📜
චූළවග්ගො
පාරිවාසිකක්ඛන්ධකකථා
තජ්ජනීයං ¶ ¶ නියස්සඤ්ච, පබ්බාජං පටිසාරණං;
තිවිධුක්ඛෙපනඤ්චාති, සත්ත කම්මානි දීපයෙ.
තෙචත්තාලීස වත්තානි, ඛන්ධකෙ කම්මසඤ්ඤිතෙ;
නවාධිකානි තිංසෙව, ඛන්ධකෙ තදනන්තරෙ.
එවං සබ්බානි වත්තානි, ද්වාසීතෙව මහෙසිනා;
හොන්ති ඛන්ධකවත්තානි, ගහිතාගහණෙන තු.
පාරිවාසඤ්ච වත්තඤ්ච, සමාදින්නස්ස භික්ඛුනො;
රත්තිච්ඡෙදො කථං වුත්තො, වත්තභෙදො කථං භවෙ?
සහවාසො විනාවාසො, අනාරොචනමෙව ච;
පාරිවාසිකභික්ඛුස්ස, රත්තිච්ඡෙදො ච දුක්කටං.
එකච්ඡන්නෙ පනාවාසෙ, පකතත්තෙන භික්ඛුනා;
නිවාසො දකපාතෙන, උක්ඛිත්තස්ස නිවාරිතො.
පාරිවාසිකභික්ඛුස්ස, අන්තොයෙව න ලබ්භති;
ඉච්චෙවං පන නිද්දිට්ඨං, මහාපච්චරියං පන.
‘‘අවිසෙසෙන නිද්දිට්ඨං, මහාඅට්ඨකථාදිසු;
උභින්නං දකපාතෙන, නිවාසො වාරිතො’’ති හි.
අභික්ඛුකෙ පනාවාසෙ, අනාවාසෙපි කත්ථචි;
විප්පවාසං වසන්තස්ස, රත්තිච්ඡෙදො ච දුක්කටං.
පාරිවාසිකභික්ඛුස්ස, භික්ඛුං දිස්වාන තඞ්ඛණෙ;
නාරොචෙන්තස්ස චෙතස්ස, රත්තිච්ඡෙදො ච දුක්කටං.
පඤ්චෙව ¶ ච යථාවුඩ්ඪං, ලභතෙ පාරිවාසිකො;
කාතුං තත්ථෙව ච ඨත්වා, උපොසථපවාරණං.
වස්සසාටිං ¶ යථාවුඩ්ඪං, දෙන්ති චෙ සඞ්ඝදායකා;
ඔණොජනං තථා භත්තං, ලභතෙ පඤ්චිමෙ පන.
පාරිවාසිකක්ඛන්ධකකථා.
සමථක්ඛන්ධකකථා
විවාදාධාරතා චානු-වාදාධිකරණම්පි ච;
ආපත්තාධාරතා චෙව, කිච්චාධිකරණම්පි ච.
එතානි පන චත්තාරි, වුත්තානි ච මහෙසිනා;
භෙදකාරකවත්ථූනි, විවාදො තත්ථ නිස්සිතො.
විපත්තියො චතස්සොව, අනුවාදො උපාගතො;
ආපත්තාධාරතා නාම, සත්ත ආපත්තියො මතා.
සඞ්ඝකිච්චානි නිස්සාය, කිච්චාධිකරණං සියා;
එතෙසං තු චතුන්නම්පි, සමත්තා සමථා මතා.
සම්මුඛා සති චාමූළ්හො, පටිඤ්ඤාවිනයොපි ච;
තස්සපාපියසී චෙව, තථා යෙභුය්යසීපි ච.
තිණවත්ථාරකො චෙව, සත්තමො විනයො මතො;
සත්තිමෙ සමථා වුත්තා, බුද්ධෙනාදිච්චබන්ධුනා.
විවාදො සම්මති ද්වීහි, අනුවාදො චතූහි ච;
ආපත්ති පන තීහෙව, කිච්චමෙකෙන සම්මති.
ඡට්ඨෙන පඨමෙනාපි, විවාදො එත්ථ සම්මති;
සම්මුඛාවිනයාදීහි, අනුපුබ්බෙන තීහිපි.
තථෙව ¶ පඤ්චමෙනාපි, අනුවාදො හි සම්මති;
සම්මුඛෙන පටිඤ්ඤාය, තිණවත්ථාරකෙන ච.
ආපත්තූපසමං යාති, තීහෙව සමථෙහි සා;
සම්මුඛාවිනයෙනෙව, කිච්චමෙකෙන සම්මති.
යෙභුය්යසිකකම්මෙ ¶ තු, සලාකං ගාහයෙ බුධො;
ගූළ්හෙන විවටෙනාපි, කණ්ණජප්පෙන වා පන.
අලජ්ජුස්සදෙ ගූළ්හෙන, විවටෙනෙව ලජ්ජිසු;
බාලෙසු කණ්ණජප්පෙන, සලාකං ගාහයෙ බුධො.
ලජ්ජී අලජ්ජී බාලොති, කෙන සක්කා විජානිතුං?
සකෙන කම්මුනායෙව, තෙන සක්කා විජානිතුං.
ආපජ්ජති ච සඤ්චිච්ච, ආපත්තිං පරිගූහති;
ඡන්දාදිඅගතිං යාති, අලජ්ජී එදිසො සියා.
නාපජ්ජති ච සඤ්චිච්ච, ආපත්තිං න ච ගූහති;
න ගච්ඡතිගතිඤ්චාපි, එදිසො ලජ්ජි පුග්ගලො.
දුච්චින්තිතො ච දුබ්භාසී, තථා දුක්කටකාරිකො;
එදිසො පන ‘‘බාලො’’ති, ලක්ඛණෙනෙව ඤායති.
තිධා සලාකගාහෙන, බහුකා ධම්මවාදිනො;
යෙභුය්යසිකකම්මෙන, කත්තබ්බන්ති ජිනොබ්රවි.
අලජ්ජී සානුවාදො ච, අසුචී කම්මතො ච යො;
තස්සපාපියසීකම්ම-යොග්ගො සො හොති පුග්ගලො.
භණ්ඩනෙ කලහෙ ජාතෙ, විවාදස්මිං අනප්පකෙ;
බහුඅස්සාමණෙ චිණ්ණෙ, අනග්ගෙපි ච භස්සකෙ.
මූලමූලං ගවෙසන්තං, හොති වාළඤ්ච කක්ඛළං;
තිණවත්ථාරකෙනෙව, කාතබ්බන්ති පකාසිතං.
යථා ¶ ච තිණපණ්ණෙන, ඡන්නං ගූථඤ්ච මුත්තකං;
න ච වායති දුග්ගන්ධං, වූපසම්මති තඞ්ඛණෙ.
ඨපෙත්වා ථුල්ලවජ්ජඤ්ච, ගිහීහි පටිසංයුතං;
දිට්ඨාවිකම්මිකඤ්චෙව, යො ච තත්ථ න හොති තං.
සෙසායාපත්තියා යාව, උපසම්පදමාළතො;
සුද්ධො හොති නිරාපත්ති, තිණවත්ථාරකෙ තථා.
සමථක්ඛන්ධකකථා.
ඛුද්දකවත්ථුක්ඛන්ධකකථා
රුක්ඛෙ ¶ වා පන කුට්ටෙවා, අට්ටානෙ ථම්භකෙසු වා;
න්හායමානො සකං කායං, උග්ඝංසෙය්යස්ස දුක්කටං.
කායං ගන්ධබ්බහත්ථෙන, කුරුවින්දකසුත්තියා;
මල්ලකෙන න ඝංසෙය්ය, නාඤ්ඤමඤ්ඤඤ්ච කායතො.
අකතං මල්ලකං නාම, ගිලානස්සෙව වට්ටති;
කතං තං මල්ලකං නාම, සබ්බෙසම්පි න වට්ටති.
කපාලිට්ඨකඛණ්ඩානි, සබ්බස්ස පුථුපාණිකං;
ගිලානස්සාගිලානස්ස, වත්ථවට්ටි ච වට්ටති.
වුත්තා ඵෙණකපාසාණ-කථලා පාදඝංසනෙ;
වට්ටං වා චතුරස්සං වා, කතකං න ච වට්ටති.
යං කිඤ්චිපි අලඞ්කාරං, ධාරෙන්තස්සපි දුක්කටං;
හොති අන්තමසො තාල-පණ්ණමත්තම්පි භික්ඛුනො.
ඔසණ්හෙය්ය සකෙ කෙසෙ, යො හත්ථඵණකෙන වා;
ඵණකෙනපි කොච්ඡෙන, දුක්කටං තස්ස නිද්දිසෙ.
සිත්ථතෙලොදතෙලෙහි ¶ , මණ්ඩනත්ථං න වට්ටති;
අනුලොමනිපාතත්ථං, උද්ධංලොමෙන භික්ඛුනා.
හත්ථං තෙලෙන තෙමෙත්වා, පුඤ්ඡිතබ්බා සිරොරුහා;
වට්ටතුණ්හාභිතත්තස්ස, අල්ලහත්ථෙන පුඤ්ඡිතුං.
ආදාසෙ උදපත්තෙ වා, යත්ථ කත්ථචි අත්තනො;
මුඛබිම්බං විනා හෙතුං, ඔලොකෙන්තස්ස දුක්කටං.
‘‘සඤ්ඡවිං තු මුඛං, නො’’ති, දට්ඨුමාබාධපච්චයා;
‘‘ජිණ්ණො නො’’තායුසඞ්ඛාර-ජානනත්ථඤ්ච වට්ටති.
නච්චං වා පන ගීතං වා, වාදිතං වාපි භික්ඛුනො;
දට්ඨුං වා පන සොතුං වා, ගච්ඡතො හොති දුක්කටං.
දට්ඨුමන්තමසො මොර-නච්චම්පි ච න වට්ටති;
සොතුමන්තමසො දන්ත-ගීතම්පි ච න වට්ටති.
