ථාණත්තිකො චෙව, නිස්සග්ගො අත්ථසාධකො;
ධුරනික්ඛෙපනඤ්චාති, ඉදං සාහත්ථපඤ්චකං.
පුබ්බසහපයොගො ච, සංවිදාහරණම්පි ච;
සඞ්කෙතකම්මං නෙමිත්තං, පුබ්බයොගාදිපඤ්චකං.
ථෙය්යපසය්හපරිකප්ප-පටිච්ඡන්නකුසාදිකා;
අවහාරා ඉමෙ පඤ්ච, වෙදිතබ්බාව විඤ්ඤුනා.
වත්ථුකාලග්ඝදෙසෙ ච, පරිභොගඤ්ච පඤ්චපි;
ඤත්වා එතානි කාතබ්බො, පණ්ඩිතෙන විනිච්ඡයො.
දුතියං වාපි කුද්දාලං, පිටකං පරියෙසතො;
ගච්ඡතො ථෙය්යචිත්තෙන, දුක්කටං පුබ්බයොගතො.
තත්ථජාතකකට්ඨං වා, ලතං වා ඡින්දතො පන;
දුක්කටං උභයත්ථාපි, වුත්තං සහපයොගතො.
පථවිං ඛණතො වාපි, බ්යූහතො පංසුමෙව වා;
ආමසන්තස්ස වා කුම්භිං, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
මුඛෙ පාසං පවෙසෙත්වා, ඛාණුකෙ බද්ධකුම්භියා;
බන්ධනානං වසා ඤෙය්යො, ඨානභෙදො විජානතා.
ද්වෙ ඨානානි පනෙකස්මිං, ඛාණුකෙ බද්ධකුම්භියා;
වලයං රුක්ඛමූලස්මිං, පවෙසෙත්වා කතාය වා.
උද්ධරන්තස්ස ඛාණුං වා, ඡින්දතො සඞ්ඛලිම්පි වා;
ථුල්ලච්චයං තතො කුම්භිං, ඨානා චාවෙති චෙ චුතො.
පඨමං ¶ පන කුම්භිං වා, උද්ධරිත්වා තථා පුන;
ඨානා චාවෙති ඛාණුං වා, සඞ්ඛලිං වාපි සො නයො.
ඉතො චිතො ච ඝංසන්තො, මූලෙ සාරෙති රක්ඛති;
වලයං ඛෙගතං තත්ථ, කරොන්තොව පරාජිතො.
ජාතං ඡින්දති චෙ රුක්ඛං, දුක්කටං කුම්භිමත්ථකෙ;
සමීපෙ ඡින්දතො තස්ස, පාචිත්තියමතත්ථජං.
අන්තොකුම්භිගතං ¶ භණ්ඩං, ඵන්දාපෙති සචෙ පන;
අපබ්යූහෙති තත්ථෙව, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා.
හරන්තො කුම්භියා භණ්ඩං, මුට්ඨිං ඡින්දති අත්තනො;
භාජනෙ වා ගතං කත්වා, හොති භික්ඛු පරාජිතො.
හාරං වා පන පාමඞ්ගං, සුත්තාරුළ්හං තු කුම්භියා;
ඵන්දාපෙති යථාවත්ථුං, ඨානා චාවෙති චෙ චුතො.
සප්පිආදීසු යං කිඤ්චි, පිවතො පාදපූරණං;
එකෙනෙව පයොගෙන, පීතමත්තෙ පරාජයො.
කත්වාව ධුරනික්ඛෙපං, පිවන්තස්ස පුනප්පුනං;
සකලම්පි ච තං කුම්භිං, පිවතො න පරාජයො.
සචෙ ඛිපති යං කිඤ්චි, භණ්ඩකං තෙලකුම්භියං;
තං පාදග්ඝනකං තෙලං, ධුවං පිවති තාවදෙ.
හත්ථතො මුත්තමත්තෙව, ථෙය්යචිත්තො විනස්සති;
ආවිඤ්ජෙත්වාපි වා කුම්භිං, තෙලං ගාළෙති චෙ තථා.
තෙලස්සාකිරණං ඤත්වා, ඛිත්තං රිත්තාය කුම්භියා;
පීතං තෙලඤ්ච තං භණ්ඩං, උද්ධරන්තොව ධංසිතො.
තත්ථෙව භින්දතො තෙලං, ඡඩ්ඩෙන්තස්ස තථෙව ච;
ඣාපෙන්තස්ස අභොගං වා, කරොන්තස්ස ච දුක්කටං.
භූමට්ඨකථා.
ඨපිතං ¶ පත්ථරිත්වා ච, සාටකත්ථරණාදිකං;
වෙඨෙත්වා උද්ධරන්තස්ස, මුත්තෙ ඨානා පරාභවො.
ඔරිමන්තෙන වා ඵුට්ඨ-මොකාසං පාරිමන්තතො;
පාරාජිකමතික්කන්තෙ, කඩ්ඪතො උජුකම්පි වා.
ථලට්ඨකථා.
පුරතො මුඛතුණ්ඩඤ්ච, කලාපග්ගඤ්ච පච්ඡතො;
ද්වීසු පස්සෙසු පක්ඛන්තො, හෙට්ඨා පාදනඛා තථා.
උද්ධඤ්චාපි ¶ සිඛග්ගන්ති, ගගනෙ ගච්ඡතො පන;
මොරස්ස ඡ පරිච්ඡෙදා, වෙදිතබ්බා විභාවිනා.
භික්ඛු ‘‘සස්සාමිකං මොරං, ගහෙස්සාමී’’ති ඛෙගතං;
හත්ථං වාපි පසාරෙති, පුරතො වාස්ස තිට්ඨති.
මොරොපි ගගනෙ පක්ඛෙ, චාරෙති න ච ගච්ඡති;
දුක්කටං ගමනච්ඡෙදෙ, ආමසන්තස්ස චෙව තං.
ඨානා මොරමමොචෙන්තො, ඵන්දාපෙති සචෙ පන;
එවං ඵන්දාපනෙ තස්ස, ථුල්ලච්චයමුදීරිතං.
අග්ගහෙත්වා ගහෙත්වා වා, හත්ථෙන පන අත්තනො;
ඨානා චාවෙති චෙ මොරං, සයං ඨානා චුතො සියා.
ඵුට්ඨොකාසං මුඛග්ගෙන, කලාපග්ගෙන වා පන;
කලාපග්ගෙන වා ඵුට්ඨං, මුඛතුණ්ඩෙන භික්ඛු චෙ.
අතික්කාමෙය්ය යො මොරං, ඨානා චාවෙති නාම සො;
එසෙව ච නයො පාද-සිඛාපක්ඛෙසු දීපිතො.
ගගනෙ පන ගච්ඡන්තො, කරෙ මොරො නිලීයති;
තං කරෙනෙව චාරෙන්තො, ඵන්දාපෙතීති වුච්චති.
සචෙ ¶ ගණ්හාති තං මොරං, ඉතරෙන කරෙන සො;
චාවිතත්තා පන ඨානා, භික්ඛු ඨානා චුතො සියා.
ඉතරං පන මොරස්ස, උපනෙති සචෙ කරං;
න දොසො තත්ථ උඩ්ඩෙත්වා, සයමෙව නිලීයති.
දිස්වා අඞ්ගෙ නිලීනං තං, ථෙය්යචිත්තෙන ගච්ඡතො;
පාදෙ ථුල්ලච්චයං හොති, දුතියෙ ච පරාජයො.
භූමියං ඨිතමොරස්ස, තීණි ඨානානි පණ්ඩිතො;
පාදානඤ්ච කලාපස්ස, වසෙන පරිදීපයෙ.
තතො කෙසග්ගමත්තම්පි, මොරං පථවිතො පන;
හොති පාරාජිකං තස්ස, උක්ඛිපන්තස්ස භික්ඛුනො.
ඡිජ්ජමානං සුවණ්ණාදිං, පත්තෙ පතති චෙ පන;
හත්ථෙන උද්ධරන්තස්ස, තස්ස පාරාජිකං සියා.
සචෙ ¶ අනුද්ධරිත්වාව, ථෙය්යචිත්තෙන ගච්ඡති;
දුතියෙ පදවාරස්මිං, පාරාජිකමුදීරයෙ.
එසෙව ච නයො ඤෙය්යො, හත්ථෙ වත්ථෙව මත්ථකෙ;
තං තං තස්ස භවෙ ඨානං, යත්ථ යත්ථ පතිට්ඨිතං.
ආකාසට්ඨකථා.
ථෙය්යචිත්තෙන යං කිඤ්චි, මඤ්චපීඨාදිසුට්ඨිතං;
ආමාසම්පි අනාමාසං, ආමසන්තස්ස දුක්කටං.
සංහරිත්වා සචෙ වංසෙ, ඨපිතං හොති චීවරං;
කත්වා පුනොරතො භොගං, තථා අන්තඤ්ච පාරතො.
චීවරෙන ඵුට්ඨොකාසො, ඨානං තස්ස පවුච්චති;
න තු චීවරවංසො සො, හොතීති සකලො මතො.
ඔරිමන්තෙන ¶ ඔකාසං, ඵුට්ඨං තමිතරෙන වා;
ඉතරෙනපි වා ඵුට්ඨං, ඔරිමන්තෙන වා පුන.
දක්ඛිණන්තෙන ඵුට්ඨං වා, වාමන්තෙනිතරෙන වා;
වාමන්තෙන ඵුට්ඨට්ඨානං, අතික්කාමයතො චුති.
උද්ධං වා උක්ඛිපන්තස්ස, චීවරං පන වංසතො;
කෙසග්ගමත්තෙ උක්ඛිත්තෙ, තස්ස පාරාජිකං භවෙ.
රජ්ජුකෙන ච බන්ධිත්වා, ඨපිතං පන චීවරං;
ථුල්ලච්චයං විමොචෙන්තො, මුත්තෙ පාරාජිකං ඵුසෙ.
වෙඨෙත්වා ඨපිතං වංසෙ, නිබ්බෙඨෙන්තස්ස භික්ඛුනො;
වලයං ඡින්දතො වාපි, මොචෙන්තස්සප්යයං නයො.
චීවරස්ස පසාරෙත්වා, ඨපිතස්ස හි වංසකෙ;
සංහරිත්වා තු නික්ඛිත්තෙ, චීවරෙ විය නිච්ඡයො.
සික්කාය පක්ඛිපිත්වා යං, ලග්ගිතං හොති භණ්ඩකං;
සික්කාතො තං හරන්තො වා, සහ සික්කාය වා චුතො.
කුන්තාදිං නාගදන්තෙසු, ඨිතෙසු පටිපාටියා;
අග්ගෙ වා පන බුන්දෙ වා, ගහෙත්වා පරිකඩ්ඪතො.
පාරාජිකං ¶ ඵුට්ඨොකාසං, අතික්කාමයතො සියා;
උජුකං උක්ඛිපන්තස්ස, කෙසග්ගෙන පරාජයො.
පාකාරාභිමුඛො ඨත්වා, ආකඩ්ඪති සචෙ පන;
ඔරිමන්තඵුට්ඨොකාස-මිතරන්තච්චයෙ චුතො.
තථෙව පරතො තස්ස, පෙල්ලෙන්තස්සාපි භික්ඛුනො;
භිත්තිං පන ච නිස්සාය, ඨපිතෙපි අයං නයො.
චාලෙන්තස්ස ච තාලස්ස, ඵලං වත්ථු හි පූරති;
යෙනස්ස බන්ධනා මුත්තෙ, තස්මිං පාරාජිකං භවෙ.
පිණ්ඩිං ¶ ඡින්දති තාලස්ස, සචෙ පාරාජිකං සියා;
එසෙව ච නයො සෙස-රුක්ඛපුප්ඵඵලෙසුපි.
වෙහාසට්ඨකථා.
ගච්ඡතො හි නිධිට්ඨානං, පදවාරෙන දුක්කටං;
උදකෙ පන ගම්භීරෙ, තථා නිමුජ්ජනාදිසු.
තත්ථජාතකපුප්ඵෙසු, යෙන පුප්ඵෙන පූරති;
වත්ථු තං ඡින්දතො පුප්ඵං, තස්ස පාරාජිකං වදෙ.
එකනාළස්ස වා පස්සෙ, වාකො උප්පලජාතියා;
න ඡිජ්ජති තතො යාව, තාව නං පරිරක්ඛති.
සාමිකෙහෙව පුප්ඵෙසු, ඡින්දිත්වා ඨපිතෙසුපි;
පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
භාරබද්ධානි පුප්ඵානි, ඡස්වාකාරෙසු කෙනචි;
ආකාරෙන සචෙ තානි, ඨානා චාවෙති නස්සති.
ඨපිතං පන පුප්ඵානං, කලාපං ජලපිට්ඨියං;
චාලෙත්වා උදකං පුප්ඵ-ට්ඨානා චාවෙති චෙ චුතො.
පරිකප්පෙති චෙ ‘‘එත්ථ, ගහෙස්සාමී’’ති රක්ඛති;
උද්ධරන්තො ගතට්ඨානා, භට්ඨො නාම පවුච්චති.
අච්චුග්ගතස්ස තං ඨානං, ජලතො සකලං ජලං;
උප්පාටෙත්වා තතො පුප්ඵං, උජුමුද්ධරතො පන.
නාළන්තෙ ¶ ජලතො මුත්ත-මත්තෙ පාරාජිකං භවෙ;
අමුත්තෙ ජලතො තස්මිං, ථුල්ලච්චයමුදීරිතං.
පුප්ඵෙ ගහෙත්වා නාමෙත්වා, උප්පාටෙති සචෙ පන;
න තස්ස උදකං ඨානං, නට්ඨො උප්පාටිතක්ඛණෙ.
යො ¶ හි සස්සාමිකෙ මච්ඡෙ, ථෙය්යචිත්තෙන ගණ්හති;
බළිසෙනපි ජාලෙන, හත්ථෙන කුමිනෙන වා.
තස්සෙවං ගණ්හතො වත්ථු, යෙන මච්ඡෙන පූරති;
තස්මිං උද්ධටමත්තස්මිං, ජලා හොති පරාජයො.
ඨානං සලිලජානඤ්හි, කෙවලං සකලං ජලං;
සලිලට්ඨං විමොචෙන්තො, ජලා පාරාජිකො භවෙ.
නීරතො උප්පතිත්වා යො, තීරෙ පතති වාරිජො;
ගණ්හතො තං පනාපත්තිං, භණ්ඩග්ඝෙන විනිද්දිසෙ.
මාරණත්ථාය මච්ඡානං, තළාකෙ නදියාපි වා;
නින්නෙ මච්ඡවිසං නාම, පක්ඛිපිත්වා ගතෙ පන.
පච්ඡා මච්ඡවිසං මච්ඡා, ඛාදිත්වා පිලවන්ති චෙ;
පාරාජිකං මතෙ මච්ඡෙ, ථෙය්යචිත්තෙන ගණ්හතො.
පංසුකූලිකසඤ්ඤාය, න දොසො කොචි ගණ්හතො;
සාමිකෙස්වාහරන්තෙසු, භණ්ඩදෙය්යමුදීරිතං.
ගහෙත්වා සාමිකා මච්ඡෙ, සචෙ යන්ති නිරාලයා;
ගණ්හතො පන තෙ සෙසෙ, ථෙය්යචිත්තෙන දුක්කටං.
අමතෙසු අනාපත්තිං, වදන්ති විනයඤ්ඤුනො;
එසෙව ච නයො සෙසෙ, කච්ඡපාදිම්හි වාරිජෙ.
උදකට්ඨකථා.
‘‘නාවං නාවට්ඨං වා භණ්ඩං, ථෙනෙත්වා ගණ්හිස්සාමී’’ති;
පාදුද්ධාරෙ දොසා වුත්තා, භික්ඛුස්සෙවං ගච්ඡන්තස්ස.
බද්ධාය ¶ නාවාය හි චණ්ඩසොතෙ;
ඨානං මතං බන්ධනමෙකමෙව;
භික්ඛුස්ස ¶ තස්මිං මුත්තමත්තෙ;
පාරාජිකං තස්ස වදන්ති ධීරා.
නිච්චලෙ උදකෙ නාව-මබන්ධනමවට්ඨිතං;
පුරතො පච්ඡතො වාපි, පස්සතො වාපි කඩ්ඪතො.
එකෙනන්තෙන සම්ඵුට්ඨ-මොකාසමිතරෙන තං;
අතික්කාමයතො නාවං, තස්ස පාරාජිකං සියා.
උද්ධං කෙසග්ගමත්තම්පි, උදකම්හා විමොචිතෙ;
අධොනාවාතලං තෙන, ඵුට්ඨඤ්ච මුඛවට්ටියා.
බන්ධිත්වා පන යා තීරෙ, ඨපිතා නිච්චලෙ ජලෙ;
බන්ධනඤ්ච ඨිතොකාසො, ඨානං තස්සා ද්විධා මතං.
හොති ථුල්ලච්චයං පුබ්බං, බන්ධනස්ස විමොචනෙ;
පච්ඡා කෙනචුපායෙන, ඨානා චාවෙති චෙ චුතො.
චාවෙත්වා පඨමං ඨානා, පච්ඡා බන්ධනමොචනෙ;
එසෙව ච නයො වුත්තො, ථෙය්යචිත්තස්ස භික්ඛුනො.
උස්සාරෙත්වා නිකුජ්ජිත්වා, ඨපිතාය ථලෙ පන;
ඵුට්ඨොකාසොව හි ඨානං, නාවාය මුඛවට්ටියා.
ඤෙය්යො ඨානපරිච්ඡෙදො;
ආකාරෙහෙව පඤ්චහි;
යතො කුතොචි චාවෙන්තො;
හොති පාරාජිකො නරො.
එසෙව ච නයො ඤෙය්යො, නාවායුක්කුජ්ජිතායපි;
ඨපිතායපි නාවාය, ඝටිකානං තථූපරි.
ථෙය්යා ¶ තිත්ථෙ ඨිතං නාවං, ආරුහිත්වා සචෙ පන;
අරිත්තෙන ඵියෙනාපි, පාජෙන්තස්ස පරාජයො.
සචෙ ඡත්තං පණාමෙත්වා, උස්සාපෙත්වාව චීවරං;
ලඞ්කාරසදිසං කත්වා, ගණ්හාපෙති සමීරණං.
ආගම්ම ¶ බලවා වාතො, නාවං හරති චෙ පන;
වාතෙනෙව හටා නාවා, න දොසො කොචි විජ්ජති.
සයමෙව ච යං කිඤ්චි, ගාමතිත්ථමුපාගතං;
අචාවෙන්තොව තං ඨානා, කිණිත්වා චෙ පලායති.
අවහාරො න භික්ඛුස්ස, භණ්ඩදෙය්යමුදීරිතං;
සයමෙව ච ගච්ඡන්තිං, ඨානා චාවෙති චෙ චුතො.
නාවට්ඨකථා.
යානං නාම රථො වය්හං, සකටං සන්දමානිකා;
යානං අවහරිස්සාමි, යානට්ඨමිති වා පන.
ගච්ඡතො දුක්කටං වුත්තං, දුතියං පරියෙසතො;
ඨානා චාවනයොගස්මිං, විජ්ජමානෙ පරාජයො.
යානස්ස දුකයුත්තස්ස, දස ඨානානි දීපයෙ;
යානං පාජයතො තස්ස, නිසීදිත්වා ධුරෙ පන.
ථුල්ලච්චයං තු ගොණානං, පාදුද්ධාරෙ විනිද්දිසෙ;
චක්කානඤ්හි ඨිතොකාස-මතික්කන්තෙ පරාභවො.
අයුත්තකස්සාපි ච යානකස්ස, ධුරෙනුපත්ථම්භනියං ඨිතස්ස;
වසෙනුපත්ථම්භනිචක්කකානං, ඨානානි තීණෙව භවන්ති තස්ස.
තථා ධුරෙන දාරූනං, උපරිට්ඨපිතස්ස ච;
භූමියම්පි ධුරෙනෙව, තථෙව ඨපිතස්ස ච.
පුරතො ¶ පච්ඡතො වාපි, ඨානා චාවෙති චෙ පන;
ථුල්ලච්චයං තු තිණ්ණම්පි, ඨානා චාවෙ පරාජයො.
අපනෙත්වාන චක්කානි, අක්ඛානං සීසකෙහි තු;
ඨිතස්සූපරි දාරූනං, ඨානානි ද්වෙ විනිද්දිසෙ.
කඩ්ඪන්තො උක්ඛිපන්තො වා, ඵුට්ඨොකාසච්චයෙ චුතො;
ඨපිතස්ස පනඤ්ඤස්ස, භූමියං යස්ස කස්සචි.
අක්ඛුද්ධීනං ධුරස්සාති, පඤ්ච ඨානානි දීපයෙ;
උද්ධීසු වා ගහෙත්වා තං, ඨානා චාවෙති චෙ චුතො.
ඨපිතස්ස ¶ හි චක්කස්ස, නාභියා පන භූමියං;
එකමෙව සියා ඨානං, පරිච්ඡෙදොපි පඤ්චධා.
ඵුසිත්වා යං ඨිතං භූමිං, නෙමිපස්සෙන නාභියා;
ඨානානි ද්වෙ භවන්තස්ස, නට්ඨො තෙසමතික්කමෙ.
දිස්වා යානමනාරක්ඛං, පටිපන්නං මහාපථෙ;
ආරුහිත්වා අචොදෙත්වා, කිණිත්වා යාති වට්ටති.
යානට්ඨකථා.
සීසක්ඛන්ධකටොලම්බ-වසා භාරො චතුබ්බිධො;
තත්ථ සීසගතං භාරං, ආමසන්තස්ස දුක්කටං.
ඉතො චිතො ච ඝංසන්තො, ථෙය්යචිත්තෙන යො පන;
සිරස්මිංයෙව සාරෙති, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා.
ඛන්ධං ඔරොපිතෙ භාරෙ, තස්ස පාරාජිකං මතං;
සීසතො කෙසමත්තම්පි, මොචෙන්තොපි පරාජිතො.
භාරං පථවියං කිඤ්චි, ඨපෙත්වා සුද්ධමානසො;
පච්ඡා තං ථෙය්යචිත්තෙන, උද්ධරන්තො පරාජිතො.522
එත්ථ ¶ වුත්තනයෙනෙව, සෙසෙසුපි අසෙසතො;
භාරෙසු මතිසාරෙන, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
භාරට්ඨකථා.
දුක්කටං මුනිනා වුත්තං, ආරාමං අභියුඤ්ජතො;
පරාජෙති පරං ධම්මං, චරන්තො චෙ පරාජිතො.522
විමතිං ජනයන්තස්ස, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා;
පරජ්ජති සයං ධම්මං, චරන්තො යොපි තස්ස ච.
සාමිනො ධුරනික්ඛෙපෙ, ‘‘න දස්සාමී’’ති චත්තනො;
පාරාජිකං භවෙ තස්ස, සබ්බෙසං කූටසක්ඛිනං.
ආරාමට්ඨකථා.
විහාරං ¶ සඞ්ඝිකං කිඤ්චි, අච්ඡින්දිත්වාන ගණ්හිතුං;
සබ්බෙසං ධුරනික්ඛෙපා-භාවතොව න සිජ්ඣති.
විහාරට්ඨකථා.
සීසානි සාලිආදීනං, නිරුම්භිත්වාන ගණ්හතො;
අසිතෙන ච ලායිත්වා, ඡින්දිත්වා වා කරෙන ච.
යස්මිං බීජෙපි වා වත්ථු, සීසෙ පූරෙති මුට්ඨියං;
බන්ධනා මොචිතෙ තස්මිං, තස්ස පාරාජිකං භවෙ.
අච්ඡින්නො පන දණ්ඩො වා, තචො වා අප්පමත්තකො;
වීහිනාළම්පි වා දීඝං, අනික්ඛන්තොව රක්ඛති.
සචෙ ¶ සො පරිකප්පෙති, ‘‘මද්දිත්වා පනිදං අහං;
පප්ඵොටෙත්වා ඉතො සාරං, ගණ්හිස්සාමී’’ති රක්ඛති.
මද්දනුද්ධරණෙ නත්ථි, දොසො පප්ඵොටනෙපි වා;
අත්තනො භාජනගතං, කරොන්තස්ස පරාජයො.
ජානං කෙසග්ගමත්තම්පි, පථවිං පරසන්තකං;
ථෙය්යචිත්තෙන චෙ ඛීලං, සඞ්කාමෙති පරාජයො.
තඤ්ච ඛො සාමිකානං තු, ධුරනික්ඛෙපනෙ සති;
අනග්ඝා භූමි නාමෙසා, තස්මා එවමුදීරිතං.
ගහෙතබ්බා සචෙ හොති, ද්වීහි ඛීලෙහි යා පන;
ආදො ථුල්ලච්චයං තෙසු, දුතියෙව පරාජයො.
ඤාපෙතුකාමො යො භික්ඛු, ‘‘මමෙදං සන්තක’’න්ති ච;
රජ්ජුං වාපි පසාරෙති, යට්ඨිං පාතෙති දුක්කටං.
යෙහි ද්වීහි පයොගෙහි, අත්තනො සන්තකං සියා;
ආදො ථුල්ලච්චයං තෙසු, දුතියෙ ච පරාජයො.
ඛෙත්තට්ඨකථා.
ඛෙත්තෙ වුත්තනයෙනෙව, වත්ථුට්ඨස්ස විනිච්ඡයො;
ගාමට්ඨෙපි ච වත්තබ්බං, අපුබ්බං නත්ථි කිඤ්චිපි.
වත්ථුට්ඨගාමට්ඨකථා.
තිණං ¶ වා පන පණ්ණං වා, ලතං වා කට්ඨමෙව වා;
භණ්ඩග්ඝෙනෙව කාතබ්බො, ගණ්හන්තො තත්ථජාතකං.
මහග්ඝෙ පන රුක්ඛස්මිං, ඡින්නමත්තෙපි නස්සති;
තච්ඡෙත්වා ඨපිතො රුක්ඛො, ගහෙතබ්බො න කොචිපි.
ඡින්දිත්වා ¶ ඨපිතං මූලෙ, රුක්ඛමද්ධගතං පන;
‘‘ඡඩ්ඩිතො සාමිකෙහී’’ති, ගහෙතුං පන වට්ටති.
ලක්ඛණෙ ඡල්ලියොනද්ධෙ, න දොසො කොචි ගණ්හතො;
අජ්ඣාවුත්ථං කතං වාපි, විනස්සන්තඤ්ච ගණ්හතො.
යො චාරක්ඛට්ඨානං පත්වා, කත්වා කම්මට්ඨානාදීනි;
චිත්තෙ චින්තෙන්තො වා අඤ්ඤං, භණ්ඩදෙය්යං හොතෙවස්ස.
වරාහබ්යග්ඝච්ඡතරච්ඡකාදිතො;
උපද්දවා මුච්චිතුකාමතාය යො;
තථෙව තං ඨානමතික්කමෙති චෙ;
න කොචි දොසො පන භණ්ඩදෙය්යකං.
ඉදමාරක්ඛණට්ඨානං, ගරුකං සුඞ්කඝාතතො;
තස්මා දුක්කටමුද්දිට්ඨං, තමනොක්කම්ම ගච්ඡතො.
එතං පරිහරන්තස්ස, ථෙය්යචිත්තෙන සත්ථුනා;
පාරාජිකමනුද්දිට්ඨං, ආකාසෙනාපි ගච්ඡතො.
තස්මා එත්ථ විසෙසෙන, සතිසම්පන්නචෙතසා;
අප්පමත්තෙන හොතබ්බං, පියසීලෙන භික්ඛුනා.
අරඤ්ඤට්ඨකථා.
තොයදුල්ලභකාලස්මිං, භාජනෙ ගොපිතං ජලං;
ආවිඤ්ජිත්වා පවෙසෙත්වා, ඡිද්දං කත්වාපි වා තථා.
වාපියං වා තළාකෙ වා, භාජනං අත්තනො පන;
ගණ්හන්තස්ස පවෙසෙත්වා, භණ්ඩග්ඝෙන විනිද්දිසෙ.
ඡින්දතො මරියාදං තු, අදින්නාදානපුබ්බතො;
භූතගාමෙන සද්ධිම්පි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
අන්තො ¶ ¶ ඨත්වා බහි ඨත්වා, ඡින්දන්තො උභයත්ථපි;
බහිඅන්තෙන කාතබ්බො, අන්තොඅන්තෙන මජ්ඣතො.
උදකකථා.
වාරෙන සාමණෙරා යං, දන්තකට්ඨමරඤ්ඤතො;
ආනෙත්වාචරියානම්පි, ආහරන්ති සචෙ පන.
ඡින්දිත්වා යාව සඞ්ඝස්ස, න නිය්යාදෙන්ති තෙ පන;
ආභතං තාව තං සබ්බං, තෙසමෙව ච සන්තකං.
තස්මා තං ථෙය්යචිත්තෙන, ගණ්හන්තස්ස ච භික්ඛුනො;
ගරුභණ්ඩඤ්ච සඞ්ඝස්ස, භණ්ඩග්ඝෙන පරාභවො.
යදා නිය්යාදිතං තෙහි, තතො පට්ඨාය සඞ්ඝිකං;
ගණ්හන්තස්සාපි ථෙය්යාය, අවහාරො න විජ්ජති.
අරක්ඛත්තා යථාවුඩ්ඪ-මභාජෙතබ්බතොපි ච;
සබ්බසාධාරණත්තා ච, අඤ්ඤං විය න හොතිදං.
දන්තකට්ඨකථා.
අග්ගිං වා දෙති සත්ථෙන, ආකොටෙති සමන්තතො;
ආකොටෙති විසං වාපි, මණ්ඩූකණ්ටකනාමකං.
යෙන වා තෙන වා රුක්ඛො, විනස්සති ච ඩය්හති;
සබ්බත්ථ භික්ඛුනො තස්ස, භණ්ඩදෙය්යං පකාසිතං.
වනප්පතිකථා.
සීසතො කණ්ණතො වාපි, ගීවතො හත්ථතොපි වා;
ඡින්දිත්වා වාපි මොචෙත්වා, ගණ්හතො ථෙය්යචෙතසා.
හොති ¶ මොචිතමත්තස්මිං, සීසාදීහි පරාජයො;
ථුල්ලච්චයං කරොන්තස්ස, ආකඩ්ඪනවිකඩ්ඪනං.
හත්ථා අනීහරිත්වාව, වලයං කටකම්පි වා;
අග්ගබාහුඤ්ච ඝංසන්තො, චාරෙති අපරාපරං.
තමාකාසගතං ¶ චොරො, කරොති යදි රක්ඛති;
සවිඤ්ඤාණකතො මූලෙ, වලයංව න හොතිදං.
නිවත්ථං පන වත්ථං යො, අච්ඡින්දති පරස්ස චෙ;
පරොපි පන ලජ්ජාය, සහසා තං න මුඤ්චති.
ආකඩ්ඪති ච චොරොපි, සො පරො තාව රක්ඛති;
පරස්ස හත්ථතො වත්ථෙ, මුත්තමත්තෙ පරාජයො.
සභණ්ඩහාරකං භණ්ඩං, නෙන්තස්ස පඨමෙ පදෙ;
ථුල්ලච්චයමතික්කන්තෙ, දුතියෙව චුතො සියා.
පාතාපෙති සචෙ භණ්ඩං, තජ්ජෙත්වා ථෙය්යචෙතනො;
පරස්ස හත්ථතො භණ්ඩෙ, මුත්තමත්තෙ පරාජයො.
අථාපි පරිකප්පෙත්වා, පාතාපෙති ව යො පන;
තස්ස පාතාපනෙ වුත්තං, දුක්කටාමසනෙපි ච.
ඵන්දාපෙති යථාවත්ථුං, ඨානා චාවෙති චෙ චුතො;
‘‘තිට්ඨ තිට්ඨා’’ති වදතො, න දොසො ඡඩ්ඩිතෙපි ච.
ආගන්ත්වා ථෙය්යචිත්තෙන, පච්ඡා තං ගණ්හතො සියා;
පාරාජිකං තදුද්ධාරෙ, සාලයෙ සාමිකෙ ගතෙ.
ගණ්හතො සකසඤ්ඤාය, ගහණෙ පන රක්ඛති;
භණ්ඩදෙය්යං තථා පංසු-කූලසඤ්ඤාය ගණ්හතො.
‘‘තිට්ඨ ¶ තිට්ඨා’’ති වුත්තො ච, ඡඩ්ඩෙත්වා පන භණ්ඩකං;
කත්වාව ධුරනික්ඛෙපං, භීතො චොරා පලායති.
ගණ්හතො ථෙය්යචිත්තෙන, උද්ධාරෙ දුක්කටං පුන;
දාතබ්බමාහරාපෙන්තෙ, අදෙන්තස්ස පරාජයො.
‘‘කස්මා? තස්ස පයොගෙන, ඡඩ්ඩිතත්තා’’ති සාදරං;
මහාඅට්ඨකථායං තු, වුත්තමඤ්ඤාසු නාගතං.
හරණකථා.
සම්පජානමුසාවාදං, ‘‘න ගණ්හාමී’’ති භාසතො;
අදින්නාදානපුබ්බත්තා, දුක්කටං හොති භික්ඛුනො.
‘‘රහො ¶ මයා පනෙතස්ස, ඨපිතං කිං නු දස්සති’’;
ඉච්චෙවං විමතුප්පාදෙ, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා.
තස්මිං දානෙ නිරුස්සාහෙ, පරො චෙ නික්ඛිපෙ ධුරං;
උභින්නං ධුරනික්ඛෙපෙ, භික්ඛු හොති පරාජිතො.
චිත්තෙනාදාතුකාමොව, ‘‘දස්සාමී’’ති මුඛෙන චෙ;
වදතො ධුරනික්ඛෙපෙ, සාමිනො හි පරාජයො.
උපනිධිකථා.
සුඞ්කඝාතස්ස අන්තොව, ඨත්වා පාතෙති චෙ බහි;
ධුවං පතති චෙ හත්ථා, මුත්තමත්තෙ පරාජයො.
තං රුක්ඛෙ ඛාණුකෙ වාපි, හුත්වා පටිහතං පුන;
වාතුක්ඛිත්තම්පි වා අන්තො, සචෙ පතති රක්ඛති.
පතිත්වා ¶ භූමියං පච්ඡා, වට්ටන්තං පන භණ්ඩකං;
සචෙ පවිසත්යන්තොව, තස්ස පාරාජිකං සියා.
ඨත්වා ඨත්වා පවට්ටන්තං, පවිට්ඨං චෙ පරාජයො;
අතිට්ඨමානං වට්ටිත්වා, පවිට්ඨං පන රක්ඛති.
ඉති වුත්තං දළ්හං කත්වා, කුරුන්දට්ඨකථාදිසු;
සාරතො තං ගහෙතබ්බං, යුත්තං විය ච දිස්සති.
සයං වා යදි වට්ටෙති, වට්ටාපෙති පරෙන වා;
අට්ඨත්වා වට්ටමානං තං, ගතං නාසකරං සියා.
ඨත්වා ඨත්වා සචෙ අන්තො, බහි ගච්ඡති රක්ඛති;
ඨපිතෙ සුද්ධචිත්තෙන, සයං වට්ටති වට්ටති.
ගච්ඡන්තෙ පන යානෙ වා, ගජෙ වා තං ඨපෙති චෙ;
බහි නීහරණත්ථාය, නාවහාරොපි නීහටෙ.
ඨපිතෙ ඨිතයානෙ වා, පයොගෙන විනා ගතෙ;
සතිපි ථෙය්යචිත්තස්මිං, අවහාරො න විජ්ජති.
සචෙ පාජෙති තං යානං, ඨපෙත්වා යානකෙ මණිං;
සියා පාරාජිකං තස්ස, සීමාතික්කමනෙ පන.
සුඞ්කට්ඨානෙ ¶ මතං සුඞ්කං, ගන්තුං දත්වාව වට්ටති;
සෙසො ඉධ කථාමග්ගො, අරඤ්ඤට්ඨකථාසමො.
සුඞ්කඝාතකථා.
අන්තොජාතං ධනක්කීතං, දින්නං වා පන කෙනචි;
දාසං කරමරානීතං, හරන්තස්ස පරාජයො.
භුජිස්සං වා හරන්තස්ස, මානුසං මාතරාපි වා;
පිතරාඨපිතං වාපි, අවහාරො න විජ්ජති.
තං ¶ පලාපෙතුකාමොව, උක්ඛිපිත්වා භුජෙහි වා;
තං ඨිතට්ඨානතො කිඤ්චි, සඞ්කාමෙති පරාජයො.
තජ්ජෙත්වා පදසා දාසං, නෙන්තස්ස පදවාරතො;
හොන්ති ආපත්තියො වුත්තා, තස්ස ථුල්ලච්චයාදයො.
හත්ථාදීසු ගහෙත්වා තං, කඩ්ඪතොපි පරාජයො;
‘‘ගච්ඡ යාහි පලායා’’ති, වදතොපි අයං නයො.
වෙගසාව පලායන්තං, ‘‘පලායා’’ති ච භාසතො;
හොති පාරාජිකෙනස්ස, අනාපත්ති හි භික්ඛුනො.
සණිකං පන ගච්ඡන්තං, සචෙ වදති සොපි ච;
සීඝං ගච්ඡති චෙ තස්ස, වචනෙන පරාජයො.
පලායිත්වා සචෙ අඤ්ඤං, ගාමං වා නිගමම්පි වා;
ගතං දිස්වා තතො තඤ්චෙ, පලාපෙති පරාජයො.
පාණකථා.
ථෙය්යා සප්පකරණ්ඩං චෙ, පරාමසති දුක්කටං;
ඵන්දාපෙති යථාවත්ථුං, ඨානතො චාවනෙ චුතො.
උග්ඝාටෙත්වා කරණ්ඩං තු, සප්පමුද්ධරතො පන;
කරණ්ඩතලතො මුත්තෙ, නඞ්ගුට්ඨෙ තු පරාජයො.
ඝංසිත්වා කඩ්ඪතො සප්පං, නඞ්ගුට්ඨෙ මුඛවට්ටිතො;
තස්ස සප්පකරණ්ඩස්ස, මුත්තමත්තෙ පරාජයො.
කරණ්ඩං ¶ විවරිත්වා චෙ, පක්කොසන්තස්ස නාමතො;
සො නික්ඛමති චෙ සප්පො, තස්ස පාරාජිකං සියා.
තථා කත්වා තු මණ්ඩූක-මූසිකානං රවම්පි වා;
පක්කොසන්තස්ස නාමෙන, නික්ඛන්තෙපි පරාජයො.
මුඛං ¶ අවිවරිත්වාව, කරොන්තස්සෙවමෙව ච;
යෙන කෙනචි නික්ඛන්තෙ, සප්පෙ පාරාජිකං සියා.
මුඛෙ විවරිතෙ සප්පො, සයමෙව පලායති;
න පක්කොසති චෙ තස්ස, භණ්ඩදෙය්යමුදීරිතං.
අපදකථා.
ථෙය්යචිත්තෙන යො හත්ථිං, කරොතාමසනාදයො;
හොන්ති ආපත්තියො තස්ස, තිවිධා දුක්කටාදයො.
සාලායං ඨිතහත්ථිස්ස, අන්තොවත්ථඞ්ගණෙසුපි;
ඨානං සාලා ච වත්ථු ච, අඞ්ගණං සකලං සියා.
අබද්ධස්ස හි බද්ධස්ස, ඨිතට්ඨානඤ්ච බන්ධනං;
තස්මා තෙසං වසා හත්ථිං, හරතො කාරයෙ බුධො.
නගරස්ස බහිද්ධා තු, ඨිතස්ස පන හත්ථිනො;
ඨිතට්ඨානං භවෙ ඨානං, පදවාරෙන කාරයෙ.
නිපන්නස්ස ගජස්සෙකං, ඨානං තං උට්ඨපෙති චෙ;
තස්මිං උට්ඨිතමත්තෙ තු, තස්ස පාරාජිකං සියා.
එසෙව ච නයො ඤෙය්යො, තුරඞ්ගමහිසාදිසු;
නත්ථි කිඤ්චිපි වත්තබ්බං, ද්විපදෙපි බහුප්පදෙ.
චතුප්පදකථා.
පරෙසන්ති විජානිත්වා, පරෙසං සන්තකං ධනං;
ගරුකං ථෙය්යචිත්තෙන, ඨානා චාවෙති චෙ චුතො.
අනාපත්ති සසඤ්ඤිස්ස, තිරච්ඡානපරිග්ගහෙ;
තාවකාලිකවිස්සාස-ග්ගාහෙ පෙතපරිග්ගහෙ.
යො ¶ ¶ පනෙත්ථ ච වත්තබ්බො, පාළිමුත්තවිනිච්ඡයො;
තං මයං පරතොයෙව, භණිස්සාම පකිණ්ණකෙ.
පරාජිතානෙකමලෙන වුත්තං;
පාරාජිකං යං දුතියං ජිනෙන;
වුත්තො සමාසෙන මයස්ස චත්ථො;
වත්තුං අසෙසෙන හි කො සමත්ථො.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ දුතියපාරාජිකකථා නිට්ඨිතා.
තතියපාරාජිකකථා
මනුස්සජාතිං ජානන්තො, ජීවිතා යො වියොජයෙ;
නික්ඛිපෙය්යස්ස සත්ථං වා, වදෙය්ය මරණෙ ගුණං.
දෙසෙය්ය මරණූපායං, හොතායම්පි පරාජිතො;
අසන්ධෙය්යොව සො ඤෙය්යො, ද්වෙධා භින්නසිලා විය.
වුත්තා පාණාතිපාතස්ස, පයොගා ඡ මහෙසිනා;
සාහත්ථිකො තථාණත්ති-නිස්සග්ගිථාවරාදයො.
තත්ථ කායෙන වා කාය-පටිබද්ධෙන වා සයං;
මාරෙන්තස්ස පරං ඝාතො, අයං සාහත්ථිකො මතො.
‘‘එවං ත්වං පහරිත්වා තං, මාරෙහී’’ති ච භික්ඛුනො;
පරස්සාණාපනං නාම, අයමාණත්තිකො නයො.
දූරං මාරෙතුකාමස්ස, උසුආදිනිපාතනං;
කායෙන පටිබද්ධෙන, අයං නිස්සග්ගියො විධි.
අසඤ්චාරිමුපායෙන, මාරණත්ථං පරස්ස ච;
ඔපාතාදිවිධානං තු, පයොගො ථාවරො අයං.
පරං ¶ ¶ මාරෙතුකාමස්ස, විජ්ජාය ජප්පනං පන;
අයං විජ්ජාමයො නාම, පයොගො පඤ්චමො මතො.
සමත්ථා මාරණෙ යා ච, ඉද්ධි කම්මවිපාකජා;
අයමිද්ධිමයො නාම, පයොගො සමුදීරිතො.
එකෙකො දුවිධො තත්ථ, හොතීති පරිදීපිතො;
උද්දෙසොපි අනුද්දෙසො, භෙදො තෙසමයං පන.
බහුස්වපි යමුද්දිස්ස, පහාරං දෙති චෙ පන;
මරණෙන ච තස්සෙව, කම්මුනා තෙන බජ්ඣති.
අනුද්දිස්ස පහාරෙපි, යස්ස කස්සචි දෙහිනො;
පහාරප්පච්චයා තස්ස, මරණං චෙ පරාජයො.
මතෙ පහටමත්තෙ වා, පච්ඡා මුභයථාපි ච;
හන්තා පහටමත්තස්මිං, කම්මුනා තෙන බජ්ඣති.
එවං සාහත්ථිකො ඤෙය්යො, තථා ආණත්තිකොපි ච;
එත්තාවතා සමාසෙන, ද්වෙ පයොගා හි දස්සිතා.
වත්ථු කාලො ච දෙසො ච, සත්ථඤ්ච ඉරියාපථො;
කරණස්ස විසෙසොති, ඡ ආණත්තිනියාමකා.
මාරෙතබ්බො හි යො තත්ථ, සො ‘‘වත්ථූ’’ති පවුච්චති;
පුබ්බණ්හාදි සියා කාලො, සත්තානං යොබ්බනාදි ච.
දෙසො ගාමාදි විඤ්ඤෙය්යො, සත්ථං තං සත්තමාරණං;
මාරෙතබ්බස්ස සත්තස්ස, නිසජ්ජාදිරියාපථො.
විජ්ඣනං භෙදනඤ්චාපි, ඡෙදනං තාළනම්පි වා;
එවමාදිවිධොනෙකො, විසෙසො කරණස්ස තු.
‘‘යං මාරෙහී’’ති ආණත්තො, අඤ්ඤං මාරෙති චෙ තතො;
‘‘පුරතො පහරිත්වාන, මාරෙහී’’ති ච භාසිතො.
පච්ඡතො ¶ පස්සතො වාපි, පහරිත්වාන මාරිතෙ;
වත්ථාණත්ති විසඞ්කෙතා, මූලට්ඨො පන මුච්චති.
වත්ථුං තං අවිරජ්ඣිත්වා, යථාණත්තිඤ්ච මාරිතෙ;
උභයෙසං යථාකාලං, කම්මබද්ධො උදීරිතො.
ආණත්තො ¶ ‘‘අජ්ජ පුබ්බණ්හෙ, මාරෙහී’’ති ච යො පන;
සො චෙ මාරෙති සායන්හෙ, මූලට්ඨො පරිමුච්චති.
ආණත්තස්සෙව සො වුත්තො;
කම්මබද්ධො මහෙසිනා;
කාලස්ස හි විසඞ්කෙතා;
දොසො නාණාපකස්ස සො.
‘‘අජ්ජ මාරෙහි පුබ්බණ්හෙ, ස්වෙවා’’ති අනියාමිතෙ;
යදා කදාචි පුබ්බණ්හෙ, විසඞ්කෙතො න මාරිතෙ.
එතෙනෙව උපායෙන, කාලභෙදෙසු සබ්බසො;
සඞ්කෙතො ච විසඞ්කෙතො, වෙදිතබ්බො විභාවිනා.
‘‘ඉමං ගාමෙ ඨිතං වෙරිං, මාරෙහී’’ති ච භාසිතො;
සචෙ සො පන මාරෙති, ඨිතං තං යත්ථ කත්ථචි.
නත්ථි තස්ස විසඞ්කෙතො, උභො බජ්ඣන්ති කම්මුනා;
‘‘ගාමෙයෙවා’’ති ආණත්තො, වනෙ වා සාවධාරණං.
‘‘වනෙයෙවා’’ති වා වුත්තො, ගාමෙ මාරෙති චෙපි වා;
විසඞ්කෙතො විඤ්ඤාතබ්බො, මූලට්ඨො පරිමුච්චති.
එතෙනෙව උපායෙන, සබ්බදෙසෙසු භෙදතො;
සඞ්කෙතො ච විසඞ්කෙතො, වෙදිතබ්බොව විඤ්ඤුනා.
‘‘සත්ථෙන පන මාරෙහි, ආණත්තො’’ති ච කෙනචි;
යෙන කෙනචි සත්ථෙන, විසඞ්කෙතො න මාරිතෙ.
‘‘ඉමිනා ¶ වාසිනා හී’’ති, වුත්තො අඤ්ඤෙන වාසිනා;
‘‘ඉමස්සාසිස්ස වාපි ත්වං, ධාරායෙතාය මාරය’’.
ඉති වුත්තො සචෙ වෙරිං, ධාරාය ඉතරාය වා;
ථරුනා වාපි තුණ්ඩෙන, විසඞ්කෙතොව මාරිතෙ.
එතෙනෙව උපායෙන, සබ්බාවුධකජාතිසු;
සඞ්කෙතො ච විසඞ්කෙතො, වෙදිතබ්බො විසෙසතො.
‘‘ගච්ඡන්තමෙනං මාරෙහි’’, ඉති වුත්තො පරෙන සො;
මාරෙති නං නිසින්නං චෙ, විසඞ්කෙතො න විජ්ජති.
‘‘නිසින්නංයෙව ¶ මාරෙහි’’, ‘‘ගච්ඡන්තංයෙව වා’’ති ච;
වුත්තො මාරෙති ගච්ඡන්තං, නිසින්නං වා යථාක්කමං.