නච්චන්තස්ස ¶ සයං වාපි, නච්චාපෙන්තස්ස දුක්කටං;
අනාපත්තන්තරාරාමෙ, ඨත්වා සුණාති පස්සති.
‘‘පස්සිස්සාමී’’ති නච්චං වා, ගීතං වා පන වාදිතං;
විහාරතො විහාරං වා, ගච්ඡතො හොති දුක්කටං.
ආපත්තන්තොවිහාරෙපි, උට්ඨහිත්වාන ගච්ඡතො;
ඨත්වා ගීවං පසාරෙත්වා, පස්සතොපි ච වීථියං.
කෙසා දීඝා න ධාරෙය්යා, යො ධාරෙය්යස්ස දුක්කටං;
ද්වඞ්ගුලං වා දුමාසං වා, තතො උද්ධං න වට්ටති.
නඛෙ නාසිකලොමානි, දීඝානි න තු ධාරයෙ;
න ච වීසතිමට්ඨං වා, කාතුං වට්ටති භික්ඛුනො.
කප්පාපෙය්ය විසුං මස්සුං, දාඨිකං වා ඨපෙය්ය යො;
සංහරාපෙය්ය වා ලොමං, සම්බාධෙ තස්ස දුක්කටං.
ඡින්දතො ¶ දුක්කටං වුත්තං, කෙසෙ කත්තරිකාය වා;
අගිලානස්ස අඤ්ඤෙන, ඡින්දාපෙන්තස්ස වා තථා.
ඡින්දතො අත්තනො අඞ්ග-ජාතං ථුල්ලච්චයං සියා;
සෙසඞ්ගඡෙදනෙ අත්ත-වධෙ ආපත්ති දුක්කටං.
අහිකීටාදිදට්ඨස්ස, තාදිසාබාධපච්චයා;
න දොසො ඡින්දතො අඞ්ගං, මොචෙන්තස්ස ච ලොහිතං.
අපරිස්සාවනො මග්ගං, සචෙ ගච්ඡති දුක්කටං;
යාචමානස්ස වා මග්ගෙ, තථෙවාදදතොපි තං.
න භුඤ්ජෙ න පිවෙ නග්ගො, න ඛාදෙ න ච සායයෙ;
න දදෙ න ච ගණ්හෙය්ය, න ගච්ඡෙය්යපි අඤ්ජසං.
වන්දිතබ්බං න නග්ගෙන, වන්දාපෙතබ්බමෙව වා;
පරිකම්මං න කාතබ්බං, න නග්ගෙන ච කාරයෙ.
පරිකම්මෙ පටිච්ඡාදී, තිස්සො ජන්තාඝරාදිකා;
වුත්තා, වත්ථපටිච්ඡාදී, සබ්බත්ථ පන වට්ටති.
යත්ථ කත්ථචි පෙළායං, භුඤ්ජිතුං න ච වට්ටති;
එකතො භුඤ්ජතො හොති, දුක්කටං එකභාජනෙ.
එකපාවුරණා ¶ එක-ත්ථරණා වා නිපජ්ජරෙ;
එකමඤ්චෙපි වා තෙසං, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
න නිසීදෙය්ය සඞ්ඝාටි-පල්ලත්ථිකමුපාගතො;
කිඤ්චි කීළං න කීළෙය්ය, පලිතං න ච ගාහයෙ.
භමුකාය නලාටෙ වා, දාඨිකායපි උග්ගතං;
තාදිසං පලිතං චඤ්ඤං, ගාහාපෙතුම්පි වට්ටති.
අගිලානො සචෙ භික්ඛු, ඡත්තං ධාරෙය්ය දුක්කටං;
අත්තනො චීවරාදීනං, ගුත්තත්ථං පන වට්ටති.
හත්ථිසොණ්ඩං ¶ චතුක්කණ්ණං, වසනං මච්ඡවාළකං;
වෙල්ලියං තාලවණ්ටඤ්ච, නිවාසෙන්තස්ස දුක්කටං.
ගහිපාරුපනං වාපි, පාරුපන්තස්ස දුක්කටං;
නිවාසනෙ පාරුපනෙ, පරිමණ්ඩලතා මතා.
ලොකායතං න වාචෙය්ය, න ච තං පරියාපුණෙ;
න තිරච්ඡානවිජ්ජා වා, වාචෙතබ්බාව භික්ඛුනා.
න ච වට්ටති ධාරෙතුං, සබ්බා චාමරිබීජනී;
න චාලිම්පෙය්ය දායං වා, න ච ලඤ්ජෙ මුඛම්පි ච.
න වහෙ උභතොකාජං, වට්ටතන්තරකාජකං;
සීසක්ඛන්ධකටොලම්බ-භාරෙ දොසො න විජ්ජති.
අට්ඨඞ්ගුලාදිකං භික්ඛු, පච්ඡිමං චතුරඞ්ගුලා;
ඛාදතො දන්තකට්ඨඤ්ච, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
රුක්ඛං නෙවාභිරූහෙය්ය, කිච්චෙ සතිපි පොරිසං;
ආපදාසු යථාකාමං, වට්ටතෙවාභිරූහිතුං.
ලසුණං න ච ඛාදෙය්ය, සචෙ නාකල්ලකො සියා;
නාරොපෙතබ්බකං බුද්ධ-වචනං අඤ්ඤථා පන.
ඛිපිතෙන ච වත්තබ්බං, ‘‘ජීවා’’ති, ගිහිනා පුන;
‘‘ජීවථා’’ති ච වුත්තෙන, ‘‘චිරං ජීවා’’ති වට්ටති.
සාමණෙරං ගහට්ඨං වා, ආකොටෙන්තස්ස දුක්කටං;
සයනෙ පුප්ඵසංකිණ්ණෙ, න වට්ටති නිපජ්ජිතුං.
ඛුරභණ්ඩං ¶ න ගණ්හෙය්ය, සචෙ න්හාපිතපුබ්බකො;
න ච ධාරණියා උණ්හී, සබ්බා බාහිරලොමිකා.
අඞ්ගරාගං කරොන්තස්ස, දුක්කටං සමුදීරිතං;
අකායබන්ධනස්සාපි, ගාමං පවිසතොපි ච.
ලොහජං ¶ දාරුජං සබ්බං, කප්පියං මත්තිකාමයං;
විනා සත්ථඤ්ච පත්තඤ්ච, කතකං කුම්භකාරිකං.
ඛුද්දකවත්ථුක්ඛන්ධකකථා.
සෙනාසනක්ඛන්ධකකථා
ආසන්දිකො අතික්කන්ත-පමාණොපි ච වට්ටති;
තථා පඤ්චඞ්ගපීඨම්පි, සත්තඞ්ගම්පි ච වට්ටති.
තූලොනද්ධා ඝරෙයෙව, මඤ්චපීඨා නිසීදිතුං;
සීසපාදූපධානඤ්ච, අගිලානස්ස වට්ටති.
සන්ථරිත්වා ගිලානස්ස, උපධානානි තත්ථ ච;
පච්චත්ථරණකං දත්වා, නිපජ්ජන්තස්ස වට්ටති.
තිරියං මුට්ඨිරතනං, හොති බිම්බොහනං මිතං;
දීඝතො ච දියඩ්ඪං වා, ද්විහත්ථන්ති කුරුන්දියං.
පූරිතා චොළපණ්ණුණ්ණ-තිණවාකෙහි පඤ්චහි;
භිසියො භාසිතා පඤ්ච, තූලානං ගණනාවසා.
භිසිතූලානි පඤ්චෙව, තථා තූලානි තීණිපි;
ලොමානි මිගපක්ඛීනං, ගබ්භා බිම්බොහනස්සිමෙ.
මනුස්සලොමං ලොමෙසු, පුප්ඵෙසු බකුලාදිකං;
සුද්ධං තමාලපත්තඤ්ච, පණ්ණෙසු න ච වට්ටති.
උණ්ණාදිකං පඤ්චවිධඤ්ච තූලං;
මහෙසිනා යං භිසියං පවුත්තං;
මසූරකෙ ¶ තං පන වට්ටතීති;
කුරුන්දියං අට්ඨකථාය වුත්තං.
යදෙතං ¶ තිවිධං තූලං, භිසියං තං අකප්පියං;
මිස්සං තමාලපත්තං තු, සබ්බත්ථ පන වට්ටති.
රූපං තු පුරිසිත්ථීනං, තිරච්ඡානගතස්ස වා;
කාරෙන්තස්ස කරොතො වා, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
ජාතකං පන වත්ථුං වා, කාරාපෙතුං පරෙහි වා;
මාලාකම්මං ලතාකම්මං, සයං කාතුම්පි වට්ටති.
සමානාසනිකො නාම, ද්වීහි වස්සෙහි යො පන;
වුඩ්ඪො වා දහරො වාපි, වස්සෙනෙකෙන වා පන.
සමානවස්සෙ වත්තබ්බං, කිඤ්ච නාමිධ විජ්ජති;
සත්තවස්සතිවස්සෙහි, පඤ්චවස්සො නිසීදති.
හෙට්ඨා දීඝාසනං තිණ්ණං, යං පහොති නිසීදිතුං;
එකමඤ්චෙපි පීඨෙ වා, ද්වෙ නිසීදන්ති වට්ටති.
උභතොබ්යඤ්ජනං ඉත්ථිං, ඨපෙත්වා පණ්ඩකං පන;
දීඝාසනෙ අනුඤ්ඤාතං, සබ්බෙහිපි නිසීදිතුං.
පුරිමිකො පච්ඡිමිකො, තථෙවන්තරමුත්තකො;
තයො සෙනාසනග්ගාහා, සම්බුද්ධෙන පකාසිතා.
පුබ්බාරුණා පාටිපදස්ස යාව;
පුනාරුණො භිජ්ජති නෙව තාව;
ඉදඤ්හි සෙනාසනගාහකස්ස;
ඛෙත්තන්ති වස්සූපගමෙ වදන්ති.
පාතොව ගාහිතෙ අඤ්ඤො, භික්ඛු සෙනාසනෙ පන;
සචෙ යාචති ආගන්ත්වා, වත්තබ්බො ගාහිතන්ති සො.
සඞ්ඝිකං අපලොකෙත්වා, ගහිතං වස්සවාසිකං;
අන්තොවස්සෙපි විබ්භන්තො, ලභතෙ තත්රජං සචෙ.
වුට්ඨවස්සො ¶ සචෙ භික්ඛු, කිඤ්චි ආවාසිහත්ථතො;
ගහෙත්වා කප්පියං භණ්ඩං, දත්වා තස්සත්තනො පන.
‘‘අසුකස්මිං ¶ කුලෙ මය්හං, වස්සාවාසිකචීවරං;
ගාහිතං ගණ්හ’’ඉච්චෙවං, වත්වා ගච්ඡති සො දිසං.
උප්පබ්බජති චෙ තත්ථ, ගතට්ඨානෙ, න ලබ්භති;
ගහෙතුං තස්ස සම්පත්තං, සඞ්ඝිකංයෙව තං සියා.
මනුස්සෙ සම්මුඛා තත්ථ, පටිච්ඡාපෙති චෙ පන;
සබ්බං ලභති සම්පත්තං, වස්සාවාසිකචීවරං.
ආරාමො ච විහාරො ච, වත්ථූනි දුවිධස්සපි;
භිසි බිම්බොහනං මඤ්ච-පීඨන්ති තතියං පන.
ලොහකුම්භී කටාහඤ්ච, භාණකො ලොහවාරකො;
වාසි ඵරසු කුද්දාලො, කුඨාරී ච නිඛාදනං.
වල්ලි වෙළු තිණං පණ්ණං, මුඤ්ජපබ්බජමෙව ච;
මත්තිකා දාරුභණ්ඩඤ්ච, පඤ්චමං තු යථාහ ච.
‘‘ද්වීහි සඞ්ගහිතානි ද්වෙ, තතියං චතුසඞ්ගහං;
චතුත්ථං නවකොට්ඨාසං, පඤ්චමං අට්ඨධා මතං.
ඉති පඤ්චහි රාසීහි, පඤ්චනිම්මලලොචනො;
පඤ්චවීසවිධං නාථො, ගරුභණ්ඩං පකාසයි’’.
ඉදඤ්හි පන සඞ්ඝස්ස, සන්තකං ගරුභණ්ඩකං;
විස්සජ්ජෙන්තො විභාජෙන්තො, භික්ඛු ථුල්ලච්චයං ඵුසෙ.
භික්ඛුනා ගරුභණ්ඩං තු, සඞ්ඝෙන හි ගණෙන වා;
විස්සජ්ජිතමවිස්සට්ඨං, විභත්තමවිභාජිතං.
පුරිමෙසු හි තීස්වෙත්ථ, න චත්ථාගරුභණ්ඩකං;
ලොහකුම්භී කටාහො ච, ලොහභාණකමෙව ච.
තිවිධං ¶ ඛුද්දකං වාපි, ගරුභණ්ඩකමෙවිදං;
පාදගණ්හනකො ලොහ-වාරකො භාජියො මතො.
උද්ධං පන තතො ලොහ-වාරකො ගරුභණ්ඩකං;
භිඞ්කාරාදීනි සබ්බානි, ගරුභණ්ඩානි හොන්ති හි.
භාජෙතබ්බො අයොපත්තො;
තම්බායොථාලකාපි ච;
ධූමනෙත්තාදිකං ¶ නෙව;
භාජෙතබ්බන්ති දීපිතං.
අත්තනා පටිලද්ධං තං, ලොහභණ්ඩං තු කිඤ්චිපි;
න පුග්ගලිකභොගෙන, භුඤ්ජිතබ්බඤ්හි භික්ඛුනා.
කංසවට්ටකලොහානං, භාජනානිපි සබ්බසො;
න පුග්ගලිකභොගෙන, වට්ටන්ති පරිභුඤ්ජිතුං.
තිපුභණ්ඩෙපි එසෙව, නයො ඤෙය්යො විභාවිනා;
න දොසො සඞ්ඝිකෙ අත්ථි, ගිහීනං සන්තකෙසු වා.
ඛීරපාසාණසම්භූතං, ගරුකං තට්ටකාදිකං;
පාදගණ්හනතො උද්ධං, ඝටකො ගරුභණ්ඩකො.
සිඞ්ගිසජ්ඣුමයං හාර-කූටජං ඵලිකුබ්භවං;
භාජනානි න වට්ටන්ති, ගිහීනං සන්තකානිපි.
වාසි භාජනියා ඛුද්දා, ගරුභණ්ඩං මහත්තරී;
තථා ඵරසු වෙජ්ජානං, සිරාවෙධනකම්පි ච.
කුඨාරි වාසි කුද්දාලො, ගරුභණ්ඩං නිඛාදනං;
සිඛරම්පි ච තෙනෙව, ගහිතන්ති පකාසිතං.
චතුරස්සමුඛං දොණි-මුඛං වඞ්කම්පි තත්ථ ච;
සදණ්ඩං ඛුද්දකං සබ්බං, ගරුභණ්ඩං නිඛාදනං.
මුට්ඨිකමධිකරණී ¶ , සණ්ඩාසො වා තුලාදිකං;
කිඤ්චි සඞ්ඝස්ස දින්නං චෙ, තං සබ්බං ගරුභණ්ඩකං.
න්හාපිතස්ස ච සණ්ඩාසො, කත්තරී ච මහත්තරී;
මහාපිප්ඵලකං තුන්න-කාරානං ගරුභණ්ඩකං.
වල්ලි සඞ්ඝස්ස දින්නා වා, තත්ථජාතාපි රක්ඛිතා;
අඩ්ඪබාහුප්පමාණාපි, ගරු වෙත්තලතාදිකා.
සුත්තවාකාදිනිබ්බත්තා, රජ්ජුකා යොත්තකානි වා;
සඞ්ඝස්ස දින්නකාලෙ තු, ගච්ඡන්ති ගරුභණ්ඩතං.
නාළිකෙරස්ස හීරෙ වා, වාකෙ වා පන කෙනචි;
වට්ටෙත්වා හි කතා එක-වට්ටාපි ගරුභණ්ඩකං.
වෙළු ¶ සඞ්ඝස්ස දින්නො වා, රක්ඛිතො තත්ථජාතකො;
අට්ඨඞ්ගුලායතො සූචි-දණ්ඩමත්තො ගරුං සියා.
ඡත්තදණ්ඩසලාකායො, දණ්ඩො කත්තරයට්ඨිපි;
පාදගණ්හනකා තෙල-නාළී භාජනියා ඉමෙ.
මුඤ්ජාදීසුපි යං කිඤ්චි, මුට්ඨිමත්තං ගරුං සියා;
තාලපණ්ණාදිමෙකම්පි, දින්නං වා තත්ථජාතකං.
අට්ඨඞ්ගුලප්පමාණොපි, ගරුකං රිත්තපොත්ථකො;
මත්තිකා පකතී වාපි, පඤ්චවණ්ණා සුධාපි වා.
සිලෙසාදීසු වා කිඤ්චි, දින්නං වා තත්ථජාතකං;
තාලපක්කපමාණං තු, ගරුභණ්ඩන්ති දීපිතං.
වල්ලිවෙළාදිකං කිඤ්චි, අරක්ඛිතමගොපිතං;
ගරුභණ්ඩං න හොතෙව, ගහෙතබ්බං යථාසුඛං.
රක්ඛිතං ගොපිතං වාපි, ගහෙතබ්බං තු ගණ්හතා;
සමකං අතිරෙකං වා, දත්වා ඵාතිකමෙව වා.
අඤ්ජනං ¶ හරිතාලඤ්ච, තථා හිඞ්ගු මනොසිලා;
භාජෙතබ්බන්ති විඤ්ඤෙය්යං, විඤ්ඤුනා විනයඤ්ඤුනා.
දාරුභණ්ඩෙපි යො කොචි, සූචිදණ්ඩප්පමාණකො;
අට්ඨඞ්ගුලායතො දාරු-භණ්ඩකො ගරුභණ්ඩකං.
මහාඅට්ඨකථායං තු, විභජිත්වාව දස්සිතං;
ආසන්දිකොපි සත්තඞ්ගො, භද්දපීඨඤ්ච පීඨිකා.
පීඨමෙළකපාදඤ්ච, තථාමණ්ඩකවට්ටකං;
කොච්ඡං පලාලපීඨඤ්ච, ධොවනෙ ඵලකම්පි ච.
භණ්ඩිකා මුග්ගරො චෙව, වත්ථඝට්ටනමුග්ගරො;
අම්බණම්පි ච මඤ්ජූසා, නාවා රජනදොණිකා.
උළුඞ්කොපි සමුග්ගොපි, කරණ්ඩම්පි කටච්ඡුපි;
එවමාදි තු සබ්බම්පි, සඞ්ඝිකං ගරුභණ්ඩකං.
සබ්බං දාරුමයං ගෙහ-සම්භාරං ගරුකං මතං;
භාජියං කප්පියං චම්මං, අකප්පියමභාජියං.
එළචම්මං ¶ ගරුං වුත්තං, තථෙවොදුක්ඛලාදිකං;
පෙසකාරාදිභණ්ඩඤ්ච, කසිභණ්ඩඤ්ච සඞ්ඝිකං.
තථෙවාධාරකො පත්ත-පිධානං තාලවණ්ටකං;
බීජනී පච්ඡි චඞ්කොටං, සබ්බා සම්මුඤ්ජනී ගරු.
යං කිඤ්චි භූමත්ථරණං, යො කොචි කටසාරකො;
චක්කයුත්තකයානඤ්ච, සබ්බම්පි ගරුභණ්ඩකං.