විසඞ්කෙතන්ති ඤාතබ්බං, භික්ඛුනා විනයඤ්ඤුනා;
එසෙව ච නයො ඤෙය්යො, සබ්බිරියාපථෙසු ච.
‘‘මාරෙහී’’ති ච විජ්ඣිත්වා, ආණත්තො හි පරෙන සො;
විජ්ඣිත්වාව තමාරෙති, විසඞ්කෙතො න විජ්ජති.
‘‘මාරෙහී’’ති ච විජ්ඣිත්වා, ආණත්තො හි පරෙන සො;
ඡින්දිත්වා යදි මාරෙති, විසඞ්කෙතොව හොති සො.
එතෙනෙව උපායෙන, සබ්බෙසු කරණෙසුපි;
සඞ්කෙතෙ ච විසඞ්කෙතෙ, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
දීඝං රස්සං කිසං ථූලං, කාළං ඔදාතමෙව වා;
ආණත්තො අනියාමෙත්වා, මාරෙහීති ච කෙනචි.
සොපි යං කිඤ්චි ආණත්තො, සචෙ මාරෙති තාදිසං;
නත්ථි තත්ථ විසඞ්කෙතො, උභින්නම්පි පරාජයො.
මනුස්සං කිඤ්චි උද්දිස්ස, සචෙ ඛණතිවාටකං;
ඛණන්තස්ස ච ඔපාතං, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
දුක්ඛස්සුප්පත්තියා ¶ තත්ථ, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා;
පතිත්වා ච මතෙ තස්මිං, තස්ස පාරාජිකං භවෙ.
නිපතිත්වා පනඤ්ඤස්මිං, මතෙ දොසො න විජ්ජති;
අනුද්දිස්සකමොපාතො, ඛතො හොති සචෙ පන.
‘‘පතිත්වා එත්ථ යො කොචි, මරතූ’’ති හි යත්තකා;
මරන්ති නිපතිත්වා චෙ, දොසා හොන්තිස්ස තත්තකා.
ආනන්තරියවත්ථුස්මිං, ආනන්තරියකං වදෙ;
තථා ථුල්ලච්චයාදීනං, හොන්ති ථුල්ලච්චයාදයො.
පතිත්වා ගබ්භිනී තස්මිං, සගබ්භා චෙ මරිස්සති;
හොන්ති පාණාතිපාතා ද්වෙ, එකොවෙකෙකධංසනෙ.
අනුබන්ධෙත්ථ චොරෙහි, පතිත්වා චෙ මරිස්සති;
ඔපාතඛණකස්සෙව, හොති පාරාජිකං කිර.
වෙරිනො ¶ තත්ථ පාතෙත්වා, සචෙ මාරෙන්ති වෙරිනො;
පතිතං තත්ථ මාරෙන්ති, නීහරිත්වා සචෙ බහි.
නිබ්බත්තිත්වා හි ඔපාතෙ, මතා චෙ ඔපපාතිකා;
අසක්කොන්තා ච නික්ඛන්තුං, සබ්බත්ථ ච පරාජයො.
යක්ඛාදයො පනුද්දිස්ස, ඛණනෙ දුක්ඛසම්භවෙ;
දුක්කටං මරණෙ වත්ථු-වසා ථුල්ලච්චයාදයො.
මනුස්සෙයෙව උද්දිස්ස, ඛතෙ ඔපාතකෙ පන;
අනාපත්ති පතිත්වා හි, යක්ඛාදීසු මතෙසුපි.
තථා යක්ඛාදයො පාණෙ, ඛතෙ උද්දිස්ස භික්ඛුනා;
නිපතිත්වා මරන්තෙසු, මනුස්සෙසුප්යයං නයො.
‘‘පාණිනො එත්ථ බජ්ඣිත්වා, මරන්තූ’’ති අනුද්දිසං;
පාසං ඔඩ්ඩෙති යො තත්ථ, සචෙ බජ්ඣන්ති පාණිනො.
හත්ථතො මුත්තමත්තස්මිං, තස්ස පාරාජිකං සියා;
ආනන්තරියවත්ථුස්මිං, ආනන්තරියමෙව ච.
උද්දිස්ස ¶ හි කතෙ පාසෙ, යං පනුද්දිස්ස ඔඩ්ඩිතො;
බන්ධනෙසු තදඤ්ඤෙසං, අනාපත්ති පකාසිතා.
මූලෙන වා මුධා වාපි, දින්නෙ පාසෙ පරස්ස හි;
මූලට්ඨස්සෙව හොතීති, කම්මබද්ධො නියාමිතො.
යෙන ලද්ධො සචෙ ලොපි, පාසමුග්ගළිතම්පි වා;
ථිරං වාපි කරොතෙවං, උභින්නං කම්මබන්ධනං.
යො පාසං උග්ගළාපෙත්වා, යාති පාපභයා සචෙ;
තං දිස්වා පුන අඤ්ඤොපි, සණ්ඨපෙති හි තත්ථ ච.
බද්ධා බද්ධා මරන්ති චෙ, මූලට්ඨො න ච මුච්චති;
ඨපෙත්වා ගහිතට්ඨානෙ, පාසයට්ඨිං විමුච්චති.
ගොපෙත්වාපි න මොක්ඛො හි, පාසයට්ඨිං සයංකතං;
තමඤ්ඤො පුන ගණ්හිත්වා, සණ්ඨපෙති සචෙ පන.
තප්පච්චයා මරන්තෙසු, මූලට්ඨො න ච මුච්චති;
නාසෙත්වා සබ්බසො වා තං, ඣාපෙත්වා වා විමුච්චති.
රොපෙන්තස්ස ¶ ච සූලං වා, සජ්ජෙන්තස්ස අදූහලං;
ඔපාතෙන ච පාසෙන, සදිසොව විනිච්ඡයො.
අනාපත්ති අසඤ්චිච්ච, අජානන්තස්ස භික්ඛුනො;
තථාමරණචිත්තස්ස, මතෙප්යුම්මත්තකාදිනො.
මනුස්සපාණිම්හි ච පාණසඤ්ඤිතා;
සචස්ස චිත්තං මරණූපසංහිතං;
උපක්කමො තෙන ච තස්ස නාසො;
පඤ්චෙත්ථ අඞ්ගානි මනුස්සඝාතෙ.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ තතියපාරාජිකකථා නිට්ඨිතා.
චතුත්ථපාරාජිකකථා
අසන්තමත්තස්සිතමෙව ¶ කත්වා;
භවං අධිට්ඨාය ච වත්තමානං;
අඤ්ඤාපදෙසඤ්ච විනාධිමානං;
ඣානාදිභෙදං සමුදාචරෙය්ය.
කායෙන වාචායපි වා තදත්ථෙ;
ඤාතෙව විඤ්ඤත්තිපථෙ අභබ්බො;
යථෙව තාලො පන මත්ථකස්මිං;
ඡින්නො අභබ්බො පුන රුළ්හිභාවෙ.
අසන්තමෙවත්තනි යො පරස්ස;
දීපෙති ඣානාදිමනන්තරං සො;
ජානාති චෙ හොති චුතො හි නො චෙ;
ජානාති ථුල්ලච්චයමස්ස හොති.
‘‘යො ¶ තෙ විහාරෙ වසතීධ භික්ඛු;
සො ඣානලාභී’’ති ච දීපිතෙ චෙ;
ජානාති ථුල්ලච්චයමස්ස නො චෙ;
ජානාති තං දුක්කටමෙව හොති.
අසන්තමෙවත්තනි ධම්මමෙතං;
අත්ථීති කත්වා වදතොධිමානා;
වුත්තො අනාපත්තිනයො පනෙවං;
අවත්තුකාමස්ස තථාදිකස්ස.
පාපිච්ඡතා තස්ස අසන්තභාවො;
ආරොචනඤ්චෙව මනුස්සකස්ස;
නඤ්ඤාපදෙසෙන තදෙව ඤාණං;
පඤ්චෙත්ථ අඞ්ගානි වදන්ති ධීරා.
පඨමෙ දුතියෙ චන්තෙ, පරියායො න විජ්ජති;
දුතියෙ තතියෙයෙව, ආණත්ති න පනෙතරෙ.
ආදි ¶ මෙකසමුට්ඨානං, දුවඞ්ගං කායචිත්තතො;
සෙසා ච තිසමුට්ඨානා, තෙසමඞ්ගානි සත්ත තු.
සුඛොපෙක්ඛායුතං ආදි, තතියං දුක්ඛවෙදනං;
දුතියඤ්ච චතුත්ථඤ්ච, තිවෙදනමුදීරිතං.
පඨමස්සට්ඨ චිත්තානි, තතියස්ස දුවෙ පන;
දුතියස්ස චතුත්ථස්ස, දස චිත්තානි ලබ්භරෙ.
තස්මා සචිත්තකං වුත්තං, සබ්බමෙතං චතුබ්බිධං;
ක්රියා සඤ්ඤාවිමොක්ඛඤ්ච, ලොකවජ්ජන්ති දීපිතං.
ඉදමාපත්තියංයෙව, විධානං පන යුජ්ජති;
තස්මා ආපත්තියංයෙව, ගහෙතබ්බං විභාවිනා.
මුදුපිට්ඨි ච ලම්බී ච, මුඛග්ගාහී නිසීදකො;
පාරාජිකා ඉමෙ තෙසං, චත්තාරො අනුලොමිකා.
භික්ඛුනීනඤ්ච චත්තාරි, විබ්භන්තා භික්ඛුනී සයං;
තථා එකාදසාභබ්බා, සබ්බෙතෙ චතුවීසති.
ඉමෙ ¶ පාරාජිකා වුත්තා, චතුවීසති පුග්ගලා;
අභබ්බා භික්ඛුභාවාය, සීසච්ඡින්නොව ජීවිතුං.
පණ්ඩකො ච තිරච්ඡානො, උභතොබ්යඤ්ජනොපි ච;
තයො වත්ථුවිපන්නා හි, අහෙතුපටිසන්ධිකා.
පඤ්චානන්තරිකා ථෙය්ය-සංවාසොපි ච දූසකො;
තිත්ථිපක්කන්තකො චෙති, ක්රියානට්ඨා පනට්ඨ තෙ.
විනිච්ඡයො යො පන සාරභූතො;
පාරාජිකානං කථිතො මයායං;
තස්සානුසාරෙන බුධෙන ඤාතුං;
සක්කා හි සෙසොපි අසෙසතොව.
පිටකෙ ¶ පටුභාවකරෙ පරමෙ;
විනයෙ විවිධෙහි නයෙහි යුතෙ;
පරමත්ථනයං අභිපත්ථයතා;
පරියාපුණිතබ්බමයං සතතං.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ චතුත්ථපාරාජිකකථා නිට්ඨිතා.
සඞ්ඝාදිසෙසකථා
මොචෙතුකාමතාචිත්තං, වායාමො සුක්කමොචනං;
අඤ්ඤත්ර සුපිනන්තෙන, හොති සඞ්ඝාදිසෙසතා.
පරෙනුපක්කමාපෙත්වා, අඞ්ගජාතං පනත්තනො;
සුක්කං යදි විමොචෙති, ගරුකං තස්ස නිද්දිසෙ.
සඤ්චිච්චුපක්කමන්තස්ස, අඞ්ගජාතං පනත්තනො;
ථුල්ලච්චයං සමුද්දිට්ඨං, සචෙ සුක්කං න මුච්චති.
සඤ්චිච්චුපක්කමන්තස්ස ¶ , ආකාසෙ කම්පනෙනපි;
හොති ථුල්ලච්චයං තස්ස, යදි සුක්කං න මුච්චති.
වත්ථිං කීළාය පූරෙත්වා, පස්සාවෙතුං න වට්ටති;
නිමිත්තං පන හත්ථෙන, කීළාපෙන්තස්ස දුක්කටං.
තිස්සන්නං පන ඉත්ථීනං, නිමිත්තං රත්තචෙතසා;
පුරතො පච්ඡතො වාපි, ඔලොකෙන්තස්ස දුක්කටං.
එකෙනෙකං පයොගෙන, දිවසම්පි ච පස්සතො;
නාපත්තියා භවෙ අඞ්ගං, උම්මීලනනිමීලනං.
අමොචනාධිප්පායස්ස, අනුපක්කමතොපි ච;
සුපිනන්තෙන මුත්තස්මිං, අනාපත්ති පකාසිතා.
සුක්කවිසට්ඨිකථා.
ආමසන්තො ¶ මනුස්සිත්ථිං, කායසංසග්ගරාගතො;
‘‘මනුස්සිත්ථී’’ති සඤ්ඤාය, හොති සඞ්ඝාදිසෙසිකො.
ලොමෙනන්තමසො ලොමං, ඵුසන්තස්සාපි ඉත්ථියා;
කායසංසග්ගරාගෙන, හොති ආපත්ති භික්ඛුනො.
ඉත්ථියා යදි සම්ඵුට්ඨො, ඵස්සං සෙවනචෙතනො;
වායමිත්වාධිවාසෙති, හොති සඞ්ඝාදිසෙසතා.
එකෙන පන හත්ථෙන, ගහෙත්වා දුතියෙන වා;
තත්ථ තත්ථ ඵුසන්තස්ස, එකාවාපත්ති දීපිතා.
අග්ගහෙත්වා ඵුසන්තස්ස, යාව පාදඤ්ච සීසතො;
කායා හත්ථමමොචෙත්වා, එකාව දිවසම්පි ච.
අඞ්ගුලීනං තු පඤ්චන්නං, ගහණෙ එකතො පන;
එකායෙව සියාපත්ති, න හි කොට්ඨාසතො සියා.
නානිත්ථීනං සචෙ පඤ්ච, ගණ්හාත්යඞ්ගුලියො පන;
එකතො පඤ්ච සඞ්ඝාදි-සෙසා හොන්තිස්ස භික්ඛුනො.
ඉත්ථියා විමතිස්සාපි, පණ්ඩකාදිකසඤ්ඤිනො;
කායෙන ඉත්ථියා කාය-සම්බද්ධං ඵුසතොපි වා.
පණ්ඩකෙ ¶ යක්ඛිපෙතීසු, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා;
දුක්කටං කායසංසග්ගෙ, තිරච්ඡානගතිත්ථියා.
භික්ඛුනො පටිබද්ධෙන, කායෙන පන ඉත්ථියා;
කායෙන පටිබද්ධඤ්ච, ඵුසන්තස්සපි දුක්කටං.
ඉත්ථීනං ඉත්ථිරූපඤ්ච, දාරුලොහමයාදිකං;
තාසං වත්ථමලඞ්කාරං, ආමසන්තස්ස දුක්කටං.
තත්ථජාතඵලං ඛජ්ජං, මුග්ගාදිං තත්ථජාතකං;
ධඤ්ඤානි පන සබ්බානි, ආමසන්තස්ස දුක්කටං.
සබ්බං ¶ ධමනසඞ්ඛාදිං, පඤ්චඞ්ගතුරියම්පි ච;
රතනානි ච සබ්බානි, ආමසන්තස්ස දුක්කටං.
සබ්බමාවුධභණ්ඩඤ්ච, ජියා ච ධනුදණ්ඩකො;
අනාමාසමිදං සබ්බං, ජාලඤ්ච සරවාරණං.
සුවණ්ණපටිබිම්බාදි, චෙතියං ආරකූටකං;
අනාමාසන්ති නිද්දිට්ඨං, කුරුන්දට්ඨකථාය හි.
සබ්බං ඔනහිතුං වාපි, ඔනහාපෙතුමෙව වා;
වාදාපෙතුඤ්ච වාදෙතුං, වාදිතං න ච වට්ටති.
‘‘කරිස්සාමුපහාර’’න්ති, වුත්තෙන පන භික්ඛුනා;
පූජා බුද්ධස්ස කාතබ්බා, වත්තබ්බාති ච විඤ්ඤුනා.
සයං ඵුසියමානස්ස, ඉත්ථියා පන ධුත්තියා;
අවායමිත්වා කායෙන, ඵස්සං පටිවිජානතො.
අනාපත්ති අසඤ්චිච්ච, අජානන්තස්ස භික්ඛුනො;
මොක්ඛාධිප්පායිනො චෙව, තථා උම්මත්තකාදිනො.
පඨමෙන සමානාව, සමුට්ඨානාදයො පන;
කායසංසග්ගරාගස්ස, තථා සුක්කවිසට්ඨියා.
කායසංසග්ගකථා.
දුට්ඨුල්ලවාචස්සාදෙන, ඉත්ථියා ඉත්ථිසඤ්ඤිනො;
ද්වින්නඤ්ච පන මග්ගානං, වණ්ණාවණ්ණවසෙන ච.
මෙථුනයාචනාදීහි ¶ , ඔභාසන්තස්ස භික්ඛුනො;
විඤ්ඤුං අන්තමසො හත්ථ-මුද්දායපි ගරුං සියා.
‘‘සිඛරණීසි ¶ , සම්භින්නා, උභතොබ්යඤ්ජනා’’ති ච;
අක්කොසවචනෙනාපි, ගරුකං තු සුණන්තියා.
පුනප්පුනොභාසන්තස්ස, එකවාචාය වා බහූ;
ගණනාය ච වාචානං, ඉත්ථීනං ගරුකා සියුං.
සා චෙ නප්පටිජානාති, තස්ස ථුල්ලච්චයං සියා;
ආදිස්ස භණනෙ චාපි, උබ්භජාණුමධක්ඛකං.
උබ්භක්ඛකමධොජාණු-මණ්ඩලං පන උද්දිසං;
වණ්ණාදිභණනෙ කාය-පටිබද්ධෙ ච දුක්කටං.
ථුල්ලච්චයං භවෙ තස්ස, පණ්ඩකෙ යක්ඛිපෙතිසු;
අධක්ඛකොබ්භජාණුම්හි, දුක්කටං පණ්ඩකාදිසු.
උබ්භක්ඛකමධොජාණු-මණ්ඩලෙපි අයං නයො;
සබ්බත්ථ දුක්කටං වුත්තං, තිරච්ඡානගතිත්ථියා.
අත්ථධම්මපුරෙක්ඛාරං, කත්වා ඔභාසතොපි ච;
වදතොපි අනාපත්ති, පුරක්ඛත්වානුසාසනිං.
තථා උම්මත්තකාදීනං, සමුට්ඨානාදයො නයා;
අදින්නාදානතුල්යාව, වෙදනෙත්ථ ද්විධා මතා.
දුට්ඨුල්ලවාචාකථා.
වණ්ණං පනත්තනො කාම-පාරිචරියාය භාසතො;
තස්මිංයෙව ඛණෙ සා චෙ, ජානාති ගරුකං සියා.
නො චෙ ජානාති සා යක්ඛි-පෙතිදෙවීසු පණ්ඩකෙ;
හොති ථුල්ලච්චයං තස්ස, සෙසෙ ආපත්ති දුක්කටං.
චීවරාදීහි අඤ්ඤෙහි, වත්ථුකාමෙහි අත්තනො;
නත්ථි දොසො භණන්තස්ස, පාරිචරියාය වණ්ණනං.
ඉත්ථිසඤ්ඤා ¶ මනුස්සිත්ථී, පාරිචරියාය රාගිතා;
ඔභාසො තෙන රාගෙන, ඛණෙ තස්මිං විජානනං.
පඤ්චඞ්ගානි ¶ ඉමානෙත්ථ, වෙදිතබ්බානි විඤ්ඤුනා;
සමුට්ඨානාදයොප්යස්ස, අනන්තරසමා මතා.
අත්තකාමපාරිචරියකථා.
පටිග්ගණ්හාති සන්දෙසං, පුරිසස්සිත්ථියාපි වා;
වීමංසති ගරු හොති, පච්චාහරති චෙ පන.
‘‘යස්සා හි සන්තිකං ගන්ත්වා, ආරොචෙහී’’ති පෙසිතො;
තමදිස්වා තදඤ්ඤස්ස, අවස්සාරොචකස්ස සො.
‘‘ආරොචෙහී’’ති වත්වා තං, පච්චාහරති චෙ පන;
භික්ඛු සඞ්ඝාදිසෙසම්හා, සඤ්චරිත්තා න මුච්චති.
‘‘මාතරා රක්ඛිතං ඉත්ථිං, ගච්ඡ බ්රූහී’’ති පෙසිතො;
පිතුරක්ඛිතමඤ්ඤං වා, විසඞ්කෙතොව භාසතො.
පටිග්ගණ්හනතාදීහි, තීහි අඞ්ගෙහි සංයුතෙ;
සඤ්චරිත්තෙ සමාපන්නෙ, ගරුකාපත්තිමාදිසෙ.
ද්වීහි ථුල්ලච්චයං වුත්තං, පණ්ඩකාදීසු තීහිපි;
එකෙනෙව ච සබ්බත්ථ, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
චෙතියස්ස ච සඞ්ඝස්ස, ගිලානස්ස ච භික්ඛුනො;
ගච්ඡතො පන කිච්චෙන, අනාපත්ති පකාසිතා.
මනුස්සත්තං තථා තස්සා, නනාලංවචනීයතා;
පටිග්ගණ්හනතාදීනං, වසා පඤ්චඞ්ගිකං මතං.
ඉදඤ්හි ඡසමුට්ඨානං, අචිත්තකමුදීරිතං;
අලංවචනීයත්තං වා, පණ්ණත්තිං වා අජානතො.
ගහෙත්වා ¶ සාසනං කාය-විකාරෙනූපගම්ම තං;
වීමංසිත්වා හරන්තස්ස, ගරුකං කායතො සියා.
සුත්වා යථානිසින්නොව, වචනං ඉත්ථියා පුන;
තං තත්ථෙවාගතස්සෙව, ආරොචෙන්තස්ස වාචතො.
අජානන්තස්ස පණ්ණත්තිං, කායවාචාහි තං විධිං;
කරොතො හරතො වාපි, ගරුකං කායවාචතො.
ජානිත්වාපි ¶ කරොන්තස්ස, ගරුකාපත්තියො තථා;
සචිත්තකෙහි තීහෙව, සමුට්ඨානෙහි ජායරෙ.
සඤ්චරිත්තකථා.
සයංයාචිතකෙහෙව, කුටිකං අප්පමාණිකං;
අත්තුද්දෙසං කරොන්තස්ස, තථාදෙසිතවත්ථුකං.
හොන්ති සඞ්ඝාදිසෙසා ද්වෙ, සාරම්භාදීසු දුක්කටං;
සචෙ එකවිපන්නා සා, ගරුකං එකකං සියා.
පුරිසං යාචිතුං කම්ම-සහායත්ථාය වට්ටති;
මූලච්ඡෙජ්ජවසෙනෙව, යාචමානස්ස දුක්කටං.
අවජ්ජං හත්ථකම්මම්පි, යාචිතුං පන වට්ටති;
හත්ථකම්මම්පි නාමෙතං, කිඤ්චි වත්ථු න හොති හි.
ගොණමායාචමානස්ස, ඨපෙත්වා ඤාතකාදිකෙ;
දුක්කටං තස්ස නිද්දිට්ඨං, මූලච්ඡෙජ්ජෙන තෙසුපි.
‘‘ගොණං දෙමා’’ති වුත්තෙපි, ගහෙතුං න ච වට්ටති;
සකටං දාරුභණ්ඩත්තා, ගහෙතුං පන වට්ටති.
වාසිඵරසුකුද්දාල-කුඨාරාදීස්වයං නයො;
අනජ්ඣාවුත්ථකං සබ්බං, හරාපෙතුම්පි වට්ටති.
වල්ලිආදිම්හි ¶ සබ්බස්මිං, ගරුභණ්ඩප්පහොනකෙ;
පරෙසං සන්තකෙයෙව, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
පච්චයෙසු හි තීස්වෙව, විඤ්ඤත්ති න ච වට්ටති;
තතියෙ පරිකථොභාස-නිමිත්තානි ච ලබ්භරෙ.
‘‘අදෙසිතෙ ච වත්ථුස්මිං, පමාණෙනාධිකං කුටිං;
කරිස්සාමී’’ති චින්තෙත්වා, අරඤ්ඤං ගච්ඡතොපි ච.
ඵරසුං වාපි වාසිං වා, නිසෙන්තස්සාපි දුක්කටං;
ඡින්දතො දුක්කටං රුක්ඛං, තස්ස පාචිත්තියා සහ.
එවං පුබ්බපයොගස්මිං, කුටිකාරකභික්ඛුනො;
යථාපයොගමාපත්තිං, විනයඤ්ඤූ විනිද්දිසෙ.
යා ¶ පන ද්වීහි පිණ්ඩෙහි, නිට්ඨානං තු ගමිස්සති;
හොති ථුල්ලච්චයං තෙසු, පඨමෙ දුතියෙ ගරු.
අනාපත්ති සචඤ්ඤස්ස, දෙති විප්පකතං කුටිං;
තථා භූමිං සමං කත්වා, භින්දතොපි ච තං කුටිං.
ගුහං ලෙණං කරොන්තස්ස, තිණපණ්ණච්ඡදම්පි වා;
වාසාගාරං ඨපෙත්වාන, අඤ්ඤස්සත්ථාය වා තථා.
දෙසාපෙත්වාව භික්ඛූහි, වත්ථුං පන ච භික්ඛුනො;
ක්රියතොව සමුට්ඨාති, කරොතො අප්පමාණිකං.
අදෙසෙත්වා කරොන්තස්ස, තං ක්රියාක්රියතො සියා;
සමුට්ඨානාදයො සෙසා, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
කුටිකාරසික්ඛාපදකථා.
අදෙසෙත්වා සචෙ වත්ථුං, යො කරෙය්ය මහල්ලකං;
විහාරං අත්තවාසත්ථං, ගරුකං තස්ස නිද්දිසෙ.
පමාණාතික්කමෙනාපි ¶ , දොසො නත්ථි මහල්ලකෙ;
තස්මා ක්රියසමුට්ඨානා-භාවං සමුපලක්ඛයෙ.
පමාණනියමාභාවා, එකසඞ්ඝාදිසෙසතා;
සමුට්ඨානාදිකං සෙසං, අනන්තරසමං මතං.
මහල්ලකකථා.
පාරාජිකානි වුත්තානි, චතුවීසති සත්ථුනා;
භික්ඛුනො අනුරූපානි, තෙසු එකූනවීසති.
අමූලකෙන චොදෙති, හුත්වා චාවනචෙතනො;
සුද්ධං වා යදි වාසුද්ධං, තෙසු අඤ්ඤතරෙන යො.
ගරුකං තස්ස ආපත්තිං, කතොකාසම්හි නිද්දිසෙ;
තථෙව අකතොකාසෙ, දුක්කටාපත්තියා සහ.
‘‘කොණ්ඨොසි ච නිගණ්ඨොසි;
සාමණෙරොසි තාපසො;
ගහට්ඨොසි ¶ තථා ජෙට්ඨ-;
බ්බතිකොසි උපාසකො.
දුස්සීලො පාපධම්මොසි, අන්තොපූති අවස්සුතො’’;
ඉච්චෙවම්පි වදන්තස්ස, ගරුකං තස්ස නිද්දිසෙ.
සම්මුඛා හත්ථමුද්දාය, චොදෙන්තස්සපි තඞ්ඛණෙ;
තං චෙ පරො විජානාති, හොති ආපත්ති භික්ඛුනො.
ගරුකං සම්මුඛෙ ඨත්වා, චොදාපෙන්තස්ස කෙනචි;
තස්ස වාචාය වාචාය, චොදාපෙන්තස්ස නිද්දිසෙ.
අථ සොපි ‘‘මයා දිට්ඨං, සුතං වා’’ති ච භාසති;
තෙසං ද්වින්නම්පි සඞ්ඝාදි-සෙසො හොති න සංසයො.
දූතං ¶ වා පන පෙසෙත්වා, පණ්ණං වා පන සාසනං;
චොදාපෙන්තස්ස ආපත්ති, න හොතීති පකාසිතා.
තථා සඞ්ඝාදිසෙසෙහි, වුත්තෙ චාවනසඤ්ඤිනො;
හොති පාචිත්තියාපත්ති, සෙසාපත්තීහි දුක්කටං.
අක්කොසනාධිප්පායස්ස, අකතොකාසමත්තනා;
සහ පාචිත්තියෙනස්ස, වදන්තස්ස ච දුක්කටං.
අසම්මුඛා වදන්තස්ස, ආපත්තීහිපි සත්තහි;
තථා කම්මං කරොන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
න දොසුම්මත්තකාදීනං, හොති පඤ්චඞ්ගසංයුතං;
උපසම්පන්නතා තස්මිං, පුග්ගලෙ සුද්ධසඤ්ඤිතා.
පාරාජිකෙන චොදෙති, යෙන තස්ස අමූලතා;
සම්මුඛා චොදනා චෙව, තස්ස චාවනසඤ්ඤිනො.
තඞ්ඛණෙ ජානනඤ්චෙව, පඤ්චඞ්ගානි භවන්ති හි;
ඉදං තු තිසමුට්ඨානං, සචිත්තං දුක්ඛවෙදනං.
දුට්ඨදොසකථා.
ලෙසමත්තමුපාදාය, භික්ඛුමන්තිමවත්ථුනා;
චොදෙය්ය ගරුකාපත්ති, සචෙ චාවනචෙතනො.
චොදෙති ¶ වා තථාසඤ්ඤී, චොදාපෙති පරෙන වා;
අනාපත්ති සියා සෙසො, අනන්තරසමො මතො.
දුතියදුට්ඨදොසකථා.
සමග්ගස්ස ච සඞ්ඝස්ස, භෙදත්ථං වායමෙය්ය යො;
භෙදහෙතුං ගහෙත්වා වා, තිට්ඨෙය්ය පරිදීපයං.
සො ¶ හි භික්ඛූහි වත්තබ්බො, ‘‘භෙදත්ථං මා පරක්කම’’;
ඉති ‘‘සඞ්ඝස්ස මා තිට්ඨ, ගහෙත්වා භෙදකාරණං’’.
වුච්චමානො හි තෙහෙව, නිස්සජ්ජෙය්ය න චෙව යං;
සමනුභාසිතබ්බො තං, අච්චජං ගරුකං ඵුසෙ.
පරක්කමන්තං සඞ්ඝස්ස, භික්ඛුං භෙදාය භික්ඛුනො;
දිස්වා සුත්වා හි ඤත්වා වා, අවදන්තස්ස දුක්කටං.
ගන්ත්වා ච පන වත්තබ්බො, අද්ධයොජනතාදිකං;
දූරම්පි පන ගන්තබ්බං, සචෙ සක්කොති තාවදෙ.
තික්ඛත්තුං පන වුත්තස්ස, අපරිච්චජතොපි තං;
දූතං වා පන පණ්ණං වා, පෙසතොපි ච දුක්කටං.
ඤත්තියා පරියොසානෙ, දුක්කටං පරිදීපිතං;
කම්මවාචාහි ච ද්වීහි, හොති ථුල්ලච්චයං ද්වයං.
ය්ය-කාරෙ පන සම්පත්තෙ, ගරුකෙයෙව තිට්ඨති;
පස්සම්භන්ති හි තිස්සොපි, භික්ඛුනො දුක්කටාදයො.
අකතෙ පන කම්මස්මිං, අපරිච්චජතොපි ච;
තස්ස සඞ්ඝාදිසෙසෙන, අනාපත්ති පකාසිතා.
ඤත්තිතො පන පුබ්බෙ වා, පච්ඡා වා තඞ්ඛණෙපි වා;
අසම්පත්තෙ ය්ය-කාරස්මිං, පටිනිස්සජ්ජතොපි ච.
පටිනිස්සජ්ජතො වාපි, තං වා සමනුභාසතො;
තථෙවුම්මත්තකාදීනං, අනාපත්ති පකාසිතා.
යඤ්හි භික්ඛුමනුද්දිස්ස, මච්ඡමංසං කතං භවෙ;
යස්මිඤ්ච නිබ්බෙමතිකො, තං සබ්බං තස්ස වට්ටති.
සමුද්දිස්ස ¶ කතං ඤත්වා, භුඤ්ජන්තස්සෙව දුක්කටං;
තථා අකප්පියං මංසං, අජානිත්වාපි ඛාදතො.
හත්ථුස්සච්ඡමනුස්සානං ¶ , අහිකුක්කුරදීපිනං;
සීහබ්යග්ඝතරච්ඡානං, මංසං හොති අකප්පියං.
ථුල්ලච්චයං මනුස්සානං, මංසෙ සෙසෙසු දුක්කටං;
සචිත්තකං සමුද්දිස්ස-කතං සෙසමචිත්තකං.
පුච්ඡිත්වායෙව මංසානං, භික්ඛූනං ගහණං පන;
එතං වත්තන්ති වත්තට්ඨා, වදන්ති විනයඤ්ඤුනො.
ඉදමෙකසමුට්ඨානං, වුත්තං සමනුභාසනං;
කායකම්මං වචීකම්මං, අක්රියං දුක්ඛවෙදනං.
සඞ්ඝභෙදකථා.
දුතියෙ සඞ්ඝභෙදස්මිං, වත්තබ්බං නත්ථි කිඤ්චිපි;
සමුට්ඨානාදයොපිස්ස, පඨමෙන සමා මතා.
දුතියසඞ්ඝභෙදකථා.
උද්දෙසපරියාපන්නෙ, භික්ඛු දුබ්බචජාතිකො;
අවචනීයමත්තානං, කරොති ගරුකං සියා.
දුබ්බචෙපි පනෙතස්මිං, සඞ්ඝභෙදකවණ්ණනෙ;
සබ්බො වුත්තනයෙනෙව, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
දුබ්බචකථා.
යො ඡන්දගාමිතාදීහි, පාපෙන්තො කුලදූසකො.
කම්මෙ කරියමානෙ තං, අච්චජං ගරුකං ඵුසෙ.
චුණ්ණං පණ්ණං ඵලං පුප්ඵං, වෙළුං කට්ඨඤ්ච මත්තිකං;
කුලසඞ්ගහණත්ථාය, අත්තනො වා පරස්ස වා.
සන්තකං ¶ දදතො හොති, කුලදූසනදුක්කටං;
භණ්ඩග්ඝෙන ච කාතබ්බො, ථෙය්යා සඞ්ඝඤ්ඤසන්තකෙ.
සඞ්ඝිකං ¶ ගරුභණ්ඩං වා, සෙනාසනනියාමිතං;
යොපිස්සරවතායෙව, දෙන්තො ථුල්ලච්චයං ඵුසෙ.
හරිත්වා වා හරාපෙත්වා, පක්කොසිත්වාගතස්ස වා;
කුලසඞ්ගහණත්ථාය, පුප්ඵං දෙන්තස්ස දුක්කටං.
හරිත්වා වා හරාපෙත්වා, පිතූනං පන වට්ටති;
දාතුං පුප්ඵං පනඤ්ඤස්ස, ආගතස්සෙව ඤාතිනො.
තඤ්ච ඛො වත්ථුපූජත්ථං, දාතබ්බං න පනඤ්ඤථා;
සිවාදිපූජනත්ථං වා, මණ්ඩනත්ථං න වට්ටති.
ඵලාදීසුපි සෙසෙසු, භික්ඛුනා විනයඤ්ඤුනා;
පුප්ඵෙ වුත්තනයෙනෙව, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
පුප්ඵාදිභාජනෙ කොචි, ආගච්ඡති සචෙ පන;
සම්මතෙනස්ස දාතබ්බං, ඤාපෙත්වා ඉතරෙන තු.
උපඩ්ඪභාගං දාතබ්බං, ඉති වුත්තං කුරුන්දියං;
‘‘ථොකං ථොක’’න්ති නිද්දිට්ඨං, මහාපච්චරියං පන.
ගිලානානං මනුස්සානං, දාතබ්බං තු සකං ඵලං;
පරිබ්බයවිහීනස්ස, සම්පත්තිස්සරියස්සපි.
සඞ්ඝාරාමෙ යථා යත්ර, සඞ්ඝෙන කතිකා කතා;
ඵලරුක්ඛපරිච්ඡෙදං, කත්වා තත්රාගතස්සපි.
ඵලං යථාපරිච්ඡෙදං, දදතො පන වට්ටති;
‘‘දස්සෙතබ්බාපි වා රුක්ඛා’’, ‘‘ඉතො ගණ්හ ඵල’’න්ති ච.
සයං ඛණිත්වා පථවිං, මාලාගච්ඡාදිරොපනෙ;
හොති පාචිත්තියෙනස්ස, දුක්කටං කුලදූසනෙ.
අකප්පියෙන ¶ වාක්යෙන, තථා රොපාපනෙපි ච;
සබ්බත්ථ දුක්කටං වුත්තං, භික්ඛුනො කුලදූසනෙ.
රොපනෙ දුක්කටංයෙව, හොති කප්පියභූමියං;
තථා රොපාපනෙ වුත්තං, උභයත්ථ ච භික්ඛුනො.
සකිං ආණත්තියා තස්ස, බහූනං රොපනෙ පන;
සදුක්කටා තු පාචිත්ති, සුද්ධං වා දුක්කටං සියා.
කප්පියෙනෙව ¶ වාක්යෙන, උභයත්ථ ච භූමියා;
රොපනෙ පරිභොගත්ථං, න දොසො කොචි විජ්ජති.
කප්පියභූමි චෙ හොති, සයං රොපෙතුමෙව ච;
වට්ටතීති ච නිද්දිට්ඨං, මහාපච්චරියං පන.
ආරාමාදීනමත්ථාය, සයං සංරොපිතස්ස වා;
වට්ටතෙව ච භික්ඛූනං, තං ඵලං පරිභුඤ්ජිතුං.
සිඤ්චනෙ පන සබ්බත්ථ, සයං සිඤ්චාපනෙපි ච;
අකප්පියොදකෙනෙව, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
කුලසඞ්ගහණත්ථඤ්ච, පරිභොගත්ථමෙව වා;
සද්ධිං පාචිත්තියෙනස්ස, සිඤ්චතො හොති දුක්කටං.
තෙසංයෙව පනත්ථාය, ද්වින්නං කප්පියවාරිනා;
සිඤ්චනෙ දුක්කටං වුත්තං, තථා සිඤ්චාපනෙපි ච.
කුලසඞ්ගහණත්ථාය, පුප්ඵානං ඔචිනාපනෙ;
සයමොචිනනෙ චාපි, සපාචිත්තියදුක්කටං.
පුප්ඵානං ගණනායස්ස, පුප්ඵමොචිනතො පන;
හොති පාචිත්තියාපත්ති, කුලත්ථං චෙ සදුක්කටා.
ගන්ථිමං ගොප්ඵිමං නාම, වෙධිමං වෙඨිමම්පි ච;
පූරිමං වායිමං චෙති, ඡබ්බිධො පුප්ඵසඞ්ගහො.
තත්ථ ¶ දණ්ඩෙන දණ්ඩං වා, වණ්ටෙනපි ච වණ්ටකං;
ගන්ථිත්වා කරණං සබ්බං, ‘‘ගන්ථිම’’න්ති පවුච්චති.
ගොප්ඵිමං නාම ගොප්ඵෙත්වා, සුත්තාදීහි කරීයති;
එකතොවණ්ටිකා මාලා, උභතොවණ්ටිකා ච තං.
වෙධිමං නාම විජ්ඣිත්වා, බුන්දෙසු මකුලාදිකං;
ආවුතා සූචිආදීහි, මාලාවිකති වුච්චති.
වෙඨිමං නාම වෙඨෙත්වා, කතං මාලාගුණෙහි වා;
වාකාදීහි ච බද්ධං වා, ‘‘වෙඨිම’’න්ති පවුච්චති.
පූරිමං පන දට්ඨබ්බං, පුප්ඵමාලාහි පූරණෙ;
බොධිං පුප්ඵපටාදීනං, පරික්ඛෙපෙසු ලබ්භති.
වායිමං ¶ නාම දට්ඨබ්බං, පුප්ඵරූපපටාදිසු;
පුප්ඵමාලාගුණෙහෙව, වායිත්වා කරණෙ පන.
සබ්බමෙතං සයං කාතුං, කාරාපෙතුං පරෙහි වා;
භික්ඛූනං භික්ඛුනීනඤ්ච, බුද්ධස්සපි න වට්ටති.
තථා කලම්බකං කාතුං, අඩ්ඪචන්දකමෙව වා;
අඤ්ඤෙහි පූරිතං පුප්ඵ-පටං වා වායිතුම්පි ච.
පිට්ඨකාචමයං දාමං, ගෙණ්ඩුපුප්ඵමයම්පි ච;
ඛරපත්තමයං මාලං, සබ්බං කාතුං න වට්ටති.
කණිකාරාදිපුප්ඵානි, විතානෙ බද්ධකණ්ටකෙ;
හීරාදීහි පටාකත්ථං, විජ්ඣන්තස්සපි දුක්කටං.
කණ්ටකාදීහි භික්ඛුස්ස, එකපුප්ඵම්පි විජ්ඣිතුං;
පුප්ඵෙසුයෙව වා පුප්ඵං, පවෙසෙතුං න වට්ටති.
අසොකපිණ්ඩිආදීනං, අන්තරෙ ධම්මරජ්ජුයා;
පවෙසෙන්තස්ස පුප්ඵානි, න දොසො කොචි විජ්ජති.
ඨපිතෙසු ¶ පවෙසෙත්වා, කදලිච්ඡත්තභිත්තිසු;
කණ්ටකෙසුපි පුප්ඵානි, විජ්ඣන්තස්සපි දුක්කටං.
කප්පියං පන වත්තබ්බං, වචනං වත්ථුපූජනෙ;
නිමිත්තොභාසපරියා, වට්ටන්තීති පකාසිතා.
න කෙවලමකත්තබ්බං, කුලදූසනමෙව ච;
අථ ඛො වෙජ්ජකම්මාදි, න කත්තබ්බං කුදාචනං.
කාතබ්බං පන භෙසජ්ජං, පඤ්චන්නං සහධම්මිනං;
කත්වාප්යකතවිඤ්ඤත්තිං, කා කථා අත්තනො ධනෙ.
තථා මාතාපිතූනම්පි, තදුපට්ඨාකජන්තුනො;
භණ්ඩුකස්සත්තනො චෙව, වෙය්යාවච්චකරස්සපි.
ජෙට්ඨභාතා කනිට්ඨො ච, තථා භගිනියො දුවෙ;
චූළමාතා චූළපිතා, මහාමාතා මහාපිතා.
පිතුච්ඡා මාතුලො චාති, දසිමෙ ඤාතයො මතා;
ඉමෙසම්පි දසන්නඤ්ච, කාතුං වට්ටති භික්ඛුනො.
සචෙ ¶ භෙසජ්ජමෙතෙසං, නප්පහොති න හොති වා;
යාචන්තිපි ච තං භික්ඛුං, දාතබ්බං තාවකාලිකං.
සචෙ තෙ න ච යාචන්ති, දාතබ්බං තාවකාලිකං;
ආභොගං පන කත්වා වා, ‘‘දස්සන්ති පුන මෙ ඉමෙ’’.
එතෙසං තු කුලා යාව, සත්තමා කුලදූසනං;
භෙසජ්ජකරණාපත්ති, විඤ්ඤත්ති වා න රූහති.
භාතුජායාපි වා හොති, සචෙ භගිනිසාමිකො;
සචෙ තෙ ඤාතකා හොන්ති, කාතුං තෙසම්පි වට්ටති.
අඤ්ඤාතකා සචෙ හොන්ති, භාතුනො අනුජාය වා;
‘‘තුම්හාකං ජග්ගනට්ඨානෙ, දෙථා’’ති ච වදෙ බුධො.
අථ ¶ තෙසම්පි පුත්තානං, කත්වා දාතබ්බමෙව වා;
‘‘මාතාපිතූනං තුම්හාකං, දෙථා’’ති විනයඤ්ඤුනා.
අඤ්ඤොපි යො කොචි පනිස්සරො වා;
චොරොපි වා යුද්ධපරාජිතො වා;
ආගන්තුකො ඛීණපරිබ්බයො වා;
අකල්ලකො ඤාතිජනුජ්ඣිතො වා.
එතෙසං පන සබ්බෙසං, අපච්චාසීසතා සතා;
කාතබ්බො පටිසන්ථාරො, භික්ඛුනා සාධුනාධුනා.
පරිත්තොදකසුත්තානි, වුත්තෙ දෙථාති කෙනචි;
ජලං හත්ථෙන චාලෙත්වා, මද්දිත්වා පන සුත්තකං.
දාතබ්බං භික්ඛුනා කත්වා, තෙසමෙව ච සන්තකං;
අත්තනො උදකං තෙසං, සුත්තං වා දෙති දුක්කටං.
අනාමට්ඨොපි දාතබ්බො, පිණ්ඩපාතො විජානතා;
ද්වින්නං මාතාපිතූනම්පි, තදුපට්ඨායකස්ස ච.
ඉස්සරස්සාපි දාතබ්බො, චොරදාමරිකස්ස ච;
භණ්ඩුකස්සත්තනො චෙව, වෙය්යාවච්චකරස්සපි.
දාතුං පණ්ඩුපලාසස්ස, ථාලකෙපි ච වට්ටති;
ඨපෙත්වා තං පනඤ්ඤස්ස, පිතුනොපි න වට්ටති.
ගිහීනං ¶ පන දූතෙය්යං, ජඞ්ඝපෙසනියම්පි ච;
සත්ථුනා දුක්කටං වුත්තං, කරොන්තස්ස පදෙ පදෙ.
භණ්ඩුමාතාපිතූනම්පි, වෙය්යාවච්චකරස්ස ච;
සාසනං සහධම්මීනං, හරිතුං පන වට්ටති.
කුලදූසනකම්මෙන, ලද්ධං අට්ඨවිධෙනපි;
පඤ්චන්නං සහධම්මීනං, න ච වට්ටති භුඤ්ජිතුං.
අජ්ඣොහාරෙසු ¶ සබ්බත්ථ, දුක්කටං පරිදීපිතං;
පරිභොගවසෙනෙව, සෙසෙසුපි අයං නයො.
කත්වා රූපියවොහාරං, අභූතාරොචනෙන ච;
උප්පන්නපච්චයා සබ්බෙ, සමානාති පකාසිතා.
විඤ්ඤත්තිනුප්පදානඤ්ච, වෙජ්ජකම්මමනෙසනං;
පාරිභටුකතං මුග්ග-සූපතං වත්ථුවිජ්ජකං.
ජඞ්ඝපෙසනියං දූත-කම්මඤ්ච කුලදූසනං;
අභූතාරොචනං බුද්ධ-පටිකුට්ඨං විවජ්ජයෙ.
න දොසුම්මත්තකාදීනං, පටිනිස්සජ්ජතොපි තං;
සමුට්ඨානාදිකං සබ්බං, සඞ්ඝභෙදසමං මතං.
කුලදූසනකථා.
ජානං යාවතිහං යෙන, ඡාදිතාපත්ති භික්ඛුනා;
අකාමා පරිවත්ථබ්බං, තෙන තාවතිහං පන.
ආපත්ති ච අනුක්ඛිත්තො, පහු චානන්තරායිකො;
චතුස්වපි ච තංසඤ්ඤී, තස්ස ඡාදෙතුකාමතා.
ඡාදනන්ති පනෙතෙහි, දසහඞ්ගෙහි භික්ඛුනා;
ඡන්නා නාම සියාපත්ති, අරුණුග්ගමනෙන සා.
ද්වෙ භාණවාරා නිට්ඨිතා.
තිවිධො පරිවාසො හි, තිවිධාපෙතචෙතසා;
පටිච්ඡන්නො ච සුද්ධන්තො, සමොධානොති දීපිතො.
තත්රායං ¶ ¶ තු පටිච්ඡන්න-පරිවාසො පකාසිතො;
පටිච්ඡන්නාය දාතබ්බො, වසෙනාපත්තියාති ච.
වත්ථුගොත්තවසෙනාපි, නාමාපත්තිවසෙන වා;
කම්මවාචා හි කාතබ්බා, දාතබ්බො තස්ස තෙන ච.