ඡත්තඤ්ච මුට්ඨිපණ්ණඤ්ච, විසාණංතුම්බභාජනං;
උපාහනාරණීධම්ම-කරණාදි ලහුං ඉදං.
හත්ථිදන්තො විසාණඤ්ච, යථාගතමතච්ඡිතං;
මඤ්චපාදාදි යං කිඤ්චි, භාජනීයමනිට්ඨිතං.
නිට්ඨිතො ¶ තච්ඡිතො වාපි, විධො හිඞ්ගුකරණ්ඩකො;
අඤ්ජනී ච සලාකායො, භාජනී උදපුඤ්ඡනී.
සබ්බං කුලාලභණ්ඩම්පි, පරිභොගාරහං පන;
පත්තඞ්ගාරකටාහඤ්ච, ධූමදානං කපල්ලිකා.
ථූපිකා දීපරුක්ඛො ච, චයනච්ඡදනිට්ඨකා;
සඞ්ඝිකං පන සබ්බම්පි, ගරුභණ්ඩන්ති දීපිතං.
පත්තො කඤ්චනකො චෙව, ථාලකං කුණ්ඩිකාපි ච;
ඝටකො ලොහභණ්ඩෙපි, කුණ්ඩිකාපි ච භාජියා.
ගරුනා ගරුභණ්ඩඤ්ච, ථාවරෙන ච ථාවරං;
සඞ්ඝස්ස පරිවත්තෙත්වා, ගණ්හිතුං පන වට්ටති.
අධොතෙන ච පාදෙන, නක්කමෙ සයනාසනං;
අල්ලපාදෙන වා භික්ඛු, තථෙව සඋපාහනො.
භූමියා නිට්ඨුභන්තස්ස, පරිකම්මකතාය වා;
පරිකම්මකතං භිත්තිං, අපස්සෙන්තස්ස දුක්කටං.
පරිකම්මකතං භූමිං, සඞ්ඝිකං මඤ්චපීඨකං;
අත්තනො සන්තකෙනෙව, පත්ථරිත්වාන කෙනචි.
නිපජ්ජිතබ්බං, සහසා, තස්ස නිද්දායතො යදි;
සරීරාවයවො කොචි, මඤ්චං ඵුසති දුක්කටං.
ලොමෙසු ¶ පන ලොමානං, ගණනායෙව දුක්කටං;
තලෙන හත්ථපාදානං, වට්ටතක්කමිතුං පන.
සහස්සග්ඝනකො කොචි, පිණ්ඩපාතො සචීවරො;
පත්තො අවස්සිකං භික්ඛුං, ලිඛිත්වා ඨපිතොපි ච.
තාදිසො පිණ්ඩපාතොව, සට්ඨිවස්සානමච්චයෙ;
උප්පන්නො සට්ඨිවස්සස්ස, ඨිතිකාය දදෙ බුධො.
උද්දෙසභත්තං ¶ භුඤ්ජිත්වා, ජාතො චෙ සාමණෙරකො;
ගහෙතුං ලභති තං පච්ඡා, සාමණෙරස්ස පාළියා.
සම්පුණ්ණවීසවස්සො යො, ස්වෙ උද්දෙසං ලභිස්සති;
අජ්ජ සො උපසම්පන්නො, අතීතා ඨිතිකා සියා.
සචෙ පන සලාකා තු, ලද්ධා භත්තං න තංදිනෙ;
ලද්ධං, පුනදිනෙ තස්ස, ගාහෙතබ්බං, න සංසයො.
උත්තරුත්තරිභඞ්ගස්ස, භත්තස්සෙකචරස්ස හි;
විසුඤ්හි ඨිතිකා කත්වා, දාතබ්බා තු සලාකිකා.
භත්තමෙව සචෙ ලද්ධං, න පනුත්තරිභඞ්ගකං;
ලද්ධමුත්තරිභඞ්ගං වා, න ලද්ධං භත්තමෙව වා.
යෙන යෙන හි යං යං තු, න ලද්ධං, තස්ස තස්ස ච;
තං තං පුනදිනෙ චාපි, ගාහෙතබ්බන්ති දීපිතං.
සඞ්ඝුද්දෙසාදිකං භත්තං, ඉදං සත්තවිධම්පි ච;
ආගන්තුකාදිභත්තඤ්ච, චතුබ්බිධමුදීරිතං.
විහාරවාරභත්තඤ්ච, නිච්චඤ්ච කුටිභත්තකං;
පන්නරසවිධං භත්තං, උද්දිට්ඨං සබ්බමෙවිධ.
පාළිමට්ඨකථඤ්චෙව, ඔලොකෙත්වා පුනප්පුනං;
සඞ්ඝිකෙ පච්චයෙ සම්මා, විභජෙය්ය විචක්ඛණො.
සෙනාසනක්ඛන්ධකකථා.
වත්තක්ඛන්ධකකථා
ආගන්තුකාවාසිකපිණ්ඩචාරී-;
සෙනාසනාරඤ්ඤනුමොදනාසු ¶ ;
වත්තානි භත්තෙ ගමිකස්ස ජන්තා-;
ඝරෙ තථා වච්චකුටිප්පවෙසෙ.
ආචරියුපජ්ඣායකසිස්සසද්ධි- ¶ ;
විහාරිවත්තානිපි සබ්බසොව;
වත්තානි වුත්තානි චතුද්දසෙව;
විසුද්ධචිත්තෙන විනායකෙන.
ආගන්තුකෙන ආරාමං, පවිසන්තෙන භික්ඛුනා;
ඡත්තං පනාපනෙතබ්බං, මුඤ්චිතබ්බා උපාහනා.
ඔගුණ්ඨනං න කාතබ්බං, සීසෙ චීවරමෙව වා;
න හි තෙන ච ධොතබ්බා, පාදා පානීයවාරිනා.
වන්දිතබ්බාව පුච්ඡිත්වා, විහාරෙ වුඩ්ඪභික්ඛුනො;
කාලෙ සෙනාසනං තෙන, පුච්ඡිතබ්බඤ්ච භික්ඛුනා.
වච්චට්ඨානඤ්ච පස්සාව-ට්ඨානං පානීයමෙව ච;
පරිභොජනීයං සඞ්ඝ-කතිකං ගොචරාදිකං.
වුඩ්ඪමාගන්තුකං දිස්වා, භික්ඛුනාවාසිකෙනපි;
පත්තං පටිග්ගහෙතබ්බං, පච්චුග්ගන්ත්වාන චීවරං.
ආසනං පඤ්ඤපෙතබ්බං, තස්ස පාදොදකම්පි ච;
උපනික්ඛිපිතබ්බඤ්ච, පුච්ඡිතබ්බඤ්ච වාරිනා.
වන්දෙය්යො පඤ්ඤපෙතබ්බං, තස්ස සෙනාසනම්පි ච;
අජ්ඣාවුත්ථමවුත්ථං වා, ගොචරාගොචරම්පි ච.
වච්චට්ඨානඤ්ච පස්සාව-ට්ඨානං සෙක්ඛකුලානි ච;
පවෙසෙ නික්ඛමෙ කාලො, වත්තබ්බො පානියාදිකං.
සචෙ සො නවකො හොති;
ආගතාගන්තුකො යථා;
නිසින්නෙනෙව ¶ තෙනස්ස;
සබ්බමාවාසිභික්ඛුනා.
‘‘අත්ර ¶ පත්තං ඨපෙහීති, නිසීදාහීදමාසනං’’;
ඉච්චෙවං පන වත්තබ්බං, දෙය්යං සෙනාසනම්පි ච.
දාරුමත්තිකභණ්ඩානි, ගන්තුකාමෙන භික්ඛුනා;
ගන්තබ්බං පටිසාමෙත්වා, ථකෙත්වාවසථම්පි ච.
ආපුච්ඡිත්වාපි ගන්තබ්බං, භික්ඛුනා සයනාසනං;
පුච්ඡිතබ්බෙ අසන්තෙපි, ගොපෙත්වා වාපි සාධුකං.
සහසා පවිසෙ නාපි, සහසා න ච නික්ඛමෙ;
නාතිදූරෙ නච්චාසන්නෙ, ඨාතබ්බං පිණ්ඩචාරිනා.
වාමහත්ථෙන සඞ්ඝාටිං, උච්චාරෙත්වාථ භාජනං;
දක්ඛිණෙන පණාමෙත්වා, භික්ඛං ගණ්හෙය්ය පණ්ඩිතො.
සූපං වා දාතුකාමාති, සල්ලක්ඛෙය්ය මුහුත්තකං;
ඔලොකෙය්යන්තරා භික්ඛු, න භික්ඛාදායිකාමුඛං.
පානීයාදි පනානෙය්යං, භික්ඛුනාරඤ්ඤකෙනපි;
නක්ඛත්තං තෙන යොගො ච, ජානිතබ්බා දිසාපි ච.
වච්චපස්සාවතිත්ථානි, භවන්ති පටිපාටියා;
කරොන්තස්ස යථාවුඩ්ඪං, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
සහසා උබ්භජිත්වා වා, න ච වච්චකුටිං විසෙ;
උක්කාසිත්වා බහි ඨත්වා, පවිසෙ සණිකං පන.
වච්චං න නිත්ථුනන්තෙන, කාතබ්බං පන භික්ඛුනා;
ඛාදතො දන්තකට්ඨං වා, කරොතො හොති දුක්කටං.
වච්චං පන න කාතබ්බං, බහිද්ධා වච්චදොණියා;
පස්සාවොපි න කාතබ්බො, බහි පස්සාවදොණියා.
ඛරෙන නාවලෙඛෙය්ය, න කට්ඨං වච්චකූපකෙ;
ඡඩ්ඩෙය්ය න ච පාතෙය්ය, ඛෙළං පස්සාවදොණියා.
පාදුකාසු ¶ ඨිතොයෙව, උබ්භජෙය්ය විචක්ඛණො;
පටිච්ඡාදෙය්ය තත්ථෙව, ඨත්වා නික්ඛමනෙ පන.
නාචමෙය්ය ¶ සචෙ වච්චං, කත්වා යො සලිලෙ සති;
තස්ස දුක්කටමුද්දිට්ඨං, මුනිනා මොහනාසිනා.
සසද්දං නාචමෙතබ්බං, කත්වා චපු චපූති ච;
ආචමිත්වා සරාවෙපි, සෙසෙතබ්බං න තූදකං.
ඌහතම්පි අධොවිත්වා, නික්ඛමන්තස්ස දුක්කටං;
උක්ලාපාපි සචෙ හොන්ති, සොධෙතබ්බං අසෙසතො.
අවලෙඛනකට්ඨෙන, පූරො චෙ පීඨරො පන;
ඡඩ්ඩෙය්ය කුම්භි රිත්තා චෙ, කුම්භිං පූරෙය්ය වාරිනා.
අනජ්ඣිට්ඨො හි වුඩ්ඪෙන, පාතිමොක්ඛං න උද්දිසෙ;
ධම්මං න ච භණෙ, පඤ්හං, න පුච්ඡෙය්ය න විස්සජෙ.
ආපුච්ඡිත්වා කථෙන්තස්ස, වුඩ්ඪං වුඩ්ඪතරාගමෙ;
පුන ආපුච්ඡනෙ කිච්චං, නත්ථීති පරිදීපිතං.
වුඩ්ඪෙනෙකවිහාරස්මිං, සද්ධිං විහරතා පන;
අනාපුච්ඡා හි සජ්ඣායො, න කාතබ්බො කදාචිපි.
උද්දෙසොපි න කාතබ්බො, පරිපුච්ඡාය කා කථා;
න ච ධම්මො කථෙතබ්බො, භික්ඛුනා ධම්මචක්ඛුනා.
න දීපො විජ්ඣාපෙතබ්බො, කාතබ්බො වා න චෙව සො;
වාතපානකවාටානි, ථකෙය්ය විවරෙය්ය නො.
චඞ්කමෙ චඞ්කමන්තො ච, වුඩ්ඪතො පරිවත්තයෙ;
තම්පි චීවරකණ්ණෙන, කායෙන න ච ඝට්ටයෙ.
පුරතො නෙව ථෙරානං, න්හායෙය්ය න පනූපරි;
උත්තරං ඔතරන්තානං, දදෙ මග්ගං, න ඝට්ටයෙ.
වත්තං ¶ අපරිපූරෙන්තො, න සීලං පරිපූරති;
අසුද්ධසීලො දුප්පඤ්ඤො, චිත්තෙකග්ගං න වින්දති.
වික්ඛිත්තචිත්තොනෙකග්ගො, සද්ධම්මං න ච පස්සති;
අපස්සමානො සද්ධම්මං, දුක්ඛා න පරිමුච්චති.
තස්මා හි වත්තං පූරෙය්ය, ජිනපුත්තො විචක්ඛණො;
ඔවාදං බුද්ධසෙට්ඨස්ස, කත්වා නිබ්බානමෙහිති.
වත්තක්ඛන්ධකකථා.
භික්ඛුනික්ඛන්ධකකථා
කායං ¶ ඌරුං ථනං වාපි, විවරිත්වාන භික්ඛුනී;
අත්තනො අඞ්ගජාතං වා, භික්ඛුස්ස න ච දස්සයෙ.
භික්ඛුනා සහ යං කිඤ්චි, සම්පයොජෙන්තියාපි ච;
තතො භාසන්තියා භික්ඛුං, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
න ච භික්ඛුනියා දීඝං, ධාරෙය්ය කායබන්ධනං;
තෙනෙව කායබන්ධෙන, ථනපට්ටෙන වා පන.
විලීවෙන ච පට්ටෙන, චම්මපට්ටෙන වා තථා;
දුස්සපට්ටෙන වා දුස්ස-වෙණියා දුස්සවට්ටියා.
න ඵාසුකා නමෙතබ්බා, දුක්කටං තු නමෙන්තියා;
න ඝංසාපෙය්ය සමණී, ජඝනං අට්ඨිකාදිනා.
හත්ථං වා හත්ථකොච්ඡං වා, පාදං වා මුඛමූරුකං;
කොට්ටාපෙති සචෙ තස්සා, හොති ආපත්ති දුක්කටං.
න මුඛං ලිම්පිතබ්බං තු, න චුණ්ණෙතබ්බමෙව ච;
මනොසිලාය වාපත්ති, මුඛං ලඤ්ජන්තියා සියා.
අඞ්ගරාගො ¶ න කාතබ්බො, මුඛරාගොපි වා තථා;
අවඞ්ගං න ච කාතබ්බං, න කාතබ්බං විසෙසකං.
ඔලොකනකතො රාගා, ඔලොකෙතුං න වට්ටති;
ඨාතබ්බං න ච සාලොකෙ, සනච්චං න ච කාරයෙ.
දුක්කටං මුනිනා වුත්තං, ගණිකං වුට්ඨපෙන්තියා;
සුරං වා පන මංසං වා, පණ්ණං වා වික්කිණන්තියා.
වඩ්ඪිං වාපි වණිජ්ජං වා, පයොජෙතුං න වට්ටති;
තිරීටං කඤ්චුකං වාපි, යදි ධාරෙති දුක්කටං.
දාසො වා පන දාසී වා, තථා කම්මකරොපි වා;
න චෙවුපට්ඨපෙතබ්බො, තිරච්ඡානගතොපි වා.
න ච භික්ඛුනියා සබ්බ-නීලාදිං පන චීවරං;
ධාරෙතබ්බං, න ධාරෙය්ය, සබ්බං නමතකම්පි ච.
පටිච්ඡන්නාපටිච්ඡන්නං ¶ , ඡින්නං වාච්ඡින්නමෙව වා;
පුරිසබ්යඤ්ජනං සබ්බං, ඔලොකෙතුං න වට්ටති.
දූරතොව ච පස්සිත්වා, භික්ඛුං භික්ඛුනියා පන;
මග්ගො තස්ස පදාතබ්බො, ඔක්කමිත්වාන දූරතො.
භික්ඛුං පන ච පස්සිත්වා, පත්තං භික්ඛං චරන්තියා;
නීහරිත්වා තමුක්කුජ්ජං, දස්සෙතබ්බං තු භික්ඛුනො.
සංවෙල්ලිකඤ්ච කාතුං වා, ධාරෙතුං කටිසුත්තකං;
උතුකාලෙ අනුඤ්ඤාතං, උතුනීනං මහෙසිනා.
ඉත්ථිපොසයුතං යානං, හත්ථවට්ටකමෙව වා;
පාටඞ්කී ච ගිලානාය, වට්ටතෙවාභිරූහිතුං.
ගරුධම්මෙ ඨිතායාපි, මානත්තං තු චරන්තියා;
සම්මන්නිත්වා පදාතබ්බා, දුතියා පන භික්ඛුනී.
යස්සා පබ්බජ්ජකාලෙ තු, ගබ්භො වුට්ඨාති ඉත්ථියා;
පුත්තො යදි ච තස්සාපි, දාතබ්බා දුතියා තථා.
මාතා ¶ ලභති පායෙතුං, භොජෙතුං පුත්තමත්තනො;
මණ්ඩෙතුම්පි උරෙ කත්වා, සෙතුං ලභති සා පන.
ඨපෙත්වා සහසෙය්යං තු, තස්මිං දුතියිකාය හි;
පුරිසෙසු යථාඤ්ඤෙසු, වත්තිතබ්බං තථෙව ච.
විබ්භමෙනෙව සා හොති, යස්මා ඉධ අභික්ඛුනී;
තස්මා භික්ඛුනියා සික්ඛා-පච්චක්ඛානං න විජ්ජති.
විබ්භන්තාය යථා තස්සා, පුන නත්ථූපසම්පදා;
ගතාය තිත්ථායතනං, තථා නත්ථූපසම්පදා.
ඡෙදනං නඛකෙසානං, පුරිසෙහි ච වන්දනං;
වණස්ස පරිකම්මම්පි, සාදිතුං පන වට්ටති.
න වච්චකුටියා වච්චො, කාතබ්බො යාය කායචි;
හෙට්ඨාපි විවටෙ උද්ධං, පටිච්ඡන්නෙපි වට්ටති.
න ච වට්ටති සබ්බත්ථ, පල්ලඞ්කෙන නිසීදිතුං;
ගිලානායඩ්ඪපල්ලඞ්කං, වට්ටතීති පකාසිතං.
න ¶ ච භික්ඛුනියාරඤ්ඤෙ, වත්ථබ්බං තු කථඤ්චන;
අතිත්ථෙ නරතිත්ථෙ වා, න්හායිතුං න ච වට්ටති.
සමණී ගන්ධචුණ්ණෙන, යා ච වාසිතමත්තියා;
න්හායෙය්ය පටිසොතෙ වා, තස්සා ආපත්ති දුක්කටං.
‘‘ත්වංයෙව පරිභුඤ්ජා’’ති, පරිභොගත්ථමත්තනො;
දින්නං අභුත්වා අඤ්ඤස්ස, දෙන්තියා පන දුක්කටං.
සබ්බං පටිග්ගහාපෙත්වා, භික්ඛූහි පරිභුඤ්ජිතුං;
අසන්තෙනුපසම්පන්නෙ, භික්ඛුනීනං තු වට්ටති.
භික්ඛුනික්ඛන්ධකකථා.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ ඛන්ධකකථා නිට්ඨිතා.
චතුබ්බිධකම්මකථා
චත්තාරිමානි ¶ කම්මානි, අපලොකනසඤ්ඤිතං;
ඤත්ති ඤත්තිදුතියඤ්ච, කම්මං ඤත්තිචතුත්ථකං.
අපලොකනකම්මං තු, පඤ්ච ඨානානි ගච්ඡති;
ඤත්තිකම්මං නවට්ඨානං, දුතියං සත්ත ගච්ඡති.