‘‘වත්තං සමාදියාමී’’ති, ‘‘පරිවාස’’න්ති වා පුන;
සමාදියිත්වා සඞ්ඝස්ස, ආරොචෙතබ්බමාදිතො.
පුනප්පුනාගතානම්පි, ආරොචෙන්තොව රත්තියා;
ඡෙදං වා වත්තභෙදං වා, අකත්වාව සදා වසෙ.
පරිවාසො විසොධෙතුං, න සක්කා තත්ථ චෙ පන;
නික්ඛිපිත්වාන තං වත්තං, වත්ථබ්බං තෙන භික්ඛුනා.
තත්ථෙව සඞ්ඝමජ්ඣෙ වා, පුග්ගලෙ වාපි නික්ඛිපෙ;
නික්ඛිපාමීති වත්තං වා, පරිවාසන්ති වා තථා.
එවමෙකපදෙනාපි, පදෙහි ද්වීහි වා පන;
වත්තං නික්ඛිපිතබ්බං තං, සමාදානෙප්යයං නයො.
නික්ඛිත්තකාලතො උද්ධං, පකතත්තොති වුච්චති;
පුන පච්චූසකාලස්මිං, සද්ධිමෙකෙන භික්ඛුනා.
පරික්ඛිත්තවිහාරස්ස, ද්වෙ පරික්ඛෙපතො බහි;
පරික්ඛෙපාරහට්ඨානා, අපරික්ඛිත්තතො බහි.
ලෙඩ්ඩුපාතෙ අතික්කම්ම, ඔක්කමිත්වා ච මග්ගතො;
ගුම්බෙන වතියා වාපි, ඡන්නට්ඨානෙ ඨිතෙන තු.
තෙන අන්තොරුණෙයෙව, වත්තමාදාය විඤ්ඤුනා;
ආරොචෙත්වාරුණෙ තස්මිං, වුට්ඨිතෙ තස්ස සන්තිකෙ.
නික්ඛිපිත්වා තතො වත්තං, ගන්තබ්බං තු යථාසුඛං;
අන්තොයෙවාරුණෙ භික්ඛු, ගතො චෙ යස්ස කස්සචි.
ආරොචෙත්වාව ¶ තං වත්තං, නික්ඛිපෙ පුන පණ්ඩිතො;
සෙසං සමුච්චයස්සට්ඨ-කථාය ච විභාවයෙ.
ආපත්තීනඤ්ච රත්තීනං, පරිච්ඡෙදං න ජානති;
යො තස්ස පන දාතබ්බො, ‘‘සුද්ධන්තො’’ති පවුච්චති.
එසෙව ¶ පරිසුද්ධෙහි, සුද්ධන්තො දුවිධො මතො;
චූළසුද්ධන්තනාමො ච, මහාසුද්ධන්තනාමකො.
දුවිධොපි අයං රත්ති-පරිච්ඡෙදං අජානතො;
එකච්චං සකලං වාපි, දාතබ්බො විමතිස්ස වා.
ඉතරොපි සමොධාන-පරිවාසො තිධා මතො;
සො ඔධානසමොධානො, අග්ඝමිස්සකපුබ්බකො.
ආපජ්ජිත්වාන්තරාපත්තිං, ඡාදෙන්තස්ස හි භික්ඛුනො;
දිවසෙ පරිවුත්ථෙ තු, ඔධුනිත්වා පදීයතෙ.
පුරිමාපත්තියා මූල-දිවසෙ තු විනිච්ඡිතෙ;
පච්ඡා ආපන්නමාපත්තිං, සමොධාය විධානතො.
යාචමානස්ස සඞ්ඝෙන, දාතබ්බො පන භික්ඛුනො;
එසොධානසමොධාන-පරිවාසො පකාසිතො.
තථා සම්බහුලාස්වෙකා, ද්වෙ වා සම්බහුලාපි වා;
යා යා චිරපටිච්ඡන්නා, තාසං අග්ඝවසෙන හි.
ආපත්තීනං තතො ඌන-පටිච්ඡන්නානමෙව යො;
සමොධාය පදාතබ්බො, පරිවාසොති වුච්චති.
නානාවත්ථුකසඤ්ඤායො, සබ්බා ආපත්තියො පන;
සබ්බාතා එකතො කත්වා, දාතබ්බො මිස්සකො මතො.
පරිවුත්ථපරිවාසස්ස, මානත්තං දෙය්යමුත්තරි;
ඡ රත්තියො පටිච්ඡන්නා-පටිච්ඡන්නවසා දුවෙ.
තත්ථ ¶ යා අපටිච්ඡන්නා, හොති ආපත්ති යස්ස තු;
තස්ස දාතබ්බමානත්තං, අපටිච්ඡන්නනාමකං.
යස්සාපත්ති පටිච්ඡන්නා, පරිවාසාවසානකෙ;
තස්ස දාතබ්බමානත්තං, ‘‘පටිච්ඡන්න’’න්ති වුච්චති.
ගන්ත්වා චතූහි භික්ඛූහි, පච්චූසසමයෙ සහ;
පරිවාසෙ විනිද්දිට්ඨ-ප්පකාරං දෙසමෙව ච.
‘‘වත්තං සමාදියාමී’’ති, ‘‘මානත්ත’’මිති වා පන;
ආදියිත්වාන තං තෙසං, ආරොචෙත්වා විසාරදො.
නික්ඛිපෙ ¶ සන්තිකෙ තෙසං, වත්තං තෙසු ගතෙසු වා;
භික්ඛුස්ස පුබ්බදිට්ඨස්ස, ආරොචෙත්වාන නික්ඛිපෙ.
තස්ස දානවිධානඤ්ච, රත්තිච්ඡෙදාදිකො නයො;
ඤෙය්යො සමුච්චයස්සට්ඨ-කථාපාළිවසෙන තු.
පුන තං චිණ්ණමානත්තං, සඞ්ඝො වීසතිවග්ගිකො;
අබ්භෙය්ය විධිනා භික්ඛු, පකතත්තො පුනබ්භිතො.
ඡාදෙන්තියාපි ආපත්තිං, පරිවාසො න විජ්ජති;
න ච භික්ඛුනියාපත්ති, අත්තනො ඡාදයන්තියා.
ඡාදෙත්වා වාපි ආපත්තිං, අච්ඡාදෙත්වාපි වා පන;
කෙවලං චරිතබ්බන්ති, පක්ඛමානත්තමෙව තු.
විනයනයමතිබුද්ධිදීපනං;
විනයවිනිච්ඡයමෙතමුත්තමං;
විවිධනයනයුතං උපෙන්ති යෙ;
විනයනයෙ පටුතං උපෙන්ති තෙ.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ සඞ්ඝාදිසෙසකථා නිට්ඨිතා.
අනියතකථා
රහො ¶ නිසජ්ජස්සාදෙන, මාතුගාමස්ස සන්තිකං;
ගන්තුකාමො නිවාසෙති, අක්ඛිං අඤ්ජෙති භුඤ්ජති.
පයොගෙ ච පයොගෙ ච, හොති සබ්බත්ථ දුක්කටං;
ගච්ඡතො පදවාරෙන, ගන්ත්වා චස්ස නිසීදතො.
නිසජ්ජාය උභින්නම්පි, පයොගගණනාය ච;
හොති පාචිත්තියං තස්ස, බහුකානි බහූස්වපි.
සමීපෙපි ¶ ඨිතො අන්ධො, අන්තොද්වාදසහත්ථකෙ;
න කරොති අනාපත්තිං, ඉත්ථීනං තු සතම්පි ච.
චක්ඛුමාපි නිපජ්ජිත්වා, නිද්දායන්තොපි කෙවලං;
ද්වාරෙ පිහිතගබ්භස්ස, නිසින්නොපි න රක්ඛති.
අනන්ධෙ සති විඤ්ඤුස්මිං, ඨිතස්සාරහසඤ්ඤිනො;
නිසජ්ජපච්චයා දොසො, නත්ථි වික්ඛිත්තචෙතසො.
න දොසුම්මත්තකාදීනං, ආපත්තීහිපි තීහිපි;
සමුට්ඨානාදයො තුල්යා, පඨමන්තිමවත්ථුනා.
පඨමානියතකථා.
අනන්ධාබධිරො විඤ්ඤූ, ඉත්ථී වා පුරිසොපි වා;
අන්තොද්වාදසහත්ථට්ඨො, අනාපත්තිකරො සියා.
අන්ධො අබධිරො වාපි, බධිරො වාපි චක්ඛුමා;
න කරොති අනාපත්තිං, තිසමුට්ඨානමෙවිදං.
දුතියානියතකථා.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ අනියතකථා නිට්ඨිතා.
නිස්සග්ගියකථා
ඛොමං ¶ කප්පාසකොසෙය්යං, සාණං භඞ්ගඤ්ච කම්බලං;
චීවරං ඡබ්බිධං වුත්තං, ජාතිතො පන කප්පියං.
දුකූලඤ්චෙව පත්තුණ්ණං, චිනං සොමාරපට්ටකං;
ඉද්ධිජං දෙවදින්නඤ්ච, තස්සෙතං අනුලොමිකං.
තිචීවරං පරික්ඛාර-චොළඤ්ච මුඛපුඤ්ඡනං;
නිසීදනමධිට්ඨෙය්ය, පච්චත්ථරණමෙව ච.
එකාහම්පි ¶ විනා භික්ඛු, න වසෙය්ය තිචීවරං;
න වසෙය්ය තථාධිට්ඨා, චාතුමාසං නිසීදනං.
රජිත්වා කප්පියං බින්දුං, දත්වා තත්ථ තිචීවරං;
උපපන්නං පමාණෙන, අධිට්ඨාතබ්බමෙව තං.
පච්ඡිමන්තෙන සඞ්ඝාටි, දීඝසො මුට්ඨිපඤ්චකා;
මුට්ඨිත්තිකා ච තිරියං, උත්තමන්තෙන සා පන.
සත්ථුනො චීවරූනාපි, වට්ටතීති පකාසිතා;
ඉදමෙවුත්තරාසඞ්ගෙ, පමාණං පරිදීපිතං.
මුට්ඨිපඤ්චකං දීඝන්තං, පමාණං තිරියන්තතො;
අඩ්ඪතෙය්යං ද්විහත්ථං වා, සෙසෙ අන්තරවාසකෙ.
අහතාහතකප්පානං, සඞ්ඝාටි දිගුණා මතා;
එකපට්ටුත්තරාසඞ්ගො, එවමන්තරවාසකො.
උතුද්ධටානං පන චීවරානං;
සඞ්ඝාටි භික්ඛුස්ස චතුග්ගුණා වා;
දුවෙපි සෙසා දිගුණාව වුත්තා;
යථාසුඛං වට්ටති පංසුකූලං.
තීණිපි ¶ ද්වෙපි චෙකං වා, ඡින්දිතබ්බං පහොති චෙ;
සබ්බෙසු අප්පහොන්තෙසු, දෙය්යමන්වාධිකම්පි වා.
අච්ඡින්නං වා අනාදින්නං, ධාරෙන්තස්ස තිචීවරං;
භික්ඛුනො දුක්කටං වුත්තං, දුබ්භොගෙන ච සෙවතො.
කුසිං අඩ්ඪකුසිඤ්චාපි, මණ්ඩලං අඩ්ඪමණ්ඩලං;
විවට්ටං අනුවිවට්ටං, බාහන්තම්පි ච භික්ඛුනො.
දස්සෙත්වාව විධිං සබ්බං, පඤ්චකාදිප්පභෙදකං;
ඡින්නං සමණසාරුප්පං, කාතබ්බං තු තිචීවරං.
දානෙනච්ඡිජ්ජගාහෙන, විස්සාසග්ගහණෙන ච;
හීනායාවත්තනෙනාපි, සික්ඛාය ච පහානතො.
පච්චුද්ධාරවිනාසෙහි, ලිඞ්ගස්ස පරිවත්තනා;
සබ්බං භිජ්ජතිධිට්ඨානං, ඡිද්දභාවෙ තිචීවරං.
කනිට්ඨස්සඞ්ගුලස්සෙව ¶ , නඛපිට්ඨිප්පමාණකං;
විනිවිද්ධං පනච්ඡිද්ද-මධිට්ඨානවිනාසනං.
එකො තන්තුපි අච්ඡින්නො, අධිට්ඨානං න භින්දති;
සෙතභාවං කරොන්තෙන, ධොතම්පි රජකෙන වා.
පඨමං අග්ගළං දත්වා, පච්ඡා ඡින්දති රක්ඛති;
ඝටෙත්වා කොටියො ද්වෙ වා, පච්ඡා ඡින්දති රක්ඛති.
චතුරට්ඨඞ්ගුලා ඔරං, එකද්වින්නං තිරීයතො;
තිණ්ණම්පි දීඝතො ඡිද්දං, භින්දතෙව විදත්ථියා.
නිසීදනස්ස දීඝෙන, භවන්ති ද්වෙ විදත්ථියො;
විත්ථාරෙන දියඩ්ඪා ච, සුගතස්ස විදත්ථියා.
හොන්ති කණ්ඩුප්පටිච්ඡාදි, තිරියං ද්වෙ විදත්ථියො;
දීඝතොපි චතස්සොව, සුගතස්ස විදත්ථියා.
දීඝතො ¶ සුගතස්සෙව, භවන්ති ඡ විදත්ථියො;
විත්ථාරෙනඩ්ඪතෙය්යාව, සියා වස්සිකසාටිකා.
මුනිනා තීසු එතෙසු, කරොන්තස්ස තදුත්තරිං;
අධිකච්ඡෙදනං තස්ස, පාචිත්තියමුදීරිතං.
මුඛපුඤ්ඡනචොළස්ස, පච්චත්ථරණකස්ස වා;
පමාණං අප්පමාණෙන, න චෙව පරිදීපිතං.
සදසං අදසං සබ්බං, පච්චත්ථරණචීවරං;
මහන්තං ඛුද්දකං එක-මනෙකම්පි ච වට්ටති.
මුඛපුඤ්ඡනචොළෙකං, ද්වෙපි වට්ටන්ති සබ්බථා;
සදසං අදසං වාපි, සදසංව නිසීදනං.
අදසා රජිතායෙව, වට්ටතාදින්නකප්පකා;
වුත්තා කණ්ඩුප්පටිච්ඡාදි, තථා වස්සිකසාටිකා.
ගණනං වා පමාණං වා, න පරික්ඛාරචොළකෙ;
පමාණගණනාතීති, භණන්ති පකතඤ්ඤුනො.
සුගතට්ඨඞ්ගුලායාමං, චතුරඞ්ගුලවිත්ථතං;
විකප්පනුපගං හොති, පච්ඡිමං නාම චීවරං.
පරිස්සාවපටං ¶ පත්ත-පොත්ථකත්ථවිකාදිකං;
අධිට්ඨෙය්ය පරික්ඛාර-චොළං පච්ඡිමචීවරං.
බහූනි එකතො කත්වා, අධිට්ඨාතුම්පි වට්ටති;
මාතුආදීනමත්ථාය, ඨපිතෙ නත්ථි දොසතා.
වස්සමාසෙ අධිට්ඨෙය්ය, චතුරො වස්සසාටිකං;
පුන පච්චුද්ධරිත්වා තං, විකප්පෙය්ය තතො පරං.
තාව කණ්ඩුප්පටිච්ඡාදිං, යාව රොගො න සම්මති;
අධිට්ඨහිත්වා තතො උද්ධං, උද්ධරිත්වා විකප්පයෙ.
‘‘ඉමං කණ්ඩුප්පටිච්ඡාදිං, ඉමමන්තරවාසකං;
අධිට්ඨාමී’’තිධිට්ඨෙය්ය, සෙසෙසුපි අයං නයො.
‘‘ඉමං ¶ කණ්ඩුප්පටිච්ඡාදිං, එත’’න්ති ච අසම්මුඛෙ;
වත්වා පච්චුද්ධරෙය්යෙවං, සෙසෙසුපි විචක්ඛණො.
ආභොගං මනසා කත්වා, කායෙන ඵුසනාකතං;
වචසාධිට්ඨිතඤ්චාති, අධිට්ඨානං ද්විධා මතං.
ඉති සබ්බමිදං වුත්තං, තෙචීවරිකභික්ඛුනො;
තථා වත්වාවධිට්ඨෙය්ය, තං පරික්ඛාරචොළිකො.
තිචීවරං පරික්ඛාර-චොළං කාතුම්පි වට්ටති;
එවං චුදොසිතෙ වුත්තො, පරිහාරො නිරත්ථකො.
න, තෙචීවරිකස්සෙව, වුත්තත්තා තත්ථ සත්ථුනා;
තං පරික්ඛාරචොළස්ස, තස්මා සබ්බම්පි වට්ටති.
‘‘අධිට්ඨෙති විකප්පෙති, අනාපත්තී’’ති එත්ථ ච;
අධිට්ඨාතබ්බකස්සෙව, විකප්පනවිධානතො.
භික්ඛුස්සෙවං කරොන්තස්ස, න දොසො උපලබ්භති;
එවඤ්ච න සියා කස්මා, මුඛපුඤ්ඡනකාදිකං.
මුඛපුඤ්ඡනකාදීනං, තෙසං කිච්චවිධානතො;
අකිච්චස්සාමිකස්සස්ස, අධිට්ඨානං තු යුජ්ජති.
නිධානමුඛමෙතන්ති, මහාපච්චරියං පන;
වුත්තත්තා ච නිසෙධෙතුං, න සක්කා විනයඤ්ඤුනා.
චීවරං ¶ පරිපුණ්ණන්ති, නිදානුප්පත්තිතොපි ච;
නිධානමුඛමෙතන්ති, වෙදිතබ්බං විභාවිනා.
කුසවාකාදිචීරානි, කම්බලං කෙසවාලජං;
ථුල්ලච්චයං ධාරයතො-ලූකපක්ඛාජිනක්ඛිපෙ.
කදලෙරකදුස්සෙසු, අක්කදුස්සෙ ච පොත්ථකෙ;
දුක්කටං තිරිටෙ වාපි, වෙඨනෙ කඤ්චුකෙපි ච.
සබ්බනීලකමඤ්ජෙට්ඨ-කණ්හලොහිතපීතකෙ ¶ ;
මහානාමමහාරඞ්ග-රත්තෙසුපි ච දුක්කටං.
අච්ඡින්නදසකෙ දීඝ-ඵලපුප්ඵදසෙසු ච;
අච්ඡින්නචීවරස්සෙත්ථ, නත්ථි කිඤ්චි අකප්පියං.
අධිට්ඨෙති විකප්පෙති, විස්සජ්ජෙති විනස්සති;
අන්තොදසාහං විස්සාසෙ, අනාපත්ති පකාසිතා.
කථිනං නාම නාමෙන, සමුට්ඨානමිදං පන;
අචිත්තමක්රියං වුත්තං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
පඨමකථිනකථා.
ගාමාදීසු පදෙසෙසු, තිපඤ්චසු තිචීවරං;
ඨපෙත්වා එකරත්තම්පි, සඞ්ඝසම්මුතියා විනා.
භික්ඛුනො පන තෙනස්ස, විප්පවත්ථුං න වට්ටති;
හොති නිස්සග්ගියං විප්ප-වසතො අරුණුග්ගමෙ.
චීවරං නික්ඛිපිත්වාන, න්හායන්තස්සෙව රත්තියං;
අරුණෙ උට්ඨිතෙ කිං නු, කාතබ්බං තෙන භික්ඛුනා.
දුක්කටං මුනිනා වුත්තං, නිස්සග්ගියනිවාසනෙ;
තබ්භයා පන සො භික්ඛු, නග්ගො ගච්ඡති දුක්කටං.
අච්ඡින්නචීවරට්ඨානෙ, ඨිතත්තා පන භික්ඛුනො;
න තස්සාකප්පියං නාම, චීවරං අත්ථි කිඤ්චිපි.
නිගාසෙත්වා ගහෙත්වා ච, ගන්ත්වා භික්ඛුස්ස සන්තිකං;
නිස්සජ්ජිත්වා පනාපත්ති, දෙසෙතබ්බාව විඤ්ඤුනා.
පරස්ස ¶ නිස්සජ්ජිත්වා තං, දුක්කටං පරිභුඤ්ජතො;
පයොගෙ ච පයොගෙ ච, හොති පාරුපනාදිසු.
අනාපත්ති ¶ තමඤ්ඤස්ස, භික්ඛුනො පරිභුඤ්ජතො;
අදෙන්තස්ස ච නිස්සට්ඨං, දුක්කටං පරියාපුතං.
ථෙරෙ ච දහරෙ මග්ගං, ගච්ඡන්තෙසු උභොසුපි;
පත්තචීවරමාදාය, ඔහීනෙ දහරෙ පන.
අසම්පත්තෙ ගරුං තස්මිං, උග්ගච්ඡත්යරුණො යදි;
හොති නිස්සග්ගියං වත්ථං, න පස්සම්භති නිස්සයො.
මුහුත්තං විස්සමිත්වාන, ගච්ඡන්තෙ දහරෙ පන;
හොති නිස්සග්ගියං වත්ථං, පස්සම්භති ච නිස්සයො.
සුතා ධම්මකථා යස්මිං, උග්ගච්ඡත්යරුණො යදි;
හොති නිස්සග්ගියං වත්ථං, පස්සම්භති ච නිස්සයො.
පච්චුද්ධාරෙ අනාපත්ති, ලද්ධසම්මුතිකස්සපි;
අන්තොයෙවාරුණෙ තං වා, විස්සජ්ජෙති විනස්සති.
පඨමෙන සමානාව, සමුට්ඨානාදයො නයා;
අපච්චුද්ධරණං එත්ථ, අක්රියාති විසෙසිතං.
දුතියකථිනකථා.
අකාලචීවරං මාස-පරමං නික්ඛිපෙ සති;
පච්චාසාය තතො උද්ධං, ඨපෙතුං න ච වට්ටති.
දසාහාතික්කමොයෙව;
පඨමෙ කථිනෙ ඉධ;
මාසස්සාතික්කමො වුත්තො;
සෙසො තෙන සමො මතො.
තතියකථිනකථා.
භික්ඛු ¶ භික්ඛුනියා භුත්තං, වත්ථං අඤ්ඤාතිකාය යො;
ධොවාපෙති රජාපෙති, ආකොටාපෙති චෙ තතො.
තස්ස ¶ නිස්සග්ගියාපත්ති, පඨමෙන පකාසිතා;
තථා සෙසෙහි ච ද්වීහි, දීපිතං දුක්කටද්වයං.
සික්ඛමානාය වා හත්ථෙ, ධොවනත්ථාය දෙති චෙ;
සා හුත්වා උපසම්පන්නා, පච්ඡා ධොවති සො නයො.
සාමණෙරනිද්දෙසෙපි, ලිඞ්ගං චෙ පරිවත්තති;
භික්ඛුනීසුපසම්පජ්ජ, ධොතෙ නිස්සග්ගියං සියා.
දහරානඤ්ච භික්ඛූනං, හත්ථෙ වත්ථෙ නිය්යාදිතෙ;
පරිවත්තිතලිඞ්ගෙසු, තෙසුපෙස නයො මතො.
තථා භික්ඛුනියා හත්ථෙ, දින්නෙ ‘‘ධොවා’’ති චීවරෙ;
පරිවත්තෙ තු ලිඞ්ගස්මිං, සචෙ ධොවති වට්ටති.
‘‘ධොවා’’ති භික්ඛුනී වුත්තා, සචෙ සබ්බං කරොති සා;
ධොවනප්පච්චයායෙව, තස්ස නිස්සග්ගියං සියා.
‘‘ඉමස්මිං චීවරෙ සබ්බං, කත්තබ්බං ත්වං කරොහි’’ති;
හොති නිස්සග්ගියඤ්චෙව, වදතො දුක්කටද්වයං.
ඤාතිකාඤාතිසඤ්ඤිස්ස, පච්චත්ථරනිසීදනං;
අඤ්ඤස්ස සන්තකං වාපි, ධොවාපෙන්තස්ස දුක්කටං.
එකතොඋපසම්පන්නා, භික්ඛුනීනං වසෙන යා;
තාය ධොවාපනෙ වාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අවුත්තා පරිභුත්තං වා, අඤ්ඤං වා යදි ධොවති;
න දොසො, සඤ්චරිත්තෙන, සමුට්ඨානාදයො සමා.
පුරාණචීවරධොවාපනකථා.
විකප්පනුපගං ¶ කිඤ්චි, පච්ඡිමං පන චීවරං;
ගණ්හතො හොති ආපත්ති, ඨපෙත්වා පාරිවත්තකං.
පයොගෙ ගහණත්ථාය, දුක්කටං පරියාපුතං;
තස්ස නිස්සග්ගියාපත්ති, ගහණෙන පකාසිතා.
සචෙ අනුපසම්පන්න-හත්ථෙ පෙසෙති චීවරං;
අඤ්ඤත්ර පාරිවත්තාපි, ගහෙතුං පන වට්ටති.
ඤාතිකායපි ¶ අඤ්ඤාති-සඤ්ඤිස්ස විමතිස්ස වා;
එකතොඋපසම්පන්න-හත්ථා ගණ්හාති දුක්කටං.
‘‘දස්සාමී’’ති ච ආභොගං, කත්වා වා පාරිවත්තකං;
තාවකාලිකවිස්සාස-ග්ගාහෙ දොසො න විජ්ජති.
අඤ්ඤං පන පරික්ඛාරං, න දොසො හොති ගණ්හතො;
සඤ්චරිත්තසමුට්ඨානං, ඉදං වුත්තං ක්රියාක්රියං.
චීවරපටිග්ගහණකථා.
චීවරං විඤ්ඤාපෙන්තස්ස, අඤ්ඤාතකාප්පවාරිතං;
හොති නිස්සග්ගියාපත්ති, අඤ්ඤත්ර සමයා පන.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, තථෙව ද්විකදුක්කටං;
ඤාතකෙඤාතිසඤ්ඤිස්ස, තත්ථ වෙමතිකස්ස ච.
සමයෙ විඤ්ඤාපෙන්තස්ස, ඤාතකෙ වා පවාරිතෙ;
අඤ්ඤස්සත්ථාය වා තස්ස, ඤාතකෙ වා පවාරිතෙ.
අනාපත්තීති ඤාතබ්බං, තථා උම්මත්තකාදිනො;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
අඤ්ඤාතකවිඤ්ඤත්තිකථා.
අප්පවාරිතමඤ්ඤාතිං ¶ , චීවරං තු තදුත්තරිං;
හොති නිස්සග්ගියාපත්ති, විඤ්ඤාපෙන්තස්ස භික්ඛුනො.
යස්ස තීණිපි නට්ඨානි, ද්වෙ වා එකම්පි වා පන;
ද්වෙ වා එකම්පි වා තෙන, සාදිතබ්බං න කිඤ්චිපි.
සෙසකං ආහරන්තස්ස, දින්නෙ නච්ඡින්නකාරණා;
සන්තකෙ ඤාතකාදීනං, අත්තනොපි ධනෙන වා.
අනාපත්තීති ඤාතබ්බං, තථා උම්මත්තකාදිනො;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
තතුත්තරිකථා.
කල්යාණකම්යතාහෙතු ¶ , ආපජ්ජති විකප්පනං;
චීවරෙ පන යො තස්ස, ලාභා නිස්සග්ගියං භවෙ.
මහග්ඝං දාතුකාමම්හි, අප්පග්ඝං විඤ්ඤාපෙති යො;
සන්තකෙ ඤාතකාදීනං, අනාපත්ති පකාසිතා.
ඤාතකෙඤ්ඤාතිසඤ්ඤිස්ස, දුක්කටං විමතිස්ස ච;
සඤ්චරිත්තසමා වුත්තා, සමුට්ඨානාදයො නයා.
පඨමොපක්ඛටකථා.
දුතියොපක්ඛටෙ යස්මා, වත්තබ්බං නත්ථි කිඤ්චිපි;
තස්මා අනන්තරෙනස්ස, සදිසොව විනිච්ඡයො.
දුතියොපක්ඛටකථා.
රඤ්ඤා වා රාජභොග්ගෙන, භික්ඛුමුද්දිස්සමාභතං;
අකප්පියං සුවණ්ණාදිං, ගහෙතුං න ච වට්ටති.
රජතං ¶ ජාතරූපං වා, අත්තනො වා පරස්ස වා;
අත්ථාය ගණ්හිතුං කිඤ්චි, දීයමානං න වට්ටති.
අඤ්ඤස්සත්ථාය නිද්දිට්ඨං, භික්ඛුනො පටිග්ගණ්හතො;
දුක්කටං තස්ස හොතීති, මහාපච්චරියං පන.
නෙත්වා අකප්පියං භණ්ඩං, ඉත්ථං කොචි සචෙ වදෙ;
‘‘ඉදං සඞ්ඝස්ස දම්මීති, පුග්ගලස්ස ගණස්ස වා.
ආරාමං වා විහාරං වා, චෙතියං වා කරොහි’’ති;
න ච වට්ටති තං වත්ථුං, සබ්බෙසං සම්පටිච්ඡිතුං.
අනාමසිත්වා සඞ්ඝං වා, ගණං වා පුග්ගලම්පි වා;
‘‘චෙතියස්ස විහාරස්ස, දෙමා’’තිපි වදන්ති චෙ.
තං හිරඤ්ඤං සුවණ්ණං වා, නිසෙධෙතුං න වට්ටති;
ආරාමිකානං වත්තබ්බං, ‘‘වදන්තෙවමිමෙ’’ති ච.
රජතං ජාතරූපං වා, සඞ්ඝස්ස පටිග්ගණ්හතො;
හොති නිස්සග්ගියාපත්ති, පරිභොගෙ ච දුක්කටං.
තළාකස්ස ¶ ච ඛෙත්තත්තා, සස්සුප්පත්තිනිදානතො;
ගහණං පරිභොගො වා, න ච වට්ටති භික්ඛුනො.
‘‘චත්තාරො පච්චයෙ සඞ්ඝො, ගණො වා පරිභුඤ්ජතු’’;
ඉච්චෙවං පන වත්වා චෙ, දෙති සබ්බම්පි වට්ටති.
කාරාපෙති ච කෙදාරෙ, ඡින්දාපෙත්වා වනං පන;
කෙදාරෙසු පුරාණෙසු, අතිරෙකම්පි ගණ්හති.
අපරිච්ඡින්නභාගස්මිං, නවසස්සෙපි ‘‘එත්තකං;
භාගං දෙථා’’ති වත්වා චෙ, උට්ඨාපෙති කහාපණෙ.
වත්වා අකප්පියං වාචං, ‘‘කසථ වපථා’’ති ච;
උප්පාදිතඤ්ච සබ්බෙසං, හොති සබ්බමකප්පියං.
‘‘එත්තකො ¶ නාම භාගොති, එත්තිකාය ච භූමියා’’;
පතිට්ඨාපෙති යො භූමිං, අවත්වා කසථාදිකං.
සයමෙව පමාණස්ස, ජානනත්ථං තු භූමියා;
රජ්ජුයා වාපි දණ්ඩෙන, ඛෙත්තං මිනාති යො පන.
ඛලෙ වා රක්ඛති ඨත්වා, ඛලතොපි තතො පුන;
නීහරාපෙති වා වීහී, තස්සෙවෙතමකප්පියං.
‘‘එත්තකෙහි ච වීහීහි, ඉදං ආහරථා’’ති ච;
ආහරන්ති සචෙ වුත්තා, තස්සෙවෙතමකප්පියං.
‘‘එත්තකෙන හිරඤ්ඤෙන, ඉදමාහරථා’’ති ච;
ආහරන්ති ච යං වුත්තා, සබ්බෙසං තමකප්පියං.
පෙසකාරකදාසං වා, අඤ්ඤං වා රජකාදිසු;
ආරාමිකානං නාමෙන, දෙන්තෙ වට්ටති ගණ්හිතුං.
‘‘ගාවො දෙමා’’ති වුත්තෙපි, ගහෙතුං න ච වට්ටති;
පඤ්චගොරසභොගත්ථං, වුත්තෙ දෙමාති වට්ටති.
අජිකාදීසු එසෙව, නයො ඤෙය්යො විභාවිනා;
කප්පියෙන ච වාක්යෙන, සබ්බං වට්ටති ගණ්හිතුං.
හත්ථිං වා මහිසං අස්සං, ගොණං කුක්කුටසූකරං;
දෙන්තෙසු ච මනුස්සෙසු, න ච වට්ටති ගණ්හිතුං.
පටිසිද්ධෙපි ¶ සඞ්ඝස්ස, දත්වා ගච්ඡති චෙ පන;
මූලං දත්වා ච සඞ්ඝස්ස, කෙචි ගණ්හන්ති වට්ටති.
‘‘ඛෙත්තං වත්ථුං තළාකං වා, දෙම ගොඅජිකාදිකං;
විහාරස්සා’’ති වුත්තෙපි, නිසෙධෙතුං න වට්ටති.
තික්ඛත්තුං චොදනා වුත්තා, ඡක්ඛත්තුං ඨානමබ්රවි;
යදි චොදෙතියෙව ඡ, චොදනා දිගුණා ඨිති.
අනාපත්ති ¶ අචොදෙත්වා, ලද්ධෙ උම්මත්තකාදිනො;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
රාජසික්ඛාපදකථා.
චීවරවග්ගො පඨමො.
එකෙනාපි ච මිස්සෙත්වා, සන්ථතං කොසියංසුනා;
හොති නිස්සග්ගියාපත්ති, කාරාපෙන්තස්ස භික්ඛුනො.
පරත්ථාය කරොන්තස්ස, කාරාපෙන්තස්ස සන්ථතං;
අඤ්ඤෙන ච කතං ලද්ධා, සෙවමානස්ස දුක්කටං.
අනාපත්ති විතානං වා, භූමත්ථරණමෙව වා;
භිසි බිබ්බොහනං වාපි, කරොන්තස්සාදිකම්මිනො.
කොසියකථා.
කාළකෙළකලොමානං, සුද්ධානං සන්ථතං සචෙ;
කරෙය්යාපත්ති හොතිස්ස, සෙසං තු පඨමූපමං.
සුද්ධකාළකකථා.
අනාපත්ති තුලං වාපි, බහුං වා සබ්බමෙව වා;
කරොන්තස්ස ගහෙත්වාන, ඔදාතං කපිලම්පි වා.
අනුක්කමෙන එතානි, සන්ථතානි ච තීණිපි;
නිස්සජ්ජිත්වාපි ලද්ධානි, සෙවමානස්ස දුක්කටං.
සමුට්ඨානාදයො ¶ සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා;
ඉමෙසං පන තිණ්ණම්පි, තතියං තු ක්රියාක්රියං.
ද්වෙභාගකථා.
ඡන්නං ¶ ඔරෙන වස්සානං, කරොන්තස්ස ච සන්ථතං;
හොති නිස්සග්ගියාපත්ති, ඨපෙත්වා භික්ඛුසම්මුතිං.
අනාපත්ති පරත්ථාය, කාරාපෙති කරොති වා;
කතං වා පන අඤ්ඤෙන, ලභිත්වා පරිභුඤ්ජතො.
ඡබ්බස්සානි කරොන්තස්ස, තදුද්ධම්පි ච සන්ථතං;
විතානෙ සාණිපාකාරෙ, නිස්සජ්ජිත්වා කතෙපි ච.
ඡබ්බස්සකථා.
අනාපත්ති අනාදාය, අසන්තෙ සන්ථතෙ පන;
අඤ්ඤස්සත්ථාය කාරෙතුං, කතඤ්ච පරිභුඤ්ජිතුං.
අනාදානවසෙනස්ස, සුගතස්ස විදත්ථියා;
කරණෙන ච සත්ථාරා, වුත්තමෙතං ක්රියාක්රියං.
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා;
අනන්තරස්සිමස්සාපි, විසෙසො නුපලබ්භති.
නිසීදනසන්ථතකථා.
ගච්ඡන්තෙ පන යානෙ වා, හත්ථිඅස්සාදිකෙසු වා;
ඨපෙති යදි ලොමානි, සාමිකස්ස අජානතො.
තියොජනමතීතෙසු, තෙසු ආපත්ති භික්ඛුනො;
අගච්ඡන්තෙසු තෙස්වෙව, ඨපිතෙසුප්යයං නයො.
යානෙ පන අගච්ඡන්තෙ, අස්සෙ වා හත්ථිපිට්ඨියං;
ඨපෙත්වා අභිරූහිත්වා, සචෙ සාරෙති වට්ටති.
න වට්ටතීති නිද්දිට්ඨං, කුරුන්දට්ඨකථාය හි;
තං පනඤ්ඤං හරාපෙති, වචනෙන විරුජ්ඣති.
කණ්ණච්ඡිද්දෙසු ¶ ¶ ලොමානි, පක්ඛිපිත්වාපි ගච්ඡතො;
හොතියෙව කිරාපත්ති, ලොමානං ගණනාවසා.
සුත්තකෙන ච බන්ධිත්වා, ඨපිතං පන වට්ටති;
වෙණිං කත්වා හරන්තස්ස, ආපත්ති පරිදීපිතා.
සුඞ්කඝාතං අනුප්පත්වා, චොරාදීහි උපද්දුතො;
යො චඤ්ඤවිහිතො වාපි, ආපත්ති යදි ගච්ඡති.
තියොජනං හරන්තස්ස, ඌනකං වා තියොජනං;
තථා පච්චාහරන්තස්ස, තානියෙව තියොජනං.
නිවාසත්ථාය වා ගන්ත්වා, හරන්තස්ස තතො පරං;
අච්ඡින්නං වාපි නිස්සට්ඨං, ලභිත්වා හරතොපි ච.
හරාපෙන්තස්ස අඤ්ඤෙන, හරතො කතභණ්ඩකං;
තථා උම්මත්තකාදීනං, අනාපත්ති පකාසිතා.
ඉදං පන සමුට්ඨානං, කායතො කායචිත්තතො;
අචිත්තං කායකම්මඤ්ච, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
එළකලොමකථා.
සමුට්ඨානාදිනා සද්ධිං, ලොමධොවාපනම්පි ච;
චීවරස්ස පුරාණස්ස, ධොවාපනසමං මතං.
එළකලොමධොවාපනකථා.
ගණ්හෙය්ය වා ගණ්හාපෙය්ය, රජතං ජාතරූපකං;
නිස්සජ්ජිත්වා පනාපත්ති, දෙසෙතබ්බාව භික්ඛුනා.
රජතං ජාතරූපඤ්ච, උභින්නං මාසකොපි ච;
එතං චතුබ්බිධං වත්ථු, හොති නිස්සග්ගියාවහං.
මුත්තා ¶ මණි සිලා සඞ්ඛො, පවාළං ලොහිතඞ්කකො;
මසාරගල්ලං ධඤ්ඤානි, සත්ත ගොමහිසාදිකං.
ඛෙත්තං වත්ථුං තළාකඤ්ච, දාසිදාසාදිකං පන;
දුක්කටස්සෙව වත්ථූනි, දීපිතානි මහෙසිනා.
මුග්ගමාසාදිකං ¶ සබ්බං, සප්පිආදීනි තණ්ඩුලා;
සුත්තං වත්ථං හලං ඵාලං, කප්පියං එවමාදිකං.
තත්ථත්තනො පනත්ථාය, වත්ථුං නිස්සග්ගියස්ස හි;
සම්පටිච්ඡති යො භික්ඛු, තස්ස නිස්සග්ගියං සියා.
සඞ්ඝාදීනං තමත්ථාය, ගණ්හතො දුක්කටං තථා;
දුක්කටස්ස ච වත්ථුම්පි, සබ්බත්ථාය ච දුක්කටං.
සචෙ කහාපණාදීනං, සහස්සං පටිගණ්හති;
වත්ථූනං ගණනායස්ස, ආපත්තිගණනා සියා.
තථා සිථිලබද්ධෙසු, ථවිකාදීසු රූපතො;
ආපත්තිගණනා වුත්තා, මහාපච්චරියං පන.
‘‘ඉදං අය්යස්ස හොතූ’’ති, වුත්තෙ වා පන කෙනචි;
සචෙ ගණ්හිතුකාමොපි, නිසෙධෙතබ්බමෙව ච.
පටික්ඛිත්තෙපි තං වත්ථුං, ඨපෙත්වා යදි ගච්ඡති;
තථා ගොපායිතබ්බං තං, යථා තං න විනස්සති.
‘‘ආහරෙදමිදං ගණ්හ, ඉදං දෙහීධ නික්ඛිප’’;
ඉච්චෙවං භික්ඛුනො වත්තුං, න වට්ටති අකප්පියං.
ඨපෙත්වා රූපියග්ගාහං, නිස්සට්ඨපරිවත්තිතං;
සබ්බෙහි පරිභොත්තබ්බං, භාජෙත්වා සප්පිආදිකං.
අත්තනො පත්තභාගම්පි, පටිග්ගාහකභික්ඛුනො;
ගහෙතුං අඤ්ඤතො ලද්ධං, භුඤ්ජිතුං වා න වට්ටති.
යං ¶ කිඤ්චි පන සම්භූතං, පච්චයං වත්ථුතො තතො;
භික්ඛුනො සෙවමානස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අජ්ඣාරාමෙ අනාපත්ති, තමජ්ඣාවසථෙපි වා;
ගහෙත්වා වා ගහාපෙත්වා, නික්ඛිපන්තස්ස භික්ඛුනො.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, රූපියන්ති අරූපියෙ;
සඤ්ඤිනො විමතිස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
සමුට්ඨානාදයො ¶ සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා;
ක්රියාක්රියමිදං වුත්තං, අයමෙව විසෙසතා.
රූපියපටිග්ගහණකථා.
වත්ථුං නිස්සග්ගියස්සාපි, වත්ථුං වා දුක්කටස්ස ච;
කප්පියස්ස ච වත්ථුං වා, යො නිස්සග්ගියවත්ථුනා.
වත්ථුනා දුක්කටස්සාපි, වත්ථුං නිස්සග්ගියස්ස වා;
පරිවත්තෙති ආපත්ති, කප්පියෙන ච වත්ථුනා.
දුක්කටස්ස ච වත්ථුං වා, වත්ථුං වා කප්පියස්ස ච;
වත්ථුනා දුක්කටස්සෙව, පරිවත්තෙති දුක්කටං.
වත්ථුනා කප්පියස්සාපි, තථා දුක්කටවත්ථුකං;
පරිවත්තෙති යො තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
වත්ථුනො දුක්කටස්සාපි, තථා නිස්සග්ගියස්ස ච;
ගහණං වාරිතං පුබ්බෙ, ඉමිනා පරිවත්තනං.
රූපියන්ති ච සඤ්ඤිස්ස, විමතිස්ස අරූපියෙ;
තෙන ද්වෙ දුක්කටා හොන්ති, චෙතාපෙන්තස්ස රූපියං.
අරූපියන්ති සඤ්ඤිස්ස, අනාපත්ති අරූපියෙ;
‘‘ඉදං ගහෙත්වා දෙහී’’ති, වදතොපි ච පඤ්චහි.
සෙසං ¶ අනන්තරෙනෙව, සමුට්ඨානාදිකං සමං;
ඉදං ක්රියසමුට්ඨානං, අයමෙව විසෙසතා.
රූපියසංවොහාරකථා.
කප්පියං කප්පියෙනෙව, පරිවත්තයතො පන;
හොති නිස්සග්ගියාපත්ති, ඨපෙත්වා සහධම්මිකෙ.
අකප්පියස්ස වත්ථුස්ස, තෙනෙව පරිවත්තනං;
න ගච්ඡතීති නිද්දිට්ඨං, කයවික්කයසඞ්ගහං.
තස්මා මාතාපිතූනම්පි, වත්ථුං යං කිඤ්චි කප්පියං;
‘‘ඉමං දෙහිමිනා හී’’ති, වදතො පන දුක්කටං.
සකං ¶ වා දෙති චෙ භණ්ඩං, එවං වත්වාන මාතුයා;
මාතුයා වා තථා භණ්ඩං, සයං ගණ්හාති දුක්කටං.
සහත්ථං පරභණ්ඩස්මිං, පරහත්ථඤ්ච අත්තනො;
භණ්ඩකෙ පන සම්පත්තෙ, නිස්සග්ගියමුදීරිතං.
‘‘ගහෙත්වා වා ඉදං නාම, භුඤ්ජිත්වා ඔදනං ඉමං;
ඉදං නාම කරොහී’’ති, වත්තුං පන න වට්ටති.
විඝාසාදමථඤ්ඤං වා, ‘‘භුඤ්ජිත්වා ඔදනං ඉමං;
ඡල්ලිං වා පන වල්ලිං වා, කට්ඨං වා දාරුමෙව වා.
ආහරා’’ති වදන්තස්ස, වත්ථූනං ගණනාවසා;
හොන්ති ආපත්තියො තස්ස, භික්ඛුනො කයවික්කයෙ.
‘‘ඉමඤ්ච යාගුං පිව භුඤ්ජ භත්තං;
භුත්තොසි භුඤ්ජිස්සසි භුඤ්ජසීදං;
භත්තං, ඉමං නාම කරොහි කම්මං’’;
ඉච්චෙව වත්තුං පන වට්ටතෙව.
භූමියා ¶ සොධනෙ වාපි, ලිම්පනෙ වත්ථධොවනෙ;
එත්ථ කිඤ්චාපි නත්ථඤ්ඤං, භණ්ඩං නිස්සජ්ජිතබ්බකං.
නිස්සග්ගියෙ ච වත්ථුම්හි, නට්ඨෙ භුත්තෙපි වා යථා;
දෙසෙතබ්බාව ආපත්ති, දෙසෙතබ්බා තථා අයං.
‘‘ඉමිනාව ඉමං නාම, ගහෙත්වා දෙහි මෙ’’ඉති;
ආචික්ඛති අනාපත්ති, ඨපෙත්වා භණ්ඩසාමිකං.
‘‘ඉදං මමත්ථි අත්ථො මෙ, ඉමිනා’’ති ච භාසතො;
සෙසං අනන්තරෙනෙව, සමුට්ඨානාදිකං සමං.
කයවික්කයකථා.
කොසියවග්ගො දුතියො.
මත්තිකායොමයා පත්තා, කප්පියා ජාතිතො දුවෙ;
තයො පත්තස්ස වණ්ණා තු, උක්කට්ඨො මජ්ඣිමොමකො.
ද්වින්නං ¶ තණ්ඩුලනාළීනං, භත්තං මගධනාළියා;
ඛාදනඤ්ච චතුබ්භාගං, බ්යඤ්ජනඤ්ච තදූපියං.
උක්කට්ඨො නාම සො පත්තො, යො තං සබ්බං තු ගණ්හති;
මජ්ඣිමො තස්සුපඩ්ඪො ච, තදුපඩ්ඪො ච ඔමකො.
උක්කට්ඨස්ස ච උක්කට්ඨො, තස්සෙවොමකමජ්ඣිමා;
එවං මජ්ඣිමඔමෙසු, නව පත්තා භවන්ති හි.
උක්කට්ඨුක්කට්ඨකො තෙසු, අපත්තො ඔමකොමකො;
තස්මා නාපි අධිට්ඨානං, න ගච්ඡන්ති විකප්පනං.
සෙසං සත්තවිධං පත්තං, පත්තලක්ඛණසංයුතං;
අධිට්ඨාය විකප්පෙත්වා, පරිභුඤ්ජෙය්ය පණ්ඩිතො.
දසාහපරමං ¶ කාලං, ධාරෙය්ය අතිරෙකතො;
අතික්කමයතො පත්තං, තඤ්හි නිස්සග්ගියං සියා.
යං පත්තං න විකප්පෙති, යං නාධිට්ඨෙති වා පන;
විනයඤ්ඤූහි සො පත්තො, අතිරෙකොති වණ්ණිතො.
වත්තබ්බං තු ‘‘ඉමං පත්තං, අධිට්ඨාමී’’ති සම්මුඛෙ;
‘‘එතං පත්ත’’න්ති දූරස්මිං, පච්චුද්ධාරෙප්යයං නයො.
ආභොගං මනසා කත්වා, කත්වා කායවිකාරකං;
කායෙනපි ච පත්තස්ස, අධිට්ඨානං පකාසිතං.