තථා ඤත්තිචතුත්ථම්පි, සත්ත ඨානානි ගච්ඡති;
නිස්සාරණඤ්ච ඔසාරො, භණ්ඩුකං බ්රහ්මදණ්ඩකො.
අපලොකනකම්මඤ්හි, කම්මලක්ඛණපඤ්චමං;
නිස්සාරණඤ්ච ඔසාරං, සමණුද්දෙසතො වදෙ.
භණ්ඩුකං පබ්බජන්තෙන, ඡන්නෙන බ්රහ්මදණ්ඩකං;
අඤ්ඤස්සපි ච කාතබ්බො, තථාරූපස්ස භික්ඛුනො.
සබ්බො සන්නිපතිත්වාන, ආපුච්ඡිත්වාන සබ්බසො;
චීවරාදිපරික්ඛාරං, සඞ්ඝො යං දෙති තස්ස හි.
තික්ඛත්තුං අපලොකෙත්වා, භික්ඛූනං රුචියා පන;
එවං සඞ්ඝස්ස දානං තු, හොති තං කම්මලක්ඛණං.
නිස්සාරණමථොසාරො ¶ , උපොසථපවාරණා;
සම්මුති චෙව දානඤ්ච, පටිග්ගාහො ච සත්තමො.
පච්චුක්කඩ්ඪනතා චෙව, අට්ඨමී පරිකිත්තිතා;
කම්මස්ස ලක්ඛණඤ්චාති, නව ඨානානි ඤත්තියා.
විනිච්ඡයෙ අසම්පත්තෙ, ථෙරස්සාවිනයඤ්ඤුනො;
තස්ස නිස්සාරණා වුත්තා, යා සා නිස්සාරණාති හි.
උපසම්පදාපෙක්ඛස්ස, ආගච්ඡොසාරණාති සා;
උපොසථවසෙනාපි, පවාරණවසෙනපි.
ඤත්තියා ¶ ඨපිතත්තා හි, ඤත්තිකම්මානිමෙ දුවෙ;
‘‘උපසම්පදාපෙක්ඛඤ්හි, අනුසාසෙය්යහ’’න්ති ච.
‘‘ඉත්ථන්නාමමහං භික්ඛුං, පුච්ඡෙය්යං විනය’’න්ති ච;
එවමාදිපවත්තා හි, එදිසා ඤත්ති සම්මුති.
නිස්සට්ඨචීවරාදීනං, දානං ‘‘දාන’’න්ති වුච්චති;
ආපත්තීනං පටිග්ගාහො, ‘‘පටිග්ගාහො’’ති වුච්චති.
පච්චුක්කඩ්ඪනතා නාම, පවාරුක්කඩ්ඪනා මතා;
‘‘ඉමං උපොසථං කත්වා, කාලෙ පවාරයාමි’’ති.
තිණවත්ථාරකෙ සබ්බ-පඨමා ඤත්ති චෙතරා;
කම්මලක්ඛණමෙතන්ති, නව ඨානානි ඤත්තියා.
ඤත්තිදුතියකම්මම්පි, සත්ත ඨානානි ගච්ඡති;
නිස්සාරණමථොසාරං, සම්මුතිං දානමෙව ච.
උද්ධාරං දෙසනං කම්ම-ලක්ඛණං පන සත්තමං;
පත්තනික්කුජ්ජනාදී තු, නිස්සාරොසාරණා මතා.
සම්මුති නාම සීමාදි, සා පඤ්චදසධා මතා;
දානං කථිනවත්ථස්ස, දානං මතකවාසසො.
කථිනස්සන්තරුබ්භාරො, ‘‘උබ්භාරො’’ති පවුච්චති;
දෙසනා කුටිවත්ථුස්ස, විහාරස්ස ච වත්ථුනො.
තිණවත්ථාරකම්මෙ ච, මොහාරොපනතාදිසු;
කම්මවාචාවසෙනෙත්ථ, කම්මලක්ඛණතා මතා.
ඉති ¶ ඤත්තිදුතියස්ස, ඉමෙ සත්ත පකාසිතා;
තථා ඤත්තිචතුත්ථම්පි, සත්ත ඨානානි ගච්ඡති.
නිස්සාරණමථොසාරං, සම්මුතිං දානනිග්ගහං;
සමනුභාසනඤ්චෙව, සත්තමං කම්මලක්ඛණං.
සත්තන්නං තජ්ජනාදීනං, කම්මානං කරණං පන;
නිස්සාරණාථ පස්සද්ධි, තෙසං ඔසාරණා මතා.
ඔවාදො ¶ භික්ඛුනීනං තු, සම්මුතීති පකාසිතා;
මානත්තපරිවාසානං, දානං ‘‘දාන’’න්ති වුච්චති.
පුන මූලාපටික්කස්සො, ‘‘නිග්ගහො’’ති පවුච්චති;
උක්ඛිත්තස්සානුවත්තිකා, අට්ඨ යාවතතීයකා.
අරිට්ඨො චණ්ඩකාළී ච, එකාදස භවන්තිමෙ;
ඉමෙසං තු වසා ඤෙය්යා, දසෙකා සමනුභාසනා.
උපසම්පදකම්මඤ්ච, කම්මමබ්භානසඤ්ඤිතං;
ඉදං ඤත්තිචතුත්ථෙ තු, සත්තමං කම්මලක්ඛණං.
අපලොකනකම්මඤ්චා-පලොකෙත්වාව කාරයෙ;
ඤත්තියා දුතියෙනාපි, චතුත්ථෙන න කාරයෙ.
ඤත්තිදුතියකම්මානි, ලහුකානත්ථි කානිචි;
කාතබ්බානපලොකෙත්වා, සබ්බා සම්මුතියො සියුං.
සෙසානි අපලොකෙත්වා, කාතුං පන න වට්ටති;
යථාවුත්තනයෙනෙව, තෙන තෙනෙව කාරයෙ.
චතුබ්බිධකම්මකථා.
කම්මවිපත්තිකථා
වත්ථුතො ඤත්තිතො චෙව, අනුස්සාවනසීමතො;
පරිසතොති පඤ්චෙව, කම්මදොසා පකාසිතා.
සම්මුඛාකරණීයං ¶ යං, තං කරොති අසම්මුඛා;
කම්මං වත්ථුවිපන්නං තං, අධම්මන්ති පවුච්චති.
අසම්මුඛාකරණීයානි, අට්ඨෙව ච භවන්ති හි;
පත්තනික්කුජ්ජනඤ්චෙව, පත්තස්සුක්කුජ්ජනම්පි ච.
පකාසනීයකම්මඤ්ච ¶ , සෙක්ඛඋම්මත්තසම්මුති;
අවන්දියො තථා බ්රහ්ම-දණ්ඩො දූතූපසම්පදා.
ඉමානට්ඨ ඨපෙත්වාන, සෙසානි පන සබ්බසො;
සම්මුඛාකරණීයානි, කම්මානි සුගතොබ්රවි.
ඤත්තිතො පන පඤ්චෙව, විපජ්ජනනයා මතා;
න පරාමසති වත්ථුඤ්ච, සඞ්ඝං පුග්ගලමෙව වා.
න පරාමසති ඤත්තිං වා, පච්ඡා ඤත්තිං ඨපෙති වා;
පඤ්චහෙතෙහි කම්මානි, ඤත්තිතොව විපජ්ජරෙ.
අනුස්සාවනතො පඤ්ච, කම්මදොසා පකාසිතා;
න පරාමසති වත්ථුං වා, සඞ්ඝං පුග්ගලමෙව වා.
හාපෙති සාවනං වාපි, සාවෙතසමයෙපි වා;
එවං පන විපජ්ජන්ති, අනුස්සාවනතොපි ච.
එකාදසහි සීමාහි, සීමතො කම්මදොසතා;
වුත්තා උපොසථෙ තාව, ඛන්ධකෙ සබ්බසො මයා.
චතුවග්ගෙන කාතබ්බෙ, කම්මප්පත්තා අනාගතා;
ඡන්දො ච න පනානීතො, පටික්කොසන්ති සම්මුඛා.
එවං තිවඞ්ගිකො දොසො, පරිසාය වසා සියා;
ආගතා කම්මපත්තා ච, ඡන්දො ච න පනාගතො.
සම්මුඛා පටිසෙධෙන්ති, දුතියෙ චතුවග්ගිකෙ;
ආගතා කම්මපත්තා ච, ඡන්දොපි ච සමාහටො.
පටික්කොසොව එත්ථත්ථි, තතියෙ චතුවග්ගිකෙ;
එවං පඤ්චාදිවග්ගෙසු, සඞ්ඝෙසු තිවිධෙසුපි.
චතුත්ථිකා ¶ සියුං දොසා, දස ද්වෙ පරිසාවසා;
එවං ද්වාදසධා එත්ථ, කම්මානි හි විපජ්ජරෙ.
කම්මවිපත්තිකථා.
සෙදමොචනකථා
ක.
සොළසපරිවාරස්ස ¶ , පරිවාරස්ස සාදරා;
සුණාථ නිපුණෙ පඤ්හෙ, ගූළ්හත්ථෙ භණතො මම.
ඛ.
දිවාපජ්ජති නො රත්තිං, රත්තිංයෙව ච නො දිවා;
කථඤ්ච පටිග්ගණ්හන්තො, න ගණ්හන්තො කථං පන.
ග.
ඡින්දන්තස්ස සියාපත්ති, තථෙවාඡින්දතොපි ච;
ඡාදෙන්තස්ස තථාපත්ති-න ඡාදෙන්තස්ස භික්ඛුනො.
ඝ.
කා චාපත්ති සමාපත්ති-ලාභිනොයෙව භික්ඛුනො;
අසමාපත්තිලාභිස්ස, කා ච නාමස්ස සා භවෙ.
ඞ.
ගරුකං භණතො සච්චං, අලිකං භණතො සියුං;
ලහුං සච්චං භණන්තස්ස, මුසා ච භණතො ගරුං.
ච.
පවිසන්තො ච ආරාමං, ආපජ්ජති න නික්ඛමං;
නික්ඛමන්තොව ආපත්ති, න චෙව පවිසං පන;
ඡ.
සමාදියන්තො අසමාදියන්තො;
අනාදියන්තොපි ච ආදියන්තො;
දෙන්තො අදෙන්තොපි සියා සදොසො;
තථා කරොන්තොපි ච නො කරොන්තො.
ජ.
ආපජ්ජති ච ධාරෙන්තො, අධාරෙන්තො තථෙව ච;
ද්වින්නං මාතා පිතා සාව, කථං හොති? භණාහි මෙ.
ඣ.
උභතොබ්යඤ්ජනා ¶ ඉත්ථී, ගබ්භං ගණ්හාති අත්තනා;
ගණ්හාපෙති පරං ගබ්භං, තස්මා මාතාපිතා ච සා.
ඤ.
ගාමෙ වා යදි වාරඤ්ඤෙ, යං පරෙසං මමායිතං;
න හරන්තොව තං ථෙය්යා, කථං පාරාජිකො භවෙ;
ට.
ථෙය්යසංවාසකො එසො, ලිඞ්ගසංවාසථෙනකො;
පරභණ්ඩං අගණ්හන්තො, තෙන හොති පරාජිතො.
ඨ.
නාරිං රූපවතිං භික්ඛු, රත්තචිත්තො අසඤ්ඤතො;
මෙථුනං තාය කත්වාපි, න සො පාරාජිකො කථං;
ඩ.
අච්ඡරාසදිසං ¶ නාරිං, සුපිනන්තෙන පස්සති;
තාය මෙථුනසංයොගෙ, කතෙපි න භවිස්සති.
ඪ.
බහිද්ධා ගෙහතො භික්ඛු, ඉත්ථී ගබ්භන්තරං ගතා;
ඡිද්දං ගෙහස්ස නෙවත්ථි, කථං මෙථුනතො චුතො;
ණ.
අන්තොදුස්සකුටිට්ඨෙන, මාතුගාමෙන මෙථුනං;
සන්ථතාදිවසෙනෙව, කත්වා හොති පරාජිතො.
ත.
සුත්තෙ ච විනයෙයෙව, ඛන්ධකෙ සානුලොමිකෙ;
සබ්බත්ථ නිපුණා ධීරා, ඉමෙ පඤ්හෙ භණන්ති තෙ.
ථ.
ඛන්ධකෙ පරිවාරෙ ච, විනයෙ සානුලොමිකෙ;
ආදරො කරණීයොව, පටුභාවං පනිච්ඡිතා.
සෙදමොචනකථා.
පකිණ්ණකවිනිච්ඡයකථා
ඡත්තං පණ්ණමයං කිඤ්චි, බහි අන්තො ච සබ්බසො;
පඤ්චවණ්ණෙන සුත්තෙන, සිබ්බිතුං න ච වට්ටති.
ඡින්දිතුං ¶ අඩ්ඪචන්දං වා, පණ්ණෙ මකරදන්තකං;
ඝටකං වාළරූපං වා, ලෙඛා දණ්ඩෙ න වට්ටති.
සිබ්බිතුං එකවණ්ණෙන, ඡත්තං සුත්තෙන වට්ටති;
ථිරත්ථං, පඤ්චවණ්ණානං, පඤ්ජරං වා විනන්ධිතුං.
ඝටකං වාළරූපං වා, ලෙඛා වා පන කෙවලා;
භින්දිත්වා වාපි ඝංසිත්වා, ධාරෙතුං පන වට්ටති.
අහිඡත්තකසණ්ඨානං, දණ්ඩබුන්දම්හි වට්ටති;
උක්කිරිත්වා කතා ලෙඛා, බන්ධනත්ථාය වට්ටති.
නානාවණ්ණෙහි සුත්තෙහි, මණ්ඩනත්ථාය චීවරං;
සමං සතපදාදීනං, සිබ්බිතුං න ච වට්ටති.
පත්තස්ස ¶ පරියන්තෙ වා, තථා පත්තමුඛෙපි වා;
වෙණිං සඞ්ඛලිකං වාපි, කරොතො හොති දුක්කටං.
පට්ටම්පි ගණ්ඨිපාසානං, අට්ඨකොණාදිකංවිධිං;
තත්ථග්ඝියගදාරූපං, මුග්ගරාදිං කරොන්ති ච.
තත්ථ කක්කටකක්ඛීනි, උට්ඨාපෙන්ති න වට්ටති;
සුත්තා ච පිළකා තත්ථ, දුවිඤ්ඤෙය්යාව දීපිතා.
චතුකොණාව වට්ටන්ති, ගණ්ඨිපාසකපට්ටකා;
කණ්ණකොණෙසු සුත්තානි, රත්තෙ ඡින්දෙය්ය චීවරෙ.
සූචිකම්මවිකාරං වා, අඤ්ඤං වා පන කිඤ්චිපි;
චීවරෙ භික්ඛුනා කාතුං, කාරාපෙතුං න වට්ටති.
යො ච පක්ඛිපති භික්ඛු චීවරං;
කඤ්ජිපිට්ඨඛලිඅල්ලිකාදිසු;
වණ්ණමට්ඨමභිපත්ථයං පරං;
තස්ස නත්ථි පන මුත්ති දුක්කටා.
සූචිහත්ථමලාදීනං ¶ , කරණෙ චීවරස්ස ච;
තථා කිලිට්ඨකාලෙ ච, ධොවනත්ථං තු වට්ටති.
රජනෙ පන ගන්ධං වා, තෙලං වා ලාඛමෙව වා;
කිඤ්චි පක්ඛිපිතුං තත්ථ, භික්ඛුනො න ච වට්ටති.
සඞ්ඛෙන මණිනා වාපි, අඤ්ඤෙනපි ච කෙනචි;
චීවරං න ච ඝට්ටෙය්ය, ඝංසිතබ්බං න දොණියා.
චීවරං දොණියං කත්වා, නාපි ඝට්ටෙය්ය මුට්ඨිනා;
රත්තං පහරිතුං කිඤ්චි, හත්ථෙහෙව ච වට්ටති.
ගණ්ඨිකෙ පන ලෙඛා වා, පිළකා වා න වට්ටති;
කප්පබින්දුවිකාරො වා, පාළිකණ්ණිකභෙදතො.
ථාලකස්ස ච පත්තස්ස, බහි අන්තොපි වා පන;
ආරග්ගෙන කතා ලෙඛා, න ච වට්ටති කාචිපි.
ආරොපෙත්වා භමං පත්තං, මජ්ජිත්වා චෙ පචන්ති ච;
‘‘මණිවණ්ණං කරිස්සාම’’, ඉති කාතුං න වට්ටති.
පත්තමණ්ඩලකෙ ¶ කිඤ්චි, භිත්තිකම්මං න වට්ටති;
න දොසො කොචි තත්ථස්ස, කාතුං මකරදන්තකං.
න ධම්මකරණච්ඡත්තෙ, ලෙඛා කාචිපි වට්ටති;
කුච්ඡියං වා ඨපෙත්වා තං, ලෙඛං තු මුඛවට්ටියං.
සුත්තං වා දිගුණං කත්වා, කොට්ටෙන්ති ච තහිං තහිං;
කායබන්ධනසොභත්ථං, තං න වට්ටති භික්ඛුනො.
දසාමුඛෙ දළ්හත්ථාය, ද්වීසු අන්තෙසු වට්ටති;
මාලාකම්මලතාකම්ම-චිත්තිකම්පි න වට්ටති.
අක්ඛීනි තත්ථ දස්සෙත්වා, කොට්ටිතෙ පන කා කථා;
කක්කටක්ඛීනි වා තත්ථ, උට්ඨාපෙතුං න වට්ටති.
ඝටං ¶ දෙඩ්ඩුභසීසං වා, මකරස්ස මුඛම්පි වා;
විකාරරූපං යං කිඤ්චි, න වට්ටති දසාමුඛෙ.
උජුකං මච්ඡකණ්ටං වා, මට්ඨං වා පන පට්ටිකං;
ඛජ්ජූරිපත්තකාකාරං, කත්වා වට්ටති කොට්ටිතං.
පට්ටිකා සූකරන්තන්ති, දුවිධං කායබන්ධනං;
රජ්ජුකා දුස්සපට්ටාදි, සබ්බං තස්සානුලොමිකං.
මුරජං මද්දවීණඤ්ච, දෙඩ්ඩුභඤ්ච කලාබුකං;
රජ්ජුයො න ච වට්ටන්ති, පුරිමා ද්වෙදසා සියුං.
දසා පාමඞ්ගසණ්ඨානා, නිද්දිට්ඨා කායබන්ධනෙ;
එකා ද්විතිචතස්සො වා, වට්ටන්ති න තතො පරං.
එකරජ්ජුමයං වුත්තං, මුනිනා කායබන්ධනං;
තඤ්ච පාමඞ්ගසණ්ඨානං, එකම්පි ච න වට්ටති.
රජ්ජුකෙ එකතො කත්වා, බහූ එකාය රජ්ජුයා;
නිරන්තරඤ්හි වෙඨෙත්වා, කතං වට්ටති බන්ධිතුං.
දන්තකට්ඨවිසාණට්ඨි-ලොහවෙළුනළබ්භවා;
ජතුසඞ්ඛමයාසුත්ත-ඵලජා විධකා මතා.
කායබන්ධනවිධෙපි, විකාරො න ච වට්ටති;
තත්ථ තත්ථ පරිච්ඡෙද-ලෙඛාමත්තං තු වට්ටති.
මාලාකම්මලතාකම්ම-නානාරූපවිචිත්තිතා ¶ ;
න ච වට්ටති භික්ඛූනං, අඤ්ජනී ජනරඤ්ජනී.
තාදිසං පන ඝංසිත්වා, වෙඨෙත්වා සුත්තකෙන වා;
වළඤ්ජන්තස්ස භික්ඛුස්ස, න දොසො කොචි විජ්ජති.