පත්තො ජහතිධිට්ඨානං, දානභෙදකනාසතො;
විබ්භමුද්ධාරපච්චක්ඛ-පරිවත්තනගාහතො.
කඞ්ගුසිත්ථප්පමාණෙන, ඛෙනාධිට්ඨානමුජ්ඣති;
පිදහිත්වා අධිට්ඨෙය්ය, අයොචුණ්ණෙන වාණියා.
යො හි නිස්සග්ගියං පත්තං, අනිස්සජ්ජෙව භුඤ්ජති;
දුක්කටං තස්ස නිද්දිට්ඨං, භුත්වා ධොවනධොවනෙ.
සුවණ්ණමණිපත්තො ච, වෙළුරියඵලිකුබ්භවො;
කංසකාචමයො පත්තො, තිපුසීසමයොපි ච.
තථා දාරුමයො පත්තො, තම්බසජ්ඣුමයොපි ච;
එකාදසවිධො පත්තො, වුත්තො දුක්කටවත්ථුකො.
ඝටසීසකටාහො ¶ ච, තුම්බං චස්සානුලොමිකං;
තම්බලොහමයං තත්ථ, ථාලකං පන වට්ටති.
ඵලිකකාචකංසානං, තට්ටිකාදීනි කානිචි;
පුග්ගලස්ස න වට්ටන්ති, වට්ටන්ති ගිහිසඞ්ඝිකා.
යං කිඤ්චි සොදකං පත්තං, පටිසාමෙය්ය දුක්කටං;
සාධුකං වොදකං කත්වා, පටිසාමෙය්ය පණ්ඩිතො.
භික්ඛුනො ¶ සොදකං පත්තං, ඔතාපෙතුං න වට්ටති;
උණ්හෙ න නිදහෙතබ්බො, නිදහන්තස්ස දුක්කටං.
මිඩ්ඪන්තෙ පරිභණ්ඩන්තෙ, ඨපෙතුං න ච වට්ටති;
මිඩ්ඪියා පරිභණ්ඩෙ වා, විත්ථිණ්ණෙ පන වට්ටති.
දාරුආධාරකෙ පත්තෙ, ද්වෙ ඨපෙතුම්පි වට්ටති;
අයමෙව නයො දණ්ඩ-භූමිආධාරකෙසුපි.
තට්ටිකායපි චොළෙ වා, පොත්ථකෙ කටසාරකෙ;
පරිභණ්ඩකතායාපි, භූමියං වාලුකාසු වා.
තථාරූපාසු සුද්ධාසු, ඨපෙතුං පන වට්ටති;
සරජාය ඨපෙන්තස්ස, දුක්කටං ඛරභූමියා.
දණ්ඩෙ වා නාගදන්තෙ වා, ලග්ගෙතුම්පි න වට්ටති;
ඡත්තඞ්ගමඤ්චපීඨෙසු, ඨපෙන්තස්ස ච දුක්කටං.
අටනීසු හි බන්ධිත්වා, ඔලම්බෙතුම්පි වට්ටති;
බන්ධිත්වා පන මඤ්චස්ස, ඨපෙතුංපරි වට්ටති.
මඤ්චපීඨට්ටකෙ පත්තං, ඨපෙතුං පන වට්ටති;
භත්තපූරොපි වා ඡත්තෙ, ඨපෙතුං න ච වට්ටති.
තයො භාණවාරා නිට්ඨිතා.
කවාටං න පණාමෙය්ය, පත්තහත්ථො සචෙ පන;
යෙන කෙනචි අඞ්ගෙන, පණාමෙය්යස්ස දුක්කටං.
න නීහරෙය්ය පත්තෙන, චලකානට්ඨිකානි වා;
උච්ඡිට්ඨමුදකං වාපි, නීහරන්තස්ස දුක්කටං.
පත්තං ¶ පටිග්ගහං කත්වා, ධොවිතුං හත්ථමෙව වා;
මුඛතො නීහටං පත්තෙ, ඨපෙතුං න ච වට්ටති.
අනාපත්ති ¶ දසාහස්ස, අන්තොයෙව ච යො පන;
අධිට්ඨෙති විකප්පෙති, විස්සජ්ජෙති විනස්සති.
පඨමස්ස හි පත්තස්ස, පඨමෙන මහෙසිනා;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා.
පඨමපත්තකථා.
පඤ්චබන්ධනඌනස්මිං, පත්තෙ සති ච යො පන;
විඤ්ඤාපෙය්ය නවං පත්තං, තස්ස නිස්සග්ගියං සියා.
බන්ධනං එකමුද්දිට්ඨං, ද්වඞ්ගුලාය ච රාජියා;
බන්ධනානි ච චත්තාරි, තථාට්ඨඞ්ගුලරාජියා.
පඤ්ච වා රාජියො යස්ස, එකා වාපි දසඞ්ගුලා;
අපත්තො නාමයං පත්තො, විඤ්ඤාපෙය්ය තතො පරං.
අයොපත්තො අනෙකෙහි, ලොහමණ්ඩලකෙහි වා;
බද්ධො වට්ටති මට්ඨො චෙ, අයොචුණ්ණෙන වාණියා.
පත්තං සඞ්ඝස්ස නිස්සට්ඨං, තස්ස නිස්සග්ගියං පන;
අනුකම්පාය තං තස්මිං, අගණ්හන්තස්ස දුක්කටං.
දීයමානෙ තු පත්තස්මිං, යස්ස සො න ච රුච්චති;
අප්පිච්ඡතාය වා පත්තං, තං න ගණ්හාති වට්ටති.
අපත්තස්ස තු භික්ඛුස්ස;
න දාතබ්බොති දීපිතො;
තත්ථ යො පත්තපරියන්තො;
සො දෙය්යො තස්ස භික්ඛුනො.
සචෙ සො තං ජිගුච්ඡන්තො, අප්පදෙසෙ ඨපෙති වා;
විස්සජ්ජෙති අභොගෙන, පරිභුඤ්ජති දුක්කටං.
නට්ඨෙ ¶ භින්නෙපි වා පත්තෙ, අනාපත්ති පකාසිතා;
අත්තනො ඤාතකාදීනං, ගණ්හතො වා ධනෙන වා.
සඤ්චරිත්තසමුට්ඨානං ¶ , ක්රියං පණ්ණත්තිවජ්ජකං;
කායකම්මං වචීකම්මං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
දුතියපත්තකථා.
සප්පිආදිං පුරෙභත්තං, භෙසජ්ජං පටිගය්හ හි;
සාමිසම්පි පුරෙභත්තං, පරිභුඤ්ජති වට්ටති.
තතො පට්ඨාය සත්තාහං, තං වට්ටති නිරාමිසං;
සත්තාහාතික්කමෙ තස්ස, නිස්සග්ගියමුදීරිතං.
පච්ඡාභත්තම්පි ගණ්හිත්වා, කත්වා සන්නිධිකාරකං;
සායතො පන සත්තාහං, වට්ටතෙව නිරාමිසං.
පුරෙභත්තම්පි පච්ඡා වා, සයමුග්ගහිතං පන;
සරීරභොගෙ නෙතබ්බං, සායිතුං න ච වට්ටති.
නවනීතං පුරෙභත්තං, භික්ඛුනා ගහිතං සචෙ;
තාපෙත්වානුපසම්පන්නො, දෙති වට්ටති සාමිසං.
සයං තාපෙති චෙ භික්ඛු, සත්තාහම්පි නිරාමිසං;
තාපනං නවනීතස්ස, සාමපාකො න හොති සො.
පච්ඡාභත්තං ගහෙත්වා චෙ, යෙන කෙනචි තාපිතං;
වට්ටතෙව ච තං සප්පි, සත්තාහම්පි නිරාමිසං.
ඛීරං දධිං චාපි පටිග්ගහෙත්වා;
සයං පුරෙභත්තමථො කරොති;
සප්පිං පුරෙභත්තකමෙව තස්ස;
නිරාමිසං වට්ටති භික්ඛුනො තං.
පච්ඡාභත්තකතො උද්ධං, තං න වට්ටති සායිතුං;
සවත්ථුකස්ස සප්පිස්ස, ගහිතත්තාව භික්ඛුනො.
සත්තාහාතික්කමෙපිස්ස ¶ , න දොසො කොචි විජ්ජති;
‘‘පටිග්ගහෙත්වා තානී’’ති, වුත්තත්තා හි මහෙසිනා.
යථා කප්පියසප්පිම්හි, නිස්සග්ගියමුදීරිතං;
තථාකප්පියසප්පිම්හි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
සබ්බාකප්පියමංසානං ¶ , වජ්ජෙත්වා මංසමෙව ච;
ඛීරං දධි ච සප්පි ච, නවනීතඤ්ච වට්ටති.
‘‘යෙසං කප්පති මංසඤ්හි, තෙසං සප්පී’’ති කිං ඉදං?
පණීතභොජනස්සාපි, තථා සත්තාහකාලිකෙ.
නිස්සග්ගියස්ස වත්ථූනං, පරිච්ඡෙදනියාමනං;
න චාකප්පියමංසානං, සප්පිආදි නිවාරිතං.
නවනීතෙපි සප්පිම්හි, ගහිතුග්ගහිතාදිකෙ;
සබ්බො වුත්තනයෙනෙව, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
තෙලභික්ඛාය භික්ඛූනං, පවිට්ඨානං උපාසකා;
තෙලං වා නවනීතං වා, සප්පිං වා ආකිරන්ති හි.
භත්තසිත්ථානි වා තත්ථ, තණ්ඩුලා වා භවන්ති චෙ;
ආදිච්චපක්කසංසට්ඨං, හොති සත්තාහකාලිකං.
තිලසාසපතෙලං වා, මධුකෙරණ්ඩතෙලකං;
ගහිතං තු පුරෙභත්තං, සාමිසම්පි නිරාමිසං.
පච්ඡාභත්තකතො උද්ධං, සායිතබ්බං නිරාමිසං;
සත්තාහාතික්කමෙ තෙසං, වසා නිස්සග්ගියං සියා.
එරණ්ඩමධුකට්ඨීනි, සාසපාදීනි චත්තනා;
ගහෙත්වා කතතෙලම්පි, හොති සත්තාහකාලිකං.
යාවජීවිකවත්ථුත්තා, තෙසං තිණ්ණම්පි භික්ඛුනො;
සවත්ථුගහණෙ තස්ස, කාචාපත්ති න විජ්ජති.
අත්තනා ¶ යං කතං තෙලං, තං වට්ටති නිරාමිසං;
සත්තාහාතික්කමෙනස්ස, හොති නිස්සග්ගියං පන.
දුක්කටං සාසපාදීනං, තෙලත්ථායෙව භික්ඛුනා;
ගහෙත්වා ඨපිතානං තු, සත්තාහාතික්කමෙ සියා.
නාළිකෙරකරඤ්ජානං, තෙලං කුරුවකස්ස ච;
නිම්බකොසම්බකානඤ්ච, තෙලං භල්ලාතකස්ස ච.
ඉච්චෙවමාදිකං සබ්බං, අවුත්තං පාළියං පන;
ගහෙත්වා නික්ඛිපන්තස්ස, දුක්කටං සමයච්චයෙ.
යාවකාලිකභෙදඤ්ච ¶ , යාවජීවකමෙව ච;
විදිත්වා සෙසමෙත්ථාපි, සප්පිනා සදිසො නයො.
අච්ඡමච්ඡවරාහානං, සුසුකාගද්රභස්ස ච;
වසානං පන පඤ්චන්නං, තෙලං පඤ්චවිධං භවෙ.
සබ්බමෙව වසාතෙලං, කප්පියාකප්පියස්ස ච;
මනුස්සානං වසාතෙලං, ඨපෙත්වා පන වට්ටති.
වසං පටිග්ගහෙත්වාන, පුරෙභත්තං පනත්තනා;
පක්කං වට්ටති සංසට්ඨං, සත්තාහම්පි නිරාමිසං.
සචෙ අනුපසම්පන්නො, කත්වා තං දෙති වට්ටති;
සාමිසම්පි පුරෙභත්තං, තතො උද්ධං නිරාමිසං.
පටිග්ගහෙතුං කාතුං වා, පච්ඡාභත්තං න වට්ටති;
සෙසො වුත්තනයෙනෙව, වෙදිතබ්බො විභාවිනා.
ගහිතඤ්හි පුරෙභත්තං, මධුං මධුකරීකතං;
වට්ටතෙව පුරෙභත්තං, සාමිසම්පි නිරාමිසං.
පච්ඡාභත්තකතො ¶ උද්ධං, සත්තාහම්පි නිරාමිසං;
සත්තාහාතික්කමෙ දොසො, වත්ථූනං ගණනාවසා.
උච්ඡුම්හා පන නිබ්බත්තං, පක්කාපක්කං ඝනාඝනං;
රසාදි පන තං සබ්බං, ‘‘ඵාණිත’’න්ති පවුච්චති.
ඵාණිතං තු පුරෙභත්තං, ගහිතං පන වට්ටති;
සාමිසම්පි පුරෙභත්තං, තතො උද්ධං නිරාමිසං.
අසංසට්ඨෙන උච්ඡුස්ස, රසෙන කතඵාණිතං;
ගහිතෙන පුරෙභත්තං, තදහෙව නිරාමිසං.
උච්ඡුං පටිග්ගහෙත්වාන, කතෙපෙස නයො මතො;
පච්ඡාභත්තකතො උද්ධං, තං න වට්ටති සායිතුං.
ගහිතත්තා සවත්ථුස්ස, සත්තාහාතික්කමෙපි ච;
හොති තස්ස අනාපත්ති, පච්ඡාභත්තං කතෙපි ච.
සංසට්ඨඤ්ච පුරෙභත්තං, ගහිතං තමුපාසකො;
තදහෙ දෙති චෙ කත්වා, සාමිසම්පි ච වට්ටති.
සංසට්ඨෙන ¶ පුරෙභත්තං, ගහිතෙන සයංකතං;
පච්ඡාභත්තං කතඤ්චාපි, සත්තාහම්පි නිරාමිසං.
කතං මධුකපුප්ඵානං, ඵාණිතං සීතවාරිනා;
සාමිසම්පි පුරෙභත්තං, තතො උද්ධං නිරාමිසං.
සත්තාහාතික්කමෙපිස්ස, දුක්කටං පරිදීපිතං;
පක්ඛිපිත්වා කතං ඛීරං, හොති තං යාවකාලිකං.
ඵලානං පන සබ්බෙසං, යාවකාලිකසඤ්ඤිනං;
යාවකාලිකමිච්චෙව, ඵාණිතං පරිදීපිතං.
පච්ඡාභත්තම්පි භික්ඛුස්ස, පච්චයෙ සති කෙවලං;
කාලිකා පන වට්ටන්ති, පුරෙභත්තං යථාසුඛං.
ලභිත්වා පන නිස්සට්ඨං, තං තු සත්තාහකාලිකං;
අරුආදීනි මක්ඛෙතුං, සායිතුං වා න වට්ටති.
අඤ්ඤස්ස ¶ පන භික්ඛුස්ස, කායභොගෙ ච වට්ටති;
චජිත්වා නිරපෙක්ඛොව, ලභිත්වා පුන සායිතුං.
අනාපත්ති අධිට්ඨෙති, විස්සජ්ජෙති විනස්සති;
අච්ඡින්දිත්වා ච විස්සාසං, ගණ්හතුම්මත්තකාදිනො.
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා;
සදාකථිනචිත්තෙන, පඨමෙනෙව සත්ථුනා.
භෙසජ්ජසික්ඛාපදකථා.
මාසො සෙසොති ගිම්හානං, පරියෙසෙය්ය සාටිකං;
අද්ධමාසොව සෙසොති, කත්වා පරිදහෙ බුධො.
කත්වා පන සතුප්පාදං, වස්සසාටිකචීවරං;
නිප්ඵාදෙන්තස්ස භික්ඛුස්ස, සමයෙ පිට්ඨිසම්මතෙ.
හොති නිස්සග්ගියාපත්ති, ඤාතකාඤ්ඤාතකාදිනො;
තෙසුයෙව ච විඤ්ඤත්තිං, කත්වා නිප්ඵාදනෙ තථා.
කත්වා පන සතුප්පාදං, සමයෙ කුච්ඡිසඤ්ඤිතෙ;
නිප්ඵාදෙන්තස්ස භික්ඛුස්ස, වත්ථමඤ්ඤාතකාදිනො.
තස්සාදින්නකපුබ්බෙසු ¶ , වත්තභෙදෙන දුක්කටං;
කරොතො තත්ර විඤ්ඤත්තිං, නිස්සග්ගියමුදීරිතං.
ඔවස්සාපෙති චෙ කායං, නග්ගො සතිපි චීවරෙ;
න්හානස්ස පරියොසානෙ, දුක්කටං විවටඞ්ගණෙ.
ඌනකෙ පන මාසස්මිං, අතිරෙකොති සඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අච්ඡින්නචීවරස්සාපි, අනාපත්තාපදාසුපි;
න්හානකොට්ඨකවාපීසු, න්හායන්තස්ස ච භික්ඛුනො.
සඤ්චරිත්තසමුට්ඨානං ¶ , ක්රියං පණ්ණත්තිවජ්ජකං;
කායකම්මං වචීකම්මං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
වස්සිකසාටිකකථා.
සාමං තු චීවරං දත්වා, අච්ඡින්දන්තස්ස තං පුන;
සකසඤ්ඤාය භික්ඛුස්ස, තස්ස නිස්සග්ගියං සියා.
එකායෙව පනාපත්ති, එකමච්ඡින්දතො සියා;
බහූනි එකබද්ධානි, අච්ඡින්දන්තස්ස වා තථා.
විසුං ඨිතානි එකෙක-මාහරාපයතො පන;
වත්ථානං ගණනායස්ස, ආපත්තිගණනා සියා.
‘‘මයා දින්නානි සබ්බානි, ආහරා’’ති ච භාසතො;
එකෙන වචනෙනෙව, හොන්ති ආපත්තියො බහූ.
ආණාපෙති සචෙ අඤ්ඤං, භික්ඛුං ගණ්හාති චීවරං;
බහූනි ගණ්හතාණත්තො, එකං පාචිත්තියං සියා.
‘‘මයා දින්නානි සබ්බානි, ගණ්හා’’ති වදතො පන;
එකායස්ස ච වාචාය, හොන්ති ආපත්තියො බහූ.
‘‘සඞ්ඝාටිමුත්තරාසඞ්ගං, ගණ්හ ගණ්හා’’ති භාසතො;
හොති වාචාය වාචාය, ආණාපෙන්තස්ස දුක්කටං.
විකප්පනුපගං කිඤ්චි, ඨපෙත්වා පච්ඡිමං පරං;
අඤ්ඤං පන පරික්ඛාරං, ඡින්දාපෙන්තස්ස දුක්කටං.
ඨපෙත්වා ¶ උපසම්පන්නං, අඤ්ඤෙසං චීවරාදිකං;
අච්ඡින්දතොපි භික්ඛුස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
එවං අනුපසම්පන්නෙ, උපසම්පන්නසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, අච්ඡින්දන්තස්ස දුක්කටං.
සො ¶ වා දෙති සචෙ තුට්ඨො, දුට්ඨො විස්සාසමෙව වා;
ගණ්හතොපි අනාපත්ති, තථා උම්මත්තකාදිනො.
අදින්නාදානතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා;
අඤ්ඤත්ර වෙදනායෙත්ථ, හොති සා දුක්ඛවෙදනා.
චීවරච්ඡින්දනකථා.
විඤ්ඤාපෙත්වා සචෙ සුත්තං, ඡබ්බිධං සානුලොමිකං;
චීවරං තන්තවායෙහි, වායාපෙති න වට්ටති.
සාමං විඤ්ඤාපිතං සුත්තං, අකප්පියමුදීරිතං;
තන්තවායොපි විඤ්ඤත්තො, තථා අඤ්ඤාතකාදිකො.
විඤ්ඤත්තතන්තවායෙන, සුත්තෙනාකප්පියෙන ච;
චීවරං වායාපෙන්තස්ස, නිස්සග්ගියමුදීරිතං.
විදත්ථිමත්තෙ දීඝෙන, හත්ථමත්තෙ තිරීයතො;
වීතෙ නිස්සග්ගියං වුත්තං, ඵලකෙ ඵලකෙපි ච.
තෙනෙව කප්පියං සුත්තං, වායාපෙන්තස්ස දුක්කටං;
තථෙව තන්තවායෙන, කප්පියෙන අකප්පියං.
එකන්තරිකතො වාපි, දීඝතො වා තිරීයතො;
කප්පියාකප්පියෙහෙව, වීතෙ සුත්තෙහි දුක්කටං.
කප්පියාකප්පියෙහෙව, තන්තවායෙහි වෙ කතෙ;
කප්පියාකප්පියං සුත්තං, මිස්සෙත්වා තස්ස දුක්කටං.
සචෙ අකප්පියං සුත්තං, වාරෙනෙව විනන්ති තෙ;
දස්සෙත්වාව පරිච්ඡෙදං, අකප්පියවිතෙ පන.
පාචිත්තියං පමාණස්මිං, තදූනෙ දුක්කටං සියා;
ඉතරෙන විතෙ වත්ථෙ, උභයත්ථෙව දුක්කටං.
ද්වෙපි ¶ ¶ වෙමං ගහෙත්වා වා, එකතො වා විනන්ති චෙ;
ඵලකෙ ඵලකෙ තස්ස, දුක්කටං පරිදීපිතං.
එතෙනෙව උපායෙන, භෙදෙ සබ්බත්ථ සාධුකං;
ආපත්තිභෙදො විඤ්ඤෙය්යො, විඤ්ඤුනා විනයඤ්ඤුනා.
කප්පියො තන්තවායොපි, සචෙ සුත්තම්පි කප්පියං;
චීවරං වායාපෙන්තස්ස, අනාපත්ති පකාසිතා.
අනාපත්ති පරිස්සාවෙ, ආයොගෙ අංසබද්ධකෙ;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
සුත්තවිඤ්ඤත්තිකථා.
අප්පවාරිතඤාතීනං, තන්තවායෙ සමෙච්ච චෙ;
විකප්පං චීවරෙ භික්ඛු, ආපජ්ජති න වට්ටති.
දීඝායතප්පිතත්ථාය, සුත්තවඩ්ඪනකෙ කතෙ;
භික්ඛු නිස්සග්ගියාපත්තිං, ආපජ්ජති න සංසයො.
භික්ඛුනො ඤාතකාදීනං, තන්තවායෙසු අත්තනො;
ධනෙනඤ්ඤස්ස චත්ථාය, අනාපත්තිං විනිද්දිසෙ.
වායාපෙන්තස්ස අප්පග්ඝං, මහග්ඝං කත්තුකාමිනො;
තථා උම්මත්තකාදීනං, සෙසං වුත්තමනන්තරෙ.
පෙසකාරකථා.
වස්සංවුට්ඨෙ යමුද්දිස්ස, භික්ඛූ දීයති චීවරං;
පවාරණාය පුබ්බෙව, තං හොතච්චෙකචීවරං.
පුරෙ පවාරණායෙව, භාජෙත්වා යදි ගය්හති;
වස්සච්ඡෙදො න කාතබ්බො, සඞ්ඝිකං තං කරොති චෙ.
අනාපත්ති ¶ අධිට්ඨෙති, අන්තොසමයමෙව තං;
විස්සජ්ජෙති විකප්පෙති, විනස්සති ච ඩය්හති.
තස්සච්චායිකවත්ථස්ස, කථිනෙ තු අනත්ථතෙ;
පරිහාරෙකමාසොව, දසාහපරමො මතො.
අත්ථතෙ ¶ කථිනෙ තස්ස, පඤ්ච මාසා පකාසිතා;
පරිහාරො මුනින්දෙන, දසාහපරමා පන.
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා;
පඨමෙනාක්රියාචිත්තං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
අච්චෙකචීවරකථා.
වසිත්වා පන චෙ භික්ඛු, පුබ්බකත්තිකපුණ්ණමං;
ඨපෙත්වා චීවරං ගාමෙ, පච්චයෙ සති තාදිසෙ.
ඡාරත්තපරමං තෙන, වසිතබ්බං විනා තතො;
උත්තරිං වසතො දොසො, විනා සඞ්ඝස්ස සම්මුතිං.
කත්තිකෙයෙව මාසස්මිං, පඨමාය පවාරිතො;
පච්ඡිමෙන පමාණෙන, යුත්තෙ සාසඞ්කසම්මතෙ.
සෙනාසනෙ වසන්තොව, ඨපෙතුං එකචීවරං;
චතුරඞ්ගසමායොගෙ, ලභතීති පකාසිතො.
යං ගාමං ගොචරං කත්වා, භික්ඛු ආරඤ්ඤකෙ වසෙ;
තස්මිං ගාමෙ ඨපෙතුං තං, මාසමෙකං තු වට්ටති.
අඤ්ඤත්ථෙව වසන්තස්ස, ඡාරත්තපරමං මතං;
අයමස්ස අධිප්පායො, පටිච්ඡන්නො පකාසිතො.
සෙනාසනමථාගන්ත්වා, සත්තමං අරුණං පන;
උට්ඨාපෙතුං විදූරත්තා, අසක්කොන්තස්ස භික්ඛුනො.
ගාමසීමම්පි ¶ වා ගන්ත්වා, වසිත්වා යත්ථ කත්ථචි;
චීවරස්ස පවත්තිං සො, ඤත්වා ගච්ඡති වට්ටති.
එවඤ්චාපි අසක්කොන්තො, ඤත්වා තත්ථෙව පණ්ඩිතො;
ඛිප්පං පච්චුද්ධරෙ ඨානෙ, අතිරෙකෙ හි තිට්ඨති.
විස්සජ්ජෙති අනාපත්ති, විනස්සති ච ඩය්හති;
අච්ඡින්දනෙ ච විස්සාසෙ, භික්ඛුසම්මුතියාපි වා.
සමුට්ඨානාදයො ¶ සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා;
දුතියෙන, මුනින්දෙන, තෙන සාසඞ්කසම්මතෙ.
සාසඞ්කකථා.
ජානං පරිණතං ලාභං, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස යො පන;
අත්තනො පරිණාමෙය්ය, තස්ස නිස්සග්ගියං සියා.
සචෙ ‘‘අඤ්ඤස්ස දෙහී’’ති, පරිණාමෙති භික්ඛුනො;
සුද්ධිකං සුද්ධචිත්තෙන, පාචිත්තියමුදීරිතං.
චීවරං වා පරස්සෙක-මෙකං වා පන අත්තනො;
පරිණාමෙය්ය චෙ සද්ධිං, ද්වෙ පාචිත්තියො සියුං.
සඞ්ඝස්ස පන යං දින්නං, තං ගහෙතුං න වට්ටති;
සඞ්ඝස්සෙව පදාතබ්බො, අදෙන්තස්ස පරාජයො.
චෙතියස්ස ච සඞ්ඝස්ස, පුග්ගලස්සපි වා පන;
අඤ්ඤස්ස පොණමඤ්ඤස්ස, පරිණාමෙය්ය දුක්කටං.
යො පනන්තමසො භික්ඛු, සුනඛස්සපි ඔණතං;
සුනඛස්ස පනඤ්ඤස්ස, පරිණාමෙය්ය දුක්කටං.
ඉදඤ්හි ¶ තිසමුට්ඨානං, ක්රියං සඤ්ඤාවිමොක්ඛකං;
කායකම්මං වචීකම්මං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
පරිණතකථා.
පත්තවග්ගො තතියො.
තෙනෙකවත්ථුග්ගතරඞ්ගමාලං;
සීලන්තමාපත්තිවිපත්තිගාහං;
තරන්ති පඤ්ඤත්තිමහාසමුද්දං;
විනිච්ඡයං යෙ පනිමං තරන්ති.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ නිස්සග්ගියකථා නිට්ඨිතා.
පාචිත්තියකථා
සම්පජානමුසාවාදෙ ¶ , පාචිත්තියමුදීරිතං;
දවා රවා භණන්තස්ස, න දොසුම්මත්තකාදිනො.
අඤ්ඤත්ථාපත්තියො පඤ්ච, මුසාවාදස්ස කාරණා;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, අදින්නාදානතුල්යකා.
සම්පජානමුසාවාදකථා.
ජාතිආදීසු වුත්තෙසු, දසස්වක්කොසවත්ථුසු;
භූතෙන වා අභූතෙන, යෙන කෙනචි වත්ථුනා.
යාය කායචි භාසාය, හත්ථමුද්දාය වා පන;
පාරාජිකමනාපන්නං, භික්ඛුමාපන්නමෙව වා.
අඤ්ඤත්රඤ්ඤාපදෙසෙන, ඔමසන්තස්ස භික්ඛුනො;
තත්ථ පාචිත්තියාපත්ති, සම්බුද්ධෙන පකාසිතා.
තෙහෙවඤ්ඤාපදෙසෙන ¶ , පාළිමුත්තපදෙහිපි;
සබ්බත්ථානුපසම්පන්නං, අක්කොසන්තස්ස දුක්කටං.
අනක්කොසිතුකාමස්ස, කෙවලං දවකම්යතා;
වදතො පන සබ්බත්ථ, දුබ්භාසිතමුදීරිතං.
පවිට්ඨානුපසම්පන්න-ට්ඨානෙ ඉධ ච භික්ඛුනී;
අනාපත්ති පුරක්ඛත්වා, අත්ථධම්මානුසාසනිං.
වදතො පන භික්ඛුස්ස, සමුට්ඨානාදයො නයා;
අනන්තරසමා වුත්තා, දුක්ඛා හොතෙත්ථ වෙදනා.
ඔමසවාදකථා.
ආපත්ති භික්ඛුපෙසුඤ්ඤෙ, දුවිධාකාරතො සියා;
අත්තනො පියකාමස්ස, පරභෙදත්ථිනොපි වා.
අක්කොසන්තස්ස පරියාය-පාළිමුත්තනයෙහි ච;
වචනස්සුපසංහාරෙ, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
තථා ¶ අනුපසම්පන්න-අක්කොසං හරතොපි ච;
ඨිතා අනුපසම්පන්න-ට්ඨානෙ ඉධ ච භික්ඛුනී.
න චෙව පියකාමස්ස, න ච භෙදත්ථිනොපි වා;
පාපානං ගරහත්ථාය, වදන්තස්ස ච භික්ඛුනො.
තථා උම්මත්තකාදීනං, අනාපත්තීති දීපිතා;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, අදින්නාදානසාදිසා.
පෙසුඤ්ඤකථා.
ඨපෙත්වා භික්ඛුනිං භික්ඛුං, අඤ්ඤෙන පිටකත්තයං;
ධම්මං සහ භණන්තස්ස, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
රාජොවාදාදයො ¶ වුත්තා, මහාපච්චරියාදිසු;
අනාරුළ්හෙසු සඞ්ගීතිං, ආපත්තිජනකාති හි.
දුක්කටං හොති භික්ඛුස්මිං, තථා භික්ඛුනියාපි ච;
භික්ඛුස්සානුපසම්පන්න-සඤ්ඤිනො විමතිස්ස වා.
එකතො උද්දිසාපෙති, සජ්ඣායං වා කරොති යො;
භණන්තං පගුණං ගන්ථං, ඔපාතෙති ච යො පන.
තස්ස චානුපසම්පන්න-සන්තිකෙ ගණ්හතොපි ච;
උද්දෙසං තු අනාපත්ති, භණනෙ තෙන එකතො.
වාචතො ච සමුට්ඨාති, වාචාචිත්තද්වයාපි ච;
සමුට්ඨානමිදං වුත්තං, පදසොධම්මසඤ්ඤිතං.
පදසොධම්මකථා.
සබ්බච්ඡන්නපරිච්ඡන්නෙ, නිපජ්ජෙය්ය සචෙ පන;
යෙභුය්යෙන පරිච්ඡන්නෙ, ඡන්නෙ සෙනාසනෙපි වා.
තිස්සන්නං පන රත්තීනං, උද්ධං යො පන රත්තියං;
ඨපෙත්වා භික්ඛුං අඤ්ඤෙන, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
වත්ථුං යං පන නිද්දිට්ඨං, මෙථුනස්ස පහොනකං;
ආපත්යන්තමසො තෙන, තිරච්ඡානගතෙනපි.
නිපන්නෙ ¶ උපසම්පන්නෙ, ඉතරො චෙ නිපජ්ජති;
ඉතරස්මිං නිපන්නෙ වා, සචෙ භික්ඛු නිපජ්ජති.
උභින්නං උට්ඨහිත්වා වා, නිපජ්ජනපයොගතො;
ආපත්තානුපසම්පන්න-ගණනායපි වා සියා.
සචෙ පිධාය වා ගබ්භං, නිපජ්ජතිපිධාය වා;
ආපත්තත්ථඞ්ගතෙ සූරියෙ, චතුත්ථදිවසෙ සියා.
දියඩ්ඪහත්ථුබ්බෙධෙන ¶ , පාකාරචයනාදිනා;
පරික්ඛිත්තම්පි තං සබ්බං, පරික්ඛිත්තන්ති වුච්චති.
භික්ඛුස්සන්තමසො දුස්ස-කුටියං වසතොපි ච;
සහසෙය්යාය ආපත්ති, හොතීති පරිදීපිතො.
සබ්බච්ඡන්නපරිච්ඡන්න-යෙභුය්යාදිප්පභෙදතො;
සත්ත පාචිත්තියානෙත්ථ, දට්ඨබ්බානි සුබුද්ධිනා.
අඩ්ඪච්ඡන්නපරිච්ඡන්නෙ, දුක්කටං පරිදීපිතං;
සබ්බචූළපරිච්ඡන්න-ඡන්නාදීහිපි පඤ්චධා.
අනාපත්ති දිරත්තං වා, තිරත්තං වසතො සහ;
අරුණස්ස පුරෙයෙව, තතියාය ච රත්තියා.
නික්ඛමිත්වා වසන්තස්ස, පුන සද්ධිඤ්ච භික්ඛුනො;
තථා සබ්බපරිච්ඡන්න-සබ්බච්ඡන්නාදිකෙපි ච.
එවං අනුපසම්පන්නෙ, නිපන්නෙපි නිසීදතො;
සෙසා එළකලොමෙන, සමුට්ඨානාදයො සමා.
සහසෙය්යකථා.
සචෙ තදහුජාතාය, අපි යො මානුසිත්ථියා;
සහසෙය්යං පකප්පෙය්ය, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
දිස්සමානකරූපාය, යක්ඛියා පෙතියා සහ;
රත්තියං යො නිපජ්ජෙය්ය, දෙවියා පණ්ඩකෙන වා.
මෙථුනවත්ථුභූතාය, තිරච්ඡානගතිත්ථියා;
වත්ථූනං ගණනායස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
ඉධෙකදිවසෙනෙව ¶ , ආපත්ති පරිදීපිතා;
සෙසො අනන්තරෙ වුත්ත-සදිසොව විනිච්ඡයො.
දුතියසහසෙය්යකථා.
උද්ධං ¶ ඡප්පඤ්චවාචාහි, විඤ්ඤුං පුරිසවිග්ගහං;
විනා ධම්මං භණන්තස්ස, හොති පාචිත්ති ඉත්ථියා.
ගාථාපාදො පනෙකොව, එකවාචාති සඤ්ඤිතො;
පදසොධම්මං නිද්දිට්ඨං, ධම්මමට්ඨකථම්පි වා.
ඡන්නං උපරි වාචානං, පදාදීනං වසා පන;
දෙසෙන්තස්ස සියාපත්ති, පදාදිගණනාය ච.
නිම්මිනිත්වා ඨිතෙනාපි, සද්ධිං පුරිසවිග්ගහං;
යක්ඛෙනපි ච පෙතෙන, තිරච්ඡානගතෙනපි.
ඨිතස්ස මාතුගාමස්ස, ධම්මං යො පන භාසති;
ඡන්නං උපරි වාචානං, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
පුරිසෙ ඉත්ථිසඤ්ඤිස්ස, විමතිස්ස ච පණ්ඩකෙ;
උත්තරි ඡහි වාචාහි, වදතො හොති දුක්කටං.
ඉත්ථිරූපං ගහෙත්වාන, ඨිතානං භාසතොපි ච;
දුක්කටං යක්ඛිපෙතීනං, තිරච්ඡානගතිත්ථියා.
පුරිසෙ සති විඤ්ඤුස්මිං, සයං උට්ඨාය වා පුන;
දෙසෙන්තස්ස නිසීදිත්වා, මාතුගාමස්ස වා තථා.
අඤ්ඤිස්සා පුන අඤ්ඤිස්සා, ඉත්ථියා භණතොපි ච;
ඡහි පඤ්චහි වාචාහි, අනාපත්ති පකාසිතා.
පදසොධම්මතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො මතා;
අයමෙව විසෙසොති, ක්රියාක්රියමිදං පන.
ධම්මදෙසනාකථා.
මහග්ගතං පණීතං වා, ආරොචෙන්තස්ස භික්ඛුනො;
ඨපෙත්වා භික්ඛුනිං භික්ඛුං, භූතෙ පාචිත්තියං සියා.
නො ¶ ¶ චෙ ජානාති සො වුත්තං, ආරොචෙන්තස්ස භික්ඛුනො;
පරියායවචනෙ චස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අනාපත්ති තථාරූපෙ, කාරණෙ සති භාසතො;
සබ්බස්සපි ච සීලාදිං, වදතො ආදිකම්මිනො.
උම්මත්තකපදං එත්ථ, න වුත්තං තදසම්භවා;
භූතාරොචනකං නාම, සමුට්ඨානමිදං මතං.
කායතො වාචතො කාය-වාචතො ච තිධා සියා;
කුසලාබ්යාකතෙහෙව, ද්විචිත්තඤ්ච ද්විවෙදනං.
භූතාරොචනකථා.
ආපත්තිං පන දුට්ඨුල්ලං, ආරොචෙන්තස්ස භික්ඛුනො;
ආපත්තානුපසම්පන්නෙ, ඨපෙත්වා භික්ඛුසම්මුතිං.
සඞ්ඝාදිසෙසමාපන්නො, මොචෙත්වා අසුචිං අයං;
ඝටෙත්වා වත්ථුනාපත්තිං, වදන්තස්සෙව වජ්ජතා.
ඉධ සඞ්ඝාදිසෙසාව, දුට්ඨුල්ලාපත්තියො මතා;
තස්මා සුද්ධස්ස දුට්ඨුල්ලං, වදං පාචිත්තියං ඵුසෙ.
අදුට්ඨුල්ලාය දුට්ඨුල්ල-සඤ්ඤිනො විමතිස්ස වා;
ආපත්තියොපි වා සෙසා, ආරොචෙන්තස්ස දුක්කටං.
තථා අනුපසම්පන්නෙ, දුට්ඨුල්ලං පඤ්චධා මතං;
අජ්ඣාචාරමදුට්ඨුල්ලං, ආරොචෙතුං න වට්ටති.
වත්ථුං වා පන ආපත්තිං, ආරොචෙන්තස්ස කෙවලං;
අනාපත්තීති ඤාතබ්බං, භික්ඛුසම්මුතියා තථා.
එවමුම්මත්තකාදීනං, සමුට්ඨානාදයො නයා;
අදින්නාදානතුල්යාව, වෙදනා දුක්ඛවෙදනා.
දුට්ඨුල්ලාරොචනකථා.
ඛණෙය්ය ¶ වා ඛණාපෙය්ය, පථවිං යො අකප්පියං;
භෙදාපෙය්ය ච භින්දෙය්ය, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
සයමෙව ¶ ඛණන්තස්ස, පථවිං පන භික්ඛුනො;
පහාරස්මිං පහාරස්මිං, පාචිත්තියමුදීරිතං.
ආණාපෙන්තස්ස එකාව, දිවසං ඛණතොපි ච;
පුනප්පුනාණාපෙන්තස්ස, වාචතො වාචතො සියා.
‘‘ඛණ පොක්ඛරණිං වාපිං, ආවාටං ඛණ කූපකං’’;
ඉච්චෙවං තු වදන්තස්ස, කොචි දොසො න විජ්ජති.
‘‘ඉමං ඛණ ච ඔකාසං, ඉධ පොක්ඛරණිං ඛණ;
ඉමස්මිං ඛණ ඔකාසෙ’’, වත්තුමෙවං න වට්ටති.
‘‘කන්දං ඛණ කුරුන්දං වා, ථූණං ඛණ ච ඛාණුකං;
මූලං ඛණ ච තාලං වා’’, එවං වදති වට්ටති.
‘‘ඉමං මූලං ඉමං වල්ලිං, ඉමං තාලං ඉමං නළං;
ඛණා’’ති නියමෙත්වාන, වත්තුං පන න වට්ටති.
උස්සිඤ්චිතුං සචෙ සක්කා, ඝටෙහි තනුකද්දමො;
භික්ඛුනා අපනෙතබ්බො, බහලං න ච වට්ටති.
භිජ්ජිත්වා නදියාදීනං, පතිතං තොයසන්තිකෙ;
තටං වට්ඨං විකොපෙතුං, චාතුමාසම්පි වට්ටති.
සචෙ පතති තොයස්මිං, දෙවෙ වුට්ඨෙපි වට්ටති;
චාතුමාසමතික්කන්තෙ, තොයෙ දෙවො හි වස්සති.
පාසාණපිට්ඨියං සොණ්ඩිං, ඛණන්ති යදි තත්ථ තු;
රජං පතති චෙ පුබ්බං, පච්ඡා දෙවොභිවස්සති.
සොධෙතුං භින්දිතුං අන්තො-චාතුමාසං තු වට්ටති;
චාතුමාසකතො උද්ධං, විකොපෙතුං න වට්ටති.
වාරිනා ¶ පඨමං පුණ්ණෙ, පච්ඡා පතති චෙ රජං;
තං වට්ටති විකොපෙතුං, තොයෙ දෙවො හි වස්සති.
අල්ලීයති ඵුසායන්තෙ, පිට්ඨිපාසාණකෙ රජං;
චාතුමාසච්චයෙ තම්පි, විකොපෙතුං න වට්ටති.
සචෙ අකතපබ්භාරෙ, වම්මිකො පන උට්ඨිතො;
යථාසුඛං විකොපෙය්ය, චාතුමාසච්චයෙපි ච.
අබ්භොකාසෙ ¶ සචෙ වට්ඨො, චාතුමාසං තු වට්ටති;
රුක්ඛෙ උපචිකාදීනං, මත්තිකායපි සො නයො.
මූසිකුක්කර ගොකණ්ට-ගණ්ඩුප්පාදමලෙසුපි;
අයමෙව නයො වුත්තො, අසම්බද්ධෙසු භූමියා.
තෙහෙව සදිසා හොන්ති, කසිනඞ්ගලමත්තිකා;
අච්ඡින්නා භූමිසම්බන්ධා, සා ජාතපථවී සියා.
සෙනාසනම්පි අච්ඡන්නං, විනට්ඨඡදනම්පි වා;
චාතුමාසකතො උද්ධං, ඔවට්ඨං න විකොපයෙ.
තතො ‘‘ගොපානසිං භිත්තිං, ථම්භං වා පදරත්ථරං;
ගණ්හිස්සාමී’’ති සඤ්ඤාය, ගහෙතුං පන වට්ටති.
ගණ්හන්තස්සිට්ඨකාදීනි, සචෙ පතති මත්තිකා;
අනාපත්ති සියාපත්ති, මත්තිකං යදි ගණ්හති.
අතින්තො මත්තිකාපුඤ්ජො, අන්තොගෙහෙ සචෙ සියා;
අනොවට්ඨො ච භික්ඛූනං, සබ්බදා හොති කප්පියො.
වුට්ඨෙ පුන ච ගෙහස්මිං, ගෙහං ඡාදෙන්ති තං සචෙ;
චාතුමාසච්චයෙ සබ්බො, තින්තො හොති අකප්පියො.
යත්තකං තත්ථ තින්තං තු, තත්තකං හොත්යකප්පියං;
අතින්තං තත්ථ යං යං තු, තං තං හොති හි කප්පියං.
තෙමිතො ¶ වාරිනා සො චෙ, එකාබද්ධොව භූමියා;
පථවී චෙව සා ජාතා, න වට්ටති තතො පරං.
අබ්භොකාසෙ ච පාකාරො, ඔවට්ඨො මත්තිකාමයො;
චාතුමාසච්චයෙ ‘‘ජාතා, පථවී’’ති පවුච්චති.
තත්ථ ලග්ගං රජං සණ්හං, අඝංසන්තොව මත්තසො;
ඡුපිත්වා අල්ලහත්ථෙන, සචෙ ගණ්හාති වට්ටති.
සචෙ ඉට්ඨකපාකාරො, යෙභුය්යකථලෙ පන;
ඨානෙ තිට්ඨති සො තස්මා, විකොපෙය්ය යථාසුඛං.
අබ්භොකාසෙ ඨිතං ථම්භං, චාලෙත්වා පනිතො චිතො;
පථවිං තු විකොපෙත්වා, ගහෙතුං න ච වට්ටති.
අඤ්ඤම්පි ¶ සුක්ඛරුක්ඛං වා, ඛාණුකං වාපි ගණ්හතො;
අයමෙව නයො දොසො, උජුමුද්ධරතො න ච.
පාසාණං යදි වා රුක්ඛං, උච්චාලෙත්වා පවට්ටති;
න දොසො සුද්ධචිත්තස්ස, සචෙ පථවි භිජ්ජති.
ඵාලෙන්තානම්පි දාරූනි, සාඛාදීනි ච කඩ්ඪතො;
අයමෙව නයො වුත්තො, භූමියං සුද්ධචෙතසො.
කණ්ටකං සූචිමට්ඨිං වා, ඛිලං වා භූමියං පන;
ආකොටෙතුං පවෙසෙතුං, භික්ඛුනො න ච වට්ටති.
‘‘අහං පස්සාවධාරාය, භින්දිස්සාමී’’ති මෙදිනිං;
භික්ඛුස්ස පන පස්සාව-මෙවං කාතුං න වට්ටති.
අනාපත්ති කරොන්තස්ස, සචෙ භිජ්ජති මෙදිනී;
සමජ්ජතො සමං කාතුං, ඝංසිතුං න ච වට්ටති.
පාදඞ්ගුට්ඨෙන වා භූමිං, ලිඛිතුම්පි න වට්ටති;
භින්දන්තෙන ච පාදෙහි, තථා චඞ්කමිතුම්පි වා.
පථවිං අල්ලහත්ථෙන, ඡුපිත්වා සුඛුමං රජං;
අඝංසන්තො ගහෙත්වා චෙ, හත්ථං ධොවති වට්ටති.
සයං ¶ දහති චෙ භූමිං, දහාපෙති පරෙහි වා;
ආපත්තන්තමසො පත්තං, දහන්තස්සාපි භික්ඛුනො.
ඨානෙසු යත්තකෙස්වග්ගිං, දෙති දාපෙති වා පන;
තත්තකානෙව භික්ඛුස්ස, හොන්ති පාචිත්තියානිපි.
ඨපෙතුං භික්ඛුනො අග්ගිං, භූමියං න ච වට්ටති;
කපාලෙ පත්තපචනෙ, ඨපෙතුං පන වට්ටති.
අග්ගිං උපරි දාරූනං, ඨපෙතුං න ච වට්ටති;
දහන්තො තානි ගන්ත්වා සො, භූමිං දහති චෙ පන.
එසෙව ච නයො වුත්තො, ඉට්ඨකාවාසකාදිසු;
ඨපෙතුං ඉට්ඨකාදීනං, මත්ථකෙස්වෙව වට්ටති.
කස්මා පනාති චෙ? තෙස-මනුපාදානභාවතො;
ඛාණුකෙ සුක්ඛරුක්ඛෙ වා, අග්ගිං දාතුං න වට්ටති.
අනාපත්ති ¶ තිණුක්කං තු, ගහෙත්වා පන ගච්ඡතො;
ඩය්හමානෙ තු හත්ථස්මිං, සචෙ පාතෙති භූමියං.
පුන තං පතිතට්ඨානෙ, දත්වා තස්ස පනින්ධනං;
අග්ගිං වට්ටති කාතුන්ති, මහාපච්චරියං රුතං.
තස්සාපථවියංයෙව, පථවීති ච සඤ්ඤිනො;
විමතිස්සුභයත්ථාපි, දුක්කටං පරියාපුතං.
අනාපත්ති ‘‘ඉමං ජාන, ඉමමාහර දෙහි’’ති;
වදන්තස්ස, සචිත්තඤ්ච, තිසමුට්ඨානමෙව ච.
පථවීඛණනකථා.
මුසාවාදවග්ගො පඨමො.
භවන්තස්ස ¶ ච භූතස්ස, භූතගාමස්ස භික්ඛුනො;
පාතබ්යතානිමිත්තං තු, පාචිත්තියමුදීරිතං.
උදකට්ඨො ථලට්ඨොති, දුවිධො හොති සො පන;
තිලබීජාදිකො තත්ථ, සපණ්ණොපි අපණ්ණකො.
උදකට්ඨොති විඤ්ඤෙය්යො, සබ්බො සෙවාලජාතිකො;
විකොපෙන්තස්ස තං සබ්බං, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
වියූහිත්වා තු හත්ථෙන, න්හායිතුං පන වට්ටති;
හොති තස්ස ච සබ්බම්පි, ඨානඤ්හි සකලං ජලං.
උදකෙන විනා චෙච්ච, තං පනුද්ධරිතුං ජලා;
න ච වට්ටති භික්ඛුස්ස, ඨානසඞ්කමනඤ්හි තං.
උදකෙනුක්ඛිපිත්වා තං, පක්ඛිපන්තස්ස වාරිසු;
වට්ටතීති ච නිද්දිට්ඨං, සබ්බඅට්ඨකථාසුපි.
ජලෙ වල්ලිතිණාදීනි, උද්ධරන්තස්ස තොයතො;
විකොපෙන්තස්ස වා තත්ථ, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
පරෙහුප්පාටිතානෙත්ථ, විකොපෙන්තස්ස දුක්කටං;
ගච්ඡන්ති හි යතො තානි, බීජගාමෙන සඞ්ගහං.
ථලට්ඨෙ ¶ ඡින්නරුක්ඛානං, ඨිතො හරිතඛාණුකො;
උද්ධං වඩ්ඪනකො තස්ස, භූතගාමෙන සඞ්ගහො.
නාළිකෙරාදිකානම්පි, ඛාණු උද්ධං න වඩ්ඪති;
තස්මා තස්ස කතො හොති, බීජගාමෙන සඞ්ගහො.
තථා කදලියා ඛාණු, ඵලිතාය පකාසිතො;
අඵලිතාය යො ඛාණු, භූතගාමෙන සො මතො.
ඵලිතා කදලී යාව, නීලපණ්ණා ච තාව සා;
නළවෙළුතිණාදීන-මයමෙව විනිච්ඡයො.
අග්ගතො ¶ පන පට්ඨාය, යදායං වෙළු සුස්සති;
තදා සඞ්ගහිතො හොති, බීජගාමෙන නාමසො.
ඉන්දසාලාදිරුක්ඛානං, බීජගාමෙන සඞ්ගහො;
ඡින්දිත්වා ඨපිතානං තු, විඤ්ඤෙය්යො විනයඤ්ඤුනා.
මණ්ඩපාදීනමත්ථාය, නික්ඛණන්ති ච තෙ සචෙ;
නිග්ගතෙ මූලපණ්ණස්මිං, භූතගාමෙන සඞ්ගහො.
මූලමත්තෙපි වා යෙසං, පණ්ණමත්තෙපි වා පන;
නිග්ගතෙපි කතො තෙසං, බීජගාමෙන සඞ්ගහො.
සකන්දා පන තාලට්ඨි, බීජගාමොති වුච්චති;
පත්තවට්ටි යදා නීලා, නිග්ගච්ඡති තදා න ච.
නාළිකෙරතචං භිත්වා, දන්තසූචීව අඞ්කුරො;
නිග්ගච්ඡති තදා සොපි, බීජගාමොති වුච්චති.
මිගසිඞ්ගසමානාය, සතියා පත්තවට්ටියා;
අනිග්ගතෙපි මූලස්මිං, භූතගාමොති වුච්චති.
න හොන්ති හරිතා යාව, වීහිආදීනමඞ්කුරා;
නිග්ගතෙසුපි පණ්ණෙසු, බීජගාමෙන සඞ්ගහො.
චත්තාරො භාණවාරා නිට්ඨිතා.
අම්බජම්බුට්ඨිකාදීන-මෙසෙව ච විනිච්ඡයො;
වන්දාකා වාපි අඤ්ඤං වා, රුක්ඛෙ ජායති යං පන.
රුක්ඛොවස්ස ¶ සියා ඨානං, විකොපෙතුං න වට්ටති;
අමූලවල්ලිආදීන-මයමෙව විනිච්ඡයො.
පාකාරාදීසු සෙවාලො, අග්ගබීජන්ති වුච්චති;
යාව ද්වෙ තීණි පත්තානි, න සඤ්ජායන්ති තාව සො.
පත්තෙසු පන ජාතෙසු, වත්ථු පාචිත්තියස්ස සො;
ඝංසිත්වා පන තං තස්මා, අපනෙතුං න වට්ටති.
සෙවාලෙ ¶ බහි පානීය-ඝටාදීනං තු දුක්කටං;
අබ්බොහාරොව සො අන්තො, පූවාදීසුපි කණ්ණකං.
පාසාණදද්දුසෙවාල-සෙලෙය්යප්පභුතීනි ච;
හොන්ති දුක්කටවත්ථූනි, අපත්තානීති නිද්දිසෙ.
පුප්ඵිතං තු අහිච්ඡත්තං, අබ්බොහාරිකතං ගතං;
සචෙ තං මකුළං හොති, හොති දුක්කටවත්ථුකං.
රුක්ඛෙ තචං විකොපෙත්වා, තථා පප්පටිකම්පි ච;
නිය්යාසම්පි පනල්ලස්මිං, ගහෙතුං න ච වට්ටති.
නුහිආදීසු රුක්ඛෙසු, තාලපණ්ණාදිකෙසු වා;
ලිඛතො තත්ථජාතෙසු, පාචිත්තියමුදීරයෙ.
පුප්ඵං පණ්ඩුපලාසං වා, ඵලං වා පක්කමෙව වා;
පාතෙන්තස්ස ච චාලෙත්වා, පාචිත්තියමුදීරිතං.
නාමෙත්වා ඵලිනිං සාඛං, දාතුං වට්ටති ගණ්හතො;
සයං ඛාදිතුකාමො චෙ, දාතුමෙවං න වට්ටති.
උක්ඛිපිත්වා පරං කඤ්චි, ගාහාපෙතුම්පි වට්ටති;
පුප්ඵානි ඔචිනන්තෙසු, අයමෙව විනිච්ඡයො.
යෙසං රුහති රුක්ඛානං, සාඛා තෙසම්පි සාඛිනං;
කප්පියං තමකාරෙත්වා, විකොපෙන්තස්ස දුක්කටං.
අයමෙව නයො අල්ල-සිඞ්ගිවෙරාදිකෙසුපි;
දුක්කටං බීජගාමෙසු, නිද්දිට්ඨත්තා මහෙසිනා.
‘‘රුක්ඛං ඡින්ද ලතං ඡින්ද, කන්දං මූලම්පි උද්ධර;
උප්පාටෙහී’’ති වත්තුම්පි, වට්ටතෙවානියාමතො.
‘‘අම්බං ¶ ජම්බුම්පි නිම්බං වා, ඡින්ද භින්දුද්ධරා’’ති වා;
ගහෙත්වා පන නාමම්පි, වට්ටතෙවානියාමතො.
‘‘ඉමං ¶ රුක්ඛං ඉමං වල්ලිං, ඉමං ඡල්ලිං ඉමං ලතං;
ඡින්ද භින්දා’’ති වා වත්තුං, නියමෙත්වා න වට්ටති.
පූරෙත්වා උච්ඡුඛණ්ඩානං, පච්ඡියො ආහරන්ති චෙ;
සබ්බමෙව කතං හොති, එකස්මිං කප්පියෙ කතෙ.
එකතො පන බද්ධානි, උච්ඡුදාරූනි හොන්ති චෙ;
කප්පියං කරොන්තො පන, දාරුං විජ්ඣති වට්ටති.
වල්ලියා රජ්ජුයා වාපි, යාය බද්ධානි තානි හි;
භාජනෙන සමානත්තා, තං විජ්ඣති න වට්ටති.
භත්තං මරිචපක්කෙහි, මිස්සෙත්වා ආහරන්ති චෙ;
එකසිත්ථෙපි භත්තස්ස, සචෙ විජ්ඣති වට්ටති.
අයමෙව නයො වුත්තො, තිලතණ්ඩුලකාදිසු;
එකාබද්ධෙ කපිත්ථෙපි, කටාහෙ කප්පියං කරෙ.
කටාහං යදි මුඤ්චිත්වා, අන්තො චරති මිඤ්ජකං;
භින්දාපෙත්වා කපිත්ථං තං, කාරෙතබ්බං තු කප්පියං.
අභූතගාමබීජෙසු, භූතගාමාදිසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අතථාසඤ්ඤිනො තත්ථ, අසඤ්චිච්චාසතිස්ස ච;
උම්මත්තකාදිකානඤ්ච, අනාපත්ති පකාසිතා.
ඉදඤ්ච තිසමුට්ඨානං, ක්රියං සඤ්ඤාවිමොක්ඛකං;
කායකම්මං වචීකම්මං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
භූතගාමකථා.
කතෙ සඞ්ඝෙන කම්මස්මිං, අඤ්ඤවාදවිහෙසකෙ;
තථා පුන කරොන්තස්ස, හොති පාචිත්තියද්වයං.
තිකපාචිත්තියං ¶ ධම්මෙ, අධම්මෙ තිකදුක්කටං;
කම්මෙ අරොපිතෙ චෙවං, වදන්තස්ස ච දුක්කටං.
ආපත්තිං ¶ වාපි ආපන්නං, අජානන්තස්ස, ‘‘භණ්ඩනං;
භවිස්සතී’’ති සඤ්ඤිස්ස, ගිලානස්ස න දොසතා.
අදින්නාදානතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා;
ක්රියාක්රියමිදං වුත්තං, වෙදනා දුක්ඛවෙදනා.
අඤ්ඤවාදකථා.
අයසං කත්තුකාමොව, සම්මතස්ස හි භික්ඛුනො;
වදන්තො උපසම්පන්නෙ, උජ්ඣාපෙති ච ඛීයති.
තස්මිං වත්ථුද්වයෙ තස්ස, හොති පාචිත්තියද්වයං;
තිකපාචිත්තියං ධම්මෙ, අධම්මෙ තිකදුක්කටං.
අවණ්ණංනුපසම්පන්න-සන්තිකෙ පන භික්ඛුනො;
අසම්මතස්ස භික්ඛුස්ස, භාසතො යස්ස කස්සචි.
සාමණෙරස්ස වා වණ්ණං, සම්මතාසම්මතස්සපි;
වදතො දුක්කටං හොති, යස්ස කස්සචි සන්තිකෙ.
ඡන්දාදීනං වසෙනෙව, කරොන්තං භණතො පන;
අනාපත්ති ක්රියාසෙස-මනන්තරසමං මතං.
උජ්ඣාපනකථා.
අජ්ඣොකාසෙ තු මඤ්චාදිං, අත්තනො වා පරස්ස වා;
අත්ථාය සන්ථරාපෙත්වා, සන්ථරිත්වාපි වා පන.
නෙවුද්ධරෙය්ය සඞ්ඝස්ස, උද්ධරාපෙය්ය වා න තං;
පක්කමන්තො සචෙ තස්ස, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
වස්සිකෙ ¶ චතුරො මාසෙ, සචෙ දෙවො න වස්සති;
අජ්ඣොකාසෙ තථා චාපි, ඨපෙතුං න ච වට්ටති.
යත්ථ වස්සති හෙමන්තෙ, චත්තාරො අපරෙපි ච;
ඨපෙතුං තත්ථ මඤ්චාදිං, අට්ඨ මාසෙ න වට්ටති.
කාකාදීනං නිවාසස්මිං, රුක්ඛමූලෙ කදාචිපි;
මඤ්චාදිං පන සඞ්ඝස්ස, ඨපෙතුං න ච වට්ටති.
අඤ්ඤස්සත්ථාය ¶ යං කිඤ්චි, සන්ථතං යදි සඞ්ඝිකං;
යත්ථ කත්ථචි වා ඨානෙ, යෙන කෙනචි භික්ඛුනා.
යාව සො න නිසීදෙය්ය, ‘‘ගච්ඡා’’ති න වදෙය්ය වා;
තාව සන්ථාරකස්සෙව, භාරො තන්ති පවුච්චති.
සචෙ තං සාමණෙරෙන, සන්ථරාපෙති සන්ථතං;
සන්ථරාපිතභික්ඛුස්ස, පලිබොධොති දීපිතො.
සන්ථතං භික්ඛුනා තං චෙ, භාරො තස්සෙව තාව තං;
යාව ආණාපකො තත්ථ, ආගන්ත්වා න නිසීදති.
භික්ඛුං වා සාමණෙරං වා, ආරාමිකමුපාසකං;
අනාපුච්ඡා නිය්යාතෙත්වා, සඞ්ඝිකං සයනාසනං.
ලෙඩ්ඩුප්පාතමතික්කම්ම, ගච්ඡතො පඨමෙ පදෙ;
දුක්කටං, දුතියෙ වාරෙ, පාචිත්තියමුදීරිතං.
ඨත්වා භොජනසාලායං, වත්වා යො සාමණෙරකං;
අසුකස්මිං දිවාට්ඨානෙ, පඤ්ඤාපෙහීති මඤ්චකං.
නික්ඛමිත්වා සචෙ තස්මා, ඨානා අඤ්ඤත්ථ ගච්ඡති;
පාදුද්ධාරෙන සො භික්ඛු, කාරෙතබ්බොති දීපිතො.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, තිකාතීතෙන සත්ථුනා;
තථා පුග්ගලිකෙ තෙන, දීපිතං තිකදුක්කටං.
චිමිලිං තට්ටිකං චම්මං, ඵලකං පාදපුඤ්ඡනිං;
භූමත්ථරණකං වාපි, උත්තරත්ථරණම්පි වා.
දාරුමත්තිකභණ්ඩානි ¶ , පත්තාධාරකමෙව වා;
අබ්භොකාසෙ ඨපෙත්වා තං, ගච්ඡතො හොති දුක්කටං.
සචෙ ආරඤ්ඤකෙනාපි, අනොවස්සෙ ච නො සති;
ලග්ගෙත්වා පන රුක්ඛස්මිං, ගන්තබ්බං තු යථාසුඛං.
යථා උපචිකාදීහි, න ඛජ්ජති න ලුජ්ජති;
තථා කත්වාපි තං සබ්බං, ගන්තුං පන ච වට්ටති.
අනාපත්තුද්ධරාපෙත්වා, ආපුච්ඡිත්වාපි ගච්ඡතො;
අත්තනො සන්තකෙ රුද්ධෙ, ආපදාසුපි භික්ඛුනො.
සමුට්ඨානාදයො ¶ සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා;
ක්රියාක්රියමිදං වුත්ත-මයමෙව විසෙසතා.
පඨමසෙනාසනකථා.
භිසිචිමිලිකා භූම-ත්ථරණං උත්තරත්ථරං;
තට්ටිකා චම්මඛණ්ඩො ච, පච්චත්ථරනිසීදනං.
සන්ථාරො තිණපණ්ණානං, සෙය්යා දසවිධා සියා;
සබ්බච්ඡන්නපරිච්ඡන්නෙ, විහාරෙ භික්ඛු යො පන.
එතං දසවිධං සෙය්යං, සන්ථරිත්වාපි වා සයං;
අනුද්ධරිත්වානාපුච්ඡා, අතික්කමති තං සචෙ.
ආරාමස්සූපචාරං වා, පරික්ඛෙපං පනස්ස වා;
පඨමෙ දුක්කටං පාදෙ, පාචිත්ති දුතියෙ සියා.
සෙනාසනස්ස සෙය්යාය, උභයෙසං විනාසතො;
ගච්ඡතො සන්ථරිත්වන්තො-ගබ්භෙ පාචිත්ති වණ්ණිතා.
උපචාරෙ විහාරස්ස, දුක්කටං මණ්ඩපාදිකෙ;
ගච්ඡතො සන්ථරිත්වා වා, සෙය්යාමත්තං විනාසතො.
තිකපාචිත්තියං ¶ වුත්තං, සඞ්ඝිකෙ දසවත්ථුකෙ;
තථා පුග්ගලිකෙ තස්ස, දීපිතං තිකදුක්කටං.
අනාපත්තුද්ධරිත්වා වා, ආපුච්ඡං වාපි ගච්ඡතො;
පලිබුද්ධෙපි වාඤ්ඤෙන, අත්තනො සන්තකෙපි වා.
සාපෙක්ඛොව ච ගන්ත්වා තං, තත්ථ ඨත්වාපි පුච්ඡති;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, අනන්තරසමා මතා.
දුතියසෙනාසනකථා.
යො පුබ්බුපගතං භික්ඛුං, ජානං අනුපඛජ්ජ ච;
කප්පෙය්ය සඞ්ඝිකාවාසෙ, සෙය්යං පාචිත්තියස්ස චෙ.
පාදධොවනපාසාණා, පවිසන්තස්ස භික්ඛුනො;
යාව තං මඤ්චපීඨං වා, නික්ඛමන්තස්ස වා පන.
මඤ්චපීඨකතො ¶ යාව, පස්සාවට්ඨානමෙව තු;
එත්ථන්තරෙ ඉදං ඨානං, උපචාරොති වුච්චති.
තත්ථ බාධෙතුකාමස්ස, උපචාරෙ තු භික්ඛුනො;
දසස්වඤ්ඤතරං සෙය්යං, සන්ථරන්තස්ස දුක්කටං.
නිසීදන්තස්ස වා තත්ථ, නිපජ්ජන්තස්ස වා පන;
තථා ද්වෙපි කරොන්තස්ස, හොති පාචිත්තියද්වයං.
පුනප්පුනං කරොන්තස්ස, පයොගගණනාවසා;
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, පුග්ගලෙ තිකදුක්කටං.
වුත්තූපචාරං මුඤ්චිත්වා, සෙය්යං සන්ථරතොපි වා;
විහාරස්සූපචාරෙ වා, අජ්ඣොකාසෙපි වා පන.
සන්ථරාපයතො වාපි, තත්ථ තස්ස නිසීදතො;
සබ්බත්ථ දුක්කටං වුත්තං, නිවාසො ච නිවාරිතො.
අනාපත්ති ¶ ගිලානස්ස, සීතාදුප්පීළිතස්ස වා;
ආපදාසුපි භික්ඛුස්ස, තථා උම්මත්තකාදිනො.
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, පඨමන්තිමවත්ථුනා;
සදිසාති ච විඤ්ඤෙය්යා, හොතීදං දුක්ඛවෙදනං.
අනුපඛජ්ජකථා.
විහාරා සඞ්ඝිකා භික්ඛුං, නික්කඩ්ඪෙය්ය සචෙ පන;
නික්කඩ්ඪාපෙය්ය වා කුද්ධො, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
බහුභූමාපි පාසාදා, පයොගෙනෙකකෙන යො;
නික්කඩ්ඪෙති සචෙ තස්ස, එකා පාචිත්ති දීපිතා.
ඨපෙත්වා ච ඨපෙත්වා ච, නික්කඩ්ඪන්තස්ස අන්තරා;
ද්වාරානං ගණනායස්ස, හොන්ති පාචිත්තියො පන.
‘‘නික්ඛමා’’ති වදන්තස්ස, වාචායපි අයං නයො;
ආණත්තියා ඛණෙයෙව, ආණාපෙන්තස්ස දුක්කටං.
සචෙ සො සකිමාණත්තො, ද්වාරෙපි බහුකෙ පන;
අතික්කාමෙති එකාව, බහුකානි බහූනි චෙ.
තස්සූපට්ඨානසාලාදි-විහාරස්සූපචාරතො ¶ ;
කායෙනපි ච වාචාය, තථා නික්කඩ්ඪනෙපි ච.
විහාරස්සූපචාරා වා, විහාරා වාපි චෙතරං;
නික්කඩ්ඪන්තස්ස සබ්බෙසං, පරික්ඛාරම්පි දුක්කටං.
අසම්බද්ධෙසු භික්ඛුස්ස, පරික්ඛාරෙසු පණ්ඩිතො;
වත්ථූනං ගණනායස්ස, දුක්කටං පරිදීපයෙ.
අන්තෙවාසිමලජ්ජිං වා, තථා සද්ධිවිහාරිකං;
නික්කඩ්ඪන්තස්ස උම්මත්තං, සයං උම්මත්තකස්ස ච.
අත්තනො ¶ වසනට්ඨානා, තථා විස්සාසිකස්ස වා;
පරික්ඛාරඤ්ච වා තෙසං, අනාපත්ති පකාසිතා.
සඞ්ඝාරාමාපි සබ්බස්මා, තථා කලහකාරකං;
ඉදං තු තිසමුට්ඨානං, වෙදනා දුක්ඛවෙදනා.
නික්කඩ්ඪනකථා.
මජ්ඣිමාසීසඝට්ටාය, වෙහාසකුටියූපරි;
ආහච්චපාදකෙ මඤ්චෙ, පීඨෙ වා පන භික්ඛුනො.
නිසීදන්තස්ස වා තස්මිං, නිපජ්ජන්තස්ස වා පන;
පයොගගණනායෙව, තස්ස පාචිත්තියො සියුං.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, පුග්ගලෙ තිකදුක්කටං;
හෙට්ඨා අපරිභොගෙ වා, සීසඝට්ටාය වා පන.
අවෙහාසවිහාරෙ වා, අත්තනො සන්තකෙපි වා;
විස්සාසිකවිහාරෙ වා, න දොසුම්මත්තකාදිනො.
යත්ථ පටාණි වා දින්නා, තත්ථ ඨත්වා ලගෙති වා;
ඉදමෙළකලොමෙන, සමුට්ඨානං සමං මතං.
වෙහාසකුටිකථා.
යාව ද්වාරස්ස කොසම්හා, අග්ගළට්ඨපනාය තු;
භික්ඛුනා ලිම්පිතබ්බං වා, ලෙපාපෙතබ්බමෙව වා.
ඤෙය්යො ¶ ආලොකසන්ධීනං, පරිකම්මෙප්යයං නයො;
ඡදනස්ස ද්වත්තිපරියායං, ඨිතෙන හරිතෙ පන.
අධිට්ඨෙය්යං තතො උද්ධං, අධිට්ඨෙති සචෙ පන;
තස්ස පාචිත්තියං හොති, දුක්කටං තත්ථ තිට්ඨතො.
පිට්ඨිවංසෙ ¶ ඨිතො කොචි, ඡදනස්ස මුඛවට්ටියා;
යස්මිං ඨානෙ ඨිතං භික්ඛුං, ඔලොකෙන්තො න පස්සති.
තස්මිං ඨානෙ පන ඨාතුං, නෙව භික්ඛුස්ස වට්ටති;
විහාරස්ස පතන්තස්ස, පතනොකාසතො හි තං.
ඌනකද්වත්තිපරියායෙ, අතිරෙකොති සඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
න දොසො ද්වත්තිපරියායෙ, ලෙණෙ තිණකුටීසු වා;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
ද්වත්තිපරියායකථා.
ජානං සප්පාණකං තොයං, තිණං වා මත්තිකම්පි වා;
යදි සිඤ්චෙය්ය පාචිත්ති, සිඤ්චාපෙය්ය පරෙහි වා.
අච්ඡින්දිත්වා සචෙ ධාරං, මත්තිකං සිඤ්චතො පන;
එකස්මිම්පි ඝටෙ එකා, පාචිත්ති පරිදීපිතා.
විච්ඡින්දති සචෙ ධාරං, පයොගගණනාවසා;
සම්මුඛම්පි කරොන්තස්ස, මාතිකං සන්දමානකං.
එකාව චෙ සියාපත්ති, දිවසම්පි ච සන්දතු;
බන්ධතො තත්ථ තත්ථස්ස, පයොගගණනා සියා.
සචෙ සකටපුණ්ණම්පි, මත්තිකං තිණමෙව වා;
උදකෙ පක්ඛිපන්තස්ස, එකා පාචිත්ති එකතො.
එකෙකං පක්ඛිපන්තස්ස, පයොගගණනාය චෙ;
ඛයං වා ආවිලත්තං වා, ජලං ගච්ඡති තාදිසෙ.
‘‘සිඤ්චාහී’’ති වදන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං;
එකායාණත්තියා එකා, දිවසම්පි ච සිඤ්චතො.
අප්පාණෙ ¶ ¶ උදකෙ සුද්ධෙ, සප්පාණමිති සඤ්ඤිනො;
සබ්බත්ථ විමතිස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
සබ්බත්ථාපාණසඤ්ඤිස්ස, අසඤ්චිච්චාසතිස්ස වා;
අජානතො අනාපත්ති, තථා උම්මත්තකාදිනො.
සප්පාණකත්තං තොයස්ස, සප්පාණන්ති විජානනං;
විනා වධකචිත්තෙන, තිණාදීනං නිසෙචනං.
චත්තාරෙවස්ස අඞ්ගානි, නිද්දිට්ඨානි මහෙසිනා;
අදින්නාදානතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
ඉදං පණ්ණත්තිවජ්ජඤ්ච, තිචිත්තඤ්චාති දීපිතං;
ඉදමෙවෙත්ථ නිද්දිට්ඨං, තස්ස චස්ස විසෙසනං.
සප්පාණකකථා.
සෙනාසනවග්ගො දුතියො.
භික්ඛුස්සාට්ඨඞ්ගයුත්තස්ස, භික්ඛුනොවාදසම්මුති;
ඉධ ඤත්තිචතුත්ථෙන, අනුඤ්ඤාතා මහෙසිනා.
යො තායාසම්මතො භික්ඛු, ගරුධම්මෙහි අට්ඨහි;
එකං සම්බහුලා වාපි, භික්ඛුනිසඞ්ඝමෙව වා.
ඔසාරෙන්තොව තෙ ධම්මෙ, ඔවදෙය්ය සචෙ පන;
ඔවාදපරියොසානෙ, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
අඤ්ඤෙන පන ධම්මෙන, ඔවදන්තස්ස දුක්කටං;
එකතොඋපසම්පන්නං, ගරුධම්මෙහි වා තථා.
භික්ඛූනං සන්තිකෙයෙව, උපසම්පන්නභික්ඛුනිං;
තථා, ලිඞ්ගවිපල්ලාසෙ, පාචිත්තෙව පකාසිතා.
සම්මතස්සාපි ¶ භික්ඛුස්ස, දුක්කටං සමුදීරිතං;
ඔවාදං අනියාදෙත්වා, ධම්මෙනඤ්ඤෙන භාසතො.
‘‘සමග්ගම්හා’’ති වුත්තෙපි, අඤ්ඤෙනොවදතො තථා;
‘‘වග්ගම්හා’’ති ච වුත්තෙපි, ගරුධම්මෙහි දුක්කටං.
අගණ්හන්තස්ස ¶ ඔවාදං, අපච්චාහරතොපි තං;
ඨපෙත්වා දුක්කටං බාලං, ගිලානං ගමිකං සියා.
අධම්මෙ පන කම්මස්මිං, අධම්මන්ති ච සඤ්ඤිනො;
වග්ගෙ භික්ඛුනිසඞ්ඝස්මිං, තිකපාචිත්තියං සියා.
තථා වෙමතිකස්සාපි, ධම්මකම්මන්ති සඤ්ඤිනො;
නව පාචිත්තියො වුත්තා, සමග්ගෙපි ච තත්තකා.
නවකානං වසා ද්වින්නං, අට්ඨාරස භවන්ති තා;
දුක්කටං ධම්මකම්මෙපි, සත්තරසවිධං සියා.
‘‘ඔසාරෙහී’’ති වුත්තො වා, පඤ්හං පුට්ඨො කථෙති වා;
සික්ඛමානාය වා නෙව, දොසො උම්මත්තකාදිනො.
වාචුග්ගතාව කාතබ්බා, පගුණා ද්වෙපි මාතිකා;
සුත්තන්තතො ච චත්තාරො, භාණවාරා පකාසිතා.
එකො පරිකථත්ථාය, කථාමග්ගො පකාසිතො;
මඞ්ගලාමඞ්ගලත්ථාය, තිස්සොයෙවානුමොදනා.
උපොසථාදිඅත්ථාය, කම්මාකම්මවිනිච්ඡයො;
කම්මට්ඨානං තථා එකං, උත්තමත්ථස්ස පාපකං.
එත්තකං උග්ගහෙත්වාන, පඤ්චවස්සො බහුස්සුතො;
මුඤ්චිත්වා නිස්සයං කාමං, වසිතුං ලභතිස්සරො.
වාචුග්ගතා විභඞ්ගා ද්වෙ, පගුණා බ්යඤ්ජනාදිතො;
චතූස්වපි නිකායෙසු, එකො වා පොත්ථකොපි ච.
කම්මාකම්මඤ්ච වත්තානි, උග්ගහෙතබ්බමෙත්තකං;
සබ්බන්තිමපරිච්ඡෙදො, දසවස්සො සචෙ පන.
බහුස්සුතො ¶ දිසාමොක්ඛො, යෙනකාමංගමො සියා;
පරිසං ලභතෙ කාමං, උපට්ඨාපෙතුමිස්සරො.
යස්ස සාට්ඨකථං සබ්බං, වාචුග්ගං පිටකත්තයං;
සොයං බහුස්සුතො නාම, භික්ඛුනොවාදකො සියා.
අස්සාසම්මතතාදීනි ¶ , තීණි අඞ්ගානි දීපයෙ;
පදසොධම්මතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
ඔවාදකථා.
පාචිත්ති ගරුධම්මෙහි, ධම්මෙනඤ්ඤෙන වා පන;
හොත්යත්ථඞ්ගතෙ සූරියෙ, ඔවදන්තස්ස භික්ඛුනිං.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, සම්මතස්සාපි භික්ඛුනො;
එකතොඋපසම්පන්නං, ඔවදන්තස්ස දුක්කටං.
තථානත්ථඞ්ගතෙ සූරියෙ, ගතෙ අත්ථන්ති සඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
උද්දෙසාදිනයෙනස්ස, අනාපත්ති පකාසිතා;
අනන්තරසමා සෙසා, සමුට්ඨානාදයො නයා.
අත්ථඞ්ගතසූරියකථා.
භික්ඛුනිං ඔවදන්තස්ස, ගන්ත්වා භික්ඛුනුපස්සයං;
ගරුධම්මෙහි අඤ්ඤත්ර, කාලා පාචිත්තියං සියා.
සචෙ අසම්මතො හොති, හොති පාචිත්තියද්වයං;
අත්ථඞ්ගතෙ ච සූරියෙ, සචෙ වදති තීණිපි.
අඤ්ඤෙන පන ධම්මෙන, වදතො දුක්කටද්වයං;
එකං පාචිත්තියං හොති, භික්ඛුනො රත්තිහෙතුකං.
සම්මතස්සාපි භික්ඛුස්ස, හොති පාචිත්තියද්වයං;
ගරුධම්මනිදානස්ස, සම්මතත්තා අභාවතො.
තස්සෙවඤ්ඤෙන ¶ ධම්මෙන, ඔවදන්තස්ස දුක්කටං;
සම්මතත්තා අනාපත්ති, එකා පාචිත්ති රත්තියං.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, දුක්කටං ඉතරද්වයෙ;
එකතොඋපසම්පන්නං, ඔවදන්තස්ස දුක්කටං.
තථා අඤ්ඤෙන ධම්මෙන, ගන්ත්වා භික්ඛුනුපස්සයං;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා.
භික්ඛුනුපස්සයකථා.
චීවරාදීනමත්ථාය ¶ , ඔවදන්තීති භික්ඛුනිං;
වදතො සම්මතෙ භික්ඛු, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, තථෙව තිකදුක්කටං;
සඞ්ඝෙනාසම්මතං භික්ඛුං, වදන්තස්ස ච දුක්කටං.
තථෙවානුපසම්පන්නං, සම්මතං වා අසම්මතං;
න දොසො ආමිසත්ථාය, ඔවදන්තස්ස භාසතො.
තථා උම්මත්තකාදීනං, අනාපත්ති පකාසිතා;
ඉදඤ්හි තිසමුට්ඨානං, වෙදනා දුක්ඛවෙදනා.
ආමිසකථා.
සචෙ භික්ඛුනියා භික්ඛු, දදෙය්ය පන චීවරං;
අඤ්ඤාතිකාය පාචිත්ති, ඨපෙත්වා පාරිවත්තකං.
චීවරස්ස පටිග්ගාහ-සික්ඛාපදසමො නයො;
අවසෙසො මතො සද්ධිං, සමුට්ඨානාදිනා පන.
තත්ථ භික්ඛුනියා දින්නං, චීවරං ඉධ භික්ඛුනා;
තත්ථ නිස්සග්ගියං සුද්ධ-පාචිත්ති ඉධ සූචිතා.
චීවරදානකථා.
චීවරං ¶ යො හි සිබ්බෙය්ය, සිබ්බාපෙය්ය පරෙන වා;
අඤ්ඤාතිකාය පාචිත්ති, හොති භික්ඛුනියා පන.
යං වා නිවාසිතුං සක්කා, යං වා පාරුපනූපගං;
චීවරන්ති අධිප්පෙතො, ඉදමෙත්ථ මහෙසිනා.
සයං සූචිං පවෙසෙත්වා, සිබ්බන්තස්ස ච භික්ඛුනො;
සූචිනීහරණෙ තස්ස, පාචිත්තියමුදීරිතං.
සතක්ඛත්තුම්පි විජ්ඣිත්වා, සකිං නීහරතො පන;
එකං පාචිත්තියං වුත්තං, පයොගස්ස වසා බහූ.
‘‘සිබ්බා’’ති පන ආණත්තො, අවිසෙසෙන භික්ඛුනා;
නිට්ඨාපෙති සචෙ සබ්බං, එකං පාචිත්තියං සියා.
‘‘යමෙත්ථ ¶ චීවරෙ කම්මං, භාරො සබ්බං තවා’’ති හි;
ආණත්තො භික්ඛුනා සබ්බං, නිට්ඨාපෙති සචෙ පන.
භික්ඛුස්සාණාපකස්සෙව, එකායාණත්තියා පන;
හොන්ති පාචිත්තියාපත්ති, අනෙකාරාපථෙ පථෙ.
පුනප්පුනාණාපෙන්තස්ස, අනෙකාණත්තියං පන;
කා හි නාම කථා අත්ථි? තිකපාචිත්තියං සියා.
ඤාතිකාය ච අඤ්ඤාති-සඤ්ඤිස්ස විමතිස්ස වා;
එකතොඋපසම්පන්න-චීවරෙ දුක්කටං සියා.
ඨපෙත්වා චීවරං අඤ්ඤං, පරික්ඛාරඤ්ච සිබ්බතො;
අනාපත්ති විනිද්දිට්ඨා, සික්ඛමානාදිකායපි.
සඤ්චරිත්තසමුට්ඨානං, ක්රියං පණ්ණත්තිවජ්ජකං;
කායකම්මං වචීකම්මං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
චීවරසිබ්බනකථා.
භික්ඛු ¶ භික්ඛුනියා සද්ධිං, සංවිධාය පනෙකතො;
පටිපජ්ජෙය්ය මග්ගං චෙ, අඤ්ඤත්ර සමයා ඉධ.
ගාමන්තරොක්කමෙ වාපි, අද්ධයොජනතික්කමෙ;
අගාමකෙ අරඤ්ඤෙ වා, හොති ආපත්ති භික්ඛුනො.
එත්ථාකප්පියභූමට්ඨො, සංවිධානං කරොති යො;
සංවිධානනිමිත්තං තු, දුක්කටං තස්ස දීපිතං.
සංවිධානං කරොන්තස්ස, ඨත්වා කප්පියභූමියං;
සංවිධානනිමිත්තං තු, න වදන්තස්ස දුක්කටං.
උභයත්ථාපි පාචිත්ති, ගච්ඡන්තස්සෙව භික්ඛුනො;
අනන්තරස්ස ගාමස්ස, උපචාරොක්කමෙ සියා.
තත්රාපි පඨමෙ පාදෙ, දුක්කටං සමුදීරිතං;
දුතියෙ පදවාරස්මිං, පාචිත්තියමුදීරිතං.
අන්තරා සංවිධානෙපි, භික්ඛුනො දුක්කටං සියා;
ද්වාරමග්ගවිසඞ්කෙතෙ, සති චාපත්ති වුච්චති.
අසංවිදහිතෙ ¶ කාලෙ, විදහිතොති සඤ්ඤිනො;
භික්ඛුස්සෙව විධානස්මිං, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
සමයෙ විදහිත්වා වා, විසඞ්කෙතෙන ගච්ඡතො;
ආපදාසු අනාපත්ති, තථා උම්මත්තකාදිනො.
ඉදං චතුසමුට්ඨානං, කායතො කායවාචතො;
කායචිත්තා සමුට්ඨාති, කායවාචාදිකත්තයා.
සංවිධානකථා.
එකමුජ්ජවනිං නාවං, තථා ඔජවනිම්පි වා;
අභිරූහෙය්ය පාචිත්ති, සද්ධිං භික්ඛුනියා සචෙ.
සගාමතීරපස්සෙන ¶ , ගාමන්තරවසෙන වා;
අගාමතීරපස්සෙන, ගමනෙ අද්ධයොජනෙ.
තථා යොජනවිත්ථිණ්ණ-නදීමජ්ඣෙන ගච්ඡතො;
අද්ධයොජනසඞ්ඛාය, හොන්ති පාචිත්තියො පන.
යථාසුඛං සමුද්දස්මිං, සබ්බඅට්ඨකථාසු හි;
නදියංයෙව ආපත්ති, න සමුද්දෙ විචාරිතා.
තිත්ථසම්පාදනත්ථාය, උද්ධං වා නදියා අධො;
සචෙ හරන්ති තංයුත්තා, අනාපත්ති පකාසිතා.
තථා සංවිදහිත්වා වා, තිරියං තරණාය වා;
ආපදාසු විසෙසො හි, අනන්තරසමො මතො.
නාවාභිරුහනකථා.
ඤත්වා භික්ඛුනියා භත්තං, භුඤ්ජතො පරිපාචිතං;
හිත්වා ගිහිසමාරම්භං, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
භොජනං පඤ්චධා වුත්තං, ගහණෙ තස්ස දුක්කටං;
අජ්ඣොහාරෙසු සබ්බෙසු, තස්ස පාචිත්තියො සියුං.
සන්තකං ඤාතකාදීනං, ගිහිසම්පාදිතම්පි වා;
විනා භික්ඛුනියා දොසො, භුඤ්ජතො පරිපාචිතං.
පරිපාචිතසඤ්ඤිස්ස ¶ , භික්ඛුස්සාපරිපාචිතෙ;
උභොසු විමතිස්සාපි, හොති සබ්බත්ථ දුක්කටං.
එකතොඋපසම්පන්න-පරිපාචිතභොජනං;
අජ්ඣොහාරවසෙනෙව, දුක්කටං පරිභුඤ්ජතො.
අඤ්ඤං වා පන යං කිඤ්චි, ඨපෙත්වා පඤ්චභොජනං;
භුඤ්ජන්තස්ස අනාපත්ති, යාගුඛජ්ජඵලාදිකං.
සමුට්ඨානාදයො ¶ තුල්යා, පඨමන්තිමවත්ථුනා;
ඉදං පණ්ණත්තිවජ්ජං තු, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
පරිපාචිතකථා.
දුතියානියතෙනෙව, දසමං සදිසං මතං;
ඉදං සික්ඛාපදං සබ්බං, සමුට්ඨානනයාදිනා.
රහොනිසජ්ජකථා.
භික්ඛුනිවග්ගො තතියො.
එකො ආවසථො පිණ්ඩො, අගිලානෙන භික්ඛුනා;
භුඤ්ජිතබ්බො තතො උද්ධං, පාචිත්ති පරිභුඤ්ජතො.
අනොදිස්සෙව පඤ්ඤත්තෙ, යාවදත්ථෙව භික්ඛුනා;
භුඤ්ජිතබ්බං සකිං තත්ථ, තතො උද්ධං න වට්ටති.
දුතියෙ දිවසෙ තත්ථ, ගහණෙ දුක්කටං මතං;
අජ්ඣොහාරෙසු සබ්බෙසු, තස්ස පාචිත්තියො මතා.
කුලෙනෙකෙන පඤ්ඤත්තෙ, සහ නානාකුලෙහි වා;
නානෙකට්ඨානභෙදෙසු, එකභාගොව වට්ටති.
නානාට්ඨානෙසු පඤ්ඤත්තො, යො ච, නානාකුලෙහි වා;
භුඤ්ජතො පන සබ්බත්ථ, න දොසො පටිපාටියා.
පටිපාටිමසෙසෙන, ඛෙපෙත්වා පුන භුඤ්ජතො;
ආදිතො පන පට්ඨාය, න ච කප්පති භික්ඛුනො.
අනාපත්ති ¶ ගිලානස්ස, ආගච්ඡන්තස්ස ගච්ඡතො;
ඔදිස්සපි ච පඤ්ඤත්තෙ, පරිත්තෙ භුඤ්ජතො සකිං.
යාගුආදීනි ¶ නිච්චම්පි, භුඤ්ජිතුං පන වට්ටති;
සෙසමෙළකලොමෙන, සමුට්ඨානාදිකං සමං.
ආවසථකථා.
අඤ්ඤත්ර සමයා වුත්තා, පාචිත්ති ගණභොජනෙ;
ගණොති පන නිද්දිට්ඨා, චත්තාරො වා තතුත්තරිං.
යං නිමන්තනතො වාපි, ලද්ධං විඤ්ඤත්තිතොපි වා;
භොජනං පන පඤ්චන්නං, හොති අඤ්ඤතරං ඉධ.
භොජනානම්පි පඤ්චන්නං, ගහෙත්වා නාමමෙව තු;
නිමන්තෙති සචෙ භික්ඛූ, චත්තාරො බහුකෙපි වා.
‘‘ඔදනං භොජනං භත්තං, සම්පටිච්ඡථ ගණ්හථ’’;
ඉති වෙවචනෙහෙව, අථ භාසන්තරෙන වා.
තතො තස්ස ච තෙ භික්ඛූ, සාදියිත්වා නිමන්තනං;
එකතො නානතො වා චෙ, ගන්ත්වා ගණ්හන්ති එකතො.
සබ්බෙසං හොති පාචිත්ති, ගණභොජනකාරණා;
එකතො ගහණං එත්ථ, ගණභොජනකාරණං.
එකතො නානතො වාපි, ගමනං භොජනම්පි වා;
කාරණන්ති න තං විඤ්ඤූ, භණන්ති ගණභොජනෙ.
සචෙපි ඔදනාදීනං, ගහෙත්වා නාමමෙව වා;
එකතො නානතො වාපි, විඤ්ඤාපෙත්වා මනුස්සකෙ.
නානතො වෙකතො ගන්ත්වා, සචෙ ගණ්හන්ති එකතො;
එවම්පි පන හොතීති, වණ්ණිතං ගණභොජනං.
දුවිධස්සාපි එතස්ස, පටිග්ගහණකාරණා;
දුක්කටං හොති පාචිත්ති, අජ්ඣොහාරෙසු දීපිතා.
සමයෙසු ¶ අනාපත්ති, සත්තස්වපි පකාසිතා;
ගහෙත්වා එකතො ද්වින්නං, තිණ්ණං වා භුඤ්ජතං තථා.
මුනිනානුපසම්පන්න-චාරිපත්තානිමන්තිතා ¶ ;
චතුත්ථෙ එකතො කත්වාපි, ගණභෙදො පකාසිතො.
නෙව සමයලද්ධානං, වසෙනපි හි සබ්බසො;
ගණභෙදො පනාපත්ති, වෙදිතබ්බා විභාවිනා.
භොජනානඤ්ච පඤ්චන්නං, වසෙන ගණභොජනෙ;
නත්ථෙව ච විසඞ්කෙතං, යාගුආදීසු තං සියා.
ගණභොජනසඤ්ඤිස්ස, භික්ඛුස්සාගණභොජනෙ;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
භොජනානි ච පඤ්චෙව, ඨපෙත්වා යාගුආදිසු;
අනාපත්තීති ඤාතබ්බා, නිච්චභත්තාදිකෙසුපි.
තථා උම්මත්තකාදීනං, සමුට්ඨානාදිනා පන;
ඉදං එළකලොමෙන, සදිසන්ති පකාසිතං.
ගණභොජනකථා.
බහූහි යො භික්ඛු මනුස්සකෙහි;
නිමන්තිතො පඤ්චහි භොජනෙහි;
හිත්වා සචෙ පුබ්බනිමන්තනාය;
විකප්පනං පඤ්චසු යස්ස කස්ස.
පච්ඡා නිමන්තිතං භත්තං, තථා උප්පටිපාටියා;
භුඤ්ජතො එකසිත්ථම්පි, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
භොජනානං තු පඤ්චන්නං, යෙන කෙන නිමන්තිතො;
තං ඨපෙත්වා සචෙ අඤ්ඤං, භොජනං පරිභුඤ්ජති.
තෙසමෙව ¶ ච පඤ්චන්නං, භොජනානං මහෙසිනා;
එතං පරම්පරං නාම, භොජනං පරිදීපිතං.
යත්ථ ඛීරං රසං වාපි, ආකිරන්ති සචෙ පන;
යෙන අජ්ඣොත්ථටං භත්තං, සබ්බමෙකරසං සියා.
කොටිතො පන පට්ඨාය, සංසට්ඨං පරිභුඤ්ජතො;
අනාපත්තීති නිද්දිට්ඨං, මහාපච්චරියං පන.
පරම්පරන්ති ¶ සඤ්ඤාය, අපරම්පරභොජනෙ;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, දුක්කටං පරිභුඤ්ජතො.
සකලෙනපි ගාමෙන, පූගෙන නිගමෙන වා;
නිමන්තිතස්ස වා නිච්ච-භත්තෙ දොසො න විජ්ජති.
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙනාදිනා සමා;
ක්රියාක්රියමිදං වුත්තං, භොජනඤ්චාවිකප්පනං.
පරම්පරභොජනකථා.
පූවා පහෙණකත්ථාය, පටියත්තා සචෙ පන;
පාථෙය්යත්ථාය මන්ථා වා, යෙ හි තත්ථ ච භික්ඛුනා.
ද්වත්තිපත්තා ගහෙතබ්බා, පූරා පූවෙහි සත්තුහි;
තතො චෙ උත්තරිං තස්ස, හොති පාචිත්ති ගණ්හතො.
ගහෙත්වා නික්ඛමන්තෙන, ‘‘ද්වත්තිපත්තා මයා ඉධ;
ගහිතා පන පූවා’’ති, භික්ඛුං දිස්වා වදෙ බුධො.
‘‘මා ඛො ත්වං පටිගණ්හා’’ති, අවදන්තස්ස දුක්කටං;
ගණ්හතොපි ච තං සුත්වා, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
ඌනකද්වත්තිපත්තෙසු, අතිරෙකොති සඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
යෙන ¶ තත්ථ තයො ලද්ධා, පත්තපූරා තතො පන;
ද්වෙ සඞ්ඝස්ස පදාතබ්බා, ද්වෙ චෙ එකො, න එකතො.
අපහෙණකපාථෙය්යං, අවසෙසම්පි වා තතො;
සන්තකං ඤාතකාදීනං, දෙන්තානම්පි තදූනකං.
ගණ්හතොපි අනාපත්ති, තථා උම්මත්තකාදිනො;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
කාණමාතුකථා.
අඤ්ඤෙන පන පඤ්චන්නං, භොජනානං පවාරිතො;
පාචිත්තිනතිරිත්තං චෙ, පුන භුඤ්ජති භොජනං.
අසනං ¶ භොජනඤ්චෙව, හත්ථපාසාභිහාරතා;
කායවාචාපටික්ඛෙපො, පඤ්චඞ්ගෙහි පවාරණා.
ඔදනො සත්තු කුම්මාසො, මච්ඡො මංසන්ති සබ්බසො;
නිප්පපඤ්චෙන නිද්දිට්ඨං, භොජනං පඤ්චධා මතං.
ඔදනො තත්ථ සත්තන්නං, ධඤ්ඤානං ඔදනො මතො;
භජ්ජිතානං තු ධඤ්ඤානං, චුණ්ණං ‘‘සත්තූ’’ති වුච්චති.
කුම්මාසො යවකුම්මාසො, මච්ඡො වුච්චති ඔදකො;
මංසම්පි කප්පියමංසං, අයමෙත්ථ විනිච්ඡයො.
සාලි වීහි යවො කඞ්ගු, වරකො ගොධුමො තථා;
කුද්රූසකොති සත්තෙතෙ, ධඤ්ඤා ධඤ්ඤෙන දෙසිතා.
සාමාකාදිතිණං සබ්බං, කුද්රූසෙනෙව දීපිතං;
නීවාරො සාලියං වුත්තො, වරකෙ වරකචොරකො.
සත්තන්නං පන ධඤ්ඤානං, ඔදනො යාගු වා පන;
අඞ්ගසම්පත්තියා යුත්තා, සඤ්ජනෙති පවාරණං.
හත්ථෙන ¶ ගහිතොකාසෙ, ඔධිං දස්සෙති යා පන;
යාගුසා ඉධ සබ්බාපි, ඔදනොති පවුච්චති.
අබ්භුණ්හා පන යා යාගු, උද්ධනොරොපිතා තනු;
සචෙ ඔධිං න දස්සෙති, න ජනෙති පවාරණං.
පුන සා සීතලීභූතා, ඝනභාවං ගතා සචෙ;
ඔධිං දස්සෙති සො පුබ්බෙ, තනුභාවො න රක්ඛති.
තක්කධඤ්ඤරසාදීනි, ආරොපෙත්වා බහූනිපි;
ඵලපණ්ණකළීරානි, පක්ඛිපිත්වාන තත්ථ ච.
තණ්ඩුලෙ මුට්ඨිමත්තෙපි, පක්ඛිපිත්වා පචන්ති චෙ;
ඔධිං පන ච දස්සෙති, සඤ්ජනෙති පවාරණං.
රසෙ ධඤ්ඤරසෙ ඛීරෙ, වාකිරිත්වාන ඔදනං;
‘‘යාගුං ගණ්හථ, යාගු’’න්ති, වත්වා දෙන්ති සචෙ පන.
කිඤ්චාපි තනුකා හොති, සඤ්ජනෙති පවාරණං;
තං පචිත්වා සචෙ දෙන්ති, යාගුසඞ්ගහිතා පන.
ඡුපන්ති ¶ මච්ඡමංසං වා, තනුකායපි යාගුයා;
සචෙ සාසපමත්තම්පි, පඤ්ඤායති පවාරණං.
මච්ඡමංසරසො සුද්ධො, සංසත්තො රසයාගු වා;
න චාකප්පියමංසං වා, සඤ්ජනෙති පවාරණං.
ඨපෙත්වා වුත්තධඤ්ඤානං, ඔදනං පන සබ්බසො;
වෙළුතණ්ඩුලකාදීනං, න පවාරෙති ඔදනො.
පුථුකා වා තතො තාහි, කතභත්තම්පි සත්තුපි;
සුද්ධා න පන පූවා වා, පවාරෙන්ති කදාචිපි.
ඛරපාකෙන භට්ඨානං, වීහීනං තණ්ඩුලෙ පන;
කොට්ටෙත්වා දෙන්ති තං චුණ්ණං, සත්තුසඞ්ගහිතං මතං.
භජ්ජිතානං ¶ තු වීහීනං, න පවාරෙන්ති තණ්ඩුලා;
තෙසං පන ච යං චුණ්ණං, තං ජනෙති පවාරණං.
ඛරපාකෙන භට්ඨානං, වීහීනං කුණ්ඩකම්පි ච;
සත්තුනං මොදකො වාපි, සඤ්ජනෙති පවාරණං.
සමපාකෙන භට්ඨානං, සුක්ඛානං ආතපෙන ච;
කුණ්ඩකං පන වීහීනං, න ජනෙති පවාරණං.
ලාජා වා පන තෙහෙව, කතභත්තම්පි සත්තු වා;
ඛජ්ජකං පන සුද්ධං වා, න ජනෙති පවාරණං.
පූරිතං මච්ඡමංසෙහි, තං ජනෙති පවාරණං;
යං කිඤ්චි භජ්ජිතං පිට්ඨං, න පවාරෙති සුද්ධකං.
යවෙහි කතකුම්මාසො, පවාරෙති, න චාපරො;
මච්ඡමංසෙසු වත්තබ්බං, පාකටත්තා න විජ්ජති.
ඛාදන්තො කප්පියං මංසං, නිසෙධෙති අකප්පියං;
න සො තෙන පවාරෙති, අවත්ථුත්තාති දීපිතං.
තථෙවාකප්පියං මංසං, ඛාදන්තො කප්පියං සචෙ;
නිසෙධෙති පවාරෙති, වත්ථුකත්තාති වණ්ණිතං.
මංසං පන ච ඛාදන්තො, කප්පියං වා අකප්පියං;
පවාරෙති නිසෙධෙති, කිඤ්චි කප්පියභොජනං.
සචෙ ¶ අකප්පියං මංසං, ඛාදන්තොව අකප්පියං;
නිසෙධං න පවාරෙති, තථා අඤ්ඤං අකප්පියං.
සචෙ අජ්ඣොහටං හොති, සිත්ථමෙකම්පි භික්ඛුනා;
පත්තෙ හත්ථෙ මුඛෙ වාපි, භොජනං පන විජ්ජති.
පවාරණපහොනං චෙ, පටික්ඛිපති භොජනං;
පවාරෙති සචෙ නත්ථි, න පවාරෙති කත්ථචි.
ගිලිත්වා ච මුඛෙ භත්තං, සෙසමාදාය ගච්ඡති;
අන්තරා ච නිසෙධෙන්තො, න පවාරෙති භොජනං.
මුඛෙ ¶ ච භත්තං ගිලිතඤ්ච හත්ථෙ;
භත්තං තු අඤ්ඤස්ස ච දාතුකාමො;
පත්තෙ ච භත්තං පුන දාතුකාමො;
පටික්ඛිපන්තො න පවාරිතො සො.
අසනස්ස උපච්ඡෙදා, න පවාරෙති සොති හි;
කථයන්ති මහාපඤ්ඤා, කාරණාකාරණඤ්ඤුනො.
ගණ්හතො පච්ඡිමං අඞ්ගං, දදතො පුරිමං පන;
උභින්නං අඩ්ඪතෙය්යං චෙ, විනා හත්ථං පසාරිතං.
තස්මිං අභිහටං ඨානෙ, පවාරණපහොනකං;
තාදිසං භුඤ්ජමානොව, නිසෙධෙති පවාරිතො.
හත්ථෙ ආධාරකෙ වාපි, පත්තං ඌරූසු වා ඨිතං;
ආහරිත්වා සචෙ භික්ඛු, ‘‘භත්තං ගණ්හා’’ති භාසති.
අනන්තරෙ නිසින්නොව, තං පටික්ඛිපතො පන;
අභිහාරස්ස චාභාවා, නත්ථි තස්ස පවාරණා.
භත්තපච්ඡිං පණාමෙත්වා, ඨපෙත්වා පුරතො ‘‘ඉදං;
ගණ්හාහී’’ති ච වුත්තෙපි, අයමෙව විනිච්ඡයො.
අනන්තරස්ස භික්ඛුස්ස, දීයමානෙ පනෙතරො;
පිදහන්තො සකං පත්තං, හත්ථෙහි න පවාරිතො.
කායෙනාභිහටං භත්තං, පටික්ඛිපති යො පන;
කායෙන වාපි වාචාය, හොති කස්ස පවාරණා.
එකො ¶ අභිහටෙ භත්තෙ, පවාරණභයා පන;
‘‘ආකිරාකිර කොට්ටෙත්වා, කොට්ටෙත්වා පූරයා’’ති ච.
සචෙ වදති තස්සාපි, න පනත්ථි පවාරණා;
ඉච්චෙවාහ මහාථෙරො, මහාපදුමනාමකො.
සමංසඤ්හි ¶ රසං නෙත්වා, ගණ්හථාති රසං වදෙ;
තං සුත්වා ච නිසෙධෙන්තො, නෙව හොති පවාරිතො.
‘‘ගණ්හ මච්ඡරසං සාරං, ගණ්හ මංසරස’’න්ති වා;
‘‘ඉදං ගණ්හා’’ති වා වුත්තෙ, පටික්ඛෙපෙ පවාරණා.
සචෙ මංසං විසුං කත්වා, ‘‘ගණ්හ මංසරස’’න්ති වා;
වදෙය්යත්ථි ච මංසං චෙ, පටික්ඛෙපෙ පවාරණා.
ඔදනෙන ච පුච්ඡන්තං, ‘‘මුහුත්තං ආගමෙහි’’ති;
ගහණත්ථං ඨපෙන්තස්ස, නෙව තස්ස පවාරණා.
කළීරපනසාදීහි, මිස්සකං මච්ඡමංසකං;
‘‘කළීරසූපකං ගණ්හ, පනසබ්යඤ්ජන’’න්ති වා.
වදන්ති චෙ පටික්ඛෙපෙ, නෙව හොති පවාරණා;
අපවාරණහෙතූනං, නාමෙන පන වුත්තතො.
‘‘මච්ඡසූප’’න්ති වා වුත්තෙ, ‘‘මංසසූප’’න්ති වා පන;
‘‘ඉදං ගණ්හා’’ති වා වුත්තෙ, හොතියෙව පවාරණා.
එසෙව ච නයො වුත්තො, ඤෙය්යො මංසකරම්බකෙ;
සබ්බෙසු මච්ඡමංසෙහි, මිස්සකෙසු අයං නයො.
භත්තසම්මිස්සිතං යාගුං, ආහරිත්වා සචෙ පන;
‘‘යාගුං ගණ්හා’’ති වුත්තස්මිං, න පවාරෙති වාරයං.
‘‘භත්තං ගණ්හා’’ති වුත්තෙ තු, පවාරෙති පටික්ඛිපං;
යෙන වාපුච්ඡිතො තස්ස, අත්ථිතායාති කාරණං.
‘‘යාගුමිස්සකං ගණ්හා’’ති, වුත්තෙ තත්ථ ච යාගු චෙ;
සමා බහුතරා වා සා, න පවාරෙති සො කිර.
මන්දා යාගු, බහුං භත්තං, සචෙ හොති පවාරණා;
ඉදං සබ්බත්ථ නිද්දිට්ඨං, කාරණං පන දුද්දසං.
රසං ¶ බහුරසෙ භත්තෙ, ඛීරං වා බහුඛීරකෙ;
ගණ්හථාති විසුං කත්වා, දෙති නත්ථි පවාරණා.
ගච්ඡන්තෙනෙව ¶ භොත්තබ්බං, ගච්ඡන්තො චෙ පවාරිතො;
භුඤ්ජිතබ්බං ඨිතෙනෙව, ඨත්වා යදි පවාරිතො.
උදකං වාපි පත්වා සො, සචෙ තිට්ඨති කද්දමං;
අතිරිත්තං තු කාරෙත්වා, භුඤ්ජිතබ්බං තතො පුන.
පීඨකෙ යො නිසීදිත්වා, පවාරෙති සචෙ පන;
ආසනං අවිචාලෙත්වා, භුඤ්ජිතබ්බං යථාසුඛං.
සචෙ මඤ්චෙ නිසීදිත්වා, පවාරෙති තතො පන;
ඉතො සංසරිතුං එත්තො, ඊසකම්පි න ලබ්භති.
තෙන මඤ්චෙන නං සද්ධිං, වට්ටතඤ්ඤත්ර නෙන්ති චෙ;
එවං සබ්බත්ථ ඤාතබ්බං, විඤ්ඤුනා විනයඤ්ඤුනා.
නිපජ්ජිත්වාව භොත්තබ්බං, නිපන්නො චෙ පවාරිතො;
වාරෙතුක්කුටිකො හුත්වා, භුඤ්ජිතබ්බං තථෙව ච.
අථාලමෙතං සබ්බන්ති, වත්තබ්බං තෙන භික්ඛුනා;
අතිරිත්තං කරොන්තෙන, ඔනමෙත්වාන භාජනං.
කප්පියං පන කාතබ්බං, න පත්තෙයෙව කෙවලං;
පච්ඡියං යදි වා කුණ්ඩෙ, කාතුං වට්ටති භාජනෙ.
පවාරිතානං අපවාරිතානං;
අඤ්ඤෙසමෙතං පන වට්ටතෙව;
යෙනාතිරිත්තං තු කතං ඨපෙත්වා;
තමෙව චෙකං පරිභුඤ්ජිතබ්බං.
කප්පියං පන කාරෙත්වා, භුඤ්ජන්තස්සෙව භික්ඛුනො;
බ්යඤ්ජනං වාපි යං කිඤ්චි, පත්තෙ තස්සාකිරන්ති චෙ.
අතිරිත්තං තු කාරෙත්වා, භුඤ්ජිතබ්බං තථා පුන;
යෙන තං අකතං යං වා, කාතබ්බං තෙන තං විසුං.
කතං ¶ අකප්පියාදීහි, අතිරිත්තං තු සත්තහි;
න ගිලානාතිරිත්තඤ්ච, තං හොතිනතිරිත්තකං.
යොපි ¶ පාතොව එකම්පි, සිත්ථං භුත්වා නිසීදති;
උපකට්ඨූපනීතම්පි, කාතුං ලභති කප්පියං.
ආහාරත්ථාය යාමාදි-කාලිකං පටිගණ්හතො;
අනාමිසං තමෙවස්ස, දුක්කටං පරිභුඤ්ජතො.
තථා අනතිරිත්තන්ති, සඤ්ඤිනො අතිරිත්තකෙ;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
අනාපත්තාතිරිත්තං තු, කාරාපෙත්වාන භුඤ්ජතො;
ගිලානස්සාතිරිත්තං වා, තථා උම්මත්තකාදිනො.
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා;
කප්පියාකරණඤ්චෙව, භොජනඤ්ච ක්රියාක්රියං.
පඨමපවාරණකථා.
යො පනානතිරිත්තෙන, පවාරෙය්ය පවාරිතං;
ජානං ආසාදනාපෙක්ඛො, භුත්තෙ පාචිත්ති තස්ස තු.
දුක්කටං අභිහාරෙ ච, ගහණෙ ඉතරස්ස හි;
අජ්ඣොහාරපයොගෙසු, සබ්බෙසුපි ච දුක්කටං.
භොජනස්සාවසානස්මිං, පාචිත්ති පරිදීපිතා;
අභිහාරකභික්ඛුස්ස, සබ්බං තස්සෙව දස්සිතං.
පවාරිතොති සඤ්ඤිස්ස, භික්ඛුස්මිං අපවාරිතෙ;
විමතිස්සුභයත්ථාපි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
අනාපත්තාතිරිත්තං වා, කාරාපෙත්වාව දෙති චෙ;
ගිලානස්සාවසෙසං වා, අඤ්ඤස්සත්ථාය දෙති වා.
සෙසං ¶ සබ්බමසෙසෙන, අනන්තරසමං මතං;
ඔමසවාදතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
දුතියපවාරණකථා.
ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා;
කිඤ්චි විකාලෙ යො පන භික්ඛු;
ඛාදති ¶ භුඤ්ජති වාපි ච තං;
සො ජිනවුත්තං දොසමුපෙති.
යමාමිසගතඤ්චෙත්ථ, වනමූලඵලාදිකං;
කාලිකෙස්වසම්මොහත්ථං, වෙදිතබ්බමිදං පන.
මූලං කන්දං මුළාලඤ්ච, මත්ථකං ඛන්ධකං තචං;
පත්තං පුප්ඵං ඵලං අට්ඨි, පිට්ඨං නිය්යාසමෙව ච.
මූලඛාදනීයාදීනං, මුඛමත්තනිදස්සනං;
භික්ඛූනං පාටවත්ථාය, නාමත්ථෙසු නිබොධථ.
මූලකං ඛාරකඤ්චෙව, වත්ථුලං තණ්ඩුලෙය්යකං;
තම්බකං ජජ්ඣරිකඤ්ච, චච්චු වජකලීපි ච.
මූලානි එවමාදීනං, සාකානං ආමිසෙ පන;
සඞ්ගහං ඉධ ගච්ඡන්ති, ආහාරත්ථං ඵරන්ති හි.
ඡඩ්ඩෙන්ති ජරට්ඨං ඡෙත්වා, යං තං වජකලිස්ස තු;
තං යාවජීවිකං වුත්තං, සෙසානං යාවකාලිකං.
හලිද්දි සිඞ්ගිවෙරඤ්ච, වචත්තං අතිවිසං වචං;
උසීරං භද්දමුත්තඤ්ච, තථා කටුකරොහිණී.
ඉච්චෙවමාදිකං අඤ්ඤං, පඤ්චමූලාදිකං බහු;
නානප්පකාරකං මූලං, විඤ්ඤෙය්යං යාවජීවිකං.
මසාලුපිණ්ඩලාදීනං ¶ , වල්ලීනං ආලුවස්ස ච;
කන්දො උප්පලජාතීනං, තථා පදුමජාතියා.
කදලීසිග්ගුතාලානං, මාලුවස්ස ච වෙළුයා;
සතාවරි කසෙරූනං, කන්දො අම්බාටකස්ස ච.
ඉච්චෙවමාදයො කන්දා;
දස්සිතා යාවකාලිකා;
ධොතො සො ආමිසෙ වුත්තො;
කන්දො යො ඛීරවල්ලියා.
අධොතො ලසුණඤ්චෙව, ඛීරකාකොලිආදයො;
කන්දා වාක්යපථාතීතා, විඤ්ඤෙය්යා යාවජීවිකා.
පුණ්ඩරීකමුළාලඤ්ච ¶ , මුළාලං පදුමස්ස ච;
එවමාදිමනෙකම්පි, මුළාලං යාවකාලිකං.
තාලහින්තාලකුන්තාල-නාළිකෙරාදිසම්භවං;
හලිද්දිසිඞ්ගිවෙරානං, මුළාලං යාවජීවිකං.
තාලහින්තාලකුන්තාල-කළීරො කෙතකස්ස ච;
කදලීනාළිකෙරානං, මත්ථකං මූලකස්ස ච.
ඛජ්ජුරෙරකවෙත්තානං, උච්ඡුවෙළුනළාදිනං;
සත්තන්නං පන ධඤ්ඤානං, කළීරො සාසපස්ස ච.
ඉච්චෙවමාදයොනෙකෙ, මත්ථකා යාවකාලිකා;
අඤ්ඤෙ හලිද්දිආදීනං, මත්ථකා යාවජීවිකා.
තාලකුන්තාලකාදීනං, ඡින්දිත්වා පාතිතො පන;
ගතො ජරට්ඨබුන්දො සො, සඞ්ගහං යාවජීවිකෙ.
ඛන්ධඛාදනීයං නාම, උච්ඡුඛන්ධො පකාසිතො;
සාලකල්යාණියා ඛන්ධො, තථා පථවියං ගතො.
එවමුප්පලජාතීනං, දණ්ඩකො යාවකාලිකො;
පණ්ණදණ්ඩුප්පලාදීනං, සබ්බො පදුමජාතියා.
යාවජීවිකසඞ්ඛාතා ¶ , කරමද්දාදිදණ්ඩකා;
තචෙසුච්ඡුතචොවෙකො, සරසො යාවකාලිකො.
මූලකං ඛාරකො චච්චු, තම්බකො තණ්ඩුලෙය්යකො;
වත්ථුලො චීනමුග්ගො ච, උම්මා වජකලී තථා.
ජජ්ඣරී කාසමද්දො ච, සෙල්ලු සිග්ගු ච නාළිකා;
වරුණො අග්ගිමන්ථො ච, ජීවන්තී සුනිසන්නකො.
රාජමාසො ච මාසො ච, නිප්ඵාවො මිගපුප්ඵිකා;
වණ්ටකො භූමිලොණීති, එවමාදිමනෙකකං.
පත්තඛාදනීයං නාම, කථිතං යාවකාලිකං;
ඉතරා ච මහාලොණි, දීපිතා යාවජීවිකා.
යාවකාලිකමිච්චෙව, කථිතං අම්බපල්ලවං;
නිම්බස්ස කුටජස්සාපි, පණ්ණං සුලසියාපි ච.
කප්පාසිකපටොලානං ¶ , තෙසං පුප්ඵඵලානි ච;
ඵණිජ්ජකජ්ජුකානඤ්ච, පණ්ණං තං යාවජීවිකං.
අට්ඨන්නං මූලකාදීනං, පුප්ඵං නිප්ඵාවකස්ස ච;
තථා පුප්ඵං කරීරස්ස, පුප්ඵං වරුණකස්ස ච.
පුප්ඵං කසෙරුකස්සාපි, ජීවන්තී සිග්ගුපුප්ඵකං;
පදුමුප්පලජාතීනං, පුප්ඵානං කණ්ණිකාපි ච.
නාළිකෙරස්ස තාලස්ස, තරුණං කෙතකස්ස ච;
ඉච්චෙවමාදිකං පුප්ඵ-මනෙකං යාවකාලිකං.
යාවකාලිකපුප්ඵානි, ඨපෙත්වා පන සෙසකං;
යාවජීවිකපුප්ඵන්ති, දීපයෙ සබ්බමෙව ච.
තිලකමකුලසාලමල්ලිකානං ¶ ;
කකුධකපිත්ථකකුන්දකළීනං;
කුරවකකරවීරපාටලීනං;
කුසුමමිදං පන යාවජීවිකං.
අම්බම්බාටකජම්බූනං, ඵලඤ්ච පනසස්ස ච;
මාතුලුඞ්ගකපිත්ථානං, ඵලං තින්තිණිකස්ස ච.
තාලස්ස නාළිකෙරස්ස, ඵලං ඛජ්ජූරියාපි ච;
ලබුජස්ස ච චොචස්ස, මොචස්ස මධුකස්ස ච.
බදරස්ස කරමද්දස්ස, ඵලං වාතිඞ්ගණස්ස ච;
කුම්භණ්ඩතිපුසානඤ්ච, ඵලං එළාලුකස්ස ච.
රාජායතනඵලං පුස්ස-ඵලං තිම්බරුකස්ස ච;
එවමාදිමනෙකම්පි, ඵලං තං යාවකාලිකං.
තිඵලං පිප්ඵලී ජාති-ඵලඤ්ච කටුකප්ඵලං;
ගොට්ඨඵලං බිලඞ්ගඤ්ච, තක්කොලමරිචානි ච.
එවමාදීනි වුත්තානි, අවුත්තානි ච පාළියං;
ඵලානි පන ගච්ඡන්ති, යාවජීවිකසඞ්ගහං.
පනසම්බාටකට්ඨීනි, සාලට්ඨි ලබුජට්ඨි ච;
චිඤ්චාබිම්බඵලට්ඨීනි, පොක්ඛරට්ඨි ච සබ්බසො.
ඛජ්ජූරිකෙතකාදීනං ¶ , තථා තාලඵලට්ඨි ච;
එවමාදීනි ගච්ඡන්ති, යාවකාලිකසඞ්ගහං.
පුන්නාගමධුකට්ඨීනි, සෙල්ලට්ඨි තිඵලට්ඨි ච;
එවමාදීනි අට්ඨීනි, නිද්දිට්ඨානි අනාමිසෙ.
සත්තන්නං පන ධඤ්ඤානං, අපරණ්ණානමෙව ච;
පිට්ඨං පනසසාලානං, ලබුජම්බාටකස්ස ච.
තාලපිට්ඨං ¶ තථා ධොතං, පිට්ඨං යං ඛීරවල්ලියා;
එවමාදිමනෙකම්පි, කථිතං යාවකාලිකං.
අධොතං තාලපිට්ඨඤ්ච, පිට්ඨං යං ඛීරවල්ලියා;
අස්සගන්ධාදිපිට්ඨඤ්ච, හොති තං යාවජීවිකං.
නිය්යාසො උච්ඡුනිබ්බත්තො, එකො සත්තාහකාලිකො;
අවසෙසො ච හිඞ්ගාදි, නිය්යාසො යාවජීවිකො.
මූලාදීසු මයා කිඤ්චි, මුඛමත්තං නිදස්සිතං;
එතස්සෙවානුසාරෙන, සෙසො ඤෙය්යො විභාවිනා.
‘‘භුඤ්ජිස්සාමි විකාලෙ’’ති, ආමිසං පටිගණ්හතො;
කාලෙ විකාලසඤ්ඤිස්ස, කාලෙ වෙමතිකස්ස ච.
දුක්කටං, කාලසඤ්ඤිස්ස, අනාපත්ති පකාසිතා;
ඉදං එළකලොමෙන, සමුට්ඨානාදිනා සමං.
විකාලභොජනකථා.
භොජනං සන්නිධිං කත්වා, ඛාදනං වාපි යො පන;
භුඤ්ජෙය්ය වාපි ඛාදෙය්ය, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
භික්ඛු යං සාමණෙරානං, පරිච්චජත්යනාලයො;
නිදහිත්වා සචෙ තස්ස, දෙන්ති තං පුන වට්ටති.
සයං පටිග්ගහෙත්වාන, අපරිච්චත්තමෙව යං;
දුතියෙ දිවසෙ තස්ස, නිහිතං තං න වට්ටති.
තතො අජ්ඣොහරන්තස්ස, එකසිත්ථම්පි භික්ඛුනො;
පාචිත්ති කථිතා සුද්ධා, සුද්ධචිත්තෙන තාදිනා.
අකප්පියෙසු ¶ මංසෙසු, මනුස්සස්සෙව මංසකෙ;
ථුල්ලච්චයෙන පාචිත්ති, දුක්කටෙන සහෙතරෙ.
යාමකාලිකසඞ්ඛාතං ¶ , පාචිත්ති පරිභුඤ්ජතො;
දුක්කටාපත්තියා සද්ධිං, ආහාරත්ථාය භුඤ්ජතො.
සචෙ පවාරිතො හුත්වා, අන්නං අනතිරිත්තකං;
භුඤ්ජතො පකතං තස්ස, හොති පාචිත්තියද්වයං.
ථුල්ලච්චයෙන සද්ධිං ද්වෙ, මංසෙ මානුසකෙ සියුං;
සෙසෙ අකප්පියෙ මංසෙ, දුක්කටෙන සහ ද්වයං.
යාමකාලිකසඞ්ඛාතං, භුඤ්ජතො සති පච්චයෙ;
සාමිසෙන මුඛෙන ද්වෙ, එකමෙව නිරාමිසං.
තමෙවජ්ඣොහරන්තස්ස, ආහාරත්ථාය කෙවලං;
ද්වීසු තෙසු විකප්පෙසු, දුක්කටං පන වඩ්ඪති.
විකාලෙ භුඤ්ජතො සුද්ධං, සන්නිධිපච්චයාපි ච;
විකාලභොජනා චෙව, හොති පාචිත්තියද්වයං.
මංසෙ ථුල්ලච්චයඤ්චෙව, දුක්කටම්පි ච වඩ්ඪති;
මනුස්සමංසෙ සෙසෙ ච, යථානුක්කමතො ද්වයං.
නත්ථෙවානතිරිත්තම්පි, විකාලෙ පරිභුඤ්ජතො;
දොසො සබ්බවිකප්පෙසු, භික්ඛුනො තන්නිමිත්තකො.
විකාලපච්චයා වාපි, න දොසො යාමකාලිකෙ;
සත්තාහකාලිකං යාව-ජීවිකං පටිගණ්හතො.
ආහාරස්සෙව අත්ථාය, ගහණෙ දුවිධස්ස තු;
අජ්ඣොහාරපයොගෙසු, දුක්කටං තු නිරාමිසෙ.
අථ ආමිසසංසට්ඨං, ගහෙත්වා ඨපිතං සචෙ;
පුන අජ්ඣොහරන්තස්ස, පාචිත්තෙව පකාසිතා.
කාලො යාමො ච සත්තාහං, ඉති කාලත්තයං ඉදං;
අතික්කමයතො දොසො, කාලං තං තං තු කාලිකං.
අත්තනා තීණි සම්භින්න-රසානි ඉතරානි හි;
සභාවමුපනෙතෙව, යාවකාලිකමත්තනො.
එවමෙව ¶ ¶ ච සෙසෙසු, කාලිකෙසු විනිද්දිසෙ;
ඉමෙසු පන සබ්බෙසු, කාලිකෙසු චතූස්වපි.
කාලිකද්වයමාදිම්හි, අන්තොවුත්ථඤ්ච සන්නිධි;
උභයම්පි න හොතෙව, පච්ඡිමං කාලිකද්වයං.
අකප්පියාය කුටියා, වුත්ථෙනන්තද්වයෙන තං;
ගහිතං තදහෙ වාපි, ද්වයං පුබ්බං න වට්ටති.
මුඛසන්නිධි නාමායං, අන්තොවුත්ථං න කප්පති;
ඉති වුත්තං දළ්හං කත්වා, මහාපච්චරියං පන.
න දොසො නිදහිත්වාපි, පඨමං කාලිකත්තයං;
තං තං සකං සකං කාල-මනතික්කම්ම භුඤ්ජතො.
තථා උම්මත්තකාදීනං, අනාපත්ති පකාසිතා;
සමමෙළකලොමෙන, සමුට්ඨානාදිනා ඉදං.
සන්නිධිකාරකථා.
භොජනානි පණීතානි, අගිලානො පනත්තනො;
අත්ථාය විඤ්ඤාපෙත්වාන, පාචිත්ති පරිභුඤ්ජතො.
‘‘සප්පිනා දෙහි භත්තං මෙ, සසප්පිං සප්පිමිස්සකං;
සප්පිභත්තඤ්ච දෙහී’’ති, විඤ්ඤාපෙන්තස්ස දුක්කටං.
විඤ්ඤාපෙත්වා තථා තං චෙ, දුක්කටං පටිගණ්හතො;
පුන අජ්ඣොහරන්තස්ස, පාචිත්ති පරියාපුතා.
සුද්ධානි සප්පිආදීනි, විඤ්ඤාපෙත්වාන භුඤ්ජතො;
සෙඛියෙසුපි විඤ්ඤත්ති, දුක්කටං පරිදීපයෙ.
තස්මා පණීතසංසට්ඨං, විඤ්ඤාපෙත්වාව භුඤ්ජතො;
සත්තධඤ්ඤමයං භත්තං, පාචිත්තියමුදීරයෙ.
සචෙ ¶ ‘‘ගොසප්පිනා මය්හං, දෙහි භත්ත’’න්ති යාචිතො;
අජියා සප්පිආදීහි, විසඞ්කෙතං දදාති චෙ.
‘‘සප්පිනා දෙහි’’ වුත්තො චෙ, නවනීතාදිකෙසුපි;
දෙති අඤ්ඤතරෙනස්ස, විසඞ්කෙතන්ති දීපිතං.
යෙන ¶ යෙන හි විඤ්ඤත්තං, තස්මිං මූලෙපි තස්ස වා;
ලද්ධෙපි පන තං ලද්ධං, හොතියෙව න අඤ්ඤථා.
ඨපෙත්වා සප්පිආදීනි, ආගතානි හි පාළියං;
අඤ්ඤෙහි විඤ්ඤාපෙන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
සබ්බෙහි සප්පිආදීහි, විඤ්ඤාපෙත්වාව එකතො;
භුඤ්ජතෙකරසං කත්වා, නව පාචිත්තියො මතා.
අකප්පියෙන වුත්තෙපි, සප්පිනා දෙති තෙන චෙ;
ගහණෙ පරිභොගෙපි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
ගිලානස්ස ගිලානොති, සඤ්ඤිනො විමතිස්ස වා;
දුක්කටං මුනිනා වුත්තං, අනාපත්ති පකාසිතා.
ගිලානකාලෙ විඤ්ඤත්ත-මගිලානස්ස භුඤ්ජතො;
ගිලානස්සාවසෙසං වා, ඤාතකාදීනමෙව වා.
ඉදං චතුසමුට්ඨානං, කායතො කායවාචතො;
කායචිත්තා තථා කාය-වාචාචිත්තත්තයාපි ච.
පණීතභොජනකථා.
අදින්නඤ්හි මුඛද්වාරං, ආහාරං ආහරෙය්ය යො;
දන්තපොනොදකං හිත්වා, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
හත්ථපාසොභිනීහාරො, මජ්ඣිමුච්චාරණක්ඛමො;
මනුස්සො වාමනුස්සො වා, දෙති කායාදිනා තිධා.
පටිග්ගණ්හාති ¶ තං භික්ඛු, දීයමානං සචෙ ද්විධා;
එවං පඤ්චඞ්ගසංයොගෙ, ගහණං තස්ස රූහති.
දායකො ගගනට්ඨො චෙ, භූමට්ඨො චෙතරො සියා;
භූමට්ඨස්ස ච සීසෙන, ගගනට්ඨස්ස දෙහිනො.
යමාසන්නතරං අඞ්ගං, ඔරිමන්තෙන තස්ස තු;
දාතුං වාපි ගහෙතුං වා, විනා හත්ථං පසාරිතං.
හත්ථපාසො මිනෙතබ්බො, නගට්ඨාදීස්වයං නයො;
එවරූපෙ පන ඨානෙ, ඨත්වා චෙ දෙති වට්ටති.
පක්ඛී ¶ වා මුඛතුණ්ඩෙන, හත්ථී සොණ්ඩාය වා පන;
සචෙ යං කිඤ්චි පුප්ඵං වා, ඵලං වා දෙති වට්ටති.
භත්තබ්යඤ්ජනපුණ්ණානි, භාජනානි බහූනිපි;
සීසෙනාදාය භික්ඛුස්ස, ගන්ත්වා කස්සචි සන්තිකං.
ඊසකං පන ඔනත්වා, ‘‘ගණ්හා’’ති යදි භාසති;
තෙන හත්ථං පසාරෙත්වා, හෙට්ඨිමං පන භාජනං.
පටිච්ඡිතබ්බං තං එක- දෙසෙනාපි ච භික්ඛුනා;
හොන්ති එත්තාවතා තානි, ගහිතානෙව සබ්බසො.
තතො පට්ඨාය තං සබ්බං, ඔරොපෙත්වා යථාසුඛං;
උග්ඝාටෙත්වා තතො ඉට්ඨං, ගහෙතුං පන වට්ටති.
පච්ඡිආදිම්හි වත්තබ්බ-මත්ථි කිං එකභාජනෙ;
කාජභත්තං හරන්තො චෙ, ඔනත්වා දෙති වට්ටති.
තිංසහත්ථො සියා වෙළු, අන්තෙසු ච දුවෙ ඝටා;
සප්පිනො, ගහිතෙකස්මිං, සබ්බං ගහිතමෙව තං.
බහුපත්තා ච මඤ්චෙ වා, පීඨෙ වා කටසාරකෙ;
ඨපිතා දායකො හත්ථ-පාසෙ ඨත්වාන දෙති චෙ.
පටිග්ගහණසඤ්ඤාය, මඤ්චාදීනි සචෙ පන;
නිසීදති ඵුසිත්වා යො, යඤ්ච පත්තෙසු දීයති.
ගහිතං ¶ තෙන තං සබ්බං, හොතියෙව න සංසයො;
පටිග්ගහෙස්සාමිච්චෙව, මඤ්චාදීනි සචෙ පන.
ගහිතං හොති තං සබ්බං, ආරුහිත්වා නිසීදති;
ආහච්ච කුච්ඡියා කුච්ඡිං, ඨිතා පත්තා හි භූමියං.
යං යං අඞ්ගුලියා වාපි, ඵුසිත්වා සූචියාපි වා;
නිසින්නො තත්ථ තත්ථෙව, දීයමානං තු වට්ටති.
කටසාරෙ මහන්තස්මිං, තථා හත්ථත්ථරාදිසු;
ගණ්හතො හත්ථපාසස්මිං, විජ්ජමානෙ තු වට්ටති.
තත්ථජාතකපණ්ණෙසු, ගහෙතුං න ච වට්ටති;
න පනෙතානි කායෙන, පටිබද්ධානි හොන්ති හි.
අසංහාරිමපාසාණෙ ¶ , ඵලකෙ වාපි තාදිසෙ;
ඛාණුබද්ධෙපි වා මඤ්චෙ, ගහණං නෙව රූහති.
තින්තිණිකාදිපණ්ණෙසු, භූමියං පත්ථටෙසු වා;
ධාරෙතුමසමත්ථත්තා, ගහණං න ච රූහති.
හත්ථපාසමතික්කම්ම, දීඝදණ්ඩෙන දෙති චෙ;
වත්තබ්බො භික්ඛුනාගන්ත්වා, දෙහීති පරිවෙසකො.
සචෙ පත්තෙ රජො හොති, ධොවිතබ්බො ජලෙ සති;
තස්මිං අසති පුඤ්ඡිත්වා, ගහෙතබ්බො අසෙසතො.
පිණ්ඩාය විචරන්තස්ස, රජං පතති චෙ පන;
භික්ඛා පටිග්ගහෙත්වාව, ගහෙතබ්බා විජානතා.
අප්පටිග්ගහිතෙ භික්ඛුං, ගණ්හතො පන දුක්කටං;
පටිග්ගහෙත්වානාපත්ති, පච්ඡා තං පරිභුඤ්ජතො.
‘‘පටිග්ගහෙත්වා දෙථා’’ති, වුත්තෙ තං වචනං පන;
අසුත්වානාදියිත්වා වා, දෙන්ති චෙ නත්ථි දුක්කටං.
පච්ඡා පටිග්ගහෙත්වාව, ගහෙතබ්බං විජානතා;
සචෙ රජං නිපාතෙති, මහාවාතො තතො තතො.
න ¶ සක්කා ච සියා භික්ඛං, ගහෙතුං යදි භික්ඛුනා;
අඤ්ඤස්ස දාතුකාමෙන, ගහෙතුං පන වට්ටති.
සාමණෙරස්ස තං දත්වා, දින්නං වා තෙන තං පුන;
තස්ස විස්සාසතො වාපි, භුඤ්ජිතුං පන වට්ටති.
භික්ඛාචාරෙ සචෙ භත්තං, සරජං දෙති භික්ඛුනො;
‘‘පටිග්ගහෙත්වා භික්ඛං ත්වං, ගණ්හ වා භුඤ්ජ වා’’ති ච.
වත්තබ්බො සො තථා තෙන, කත්තබ්බඤ්චෙව භික්ඛුනා;
රජං උපරි භත්තස්ස, තස්සුප්ලවති චෙ පන.
කඤ්ජිකං තු පවාහෙත්වා, භුඤ්ජිතබ්බං යථාසුඛං;
අන්තො පටිග්ගහෙතබ්බං, පවිට්ඨං තු සචෙ පන.
පතිතං සුක්ඛභත්තෙ චෙ, අපනීයාව තං රජං;
සුඛුමං චෙ සභත්තම්පි, භුඤ්ජිතබ්බං යථාසුඛං.
උළුඞ්කෙනාහරිත්වාපි ¶ , දෙන්තස්ස පඨමං පන;
ථෙවො උළුඞ්කතො පත්තෙ, සචෙ පතති වට්ටති.
භත්තෙ ආකිරමානෙ තු, චරුකෙන තතො පන;
මසි වා ඡාරිකා වාපි, සචෙ පතති භාජනෙ.
තස්ස චාභිහටත්තාපි, න දොසො උපලබ්භති;
අනන්තරස්ස භික්ඛුස්ස, දීයමානං තු පත්තතො.
උප්පභිත්වා සචෙ පත්තෙ, ඉතරස්ස ච භික්ඛුනො;
පතති වට්ටතෙවායං, පටිග්ගහිතමෙව තං.
පායාසස්ස ච පූරෙත්වා, පත්තං චෙ දෙන්ති භික්ඛුනො;
උණ්හත්තා පන තං හෙට්ඨා, ගහෙතුං න ච සක්කති.
වට්ටතීති ච නිද්දිට්ඨං, ගහෙතුං මුඛවට්ටියං;
න සක්කා චෙ ගහෙතබ්බො, තථා ආධාරකෙනපි.
සචෙ ¶ ආසනසාලායං, ගහෙත්වා පත්තමත්තනො;
නිද්දායති නිසින්නොව, දීයමානං න ජානති.
නෙවාහරියමානං වා, අප්පටිග්ගහිතමෙව තං;
ආභොගං පන කත්වා චෙ, නිසින්නො හොති වට්ටති.
සචෙ හත්ථෙන මුඤ්චිත්වා, පත්තං ආධාරකම්පි වා;
පෙල්ලෙත්වා පන පාදෙන, නිද්දායති හි වට්ටති.
පාදෙනාධාරකං අක්ක-මිත්වාපි පටිගණ්හතො;
ජාගරස්සාපි හොතෙව, ගහණස්මිං අනාදරො.
තස්මා තං න ච කාතබ්බං, භික්ඛුනා විනයඤ්ඤුනා;
යං දීයමානං පතති, ගහෙතුං තං තු වට්ටති.
භුඤ්ජන්තානඤ්ච දන්තා වා, ඛීයන්තිපි නඛාපි වා;
තථා පත්තස්ස වණ්ණො වා, අබ්බොහාරනයො අයං.
සත්ථකෙනුච්ඡුආදීනි, ඵාලෙන්තානං සචෙ මලං;
පඤ්ඤායති හි තං තෙසු, සියා නවසමුට්ඨිතං.
පටිග්ගහෙත්වා තං පච්ඡා, ඛාදිතබ්බං තු භික්ඛුනා;
න පඤ්ඤායති චෙ තස්මිං, මලං වට්ටති ඛාදිතුං.
පිසන්තානම්පි ¶ භෙසජ්ජං, කොට්ටෙන්තානම්පි වා තථා;
නිසදොදුක්ඛලාදීනං, ඛීයනෙපි අයං නයො.
භෙසජ්ජත්ථාය තාපෙත්වා, වාසිං ඛීරෙ ඛිපන්ති චෙ;
උට්ඨෙති නීලිකා තත්ථ, සත්ථකෙ විය නිච්ඡයො.
සචෙ ආමකතක්කෙ වා, ඛීරෙ වා පක්ඛිපන්ති තං;
සාමපාකනිමිත්තම්හා, න තු මුච්චති දුක්කටා.
පිණ්ඩාය විචරන්තස්ස, වස්සකාලෙසු භික්ඛුනො;
පත්තෙ පතති චෙ තොයං, කිලිට්ඨං කායවත්ථතො.
පච්ඡා පටිග්ගහෙත්වා තං, භුඤ්ජිතබ්බං යථාසුඛං;
එසෙව ච නයො වුත්තො, රුක්ඛමූලෙපි භුඤ්ජතො.
සත්තාහං ¶ පන වස්සන්තෙ, දෙවෙ සුද්ධං ජලං සචෙ;
අබ්භොකාසෙපි වා පත්තෙ, තොයං පතති වට්ටති.
ඔදනං පන දෙන්තෙන, සාමණෙරස්ස භික්ඛුනා;
දාතබ්බො අච්ඡුපන්තෙන, තස්ස පත්තගතොදනං.
පටිග්ගහෙත්වා වා පත්තං, දාතබ්බො තස්ස ඔදනො;
ඡුපිත්වා දෙති චෙ භත්තං, තං පනුග්ගහිතං සියා.
අඤ්ඤස්ස දාතුකාමෙන, පරිච්චත්තං සචෙ පන;
යාව හත්ථගතං තාව, පටිග්ගහිතමෙව තං.
‘‘ගණ්හා’’ති නිරපෙක්ඛොව, පත්තමාධාරකෙ ඨිතං;
සචෙ වදති පච්ඡා තං, පටිග්ගණ්හෙය්ය පණ්ඩිතො.
සාපෙක්ඛොයෙව යො පත්තං, ඨපෙත්වාධාරකෙ පන;
‘‘එත්තො පූවම්පි භත්තං වා, කිඤ්චි ගණ්හා’’ති භාසති.
සාමණෙරොපි තං භත්තං, ධොවිත්වා හත්ථමත්තනො;
අත්තපත්තගතං භත්තං, අඵුසිත්වා සචෙ පන.
පක්ඛිපන්තො සතක්ඛත්තුං, උද්ධරිත්වාපි ගණ්හතු;
තංපටිග්ගහණෙ කිච්චං, පුන තස්ස න විජ්ජති.
අත්තපත්තගතං භත්තං, ඵුසිත්වා යදි ගණ්හති;
පච්ඡා පටිග්ගහෙතබ්බං, සංසට්ඨත්තා පරෙන තං.
භික්ඛූනං ¶ යාගුආදීනං, පචනෙ භාජනෙ පන;
පක්ඛිපිත්වා ඨපෙන්තෙන, අඤ්ඤස්සත්ථාය ඔදනං.
භාජනුපරි හත්ථෙසු, සාමණෙරස්ස පක්ඛිපෙ;
පතිතං හත්ථතො තස්මිං, න කරොති අකප්පියං.
පරිච්චත්තඤ්හි තං එවං, අකත්වාකිරතෙව චෙ;
භුඤ්ජිතබ්බං තු තං කත්වා, පත්තං විය නිරාමිසං.
සචෙ යාගුකුටං පුණ්ණං, සාමණෙරො හි දුබ්බලො;
භික්ඛුං පටිග්ගහාපෙතුං, න සක්කොති හි තං පුන.
කුටස්ස ¶ ගීවං පත්තස්ස, ඨපෙත්වා මුඛවට්ටියං;
භික්ඛුනා උපනීතස්ස, ආවජ්ජෙති හි වට්ටති.
අථ වා භූමියංයෙව, හත්ථෙ භික්ඛු ඨපෙති චෙ;
ආරොපෙති පවට්ටෙත්වා, තත්ථ චෙ පන වට්ටති.
භත්තපච්ඡුච්ඡුභාරෙසු, අයමෙව විනිච්ඡයො;
ද්වෙ තයො සාමණෙරා වා, දෙන්ති චෙ ගහණූපගං.
භාරමෙකස්ස භික්ඛුස්ස, ගහෙතුං පන වට්ටති;
එකෙන වා තථා දින්නං, ගණ්හන්ති ද්වෙ තයොපි වා.
මඤ්චස්ස පාදෙ පීඨස්ස, පාදෙ තෙලඝටාදිකං;
ලග්ගෙන්ති තත්ථ භික්ඛුස්ස, වට්ටතෙව නිසීදිතුං.
අප්පටිග්ගහිතං හෙට්ඨා-මඤ්චෙ චෙ තෙලථාලකං;
සම්මුජ්ජන්තො ච ඝට්ටෙති, න පනුග්ගහිතං සියා.
පටිග්ගහිතසඤ්ඤාය, අප්පටිග්ගහිතං පන;
ගණ්හිත්වා පුන තං ඤත්වා, ඨපෙතුං තත්ථ වට්ටති.
විවරිත්වා සචෙ පුබ්බෙ, ඨපිතං පිහිතම්පි ච;
තථෙව තං ඨපෙතබ්බං, කත්තබ්බං න පනඤ්ඤථා.
බහි ඨපෙති චෙ තෙන, ඡුපිතබ්බං න තං පුන;
යදි ඡුපති චෙ ඤත්වා, තං පනුග්ගහිතං සියා.
පටිග්ගහිතතෙලස්මිං, උට්ඨෙති යදි කණ්ණකා;
සිඞ්ගීවෙරාදිකෙ මූලෙ, ඝනචුණ්ණම්පි වා තථා.
තංසමුට්ඨානතො ¶ සබ්බං, තඤ්ඤෙවාති පවුච්චති;
පටිග්ගහණකිච්චං තු, තස්මිං පුන න විජ්ජති.
තාලං වා නාළිකෙරං වා, ආරුළ්හො කොචි පුග්ගලො;
තත්රට්ඨො තාලපිණ්ඩිං සො, ඔතාරෙත්වාන රජ්ජුයා.
සචෙ ¶ වදති ‘‘ගණ්හා’’ති, න ගහෙතබ්බමෙව ච;
තමඤ්ඤො පන භූමට්ඨො, ගහෙත්වා දෙති වට්ටති.
ඡින්දිත්වා චෙ වතිං උච්ඡුං, ඵලං වා දෙති ගණ්හිතුං;
දණ්ඩකෙ අඵුසිත්වාව, නිග්ගතං පන වට්ටති.
සචෙ න පුථුලො හොති, පාකාරො අතිඋච්චකො;
අන්තොට්ඨිතබහිට්ඨානං, හත්ථපාසො පහොති චෙ.
උද්ධං හත්ථසතං ගන්ත්වා, සම්පත්තං පුන තං පන;
ගණ්හතො භික්ඛුනො දොසො, කොචි නෙවූපලබ්භති.
භික්ඛුනො සාමණෙරං තු, ඛන්ධෙන වහතො සචෙ;
ඵලං ගහෙත්වා තත්ථෙව, නිසින්නො දෙති වට්ටති.
අපරොපි වහන්තොව, භික්ඛුං යො කොචි පුග්ගලො;
ඵලං ඛන්ධෙ නිසින්නස්ස, භික්ඛුනො දෙති වට්ටති.
ගහෙත්වා ඵලිනිං සාඛං, ඡායත්ථං යදි ගච්ඡති;
පුන චිත්තෙ සමුප්පන්නෙ, ඛාදිතුං පන භික්ඛුනො.
සාඛං පටිග්ගහාපෙත්වා, ඵලං ඛාදති වට්ටති;
මක්ඛිකානං නිවාරත්ථං, ගහිතායප්යයං නයො.
කප්පියං පන කාරෙත්වා, පටිග්ගණ්හාති තං පුන;
භොත්තුකාමො සචෙ මූල-ගහණංයෙව වට්ටති.
මාතාපිතූනමත්ථාය, ගහෙත්වා සප්පිආදිකං;
ගච්ඡන්තො අන්තරාමග්ගෙ, යං ඉච්ඡති තතො පන.
තං සො පටිග්ගහාපෙත්වා, පරිභුඤ්ජති වට්ටති;
තං පටිග්ගහිතං මූල-ගහණංයෙව වට්ටති.
සාමණෙරස්ස පාථෙය්ය-තණ්ඩුලෙ භික්ඛු ගණ්හති;
භික්ඛුස්ස සාමණෙරොපි, ගහෙත්වා පන ගච්ඡති.
තණ්ඩුලෙසු ¶ හි ඛීණෙසු, අත්තනා ගහිතෙසු සො;
සචෙ යාගුං පචිත්වාන, තණ්ඩුලෙහිතරෙහිපි.
උභින්නං ¶ ද්වීසු පත්තෙසු, ආකිරිත්වා පනත්තනො;
යාගුං භික්ඛුස්ස තං දත්වා, සයං පිවති තස්ස චෙ.
සන්නිධිපච්චයා නෙව, න උග්ගහිතකාරණා;
සාමණෙරස්ස පීතත්තා, දොසො භික්ඛුස්ස විජ්ජති.
මාතාපිතූනමත්ථාය, තෙලාදිං හරතොපි ච;
සාඛං ඡායාදිඅත්ථාය, ඉමස්ස න විසෙසතා.
තස්මා හිස්ස විසෙසස්ස, චින්තෙතබ්බං තු කාරණං;
තස්ස සාලයභාවං තු, විසෙසං තක්කයාමහං.
තණ්ඩුලෙ පන ධොවිත්වා, නිච්චාලෙතුඤ්හි චෙලකො;
න සක්කොති සචෙ තෙ ච, තණ්ඩුලෙ භාජනම්පි ච.
පටිග්ගහෙත්වා ධොවිත්වා, ආරොපෙත්වා පනුද්ධනං;
භික්ඛුනාග්ගි න කාතබ්බො, විවරිත්වාපි පක්කතා.
ඤාතබ්බා පක්කකාලස්මිං, ඔරොපෙත්වා යථාසුඛං;
භුඤ්ජිතබ්බං, න පච්ඡස්ස, පටිග්ගහණකාරණං.
ආරොපෙත්වා සචෙ භික්ඛු, උද්ධනං සුද්ධභාජනං;
උදකං යාගුඅත්ථාය, තාපෙති යදි වට්ටති.
තත්තෙ පනුදකෙ කොචි, චෙ පක්ඛිපති තණ්ඩුලෙ;
තතො පට්ඨාය තෙනග්ගි, න කාතබ්බොව භික්ඛුනා.
පටිග්ගහෙත්වා තං යාගුං, පාතුං වට්ටති භික්ඛුනො;
සචෙ පචති පච්ඡා තං, සාමපාකා න මුච්චති.
තත්ථජාතඵලං කිඤ්චි, සහ චාලෙති වල්ලියා;
තස්සෙව ච තතො ලද්ධං, ඵලං කිඤ්චි න වට්ටති.
ඵලරුක්ඛං පරාමට්ඨුං, තමපස්සයිතුම්පි වා;
කණ්ටකෙ බන්ධිතුං වාපි, භික්ඛුනො කිර වට්ටති.
සණ්ඩාසෙන ¶ ච දීඝෙන, ගහෙත්වා ථාලකං පන;
පචතො භික්ඛුනො තෙලං, භස්මං පතති තත්ථ චෙ.
අමුඤ්චන්තෙන ¶ හත්ථෙන, පචිත්වා තෙලථාලකං;
ඔතාරෙත්වාව තං පච්ඡා, පටිග්ගණ්හෙය්ය වට්ටති.
පටිග්ගහෙත්වා අඞ්ගාරෙ, තානි දාරූනි වා පන;
ඨපිතානි සචෙ හොන්ති, පුබ්බගාහොව වට්ටති.
උච්ඡුං ඛාදති චෙ භික්ඛු, සාමණෙරොපි ඉච්ඡති;
‘‘ඡින්දිත්වා ත්වමිතො ගණ්හ’’, ඉති වුත්තො ච ගණ්හති.
නත්ථෙව අවසෙසස්ස, පටිග්ගහණකාරණං;
ඛාදතො ගුළපිණ්ඩම්පි, අයමෙව විනිච්ඡයො.
කාතුං සාගරතොයෙන, ලොණකිච්චං තු වට්ටති;
යාවජීවිකසඞ්ඛාතං, තොයත්තා න තු ගච්ඡති.
ඉදං කාලවිනිම්මුත්තං, උදකං පරිදීපිතං;
නිබ්බානං විය නිබ්බාන-කුසලෙන මහෙසිනා.
උදකෙන සමා වුත්තා, හිමස්ස කරකාපි ච;
කූපාදීසු ජලං පාතුං, බහලම්පි ච වට්ටති.
ඛෙත්තෙසු කසිතට්ඨානෙ, බහලං තං න වට්ටති;
සන්දිත්වා යදි තං ගන්ත්වා, නදිං පූරෙති වට්ටති.
සොබ්භෙසු කකුධාදීනං, ජලෙ පුප්ඵසමාකුලෙ;
න ඤායති රසො තෙසං, න පටිග්ගහණකාරණං.
සරෙණුකානි පුප්ඵානි, පානීයස්ස ඝටෙ පන;
පක්ඛිත්තානි සචෙ හොන්ති, පටිග්ගණ්හෙය්ය තං පන.
පටිග්ගහෙත්වා දෙය්යානි, වාසපුප්ඵානි තත්ථ වා;
කමල්ලිකාසු දින්නාසු, අබ්බොහාරොති වට්ටති.
අප්පටිග්ගහිතස්සෙව ¶ , දන්තකට්ඨස්ස යො රසො;
අජානන්තස්ස පාචිත්ති, සො චෙ විසති ඛාදතො.
සරීරට්ඨෙසු භූතෙසු, කිං වට්ටති? න වට්ටති?
කප්පාකප්පියමංසානං, ඛීරං සබ්බම්පි වට්ටති.
කණ්ණක්ඛිගූථකො දන්ත- මලං මුත්තං කරීසකං;
සෙම්හං සිඞ්ඝාණිකා ඛෙළො, අස්සු ලොණන්ති වට්ටති.
යං ¶ පනෙත්ථ සකට්ඨානා, චවිත්වා පතිතං සියා;
පත්තෙ වා පන හත්ථෙ වා, පටිග්ගණ්හෙය්ය තං පුන.
අඞ්ගලග්ගමවිච්ඡන්නං, පටිග්ගහිතමෙව තං;
උණ්හයාගුං පිවන්තස්ස, සෙදො හත්ථෙසු ජායති.
පිණ්ඩාය විචරන්තස්ස, සෙදො හත්ථානුසාරතො;
ඔරොහති සචෙ පත්තං, න පටිග්ගහණකාරණං.
සාමං ගහෙත්වා චත්තාරි, විකටානි නදායකෙ;
සප්පදට්ඨක්ඛණෙයෙව, න දොසො පරිභුඤ්ජතො.
පථවිං මත්තිකත්ථාය, ඛණිතුං ඡින්දිතුම්පි වා;
තරුම්පි ඡාරිකත්ථාය, භික්ඛුනො පන වට්ටති.
අච්ඡෙදගාහනිරපෙක්ඛනිසජ්ජතො ච;
සික්ඛප්පහානමරණෙහි ච ලිඞ්ගභෙදා;
දානෙන තස්ස ච පරස්ස අභික්ඛුකස්ස;
සබ්බං පටිග්ගහණමෙති විනාසමෙවං.
දුරූපචිණ්ණෙ නිද්දිට්ඨං, ගහණුග්ගහිතස්සපි;
අන්තොවුත්ථෙ සයංපක්කෙ, අන්තොපක්කෙ ච දුක්කටං.
පටිග්ගහිතකෙ තස්මිං, අප්පටිග්ගහිතසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
පටිග්ගහිතසඤ්ඤිස්ස ¶ , දන්තපොනොදකෙසුපි;
න දොසෙළකලොමෙන, සමුට්ඨානාදයො සමා.
නවමජ්ඣිමථෙරභික්ඛුනීනං;
අවිසෙසෙන යතිච්ඡිතබ්බකො;
සකලො අසමාසතොව මයා;
කථිතො එත්ථ විනිච්ඡයො තතො.
දන්තපොනකථා.
භොජනවග්ගො චතුත්ථො.
යං ¶ කිඤ්චිචෙලකාදීනං, තිත්ථියානං පනාමිසං;
දෙන්තස්සෙකපයොගෙන, එකං පාචිත්තියං සියා.
විච්ඡින්දිත්වාන දෙන්තස්ස, පයොගගණනාවසා;
හොන්ති පාචිත්තියො තස්ස, තිකපාචිත්තියං සියා.
උදකං දන්තපොනං වා, දෙන්තස්ස ච අතිත්ථියෙ;
තිත්ථියොති ච සඤ්ඤිස්ස, දුක්කටං විමතිස්ස ච.
දාපෙන්තස්ස පනඤ්ඤෙන, සාමණෙරාදිකෙන වා;
නික්ඛිත්තභාජනෙ තෙසං, දෙන්තස්ස බහිලෙපනං.
ඨපෙත්වා භොජනං තෙසං, සන්තිකෙ ‘‘ගණ්හථා’’ති ච;
වදන්තස්ස අනාපත්ති, සමුට්ඨානෙළකූපමං.
අචෙලකකථා.
දාපෙත්වා වා අදාපෙත්වා, භික්ඛු යං කිඤ්චි ආමිසං;
කත්තුකාමො සචෙ සද්ධිං, හසනාදීනි ඉත්ථියා.
උය්යොජෙති ¶ හි ‘‘ගච්ඡා’’ති, වත්වා තප්පච්චයා පන;
තස්සුය්යොජනමත්තස්මිං, දුක්කටං පඨමෙන ච.
පාදෙනස්සුපචාරස්මිං, අතික්කන්තෙ ච දුක්කටං;
දුතියෙනස්ස පාචිත්ති, සීමාතික්කමනෙ පන.
දස්සනෙ උපචාරස්ස, හත්ථා ද්වාදස දෙසිතා;
පමාණං සවනෙ චෙවං, අජ්ඣොකාසෙ න චෙතරෙ.
භික්ඛුස්මිං තිකපාචිත්ති, ඉතරෙ තිකදුක්කටං;
උභින්නං දුක්කටං වුත්තං, කලිසාසනරොපනෙ.
උය්යොජෙන්තස්ස කිච්චෙන, න දොසුම්මත්තකාදිනො;
අදින්නාදානතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
උය්යොජනකථා.
ඛුද්දකෙ පිට්ඨිවංසං යො, අතික්කම්ම නිසීදති;
සභොජනෙ කුලෙ තස්ස, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
හත්ථපාසං ¶ අතික්කම්ම, පිට්ඨිසඞ්ඝාටකස්ස ච;
සයනස්ස පනාසන්නෙ, ඨානෙ දොසො මහල්ලකෙ.
අසයනිඝරෙ තස්ස, සයනිඝරසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
නිසීදන්තස්සනාපත්ති, භික්ඛුස්ස දුතියෙ සති;
වීතරාගෙසු වා තෙසු, නික්ඛන්තෙසු උභොසු වා.
නිසින්නස්සානතික්කම්ම, පදෙසං වුත්තලක්ඛණං;
සමුට්ඨානාදයො තුල්යා, පඨමන්තිමවත්ථුනා.
සභොජනකථා.
චතුත්ථෙ ¶ පඤ්චමෙ චෙව, වත්තබ්බං නත්ථි කිඤ්චිපි;
වත්තබ්බං යඤ්ච තං සබ්බං, වුත්තං අනියතද්වයෙ.
සමුට්ඨානං පනෙතෙසං, අනන්තරසමං මතං;
අයමෙව විසෙසොති, තෙසමෙසඤ්ච දීපිතො.
රහොපටිච්ඡන්නරහොනිසජ්ජකථා.
භොජනානං තු පඤ්චන්නං, වුත්තො අඤ්ඤතරෙන යො;
සන්තං භික්ඛුමනාපුච්ඡා, ආපජ්ජෙය්ය කුලෙසු චෙ.
චාරිත්තං තස්ස පාචිත්ති, අඤ්ඤත්ර සමයා සියා;
ඨපෙත්වා සමයං භික්ඛු, දුවිධං වුත්තලක්ඛණං.
අවීතිවත්තෙ මජ්ඣණ්හෙ, ඝරමඤ්ඤස්ස ගච්ඡති;
ඝරූපචාරොක්කමනෙ, පඨමෙන හි දුක්කටං.
අතික්කන්තෙ ඝරුම්මාරෙ, අපරම්පි ච දුක්කටං;
දුතියෙන ච පාදෙන, පාචිත්ති සමතික්කමෙ.
ඨිතට්ඨානෙ සචෙ භික්ඛුං, ඔලොකෙත්වා න පස්සති;
‘‘අසන්ත’’න්ති අනාපුච්ඡා, පවිට්ඨො නාම වුච්චති.
සචෙ දූරෙ ඨිතො හොති, අසන්තො නාම භික්ඛු සො;
නත්ථි ආරොචනෙ කිච්චං, ගවෙසිත්වා ඉතො චිතො.
න ¶ දොසො සමයෙ සන්තං, ආපුච්ඡිත්වා ච ගච්ඡතො;
භික්ඛුං ඝරෙන මග්ගො චෙ, ආරාමං ගච්ඡතොපි ච.
තිත්ථියානම්පි සෙය්යං වා, තථා භික්ඛුනුපස්සයං;
ආපදාසනසාලං වා, භත්තියස්ස ඝරම්පි වා.
ඉදං පන සමුට්ඨානං, කථිනෙන සමං මතං;
ක්රියාක්රියමචිත්තඤ්ච, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
චාරිත්තකථා.
සබ්බාපි ¶ සාදිතබ්බාව, චතුමාසපවාරණා;
භික්ඛුනා අගිලානෙන, පුන නිච්චපවාරණා.
‘‘විඤ්ඤාපෙස්සාමි රොගස්මිං, සති මෙ පච්චයෙ’’ති ච;
න පටික්ඛිපිතබ්බා සා, ‘‘රොගො දානි න මෙ’’ති ච.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, දුක්කටං නතතුත්තරිං;
තතුත්තරින්ති සඤ්ඤිස්ස, තත්ථ වෙමතිකස්ස ච.
නතතුත්තරිසඤ්ඤිස්ස, යෙහි යෙන පවාරිතො;
තතො අඤ්ඤෙහි වා භිය්යො, ආචික්ඛිත්වා යථාතථං.
විඤ්ඤාපෙන්තස්ස භික්ඛුස්ස, අඤ්ඤස්සත්ථාය වා පන;
ඤාතකානමනාපත්ති, අත්තනො වා ධනෙනපි.
තථා උම්මත්තකාදීනං, අනාපත්ති පකාසිතා;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
භෙසජ්ජකථා.
උය්යුත්තං භික්ඛුනො සෙනං, දස්සනත්ථාය ගච්ඡතො;
අඤ්ඤත්ර පච්චයා තස්ස, දුක්කටං තු පදෙ පදෙ.
දස්සනස්සුපචාරස්මිං, ඨත්වා පාචිත්ති පස්සතො;
උපචාරං විමුඤ්චිත්වා, පස්සන්තස්ස පයොගතො.
ආරොහා පන චත්තාරො, ද්වෙ ද්වෙ තංපාදරක්ඛකා;
එවං ද්වාදසපොසො ච, එකො හත්ථීති වුච්චති.
ද්වෙපාදරක්ඛා ¶ ආරොහො, එකො තිපුරිසොහයො;
එකො සාරථි යොධෙකො, ආණිරක්ඛා දුවෙ ජනා.
චතුපොසො රථො වුත්තො, චතුසච්චවිභාවිනා;
චත්තාරො පදහත්ථා ච, පුරිසා පත්තීති වුච්චති.
වුත්තලක්ඛණසම්පන්නා ¶ , අයං පච්ඡිමකොටියා;
චතුරඞ්ගසමායුත්තා, සෙනා නාම පවුච්චති.
හත්ථිආදීසු එකෙකං, දස්සනත්ථාය ගච්ඡතො;
අනුය්යුත්තෙපි උය්යුත්ත-සඤ්ඤිස්සාපි ච දුක්කටං.
අත්තනො ච ඨිතොකාසං, සම්පත්තං පන පස්සති;
ආපදාසු අනාපත්ති, තථාරූපෙ ච පච්චයෙ.
උය්යුත්තකථා.
චතුත්ථෙ දිවසෙ අත්ථ-ඞ්ගතෙ සූරියෙ අරොගවා;
සචෙ තිට්ඨතු සෙනාය, නිසීදතු නිපජ්ජතු.
ආකාසෙ ඉද්ධියා සෙය්යං, පකප්පෙතු ච ඉද්ධිමා;
හොතෙව තස්ස පාචිත්ති, තිකපාචිත්තියං සියා.
ඌනකෙ ච තිරත්තස්මිං, අතිරෙකොති සඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
පුරාරුණාව නික්ඛම්ම, තතියාය ච රත්තියා;
න දොසො පුන වසන්තස්ස, ගිලානස්සාපදාසුපි.
සෙනාවාසකථා.
උය්යොධිකං බලග්ගං වා, සෙනාබ්යූහම්පි වා පන;
දස්සනත්ථායනීකං වා, හොති පාචිත්ති ගච්ඡතො.
පුරිමෙ පන යො වුත්තො, ‘‘හත්ථී ද්වාදසපොරිසො’’;
ඉති තෙන තයො හත්ථී, ‘‘හත්ථානීක’’න්ති දීපිතං.
සෙසෙසුපි ¶ ච එසෙව, නයො ඤෙය්යො විභාවිනා;
තිණ්ණමෙළකලොමෙන, සමුට්ඨානාදයො සමා.
උය්යොධිකකථා.
අචෙළකවග්ගො පඤ්චමො.
පිට්ඨාදීහි ¶ කතං මජ්ජං, සුරා නාමාති වුච්චති;
පුප්ඵාදීහි කතො සබ්බො, ආසවො හොති මෙරයං.
බීජතො පන පට්ඨාය, පිවන්තස්සුභයම්පි ච;
පයොගෙ ච පයොගෙ ච, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, අමජ්ජෙ මජ්ජසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අමජ්ජං මජ්ජවණ්ණඤ්ච, මජ්ජගන්ධරසම්පි ච;
අරිට්ඨං ලොණසොවීරං, සුත්තකං පිවතොපි ච.
වාසගාහාපනත්ථාය, පක්ඛිපිත්වාන ඊසකං;
සූපාදීනං තු පාකෙපි, අනාපත්ති පකාසිතා.
හොතෙළකසමුට්ඨානං, අචිත්තං වත්ථුජානනා;
ඉදඤ්චාකුසලෙනෙව, පානතො ලොකවජ්ජකං.
සුරාපානකථා.
යෙන කෙනචි අඞ්ගෙන, හසාධිප්පායිනො පන;
ඵුසතො උපසම්පන්නං, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
සබ්බත්ථ දුක්කටං කාය-පටිබද්ධාදිකෙ නයෙ;
තථෙවානුපසම්පන්නෙ, දීපිතං තිකදුක්කටං.
එත්ථ ¶ චානුපසම්පන්න-ට්ඨානෙ තිට්ඨති භික්ඛුනී;
ඛිඩ්ඩාධිප්පායිනො තම්පි, ඵුසන්තස්ස ච දුක්කටං.
අනාපත්ති නහසාධි-ප්පායස්ස ඵුසතො පරං;
සති කිච්චෙ ඵුසන්තස්ස, තථා උම්මත්තකාදිනො.
අඞ්ගුලිපතොදකකථා.
ජලෙ නිමුජ්ජනාදීන-මත්ථාය පන කෙවලං;
පදවාරෙසු සබ්බෙසු, ඔතරන්තස්ස දුක්කටං.
කීළාපෙක්ඛො සචෙ හුත්වා, ජලෙ උපරිගොප්ඵකෙ;
නිමුජ්ජෙය්යපි වා භික්ඛු, උම්මුජ්ජෙය්ය තරෙය්ය වා.
පයොගෙ ¶ ච පයොගෙ ච, තස්ස පාචිත්තියං සියා;
අන්තොයෙවොදකෙ තස්ස, නිමුජ්ජිත්වාන ගච්ඡතො.
හත්ථපාදපයොගෙහි, පාචිත්තිං පරිදීපයෙ;
හත්ථෙහෙව තරන්තස්ස, හත්ථවාරෙහි කාරයෙ.
යෙන යෙන පනඞ්ගෙන, භික්ඛුනො තරතො ජලං;
තස්ස තස්ස පයොගෙන, පාචිත්තිං පරිදීපයෙ.
තරුතො තීරතො වාපි, පාචිත්ති පතතො ජලෙ;
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, තථෙව තිකදුක්කටං.
පාජෙන්තොපි සචෙ නාවං, අරිත්තෙන ඵියෙන වා;
උස්සාරෙන්තොපි තීරෙ වා, නාවං කීළති දුක්කටං.
හත්ථෙන වාපි පාදෙන, කට්ඨෙන කථලාය වා;
උදකං නීහරන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
උදකං කඤ්ජිකං වාපි, චික්ඛල්ලං වාපි වික්ඛිපං;
කීළන්තස්සාපි භික්ඛුස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
විගාහිත්වා ¶ ජලං කිච්චෙ, සති නිම්මුජ්ජනාදිකං;
කරොන්තස්ස අනාපත්ති, තථා පාරඤ්ච ගච්ඡතො.
සමුට්ඨානාදයො තුල්යා, පඨමන්තිමවත්ථුනා;
අනන්තරස්සිමස්සාපි, නත්ථි කාචි විසෙසතා.
හසධම්මකථා.
වුච්චමානො සචෙ භික්ඛු, පඤ්ඤත්තෙනෙව භික්ඛුනා;
අකත්තුකාමතායස්ස, වචනං ධම්මමෙව වා.
යො අසික්ඛිතුකාමොව, න කරොති පනාදරං;
තස්සානාදරියෙ තස්මිං, පාචිත්තියමුදීරයෙ.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, තිකාතීතෙන සත්ථුනා;
තථෙවානුපසම්පන්නා-නාදරෙ තිකදුක්කටං.
සුත්තෙනෙවාභිධම්මෙන, අපඤ්ඤත්තෙන භික්ඛුනා;
දුක්කටං සාමණෙරෙන, වුත්තස්ස උභයෙනපි.
‘‘ආචරියානමයං ¶ ගාහො, අම්හාකං තු පවෙණියා;
ආගතො’’ති භණන්තස්ස, න දොසුම්මත්තකාදිනො.
එත්ථ නෙව ගහෙතබ්බො, ගාරය්හාචරියුග්ගහො;
ඔමසවාදතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
අනාදරියකථා.
භයසඤ්ජනනත්ථාය, රූපාදිං උපසංහරෙ;
භයානකං කථං වාපි, කථෙය්ය පරසන්තිකෙ.
දිස්වා වා පන තං සුත්වා, මා වා භායතු, භායතු;
ඉතරස්ස තු භික්ඛුස්ස, හොති පාචිත්ති තඞ්ඛණෙ.
තිකපාචිත්තියං ¶ වුත්තං, තථෙව තිකදුක්කටං;
සාමණෙරං ගහට්ඨං වා, භිංසාපෙන්තස්ස භික්ඛුනො.
නභිංසාපෙතුකාමස්ස, අනාපත්තාදිකම්මිනො;
සමුට්ඨානාදි සබ්බම්පි, අනන්තරසමං මතං.
භිංසාපනකථා.
ජොතිං තප්පෙතුකාමො චෙ, ජලාපෙය්ය ජලෙය්ය වා;
ඨපෙත්වා හොති පාචිත්ති, තථාරූපං තු පච්චයං.
සයං සමාදහන්තස්ස, යාව ජාලා න ජායති;
තාව සබ්බපයොගෙසු, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
ජාලුට්ඨානෙ පනාපත්ති, පාචිත්ති පරිදීපිතා;
ජාලාපෙන්තස්ස අඤ්ඤෙන, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
ගිලානස්ස ගිලානොති, සඤ්ඤිස්ස විමතිස්ස වා;
අලාතං උක්ඛිපන්තස්ස, අවිජ්ඣාතං තු දුක්කටං.
විජ්ඣාතං තුජ්ජලන්තස්ස, යථාවත්ථුකතා මතා;
අනාපත්ති ගිලානස්ස, කතං අඤ්ඤෙන වා පන.
විසිබ්බෙන්තස්ස අඞ්ගාරං, පදීපුජ්ජාලනාදිකෙ;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
ජොතිසමාදහනකථා.
අපුණ්ණෙ ¶ අද්ධමාසස්මිං, දෙසෙ චෙ මජ්ඣිමෙ පන;
‘‘න්හායිස්සාමී’’ති චුණ්ණං වා, මත්තිකං වාපි ගොමයං.
අභිසඞ්ඛරතො සබ්බ-පයොගෙසුපි දුක්කටං;
න්හානස්ස පරියොසානෙ, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො.
අතිරෙකද්ධමාසූන-සඤ්ඤිනො ¶ විමතිස්ස වා;
දුක්කටං අතිරෙකද්ධ- මාසෙ ච සමයෙසු ච.
න්හායන්තස්ස අනාපත්ති, නදීපාරම්පි ගච්ඡතො;
වාලිකං උක්කිරිත්වාන, කතාවාටෙසු වා තථා.
පච්චන්තිමෙපි වා දෙසෙ, සබ්බෙසං ආපදාසුපි;
ඉදමෙළකලොමෙන, සමුට්ඨානාදිනා සමං.
න්හානකථා.
චීවරං යං නිවාසෙතුං, සක්කා පාරුපිතුම්පි වා;
ඡන්නමඤ්ඤතරං භික්ඛු, රජිත්වා යත්ථ කත්ථචි.
පදෙසෙ කංසනීලෙන, පත්තනීලෙන වා පන;
යෙන කෙනචි කාළෙන, කද්දමෙනපි වා තථා.
මඞ්ගුලස්ස මයූරස්ස, පිට්ඨිඅක්ඛිප්පමාණකං;
අකත්වා කප්පියං බින්දුං, පාචිත්ති පරිභුඤ්ජතො.
පාළිකණ්ණිකකප්පො වා, න ච වට්ටති කත්ථචි;
එකං වාපි අනෙකං වා, බින්දු වට්ටති වට්ටකං.
ආදින්නෙපි අනාදින්න-සඤ්ඤිනො විමතිස්ස ච;
දුක්කටං මුනිනා වුත්තං, අනාපත්ති පකාසිතා.
කප්පෙ නට්ඨෙපි වා සද්ධිං, තෙන සංසිබ්බිතෙසු වා;
ක්රියාක්රියමිදං වුත්තං, සමුට්ඨානෙළකූපමං.
දුබ්බණ්ණකරණකථා.
විකප්පනා දුවෙ වුත්තා, සම්මුඛාසම්මුඛාතිපි;
සම්මුඛාය විකප්පෙන්තො, භික්ඛුස්සෙකස්ස සන්තිකෙ.
එකත්තං ¶ ¶ බහුභාවං වා, දූරසන්තිකතම්පි වා;
චීවරානං තු ජානිත්වා, යථාවචනයොගතො.
‘‘ඉමාහං චීවරං තුය්හං, විකප්පෙමී’’ති නිද්දිසෙ;
කප්පතෙත්තාවතා කාමං, නිධෙතුං, න ච කප්පති.
පරිභොගාදිකං තෙන, අපච්චුද්ධටතො පන;
තෙන පච්චුද්ධටෙයෙව, පරිභොගාදි වට්ටති.
‘‘සන්තකං පන මය්හං ත්වං, පරිභුඤ්ජ පරිච්චජ;
යථාපච්චයං කරොහී’’ති, වුත්තෙ පච්චුද්ධටං සියා.
අපරා සම්මුඛා වුත්තා, භික්ඛුස්සෙකස්ස සන්තිකෙ;
යස්ස කස්සචි නාමං තු, ගහෙත්වා සහධම්මිනං.
‘‘ඉමාහං චීවරං තිස්ස- භික්ඛුනො, තිස්සථෙරියා;
විකප්පෙමී’’ති වත්තබ්බං, වත්තබ්බං පුන තෙනපි.
‘‘තිස්සස්ස භික්ඛුනො වා ත්වං, තස්සා තිස්සාය ථෙරියා;
සන්තකං පරිභුඤ්ජාහි, විස්සජ්ජෙහී’’ති වා තථා.
තතො පභුති සබ්බම්පි, පරිභොගාදි වට්ටති;
එවං පරම්මුඛායාපි, වත්තබ්බං එකසන්තිකෙ.
‘‘ඉමාහං චීවරං තුය්හං, විකප්පත්ථාය දම්මි’’ති;
පුන තෙනපි වත්තබ්බං, ‘‘කො තෙ මිත්තො’’ති භික්ඛුනා.
ඉතරෙනපි වත්තබ්බං, ‘‘තිස්සො තිස්සා’’ති වා පුන;
වත්තබ්බං භික්ඛුනා තෙන, ‘‘ඉදං තිස්සස්ස සන්තකං.
තිස්සාය ථෙරියා වා ත්වං, සන්තකං පරිභුඤ්ජ වා;
විස්සජ්ජෙහී’’ති වා වුත්තෙ, හොති පච්චුද්ධටං පුන.
ඉච්චෙතාසු පන ද්වීසු, යාය කායචි චීවරං;
විකප්පෙත්වා සධම්මෙසු, යස්ස කස්සචි පඤ්චසු.
අපච්චුද්ධාරකං වාපි, අවිස්සාසෙන තස්ස වා;
යෙන තං විනයං කම්මං, කතං පනිධ භික්ඛුනා.
චීවරං ¶ පරිභුඤ්ජෙය්ය, හොති පාචිත්ති භික්ඛුනො;
තඤ්චෙවාධිට්ඨහන්තස්ස, විස්සජ්ජන්තස්ස දුක්කටං.
පච්චුද්ධාරකවත්ථෙසු ¶ , අපච්චුද්ධාරසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
පච්චුද්ධාරණසඤ්ඤිස්ස, විස්සාසා පරිභුඤ්ජතො;
අනාපත්ති සමුට්ඨානං, කථිනෙනාදිනා සමං.
විකප්පනකථා.
අධිට්ඨානුපගං පත්තං, චීවරං වාපි තාදිසං;
තථා සූචිඝරං කාය-බන්ධනං වා නිසීදනං.
අපනෙත්වා නිධෙන්තස්ස, හසාපෙක්ඛස්ස කෙවලං;
හොති පාචිත්තියං අඤ්ඤං, ආණාපෙන්තස්ස දුක්කටං.
තෙනාපනිහිතෙ තස්ස, පාචිත්තිං පරිදීපයෙ;
වුත්තං අනුපසම්පන්න-සන්තකෙ තිකදුක්කටං.
විනා වුත්තප්පකාරානි, පත්තාදීනි තතො පන;
අඤ්ඤං අපනිධෙන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
සබ්බෙස්වනුපසම්පන්න-සන්තකෙසුපි දුක්කටං;
දුන්නික්ඛිත්තමනාපත්ති, පටිසාමයතො පන.
තථා ‘‘ධම්මකථං කත්වා, දස්සාමී’’ති නිධෙති චෙ;
අවිහෙසෙතුකාමස්ස, අකීළස්සාදිකම්මිනො.
සමුට්ඨානාදයො තුල්යා, දුතියන්තිමවත්ථුනා;
ඉදං අකුසලෙනෙව, සචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
චීවරාපනිධානකථා.
සුරාපානවග්ගො ඡට්ඨො.
තිරච්ඡානගතං ¶ පාණං, මහන්තං ඛුද්දකම්පි වා;
හොති පාචිත්තියාපත්ති, මාරෙන්තස්සස්ස භික්ඛුනො.
අප්පාණෙ පාණසඤ්ඤිස්ස, විමතිස්සුභයත්ථ ච;
දුක්කටං තු අනාපත්ති, අසඤ්චිච්ච අජානතො.
න ¶ ච මාරෙතුකාමස්ස, තථා උම්මත්තකාදිනො;
සමුට්ඨානාදයො තුල්යා, තතියන්තිමවත්ථුනා.
සඤ්චිච්චපාණකථා.
සප්පාණකං ජලං ජානං, පාචිත්ති පරිභුඤ්ජතො;
පයොගබහුතායස්ස, පාචිත්තිබහුතා සියා.
එකෙනෙව පයොගෙන, අවිච්ඡිජ්ජ සචෙ පන;
පිවතො පත්තපූරම්පි, එකං පාචිත්තියං සියා.
තාදිසෙනුදකෙනස්ස, ආවිඤ්ඡිත්වාන සාමිසං;
ධොවතො පන පත්තං වා, නිබ්බාපෙන්තස්ස යාගුයො.
හත්ථෙන තං උළුඞ්කෙන, ගහෙත්වා න්හායතොපි වා;
පයොගෙ ච පයොගෙ ච, පාචිත්ති පරිදීපිතා.
අප්පාණකෙපි සප්පාණ-සඤ්ඤිස්ස උභයත්ථපි;
විමතිස්සාපි භික්ඛුස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
සප්පාණෙපි ච අප්පාණෙ, අප්පාණමිති සඤ්ඤිනො;
න දොසො ‘‘පරිභොගෙන, න මරන්තී’’ති ජානතො.
පතනං සලභාදීනං, ඤත්වා සුද්ධෙන චෙතසා;
පදීපුජ්ජලනඤ්චෙත්ථ, ඤත්වා සප්පාණභාවතං.
භුඤ්ජතො ජලසඤ්ඤාය, ඤෙය්යා පණ්ණත්තිවජ්ජතා;
සිඤ්චනෙ සිඤ්චනං වුත්තං, පරිභොගෙ ඉදං පන.
අයමෙව ¶ විසෙසොති, තස්ස චෙව පනස්ස ච;
අදින්නාදානතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
සප්පාණකකථා.
නිහතං තු යථාධම්මං, කිච්චාධිකරණං පුන;
නිහාතබ්බන්ති පාචිත්ති, උක්කොටෙන්තස්ස භික්ඛුනො.
‘‘අකතං දුක්කතං කම්මං, කාතබ්බං පුනදෙවි’’ති;
වදතා පන තං කම්මං, උච්චාලෙතුං න වට්ටති.
සචෙ ¶ විප්පකතෙ කම්මෙ, පටික්කොසති තං පුන;
සඤ්ඤාපෙත්වාව කාතබ්බං, න කාතබ්බං පනඤ්ඤථා.
අධම්මෙ පන කම්මස්මිං, ධම්මකම්මන්ති සඤ්ඤිනො;
විමතිස්සුභයත්ථාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
‘‘අධම්මෙන ච වග්ගෙන, න ච කම්මාරහස්ස වා;
කත’’න්ති ජානතො නත්ථි, දොසො උක්කොටනෙ පන.
තථා උම්මත්තකාදීන-මනාපත්ති පකාසිතා;
ඔමසවාදතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
උක්කොටනකථා.
සඞ්ඝාදිසෙසං දුට්ඨුල්ලං, ආපත්තිං භික්ඛුනො පන;
ඤත්වා ඡාදයතො තස්ස, පාචිත්ති පරියාපුතා.
නික්ඛිපිත්වා ධුරං තස්ස, පටිච්ඡාදනහෙතුකං;
ආරොචෙති සචඤ්ඤස්ස, සොපි අඤ්ඤස්ස වාති හි.
එවං සතම්පි භික්ඛූනං, සහස්සම්පි ච තාව තං;
ආපජ්ජතෙව ආපත්තිං, යාව කොටි න ඡිජ්ජති.
මූලෙනාරොචිතස්සෙව ¶ , දුතියස්ස පකාසිතෙ;
තතියෙන නිවත්තිත්වා, කොටි ඡින්නාති වුච්චති.
දුට්ඨුල්ලාය ච දුට්ඨල්ල-සඤ්ඤී පාචිත්තියං ඵුසෙ;
ඉතරෙසු පන ද්වීසු, දුක්කටං පරිදීපිතං.
අදුට්ඨුල්ලාය සබ්බත්ථ, නිද්දිට්ඨං තිකදුක්කටං;
සබ්බත්ථානුපසම්පන්න-වාරෙසුපි ච දුක්කටං.
‘‘සඞ්ඝස්ස භෙදනාදීනි, භවිස්සන්තී’’ති වා පන;
න ච ඡාදෙතුකාමො වා, සභාගං වා න පස්සති.
‘‘පඤ්ඤායිස්සති කම්මෙන, සකෙනායන්ති කක්ඛළො’’;
අනාරොචෙති චෙ දොසො, නත්ථි උම්මත්තකාදිනො.
ධුරනික්ඛෙපතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා;
කායකම්මං වචීකම්මං, අක්රියං දුක්ඛවෙදනං.
දුට්ඨුල්ලකථා.
ඌනවීසතිවස්සං ¶ යො, කරෙය්ය උපසම්පදං;
තස්ස පාචිත්තියං හොති, සෙසානං හොති දුක්කටං.
උපසම්පාදිතො චෙසො, ජානතා වා අජානතා;
හොතෙවානුපසම්පන්නො, කාතබ්බො පුනරෙව සො.
දසවස්සච්චයෙනස්ස, උපජ්ඣායස්ස චෙ සතො;
උපසම්පාදනෙ දොසො, අඤ්ඤෙසං නත්ථි කොචිපි.
මුඤ්චිත්වා පන තං භික්ඛුං, ගණො චෙ පරිපූරති;
හොන්ති තෙ සූපසම්පන්නා, න දොසො කොචි විජ්ජති.
උපජ්ඣායො සචෙ හුත්වා, ගණං ආචරියම්පි වා;
පරියෙසති පත්තං වා, සම්මන්නති ච මාළකං.
‘‘උපසම්පාදයිස්සාමි’’ ¶ , ඉති සබ්බෙසු තස්ස හි;
ඤත්තියා ච තථා ද්වීසු, කම්මවාචාසු දුක්කටං.
කම්මවාචාය ඔසානෙ, පාචිත්ති පරිදීපිතා;
ඌනවීසතිසඤ්ඤිස්ස, පරිපුණ්ණෙපි පුග්ගලෙ.
විමතිස්සුභයත්ථාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං;
පරිපුණ්ණොති සඤ්ඤිස්ස, උභයත්ථ න දොසතා.
තථා උම්මත්තකස්සාපි, ආදිකම්මිකභික්ඛුනො;
අදින්නාදානතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
ඌනවීසතිකථා.
ථෙය්යසත්ථෙන ජානන්තො, සංවිධාය සචෙ පන;
මග්ගං ගච්ඡති සද්ධිං යො, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
ගමනෙ සංවිධානෙ ච, වත්තබ්බො යො විනිච්ඡයො;
සො ච භික්ඛුනිවග්ගස්මිං, වුත්තත්තා න ච උද්ධටො.
මග්ගාටවිවිසඞ්කෙතෙ, යථාවත්ථුකමෙව තු;
තෙස්වසංවිදහන්තෙසු, සයං විදහතොපි ච.
තථෙවාථෙය්යසත්ථෙපි, ථෙය්යසත්ථන්ති සඤ්ඤිනො;
විමතිස්සුභයත්ථාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අථෙය්යසත්ථසඤ්ඤිස්ස ¶ , අසංවිදහතොපි ච;
ආපදාසු අනාපත්ති, විසඞ්කෙතෙ ච කාලිකෙ.
ථෙය්යසත්ථසමුට්ඨානං, කථිතං කායචිත්තතො;
කායවාචාචිත්තතො ච, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
ථෙය්යසත්ථකථා.
හොති ¶ භික්ඛුනියා සද්ධිං, සංවිධානෙන සත්තමං;
සමුට්ඨානාදිනා තුල්යං, විසෙසො නත්ථි කොචිපි.
සංවිධානකථා.
කම්මං කිලෙසො පාකො ච, උපවාදො අතික්කමො;
අන්තරායකරා එතෙ, පඤ්ච ධම්මා පකාසිතා.
‘‘අනන්තරායිකා එතෙ, යථා හොන්ති තථා අහං;
දෙසිතං මුනිනා ධම්ම-මාජානාමී’’ති යො වදෙ.
තික්ඛත්තුං තෙහි වත්තබ්බො, යෙ පස්සන්ති සුණන්ති ච;
‘‘මා හෙවං අවචායස්මා’’, ඉති භික්ඛූහි සො පන.
දුක්කටං අවදන්තස්ස, තං අනිස්සජතොපි ච;
ඤත්තියා ච තථා ද්වීහි, කම්මවාචාහි දුක්කටං.
කම්මවාචාය ඔසානෙ, පාචිත්ති පරිදීපිතා;
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, අධම්මෙ තිකදුක්කටං.
නාපත්තාකතකම්මස්ස, පටිනිස්සජතොපි ච;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, වුත්තා සමනුභාසනෙ
අරිට්ඨකථා.
ඤත්වාකතානුධම්මෙන, තථාවාදිකභික්ඛුනා;
සංවසෙය්ය ච භුඤ්ජෙය්ය, පාචිත්ති සහ සෙය්ය වා.
උපොසථාදිකං කම්මං, කරොතො සහ තෙන හි;
කම්මස්ස පරියොසානෙ, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
එකෙනෙව ¶ පයොගෙන, ගණ්හතො ආමිසං බහුං;
දදතොපි තථා එකං, බහූනි ච බහූස්වපි.
උක්ඛිත්තකෙ ¶ නිපන්නස්මිං, ඉතරො සෙති චෙ පන;
ඉතරස්මිං නිපන්නෙ වා, පරො සෙති උභොපි වා.
නිපජ්ජනපයොගානං, වසෙනාපත්තියො සියුං;
එකනානූපචාරෙසු, එකච්ඡන්නෙ විනිච්ඡයො.
අනුක්ඛිත්තෙපි උක්ඛිත්ත-සඤ්ඤිනො පන භික්ඛුනො;
විමතිස්සුභයත්ථාපි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
අනාපත්තුභයත්ථාපි, අනුක්ඛිත්තකසඤ්ඤිනො;
නිස්සට්ඨොති ච තං දිට්ඨිං, සඤ්ඤිස්සොසාරිතොති ච.
තථා උම්මත්තකාදීනං, ඉදං පණ්ණත්තිවජ්ජකං;
අදින්නාදානතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
උක්ඛිත්තකථා.
තථා විනාසිතං ජානං, උපලාපෙය්ය තෙන වා;
උපට්ඨාපෙය්ය පාචිත්ති, සංභුඤ්ජෙය්ය වසෙය්ය වා.
සංවාසෙන ච ලිඞ්ගෙන, දණ්ඩකම්මෙන නාසනා;
තිස්සො එත්ථ අධිප්පෙතා, දණ්ඩකම්මෙන නාසනා.
සම්භොගා සහසෙය්යා ච, අනන්තරසමා මතා;
තත්ථ වුත්තනයෙනෙව, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, අරිට්ඨෙන සමා මතා;
න හෙත්ථ කිඤ්චි වත්තබ්බං, සබ්බං උත්තානමෙවිදං.
කණ්ටකකථා.
සප්පාණකවග්ගො සත්තමො.
වුච්චමානො ¶ හි භික්ඛූහි, භික්ඛු සික්ඛාපදෙන යො;
‘‘සික්ඛාපදෙ පනෙතස්මිං, න සික්ඛිස්සාමි තාවහං.
යාව ¶ නාඤ්ඤං වියත්තඤ්ච, පකතඤ්ඤුං බහුස්සුතං;
පුච්ඡාමී’’ති භණන්තස්ස, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
සත්ථුනානුපසම්පන්නෙ, දීපිතං තිකදුක්කටං;
න සල්ලෙඛායිදං හොති, වුච්චමානස්සුභොහිපි.
අපඤ්ඤත්තෙන තස්සෙවං, වදතො හොති දුක්කටං;
න දොසුම්මත්තකාදීනං, ‘‘සික්ඛිස්සාමී’’ති භාසතො.
සහධම්මිකකථා.
උද්දිට්ඨෙහි කිමෙතෙහි, කුක්කුච්චාදිනිදානතො;
හොති පාචිත්තියාපත්ති, සික්ඛාපදවිවණ්ණනෙ.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, තථෙව තිකදුක්කටං;
විවණ්ණෙනුපසම්පන්න-සන්තිකෙ තං සචෙ පන.
දුක්කටං පනුභින්නම්පි, අඤ්ඤධම්මවිවණ්ණනෙ;
නවිවණ්ණෙතුකාමස්ස, ‘‘සුත්තන්තං පරියාපුණ.
විනයං පන පච්ඡාපි, හන්ද පරියාපුණිස්සසි’’;
ඉච්චෙවං තු වදන්තස්ස, තථා උම්මත්තකාදිනො.
අනාපත්තීති ඤාතබ්බං, සමුට්ඨානාදයො නයා;
අනන්තරස්සිමස්සාපි, ඔමසවාදසාදිසා.
විලෙඛනකථා.
අඤ්ඤාණෙන පනාපත්ති, මොක්ඛො නෙවස්ස විජ්ජති;
කාරෙතබ්බො තථා භික්ඛු, යථා ධම්මො ඨිතො පන.
තස්සාරොපනියො ¶ මොහො, උත්තරිම්පි හි භික්ඛුනො;
දුතියෙනෙව කම්මෙන, නින්දිත්වා තඤ්හි පුග්ගලං.
එවං ආරොපිතෙ මොහෙ, යදි මොහෙති යො පන;
තස්මිං මොහනකෙ වුත්තා, පාචිත්ති පන පුග්ගලෙ.
අධම්මෙ පන කම්මස්මිං, දීපිතං තිකදුක්කටං;
තථානාරොපිතෙ මොහෙ, දුක්කටං පරිකිත්තිතං.
න ¶ ච මොහෙතුකාමස්ස, විත්ථාරෙනාසුතස්සපි;
ඌනකෙ ද්වත්තික්ඛත්තුං වා, විත්ථාරෙනාසුතස්ස ච.
අනාපත්තීති විඤ්ඤෙය්යං, තථා උම්මත්තකාදිනො;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, අනන්තරසමා මතා.
මොහනකථා.
කුද්ධො දෙති පහාරං චෙ, තස්ස පාචිත්තියං සියා;
සම්පහරිතුකාමෙන, පහාරෙ භික්ඛුනො පන.
දින්නෙ භිජ්ජතු සීසං වා, පාදො වා පරිභිජ්ජතු;
සො චෙ මරතු වා, මා වා, පාචිත්ති පරිදීපිතා.
විරූපකරණාපෙක්ඛො, ‘‘ඉච්චායං න විරොචති’’;
කණ්ණං වා තස්ස නාසං වා, යදි ඡින්දති දුක්කටං.
තථෙවානුපසම්පන්නෙ, ඉත්ථියා පුරිසස්ස වා;
තිරච්ඡානගතස්සාපි, පහාරං දෙති දුක්කටං.
සචෙ පහරතිත්ථිඤ්ච, භික්ඛු රත්තෙන චෙතසා;
ගරුකා තස්ස ආපත්ති, විනිද්දිට්ඨා මහෙසිනා.
පහාරං දෙති මොක්ඛාධි-ප්පායො දොසො න විජ්ජති;
කායෙන කායබද්ධෙන, තථා නිස්සග්ගියෙන වා.
පස්සිත්වා ¶ අන්තරාමග්ගෙ, චොරං පච්චත්ථිකම්පි වා;
හෙඨෙතුකාමමායන්තං, ‘‘මා ඉධාගච්ඡුපාසක’’.
ඉති වත්වා පනායන්තං, ‘‘ගච්ඡ රෙ’’ති ච මුග්ගරං;
සත්ථං වාපි ගහෙත්වා වා, පහරිත්වා තු යාති චෙ.
අනාපත්ති සචෙ තෙන, පහාරෙන මතෙපි ච;
එසෙව ච නයො වුත්තො, ධුත්තවාළමිගෙසුපි.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, සෙසෙ ච තිකදුක්කටං;
කායචිත්තසමුට්ඨානං, සචිත්තං දුක්ඛවෙදනං.
පහාරකථා.
කායං ¶ වා කායබද්ධං වා, උච්චාරෙය්ය සචෙ පන;
හොති පාචිත්තියාපත්ති, තස්සුග්ගිරණපච්චයා.
උග්ගිරිත්වා විරද්ධො සො, පහාරං දෙති චෙ පන;
අසම්පහරිතුකාමෙන, දින්නත්තා දුක්කටං සියා.
සචෙ තෙන පහාරෙන, පහටස්ස ච භික්ඛුනො;
හත්ථාදීසුපි යං කිඤ්චි, අඞ්ගං භිජ්ජති දුක්කටං.
සෙසො අනන්තරෙ වුත්ත-නයෙන විනයඤ්ඤුනා;
සමුට්ඨානාදිනා සද්ධිං, වෙදිතබ්බො විනිච්ඡයො.
තලසත්තිකථා.
අමූලකෙන සඞ්ඝාදි-සෙසෙන පන භික්ඛු යො;
චොදාපෙය්යපි චොදෙය්ය, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
තිකපාචිත්තියං තත්ථ, දිට්ඨාචාරවිපත්තියා;
චොදතො දුක්කටාපත්ති, සෙසෙ ච තිකදුක්කටං.
තථාසඤ්ඤිස්සනාපත්ති ¶ , තථා උම්මත්තකාදිනො;
ඔමසවාදතුල්යාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
අමූලකකථා.
සඤ්චිච්ච පන කුක්කුච්චං, උප්පාදෙන්තස්ස භික්ඛුනො;
‘‘ඌනවීසතිවස්සො ත්වං, මඤ්ඤෙ’’ ඉච්චෙවමාදිනා.
හොති වාචාය වාචාය, පාචිත්ති පන භික්ඛුනො;
තථාරූපෙ පනඤ්ඤස්මිං, සචෙ අසති පච්චයෙ.
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, සෙසෙ ච තිකදුක්කටං;
නඋප්පාදෙතුකාමස්ස, කුක්කුච්චං නත්ථි වජ්ජතා.
‘‘හිතෙසිතායහං මඤ්ඤෙ, නිසින්නං ඉත්ථියා සහ;
විකාලෙ ච තයා භුත්තං, මා එව’’න්ති ච භාසතො.
තථා උම්මත්තකාදීන-මනාපත්ති පකාසිතා;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, අනන්තරසමා මතා.
සඤ්චිච්චකථා.
සචෙ ¶ භණ්ඩනජාතානං, භික්ඛූනං පන භික්ඛු යො;
තිට්ඨෙය්යුපස්සුතිං සොතුං, තස්ස පාචිත්තියං සියා.
‘‘යං ඉමෙ තු භණිස්සන්ති, තං සොස්සාමී’’ති ගච්ඡතො;
චොදෙතුකාමතායස්ස, දුක්කටං තු පදෙ පදෙ.
පුරතො ගච්ඡතො සොතුං, ඔහීයන්තස්ස දුක්කටං;
ගච්ඡතො තුරිතං වාපි, අයමෙව විනිච්ඡයො.
ඨිතොකාසං පනාගන්ත්වා, යදි මන්තෙන්ති අත්තනො;
උක්කාසිත්වාපි වා එත්ථ, ඤාපෙතබ්බමහන්ති වා.
තස්සෙවමකරොන්තස්ස ¶ , පාචිත්ති සවනෙ සියා;
තිකපාචිත්තියං වුත්තං, සෙසෙ ච තිකදුක්කටං.
‘‘ඉමෙසං වචනං සුත්වා, ඔරමිස්ස’’න්ති ගච්ඡතො;
තථා උම්මත්තකාදීන-මනාපත්ති පකාසිතා.
ථෙය්යසත්ථසමුට්ඨානං, ඉදං හොති ක්රියාක්රියං;
කායකම්මං වචීකම්මං, සදොසං දුක්ඛවෙදනං.
උපස්සුතිකථා.
ධම්මිකානං තු කම්මානං, ඡන්දං දත්වා සචෙ පන;
පච්ඡා ඛීයති පාචිත්ති, වාචතො වාචතො සියා.
අධම්මෙ පන කම්මස්මිං, ධම්මකම්මන්ති සඤ්ඤිනො;
විමතිස්සුභයත්ථාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
‘‘අධම්මෙන ච වග්ගෙන, තථාකම්මාරහස්ස ච;
ඉමෙ කම්මං කරොන්තී’’ති, ඤත්වා ඛීයති තස්ස ච.
තථා උම්මත්තකාදීන-මනාපත්ති පකාසිතා;
අමූලකසමානාව, සමුට්ඨානාදයො නයා.
කම්මපටිබාහනකථා.
යාව ආරොචිතං වත්ථු, අවිනිච්ඡිතමෙව වා;
ඨපිතා ඤත්ති වා නිට්ඨං, කම්මවාචා න ගච්ඡති.
එතස්මිං ¶ අන්තරෙ කම්මං, කොපෙතුං පරිසාය හි;
හත්ථපාසං ජහන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අදත්වා ජහිතෙ ඡන්දං, තස්ස පාචිත්තියං සියා;
ධම්මකම්මෙ අධම්මෙ ච, විමතිස්ස ච දුක්කටං.
අධම්මෙපි ¶ ච කම්මස්මිං, ධම්මකම්මන්ති සඤ්ඤිනො;
‘‘සඞ්ඝස්ස භණ්ඩනාදීනි, භවිස්සන්තී’’ති සඤ්ඤිනො.
ගිලානො වා ගිලානස්ස, කරණීයෙ න දොසතා;
න ච කොපෙතුකාමස්ස, කම්මං පස්සාවනාදිනා.
පීළිතස්සාගමිස්සාමි, ඉච්චෙවං ගච්ඡතොපි වා;
සමං සමනුභාසෙන, සමුට්ඨානං ක්රියාක්රියං.
ඡන්දං අදත්වා ගමනකථා.
සමග්ගෙන ච සඞ්ඝෙන, සද්ධිං දත්වාන චීවරං;
සම්මතස්ස හි භික්ඛුස්ස, පච්ඡා ඛීයති යො පන.
තස්ස වාචාය වාචාය, පාචිත්ති පරිදීපිතා;
තිකපාචිත්තියං ධම්ම- කම්මෙ වුත්තං තු චීවරං.
ඨපෙත්වාඤ්ඤපරික්ඛාරං, දත්වා ඛීයති දුක්කටං;
සඞ්ඝෙනාසම්මතස්සාපි, චීවරං අඤ්ඤමෙව වා.
තථෙවානුපසම්පන්නෙ, සබ්බත්ථාපි ච දුක්කටං;
ඡන්දාදීනං වසෙනෙව, කරොන්තඤ්ච සභාවතො.
ඛීයන්තස්ස අනාපත්ති, තථා උම්මත්තකාදිනො;
අමූලකසමා ඤෙය්යා, සමුට්ඨානාදයො නයා.
දුබ්බලකථා.
ඉදං තිංසකකණ්ඩස්මිං, අන්තිමෙන ච සබ්බථා;
තුල්යං ද්වාදසමං සබ්බං, අයමෙව විසෙසතා.
තත්ථ ¶ නිස්සග්ගියං වුත්තං, අත්තනො පරිණාමනා;
ඉධ සුද්ධිකපාචිත්ති, පුග්ගලෙ පරිණාමනා.
පරිණාමනකථා.
සහධම්මිකවග්ගො අට්ඨමො.
අනික්ඛන්තෙ ¶ චෙ රාජස්මිං, අනික්ඛන්තාය දෙවියා;
සයනීයඝරා තස්ස, උම්මාරං යො අතික්කමෙ.
දුක්කටං පඨමෙ පාදෙ, පාචිත්ති දුතියෙ සියා;
දෙවියා වාපි රඤ්ඤො වා, සචෙ න විදිතාගමො.
පටිසංවිදිතෙ නෙව-පටිසංවිදිතසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, දුක්කටං පරිදීපිතං.
පටිසංවිදිතසඤ්ඤිස්ස, නෙව ච ඛත්තියස්ස වා;
න ඛත්තියාභිසෙකෙන, අභිසිත්තස්ස වා පන.
උභොසුභින්නමඤ්ඤස්මිං, නික්ඛන්තෙ විසතොපි වා;
න දොසුම්මත්තකාදීනං, කථිනෙන ක්රියාක්රියං.
අන්තෙපුරකථා.
රජතං ජාතරූපං වා, උග්ගණ්හන්තස්ස අත්තනො;
තස්ස නිස්සග්ගියාපත්ති, උග්ගණ්හාපයතොපි වා.
ගණපුග්ගලසඞ්ඝානං, නවකම්මස්ස චෙතියෙ;
උග්ගණ්හාපයතො හොති, දුක්කටං ගණ්හතොපි වා.
අවසෙසඤ්ච මුත්තාදි-රතනං අත්තනොපි වා;
සඞ්ඝාදීනම්පි අත්ථාය, උග්ගණ්හන්තස්ස දුක්කටං.
සචෙ ¶ කප්පියවත්ථුං වා, වත්ථුං වාපි අකප්පියං;
තාලපණ්ණම්පි වා හොතු, මාතුකණ්ණපිලන්ධනං.
භණ්ඩාගාරිකසීසෙන, යං කිඤ්චි ගිහිසන්තකං;
තස්ස පාචිත්තියාපත්ති, පටිසාමයතො පන.
‘‘ඉදං ඨපෙත්වා දෙහී’’ති, වුත්තෙන පන කෙනචි;
‘‘න වට්ටතී’’ති වත්වා තං, න නිධෙතබ්බමෙව තු.
‘‘ඨපෙහී’’ති ච පාතෙත්වා, සචෙ ගච්ඡති පුග්ගලො;
පලිබොධො හි නාමෙසො, ඨපෙතුං පන වට්ටති.
අනුඤ්ඤාතෙ පනට්ඨානෙ, උග්ගහෙත්වා අනාදරා;
සම්මා අනික්ඛිපන්තස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අනුඤ්ඤාතෙ ¶ පනට්ඨානෙ, ගහෙත්වා රතනං පන;
නික්ඛිපන්තස්ස වා සම්මා, භණ්ඩං රතනසම්මතං.
ගණ්හන්තස්ස ච විස්සාසං, තාවකාලිකමෙව ච;
න දොසුම්මත්තකාදීනං, සඤ්චරිත්තසමොදයං.
රතනකථා.
මජ්ඣණ්හසමයා උද්ධං, අරුණුග්ගමතො පුරෙ;
එතස්මිං අන්තරෙ කාලො, විකාලොති පවුච්චති.
සන්තං භික්ඛුමනාපුච්ඡා, විකාලෙ පච්චයං විනා;
පරික්ඛිත්තස්ස ගාමස්ස, පරික්ඛෙපොක්කමෙ පන.
අපරික්ඛිත්තගාමස්ස, උපචාරොක්කමෙපි වා;
දුක්කටං පඨමෙ පාදෙ, පාචිත්ති දුතියෙ සියා.
අථ සම්බහුලා ගාමං, විකාලෙ පවිසන්ති චෙ;
ආපුච්ඡිත්වාව ගන්තබ්බං, අඤ්ඤමඤ්ඤං න චඤ්ඤථා.
ගච්ඡන්ති ¶ චෙ තතො අඤ්ඤං, තතො අඤ්ඤන්ති වට්ටති;
පුන ආපුච්ඡනෙ කිච්චං, නත්ථි ගාමසතෙපි ච.
පස්සම්භෙත්වාන උස්සාහං, විහාරත්ථාය නිග්ගතා;
පවිසන්ති සචෙ අඤ්ඤං, පුච්ඡිතබ්බං තු අන්තරා.
කත්වා කුලඝරෙ භත්ත- කිච්චං අඤ්ඤත්ථ වා පන;
සචෙ චරිතුකාමො යො, සප්පිභික්ඛාය වා සියා.
ආපුච්ඡිත්වාව ගන්තබ්බං, පස්සෙ චෙ භික්ඛු ලබ්භති;
අසන්තෙ පන නත්ථීති, ගන්තබ්බං තු යථාසුඛං.
ඔතරිත්වා මහාවීථිං, භික්ඛුං යදි ච පස්සති;
නත්ථි ආපුච්ඡනෙ කිච්චං, චරිතබ්බං යථාසුඛං.
ගාමමජ්ඣෙන මග්ගෙන, ගච්ඡන්තස්සෙව භික්ඛුනො;
‘‘චරිස්සාමී’’ති උප්පන්නෙ, තෙලභික්ඛාය මානසෙ.
ආපුච්ඡිත්වාව ගන්තබ්බං, පස්සෙ චෙ භික්ඛු විජ්ජති;
අනොක්කම්ම චරන්තස්ස, මග්ගා ආපුච්ඡනෙන කිං?
තිකපාචිත්තියං ¶ , කාලෙ, විකාලොයන්ති සඤ්ඤිනො;
කාලෙ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
ආපුච්ඡිත්වාව සන්තං වා, අනාපුච්ඡා අසන්තකං;
කිච්චෙ අච්චායිකෙ වාපි, පවිසන්තස්ස භික්ඛුනො.
ගච්ඡතො අන්තරාරාමං, භික්ඛුනීනං උපස්සයං;
තථා ආසනසාලං වා, තිත්ථියානං උපස්සයං.
සියා ගාමෙන මග්ගො චෙ, අනාපත්තාපදාසුපි;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා.
න කෙවලමනාපුච්ඡා, අබන්ධිත්වා ච බන්ධනං;
අපාරුපිත්වා සඞ්ඝාටිං, ගච්ඡතොපිනවජ්ජතා.
විකාලගාමප්පවෙසනකථා.
අට්ඨිදන්තමයං ¶ සූචි-ඝරං වාපි විසාණජං;
කාරාපනෙ ච කරණෙ, භික්ඛුනො හොති දුක්කටං.
ලාභෙ භෙදනකං තස්ස, පාචිත්තියමුදීරිතං;
අඤ්ඤස්සත්ථාය කරණෙ, තථා කාරාපනෙපි ච.
අඤ්ඤෙන ච කතං ලද්ධා, දුක්කටං පරිභුඤ්ජතො;
අනාපත්තාරණිකෙ විධෙ, ගණ්ඨිකඤ්ජනිකාසුපි.
දකපුඤ්ඡනියා වාසි-ජටෙ උම්මත්තකාදිනො;
සමුට්ඨානාදයො නයා, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
සූචිඝරකථා.
නවං මඤ්චම්පි පීඨං වා, කාරාපෙන්තෙන භික්ඛුනා;
අට්ඨඞ්ගුලප්පමාණෙන, සුගතඞ්ගුලතො පන.
කාරාපෙතබ්බමෙවං තු, ඨපෙත්වා හෙට්ඨිමාටනිං;
සච්ඡෙදා තස්ස පාචිත්ති, තමතික්කමතො සියා.
අඤ්ඤස්සත්ථාය කරණෙ, තථා කාරාපනෙපි ච;
අඤ්ඤෙන ච කතං ලද්ධා, දුක්කටං පරිභුඤ්ජතො.
අනාපත්ති ¶ පමාණෙන, කරොන්තස්සප්පමාණිකං;
ලභිත්වා තස්ස පාදෙසු, ඡින්දිත්වා පරිභුඤ්ජතො.
නෙව ඡින්දිතුකාමො චෙ, නිඛණිත්වා පමාණතො;
උත්තානං වාපි අට්ටං වා, බන්ධිත්වා පරිභුඤ්ජතො.
මඤ්චකථා.
මඤ්චං වා පන පීඨං වා, තූලොනද්ධං කරෙය්ය යො;
තස්සුද්දාලනකං වුත්තං, පාචිත්තියමනීතිනා.
අනාපත්ති ¶ පනායොගෙ, බන්ධනෙ අංසබද්ධකෙ;
බිබ්බොහනෙ පරිස්සාවෙ, ථවිකාදීසු භික්ඛුනො.
අඤ්ඤෙන ච කතං ලද්ධා, උද්දාලෙත්වා නිසෙවතො;
අනන්තරස්සිමස්සාපි, සඤ්චරිත්තසමා නයා.
තූලොනද්ධකථා.
නිසීදනං කරොන්තෙන, කාතබ්බං තු පමාණතො;
පමාණාතික්කමෙ තස්ස, පයොගෙ දුක්කටං සියා.
පටිලාභෙන සච්ඡෙදං, පාචිත්තියමුදීරිතං;
ද්වීසු ඨානෙසු ඵාලෙත්වා, තස්ස තිස්සො දසා සියුං.
අනාපත්ති පමාණෙන, කරොන්තස්ස තදූනකං;
විතානාදිං කරොන්තස්ස, සඤ්චරිත්තසමා නයා.
නිසීදනකථා.
රොගෙ කණ්ඩුපටිච්ඡාදි, කාතබ්බා හි පමාණතො;
පමාණාතික්කමෙ තස්ස, පයොගෙ දුක්කටං සියා.
පටිලාභෙන සච්ඡෙදං, පාචිත්තියමුදීරිතං;
අනාපත්තිනයොපෙත්ථ, අනන්තරසමො මතො.
කණ්ඩුපටිච්ඡාදිකථා.
පමාණෙනෙව ¶ කාතබ්බා, තථා වස්සිකසාටිකා;
පමාණාතික්කමෙ තස්ස, අනන්තරසමො නයො.
වස්සිකසාටිකකථා.
චීවරෙන ¶ සචෙ තුල්ය-ප්පමාණං සුගතස්ස තු;
චීවරං භික්ඛු කාරෙය්ය, කරණෙ දුක්කටං සියා.
පටිලාභෙන සච්ඡෙදං, පාචිත්තියමුදීරිතං;
අනන්තරසමොයෙව, අනාපත්තිනයො මතො.
දීඝසො ච පමාණෙන, නව තස්ස විදත්ථියො;
තිරියං ඡ විනිද්දිට්ඨා, සුගතස්ස විදත්ථියා.
අඤ්ඤෙන ච කතං ලද්ධා, සෙවතො දුක්කටං භවෙ;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, සඤ්චරිත්තසමා මතා.
නන්දකථා.
රාජවග්ගො නවමො.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ පාචිත්තියකථා නිට්ඨිතා.
පාටිදෙසනීයකථා
යො චන්තරඝරං භික්ඛු, පවිට්ඨාය තු හත්ථතො;
අඤ්ඤාතිකාය යං කිඤ්චි, තස්ස භික්ඛුනියා පන.
සහත්ථා පටිග්ගණ්හෙය්ය, ඛාදනං භොජනම්පි වා;
ගහණෙ දුක්කටං භොගෙ, පාටිදෙසනියං සියා.
රථිකායපි වා බ්යූහෙ, සන්ධිසිඞ්ඝාටකෙසු වා;
හත්ථිසාලාදිකෙ ඨත්වා, ගණ්හතොපි අයං නයො.
රථිකාය ¶ සචෙ ඨත්වා, දෙති භික්ඛුනි භොජනං;
ආපත්ති අන්තරාරාමෙ, ඨත්වා ගණ්හාති භික්ඛු චෙ.
එත්ථන්තරඝරං තස්සා, පවිට්ඨාය හි වාක්යතො;
භික්ඛුස්ස ච ඨිතට්ඨානං, නප්පමාණන්ති වණ්ණිතං.
තස්මා ¶ භික්ඛුනියා ඨත්වා, ආරාමාදීසු දෙන්තියා;
වීථියාදීසු චෙ ඨත්වා, න දොසො පටිගණ්හතො.
යාමකාලිකසත්තාහ-කාලිකං යාවජීවිකං;
ආහාරත්ථාය ගහණෙ, අජ්ඣොහාරෙ ච දුක්කටං.
ආමිසෙන අසම්භින්න-රසං සන්ධාය භාසිතං;
පාටිදෙසනියාපත්ති, සම්භින්නෙකරසෙ සියා.
එකතොඋපසම්පන්න-හත්ථතො පටිගණ්හතො;
කාලිකානං චතුන්නම්පි, ආහාරත්ථාය දුක්කටං.
ඤාතිකායපි අඤ්ඤාති-සඤ්ඤිනො විමතිස්ස වා;
දුක්කටං ඤාතිසඤ්ඤිස්ස, තථා අඤ්ඤාතිකාය වා.
දාපෙන්තියා අනාපත්ති, දදමානාය වා පන;
නික්ඛිපිත්වාන්තරාරාමා-දීසු ඨත්වාපි දෙන්තියා.
ගාමතො නීහරිත්වා වා, දෙති චෙ බහි වට්ටති;
‘‘පච්චයෙ සති භුඤ්ජා’’ති, දෙති චෙ කාලිකත්තයං.
හත්ථතො සාමණෙරීනං, සික්ඛමානාය වා තථා;
ඉදං එළකලොමෙන, සමුට්ඨානං සමං මතං.
පඨමපාටිදෙසනීයකථා.
අවුත්තෙ ‘‘අපසක්කා’’ති, එකෙනාපි ච භික්ඛුනා;
සචෙජ්ඣොහරණත්ථාය, ආමිසං පටිගණ්හති.
ගහණෙ දුක්කටං භොගෙ, පාටිදෙසනියං සියා;
එකතොඋපසම්පන්නං, න වාරෙන්තස්ස දුක්කටං.
තථෙවානුපසම්පන්නා-යුපසම්පන්නසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අනාපත්තිත්තනො ¶ ¶ භත්තං, පදාපෙති න දෙති චෙ;
තථා අඤ්ඤස්ස භත්තං වා, න දාපෙති පදෙති චෙ.
යං න දින්නං තං දාපෙති, න දින්නං යත්ථ වාපි ච;
තත්ථ තම්පි ච සබ්බෙසං, සමං දාපෙති භික්ඛුනී.
වොසාසන්තී ඨිතා සික්ඛ-මානා වා සාමණෙරිකා;
භොජනානි ච පඤ්චෙව, විනා, උම්මත්තකාදිනො.
කථිනෙන සමුට්ඨානං, සමානන්ති පකාසිතං;
ක්රියාක්රියමිදං වුත්තං, තිචිත්තඤ්ච තිවෙදනං.
දුතියපාටිදෙසනීයකථා.
සෙක්ඛන්ති සම්මතෙ භික්ඛු, ලද්ධසම්මුතිකෙ කුලෙ;
ඝරූපචාරොක්කමනා, පුබ්බෙව අනිමන්තිතො.
අගිලානො ගහෙත්වා චෙ, පරිභුඤ්ජෙය්ය ආමිසං;
ගහණෙ දුක්කටං භොගෙ, පාටිදෙසනියං සියා.
යාමකාලිකසත්තාහ-කාලිකෙ යාවජීවිකෙ;
ගහණෙ පරිභොගෙ ච, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අසෙක්ඛසම්මතෙ සෙක්ඛ-සම්මතන්ති ච සඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, තථෙව පරිදීපිතං.
අනාපත්ති ගිලානස්ස, ගිලානස්සාවසෙසකෙ;
නිමන්තිතස්ස වා භික්ඛා, අඤ්ඤෙසං තත්ථ දීයති.
ඝරතො නීහරිත්වා වා, දෙන්ති චෙ යත්ථ කත්ථචි;
නිච්චභත්තාදිකෙ වාපි, තථා උම්මත්තකාදිනො.
අනාගතෙ හි භික්ඛුම්හි, ඝරතො පඨමං පන;
නීහරිත්වා සචෙ ද්වාරෙ, සම්පත්තෙ දෙන්ති වට්ටති.
භික්ඛුං ¶ පන ච දිස්වාව, නීහරිත්වාන ගෙහතො;
න වට්ටති සචෙ දෙන්ති, සමුට්ඨානෙළකූපමං.
තතියපාටිදෙසනීයකථා.
ගහට්ඨෙනාගහට්ඨෙන ¶ , ඉත්ථියා පුරිසෙන වා;
ආරාමං උපචාරං වා, පවිසිත්වා සචෙ පන.
‘‘ඉත්ථන්නාමස්ස තෙ භත්තං, යාගු වා ආහරීයති’’;
එවමාරොචිතං වුත්තං, පටිසංවිදිතන්ති හි.
ආහරීයතු තං පච්ඡා, යථාරොචිතමෙව වා;
තස්ස වා පරිවාරම්පි, අඤ්ඤං කත්වා බහුං පන.
යාගුයා විදිතං කත්වා, පූවං භත්තං හරන්ති චෙ;
ඉදම්පි විදිතං වුත්තං, වට්ටතීති කුරුන්දියං.
කුලානි පන අඤ්ඤානි, දෙය්යධම්මං පනත්තනො;
හරන්ති තෙන සද්ධිං චෙ, සබ්බං වට්ටති තම්පි ච.
අනාරොචිතමෙවං යං, යං ආරාමමනාභතං;
තං අසංවිදිතං නාම, සහධම්මිකඤාපිතං.
යං අසංවිදිතං කත්වා, ආභතං පන තං බහි;
ආරාමං පන පෙසෙත්වා, කාරාපෙත්වා තමාහරෙ.
ගන්ත්වා වා අන්තරාමග්ගෙ, ගහෙතබ්බං තු භික්ඛුනා;
සචෙ එවමකත්වා තං, ආරාමෙ උපචාරතො.
ගහෙත්වාජ්ඣොහරන්තස්ස, ගහණෙ දුක්කටං සියා;
අජ්ඣොහාරපයොගෙසු, පාටිදෙසනියං මතං.
පටිසංවිදිතෙයෙව, අසංවිදිතසඤ්ඤිනො;
තත්ථ වෙමතිකස්සාපි, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
පටිසංවිදිතෙ ¶ තස්ස, ගිලානස්සාවසෙසකෙ;
බහාරාමෙ ගහෙත්වා වා, අන්තොයෙවස්ස භුඤ්ජතො.
තත්ථජාතඵලාදීනි, අනාපත්තෙව ඛාදතො;
සමුට්ඨානාදයො සබ්බෙ, කථිනෙන සමා මතා.
චතුත්ථපාටිදෙසනීයකථා.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ පාටිදෙසනීයකථා නිට්ඨිතා.
සෙඛියකථා
යො ¶ අනාදරියෙනෙව, පුරතො පච්ඡතොපි වා;
ඔලම්බෙත්වා නිවාසෙය්ය, තස්ස චාපත්ති දුක්කටං.
හත්ථිසොණ්ඩාදිතුල්යං තු, නිවාසෙන්තස්ස දුක්කටං;
ආපත්තිභීරුනා නිච්චං, වත්ථබ්බං පරිමණ්ඩලං.
ජාණුමණ්ඩලතො හෙට්ඨා, අට්ඨඞ්ගුලප්පමාණකං;
ඔතාරෙත්වා නිවත්ථබ්බං, තතො ඌනං න වට්ටති.
අසඤ්චිච්චාසතිස්සාපි, අජානන්තස්ස කෙවලං;
අනාපත්ති ගිලානස්සා-පදාසුම්මත්තකාදිනො.
පරිමණ්ඩලකථා.
උභො කොණෙ සමං කත්වා, සාදරං පරිමණ්ඩලං;
කත්වා පාරුපිතබ්බෙවං, අකරොන්තස්ස දුක්කටං.
අවිසෙසෙන වුත්තං තු, ඉදං සික්ඛාපදද්වයං;
තස්මා ඝරෙ විහාරෙ වා, කත්තබ්බං පරිමණ්ඩලං.
දුතියං.
ගණ්ඨිකං ¶ පටිමුඤ්චිත්වා, කත්වා කොණෙ උභො සමං;
ඡාදෙත්වා මණිබන්ධඤ්ච, ගන්තබ්බං ගීවමෙව ච.
තථා අකත්වා භික්ඛුස්ස, ජත්තූනිපි උරම්පි ච;
විවරිත්වා යථාකාමං, ගච්ඡතො හොති දුක්කටං.
තතියං.
ගලවාටකතො උද්ධං, සීසඤ්ච මණිබන්ධතො;
හත්ථෙ පිණ්ඩිකමංසම්හා, හෙට්ඨා පාදෙ උභොපි ච.
විවරිත්වාවසෙසඤ්ච ¶ , ඡාදෙත්වා චෙ නිසීදති;
හොති සො සුප්පටිච්ඡන්නො, දොසො වාසූපගස්ස න.
චතුත්ථං.
හත්ථං වා පන පාදං වා, අචාලෙන්තෙන භික්ඛුනා;
සුවිනීතෙන ගන්තබ්බං, ඡට්ඨෙ නත්ථි විසෙසතා.
පඤ්චමඡට්ඨානි.
සතීමතාවිකාරෙන, යුගමත්තඤ්ච පෙක්ඛිනා;
සුසංවුතෙන ගන්තබ්බං, භික්ඛුනොක්ඛිත්තචක්ඛුනා.
යත්ථ කත්ථචි හි ට්ඨානෙ, එකස්මිං අන්තරෙ ඝරෙ;
ඨත්වා පරිස්සයාභාවං, ඔලොකෙතුම්පි වට්ටති.
යො අනාදරියං කත්වා, ඔලොකෙන්තො තහිං තහිං;
සචෙන්තරඝරෙ යාති, දුක්කටං අට්ඨමං තථා.
සත්තමට්ඨමානි.
එකතො ¶ උභතො වාපි, හුත්වා උක්ඛිත්තචීවරො;
ඉන්දඛීලකතො අන්තො, ගච්ඡතො හොති දුක්කටං.
නවමං.
තථා නිසින්නකාලෙපි, නීහරන්තෙන කුණ්ඩිකං;
අනුක්ඛිපිත්වා දාතබ්බා, දොසො වාසූපගස්ස න.
දසමං.
පඨමො වග්ගො.
න වට්ටති හසන්තෙන, ගන්තුඤ්චෙව නිසීදිතුං;
වත්ථුස්මිං හසනීයස්මිං, සිතමත්තං තු වට්ටති.
පඨමදුතියානි.
අප්පසද්දෙන ¶ ගන්තබ්බං, චතුත්ථෙපි අයං නයො;
මහාසද්දං කරොන්තස්ස, උභයත්ථාපි දුක්කටං.
තතියචතුත්ථානි.
කායප්පචාලකං කත්වා, බාහුසීසප්පචාලකං;
ගච්ඡතො දුක්කටං හොති, තථෙව ච නිසීදතො.
කායං බාහුඤ්ච සීසඤ්ච, පග්ගහෙත්වා උජුං පන;
ගන්තබ්බමාසිතබ්බඤ්ච, සමෙනිරියාපථෙන තු.
නිසීදනෙන යුත්තෙසු, තීසු වාසූපගස්ස හි;
අනාපත්තීති ඤාතබ්බං, විඤ්ඤුනා විනයඤ්ඤුනා.
දුතියො වග්ගො.
ඛම්භං ¶ කත්වා සසීසං වා, පාරුපිත්වාන ගච්ඡතො;
දුක්කටං මුනිනා වුත්තං, තථා උක්කුටිකාය වා.
හත්ථපල්ලත්ථිකායාපි, දුස්සපල්ලත්ථිකාය වා;
තස්සන්තරඝරෙ හොති, නිසීදන්තස්ස දුක්කටං.
දුතියෙ ච චතුත්ථෙ ච, ඡට්ඨෙ වාසූපගස්ස තු;
අනාපත්තීති සාරුප්පා, ඡබ්බීසති පකාසිතා.
ඡට්ඨං.
සක්කච්චං සතියුත්තෙන, භික්ඛුනා පත්තසඤ්ඤිනා;
පිණ්ඩපාතො ගහෙතබ්බො, සමසූපොව විඤ්ඤුනා.
සූපො භත්තචතුබ්භාගො, ‘‘සමසූපො’’ති වුච්චති;
මුග්ගමාසකුලත්ථානං, සූපො ‘‘සූපො’’ති වුච්චති.
අනාපත්ති අසඤ්චිච්ච, ගිලානස්ස රසෙරසෙ;
තථෙව ඤාතකාදීනං, අඤ්ඤත්ථාය ධනෙන වා.
සත්තමට්ඨමනවමානි.
අන්තොලෙඛාපමාණෙන ¶ , පත්තස්ස මුඛවට්ටියා;
පූරිතොව ගහෙතබ්බො, අධිට්ඨානූපගස්ස තු.
තත්ථ ථූපීකතං කත්වා, ගණ්හතො යාවකාලිකං;
යං කිඤ්චි පන භික්ඛුස්ස, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
අධිට්ඨානූපගෙ පත්තෙ, කාලිකත්තයමෙව ච;
සෙසෙ ථූපීකතං සබ්බං, වට්ටතෙව න සංසයො.
ද්වීසු පත්තෙසු භත්තං තු, ගහෙත්වා පත්තමෙකකං;
පූරෙත්වා යදි පෙසෙති, භික්ඛූනං පන වට්ටති.
පත්තෙ ¶ පක්ඛිප්පමානං යං, උච්ඡුඛණ්ඩඵලාදිකං;
ඔරොහති සචෙ හෙට්ඨා, න තං ථූපීකතං සියා.
පුප්ඵතක්කොලකාදීනං, ඨපෙත්වා චෙ වටංසකං;
දින්නං අයාවකාලිත්තා, න තං ථූපීකතං සියා.
වටංසකං තු පූවස්ස, ඨපෙත්වා ඔදනොපරි;
පිණ්ඩපාතං සචෙ දෙන්ති, ඉදං ථූපීකතං සියා.
භත්තස්සූපරි පණ්ණං වා, ථාලකං වාපි කිඤ්චිපි;
ඨපෙත්වා පරිපූරෙත්වා, සචෙ ගණ්හාති වට්ටති.
පටිග්ගහෙතුමෙවස්ස, තං තු සබ්බං න වට්ටති;
ගහිතං සුගහිතං, පච්ඡා, භුඤ්ජිතබ්බං යථාසුඛං.
තතියො වග්ගො.
පඨමං දුතියං වුත්ත-නයං තු තතියෙ පන;
උපරොධිමදස්සෙත්වා, භොත්තබ්බං පටිපාටියා.
අඤ්ඤෙසං අත්තනො භත්තං, ආකිරං පන භාජනෙ;
නත්ථොමසති චෙ දොසො, තථා උත්තරිභඞ්ගකං.
තතියං.
චතුත්ථෙ යං තු වත්තබ්බං, වුත්තං පුබ්බෙ අසෙසතො;
පඤ්චමෙ මත්ථකං දොසො, මද්දිත්වා පරිභුඤ්ජතො.
අනාපත්ති ¶ ගිලානස්ස, පරිත්තෙපි ච සෙසකෙ;
එකතො පන මද්දිත්වා, සංකඩ්ඪිත්වාන භුඤ්ජතො.
චතුත්ථපඤ්චමානි.
යො ¶ භිය්යොකම්යතාහෙතු, සූපං වා බ්යඤ්ජනම්පි වා;
පටිච්ඡාදෙය්ය භත්තෙන, තස්ස චාපත්ති දුක්කටං.
ඡට්ඨං.
විඤ්ඤත්තියං තු වත්තබ්බං, අපුබ්බං නත්ථි කිඤ්චිපි;
අට්ඨමෙ පන උජ්ඣානෙ, ගිලානොපි න මුච්චති.
‘‘දස්සාමි දාපෙස්සාමී’’ති, ඔලොකෙන්තස්ස භික්ඛුනො;
අනාපත්තීති ඤාතබ්බං, න ච උජ්ඣානසඤ්ඤිනො.
අට්ඨමං.
මහන්තං පන මොරණ්ඩං, කුක්කුටණ්ඩඤ්ච ඛුද්දකං;
තෙසං මජ්ඣප්පමාණෙන, කත්තබ්බො කබළො පන.
ඛජ්ජකෙ පන සබ්බත්ථ, මූලඛාදනියාදිකෙ;
ඵලාඵලෙ අනාපත්ති, ගිලානුම්මත්තකාදිනො.
නවමං.
අදීඝො පන කාතබ්බො, ආලොපො පරිමණ්ඩලො;
ඛජ්ජතුත්තරිභඞ්ගස්මිං, අනාපත්ති ඵලාඵලෙ.
දසමං.
චතුත්ථො වග්ගො.
අනාහටෙ මුඛද්වාරං, අප්පත්තෙ කබළෙ පන;
අත්තනො ච මුඛද්වාරං, විවරන්තස්ස දුක්කටං.
පඨමං.
මුඛෙ ¶ ¶ ච සකලං හත්ථං, පක්ඛිපන්තස්ස දුක්කටං;
මුඛෙ ච කබළං කත්වා, කථෙතුං න ච වට්ටති.
වචනං යත්තකෙනස්ස, පරිපුණ්ණං න හොති හි;
මුඛස්මිංතත්තකෙ සන්තෙ, බ්යාහරන්තස්ස දුක්කටං.
මුඛෙ හරීතකාදීනි, පක්ඛිපිත්වා කථෙති යො;
වචනං පරිපුණ්ණං චෙ, කථෙතුං පන වට්ටති.
දුතියතතියානි.
යො පිණ්ඩුක්ඛෙපකං භික්ඛු, කබළච්ඡෙදකම්පි වා;
මක්කටො විය ගණ්ඩෙ වා, කත්වා භුඤ්ජෙය්ය දුක්කටං.
චතුත්ථපඤ්චමඡට්ඨානි.
නිද්ධුනිත්වාන හත්ථං වා, භත්තං සිත්ථාවකාරකං;
ජිව්හානිච්ඡාරකං වාපි, තථා ‘‘චපු චපූ’’ති වා.
අනාදරවසෙනෙව, භුඤ්ජතො හොති දුක්කටං;
සත්තමෙ අට්ඨමෙ නත්ථි, දොසො කචවරුජ්ඣනෙ.
සත්තමදසමානි.
පඤ්චමො වග්ගො.
කත්වා එවං න භොත්තබ්බං, සද්දං ‘‘සුරු සුරූ’’ති ච;
හත්ථනිල්ලෙහකං වාපි, න ච වට්ටති භුඤ්ජිතුං.
ඵාණිතං ඝනයාගුං වා, ගහෙත්වා අඞ්ගුලීහි තං;
මුඛෙ අඞ්ගුලියො භොත්තුං, පවෙසෙත්වාපි වට්ටති.
න ¶ පත්තො ලෙහිතබ්බොව, එකායඞ්ගුලිකාය වා;
එකඔට්ඨොපි ජිව්හාය, න ච නිල්ලෙහිතබ්බකො.
චතුත්ථං.
සාමිසෙන ¶ තු හත්ථෙන, න ච පානීයථාලකං;
ගහෙතබ්බං, පටික්ඛිත්තං, පටික්කූලවසෙන හි.
පුග්ගලස්ස ච සඞ්ඝස්ස, ගහට්ඨස්සත්තනොපි ච;
සන්තකො පන සඞ්ඛො වා, සරාවං වාපි ථාලකං.
තස්මා න ච ගහෙතබ්බං, ගණ්හතො හොති දුක්කටං;
අනාමිසෙන හත්ථෙන, ගහණං පන වට්ටති.
පඤ්චමං.
උද්ධරිත්වාපි භින්දිත්වා, ගහෙත්වා වා පටිග්ගහෙ;
නීහරිත්වා අනාපත්ති, ඡඩ්ඩෙන්තස්ස ඝරා බහි.
ඡට්ඨං.
ඡත්තං යං කිඤ්චි හත්ථෙන, සරීරාවයවෙන වා;
සචෙ ධාරයමානස්ස, ධම්මං දෙසෙති දුක්කටං.
සත්තමං.
අයමෙව නයො වුත්තො, දණ්ඩපාණිම්හි පුග්ගලෙ;
චතුහත්ථප්පමාණොව, දණ්ඩො මජ්ඣිමහත්ථතො.
අට්ඨමං.
තථෙව ¶ සත්ථපාණිස්ස, ධම්මං දෙසෙති දුක්කටං;
සත්ථපාණී න හොතාසිං, සන්නය්හිත්වා ඨිතො පන.
නවමං.
ධනුං සරෙන සද්ධිං වා, ධනුං වා සරමෙව වා;
සජියං නිජියං වාපි, ගහෙත්වා ධනුදණ්ඩකං.
ඨිතස්සපි නිසින්නස්ස, නිපන්නස්සාපි වා තථා;
සචෙ දෙසෙති සද්ධම්මං, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
පටිමුක්කම්පි ¶ කණ්ඨම්හි, ධනුං හත්ථෙන යාවතා;
න ගණ්හාති නරො තාව, ධම්මං දෙසෙය්ය වට්ටති.
ඡට්ඨො වග්ගො.
පාදුකාරුළ්හකස්සාපි, ධම්මං දෙසෙති දුක්කටං;
අක්කමිත්වා ඨිතස්සාපි, පටිමුක්කස්ස වා තථා.
පඨමං.
උපාහනගතස්සාපි, අයමෙව විනිච්ඡයො;
සබ්බත්ථ අගිලානස්ස, යානෙ වා සයනෙපි වා.
නිපන්නස්සාගිලානස්ස, කටසාරෙ ඡමාය වා;
පීඨෙ මඤ්චෙපි වා උච්චෙ, නිසින්නෙන ඨිතෙන වා.
න ච වට්ටති දෙසෙතුං, ඨත්වා වා උච්චභූමියං;
සයනෙසු ගතෙනාපි, සයනෙසු ගතස්ස ච.
සමානෙ වාපි උච්චෙ වා, නිපන්නෙ නෙව වට්ටති;
නිපන්නෙන ඨිතස්සාපි, නිපන්නස්සපි වට්ටති.
නිසින්නෙන ¶ නිසින්නස්ස, ඨිතස්සාපි ච වට්ටති;
ඨිතස්සෙව ඨිතෙනාපි, දෙසෙතුම්පි තථෙව ච.
දුතියතතියචතුත්ථානි.
පල්ලත්ථිකා නිසින්නස්ස, අගිලානස්ස දෙහිනො;
තථා වෙඨිතසීසස්ස, ධම්මං දෙසෙති දුක්කටං.
කෙසන්තං විවරාපෙත්වා, දෙසෙති යදි වට්ටති;
සසීසං පාරුතස්සාපි, අයමෙව විනිච්ඡයො.
පඤ්චමඡට්ඨසත්තමානි.
අට්ඨමෙ ¶ නවමෙ වාපි, දසමෙ නත්ථි කිඤ්චිපි;
සචෙපි ථෙරුපට්ඨානං, ගන්ත්වාන දහරං ඨිතං.
පඤ්හං පුච්ඡති චෙ ථෙරො, කථෙතුං න ච වට්ටති;
තස්ස පස්සෙ පනඤ්ඤස්ස, කථෙතබ්බං විජානතා.
අට්ඨමනවමදසමානි.
සත්තමො වග්ගො.
ගච්ඡතො පුරතො පඤ්හං, න වත්තබ්බං තු පච්ඡතො;
‘‘පච්ඡිමස්ස කථෙමී’’ති, වත්තබ්බං විනයඤ්ඤුනා.
සද්ධිං උග්ගහිතං ධම්මං, සජ්ඣායති හි වට්ටති;
සමමෙව යුගග්ගාහං, කථෙතුං ගච්ඡතොපි ච.
පඨමං.
එකෙකස්සාපි ¶ චක්කස්ස, පථෙනාපි ච ගච්ඡතො;
උප්පථෙන සමං වාපි, ගච්ඡන්තස්සෙව වට්ටති.
දුතියං.
තතියෙ නත්ථි වත්තබ්බං, චතුත්ථෙ හරිතෙ පන;
උච්චාරාදිචතුක්කං තු, කරොතො දුක්කටං සියා.
ජීවරුක්ඛස්ස යං මූලං, දිස්සමානං තු ගච්ඡති;
සාඛා වා භූමිලග්ගා තං, සබ්බං හරිතමෙව හි.
සචෙ අහරිතං ඨානං, පෙක්ඛන්තස්සෙව භික්ඛුනො;
වච්චං නික්ඛමතෙවස්ස, සහසා පන වට්ටති.
පලාලණ්ඩුපකෙ වාපි, ගොමයෙ වාපි කිස්මිචි;
කත්තබ්බං, හරිතං පච්ඡා, තමොත්ථරති වට්ටති.
කතො අහරිතෙ ඨානෙ, හරිතං එති වට්ටති;
සිඞ්ඝාණිකා ගතා එත්ථ, ඛෙළෙනෙව ච සඞ්ගහං.
චතුත්ථං.
වච්චකුටිසමුද්දාදි-උදකෙසුපි ¶ භික්ඛුනො;
තෙසං අපරිභොගත්තා, කරොතො නත්ථි දුක්කටං.
දෙවෙ පන ච වස්සන්තෙ, උදකොඝෙ සමන්තතො;
අජලං අලභන්තෙන, ජලෙ කාතුම්පි වට්ටති.
පඤ්චමං.
අට්ඨමො වග්ගො.
සමුට්ඨානාදයො ¶ ඤෙය්යා, සෙඛියානං පනෙත්ථ හි;
උජ්ජග්ඝිකාදිචත්තාරි, කබළෙන මුඛෙන ච.
ඡමානීචාසනට්ඨාන-පච්ඡා උප්පථවා දස;
සමුට්ඨානාදයො තුල්යා, වුත්තා සමනුභාසනෙ.
ඡත්තං දණ්ඩාවුධං සත්ථං, පාදුකාරුළ්හුපාහනා;
යානං සයනපල්ලත්ථ-වෙඨිතොගුණ්ඨිතානි ච.
ධම්මදෙසනාතුල්යාව, සමුට්ඨානාදිනා පන;
සූපොදනෙන විඤ්ඤත්ති, ථෙය්යසත්ථසමං මතං.
අවසෙසා තිපඤ්ඤාස, සමානා පඨමෙන තු;
සෙඛියෙසුපි සබ්බෙසු, අනාපත්තාපදාසුපි.
උජ්ඣානසඤ්ඤිකෙ ථූපී-කතෙ සූපපටිච්ඡදෙ;
තීසු සික්ඛාපදෙස්වෙව, ගිලානො න පනාගතො.
සෙඛියකථා.
ඉමං විදිත්වා විනයෙ විනිච්ඡයං;
විසාරදො හොති, විනීතමානසො;
පරෙහි සො හොති ච දුප්පධංසියො;
තතො හි සික්ඛෙ සතතං සමාහිතො.
ඉමං ¶ පරමසංකරං සංකරං;
අවෙච්ච සවනාමතං නාමතං;
පටුත්තමධිකෙ හිතෙ කෙ හි තෙ;
න යන්ති කලිසාසනෙ සාසනෙ.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ
භික්ඛුවිභඞ්ගකථා නිට්ඨිතා.