වට්ටා වා චතුරස්සා වා, අට්ඨංසා වාපි අඤ්ජනී;
වට්ටතෙවාති නිද්දිට්ඨා, වණ්ණමට්ඨා න වට්ටති.
තථාඤ්ජනිසලාකාපි ¶ , අඤ්ජනිථවිකාය ච;
නානාවණ්ණෙහි සුත්තෙහි, චිත්තකම්මං න වට්ටති.
එකවණ්ණෙන සුත්තෙන, සිපාටිං යෙන කෙනචි;
යං කිඤ්චි පන සිබ්බෙත්වා, වළඤ්ජන්තස්ස වට්ටති.
මණිකං පිළකං වාපි, පිප්ඵලෙ ආරකණ්ටකෙ;
ඨපෙතුං පන යං කිඤ්චි, න ච වට්ටති භික්ඛුනො.
දණ්ඩකෙපි පරිච්ඡෙද-ලෙඛාමත්තං තු වට්ටති;
වලිත්වා ච නඛච්ඡෙදං, කරොන්තීති හි වට්ටති.
උත්තරාරණියං වාපි, ධනුකෙ පෙල්ලදණ්ඩකෙ;
මාලාකම්මාදි යං කිඤ්චි, වණ්ණමට්ඨං න වට්ටති.
සණ්ඩාසෙ දන්තකට්ඨානං, තථා ඡෙදනවාසියා;
ද්වීසු පස්සෙසු ලොහෙන, බන්ධිතුං පන වට්ටති.
තථා කත්තරදණ්ඩෙපි, චිත්තකම්මං න වට්ටති;
වට්ටලෙඛාව වට්ටන්ති, එකා වා ද්වෙපි හෙට්ඨතො.
විසාණෙ නාළියං වාපි, තථෙවාමණ්ඩසාරකෙ;
තෙලභාජනකෙ සබ්බං, වණ්ණමට්ඨං තු වට්ටති.
පානීයස්ස උළුඞ්කෙපි, දොණියං රජනස්සපි;
ඝටෙ ඵලකපීඨෙපි, වලයාධාරකාදිකෙ.
තථා පත්තපිධානෙ ච, තාලවණ්ටෙ ච බීජනෙ;
පාදපුඤ්ඡනියං වාපි, සම්මුඤ්ජනියමෙව ච.
මඤ්චෙ භූමත්ථරෙ පීඨෙ, භිසිබිම්බොහනෙසු ච;
මාලාකම්මාදිකං චිත්තං, සබ්බමෙව ච වට්ටති.
නානාමණිමයත්ථම්භ-කවාටද්වාරභිත්තිකං ¶ ;
සෙනාසනමනුඤ්ඤාතං, කා කථා වණ්ණමට්ඨකෙ.
සොවණ්ණියං ¶ ද්වාරකවාටබද්ධං;
සුවණ්ණනානාමණිභිත්තිභූමිං;
න කිඤ්චි එකම්පි නිසෙධනීයං;
සෙනාසනං වට්ටති සබ්බමෙව.
බුද්ධං ධම්මඤ්ච සඞ්ඝඤ්ච, න උද්දිස්ස දවං කරෙ;
මූගබ්බතාදිකං නෙව, ගණ්හෙය්ය තිත්ථියබ්බතං.
කායං වා අඞ්ගජාතං වා, ඌරුං වා න තු දස්සයෙ;
භික්ඛුනීනං තු තා වාපි, න සිඤ්චෙ උදකාදිනා.
වස්සමඤ්ඤත්ථ වුට්ඨො චෙ, භාගමඤ්ඤත්ථ ගණ්හති;
දුක්කටං පුන දාතබ්බං, ගීවා නට්ඨෙපි ජජ්ජරෙ.
චොදිතො සො සචෙ තෙහි, භික්ඛූහි න දදෙය්යතං;
ධුරනික්ඛෙපනෙ තෙසං, භණ්ඩග්ඝෙනෙව කාරයෙ.
අකප්පියසමාදානං, කරොතො හොති දුක්කටං;
දවා සිලං පවිජ්ඣන්තො, දුක්කටා න ච මුච්චති.
ගිහීගොපකදානස්මිං, න දොසො කොචි ගණ්හතො;
පරිච්ඡෙදනයො වුත්තො, සඞ්ඝචෙතියසන්තකෙ.
යානං පුරිසසංයුත්තං, හත්ථවට්ටකමෙව වා;
පාටඞ්කිඤ්ච ගිලානස්ස, වට්ටතෙවාභිරූහිතුං.
න ච භික්ඛුනියා සද්ධිං, සම්පයොජෙය්ය කිඤ්චිපි;
දුක්කටං භික්ඛුනිං රාගා, ඔභාසෙන්තස්ස භික්ඛුනො.
භික්ඛුනීනං හවෙ භික්ඛු, පාතිමොක්ඛං න උද්දිසෙ;
ආපත්තිං වා සචෙ තාසං, පටිග්ගණ්හෙය්ය දුක්කටං.
අත්තනො පරිභොගත්ථං, දින්නමඤ්ඤස්ස කස්සචි;
පරිභොගමකත්වාව, දදතො පන දුක්කටං.
අසප්පායං ¶ සචෙ සබ්බං, අපනෙතුම්පි වට්ටති;
අග්ගං ගහෙත්වා දාතුං වා, පත්තාදීසුප්යයං නයො.
පඤ්චවග්ගූපසම්පදා ¶ , ගුණඞ්ගුණඋපාහනා;
චම්මත්ථාරො ධුවන්හානං, මජ්ඣදෙසෙ න වට්ටති.
සම්බාධස්ස ච සාමන්තා, සත්ථකම්මං දුවඞ්ගුලා;
වාරිතං, වත්ථිකම්මම්පි, සම්බාධෙයෙව සත්ථුනා.
පණ්ණානි අජ්ජුකාදීනං, ලොණං වා උණ්හයාගුයා;
පක්ඛිපිත්වාන පාකත්ථං, චාලෙතුං න ච වට්ටති.
සචෙ පරිසමඤ්ඤස්ස, උපළාලෙති දුක්කටං;
තත්ථ චාදීනවං තස්ස, වත්තුං පන ච වට්ටති.
‘‘මක්ඛනං ගූථමුත්තෙහි, ගතෙන න්හායිතුං විය;
කතං නිස්සාය දුස්සීලං, තයා විහරතා’’ති ච.
භත්තග්ගෙ යාගුපානෙ ච, අන්තොගාමෙ ච වීථියං;
අන්ධකාරෙ අනාවජ්ජො, එකාවත්තො ච බ්යාවටො.
සුත්තො ඛාදඤ්ච භුඤ්ජන්තො, වච්චං මුත්තම්පි වා කරං;
වන්දනා තෙරසන්නං තු, අයුත්තත්ථෙන වාරිතා.
නග්ගො අනුපසම්පන්නො, නානාසංවාසකොපි ච;
යො පච්ඡා උපසම්පන්නො, උක්ඛිත්තො මාතුගාමකො.
එකාදස අභබ්බා ච, ගරුකට්ඨා ච පඤ්චිමෙ;
වන්දතො දුක්කටං වුත්තං, බාවීසති ච පුග්ගලෙ.
යො පුරෙ උපසම්පන්නො, නානාසංවාසවුඩ්ඪකො;
ධම්මවාදී ච සම්බුද්ධො, වන්දනීයා තයො ඉමෙ.
තජ්ජනාදිකතෙ එත්ථ, චතුරො පන පුග්ගලෙ;
වන්දතොපි අනාපත්ති, තෙහි කම්මඤ්ච කුබ්බතො.
අධිට්ඨානං ¶ පනෙකස්ස, ද්වින්නං වා තිණ්ණමෙව වා;
දිට්ඨාවිකම්මමුද්දිට්ඨං, තතො උද්ධං නිවාරණං.
සන්දිට්ඨො හොති සම්භත්තො, ජීවතාලපිතොපි ච;
ගහිතත්තමනො හොති, විස්සාසො පඤ්චධා සියා.
සීලදිට්ඨිවිපත්ති ච, ආචාරාජීවසම්භවා;
විපත්තියො චතස්සොව, වුත්තා ආදිච්චබන්ධුනා.
තත්ථ ¶ අප්පටිකම්මා ච, යා ච වුට්ඨානගාමිනී;
ආපත්තියො දුවෙ සීල-විපත්තීති පකාසිතා.
අන්තග්ගාහිකදිට්ඨි ච, යා දිට්ඨි දසවත්ථුකා;
අයං දිට්ඨිවිපත්තීති, දුවිධා දිට්ඨි දීපිතා.
දෙසනාගාමිනිකා යා ච, පඤ්ච ථුල්ලච්චයාදිකා;
වුත්තාචාරවිපත්තීති, ආචාරකුසලෙන සා.
කුහනාදිප්පවත්තො හි, මිච්ඡාජීවොති දීපිතො;
ආජීවපච්චයාපත්ති, ඡබ්බිධාති පකාසිතා.
කම්මුනා ලද්ධිසීමාහි, නානාසංවාසකා තයො;
උක්ඛිත්තො තිවිධො කම්ම-නානාසංවාසකො මතො.
අධම්මවාදිපක්ඛස්මිං, නිසින්නොව විචින්තියං;
‘‘ධම්මවාදී පනෙතෙ’’ති, උප්පන්නෙ පන මානසෙ.
නානාසංවාසකො නාම, ලද්ධියායං පකාසිතො;
තත්රට්ඨො පන සො ද්වින්නං, කම්මං කොපෙති සඞ්ඝිකං.
බහිසීමාගතො සීමා-නානාසංවාසකො මතො;
නානාසංවාසකා එවං, තයො වුත්තා මහෙසිනා.
චුතො අනුපසම්පන්නො, නානාසංවාසකා තයො;
භික්ඛූනෙකාදසාභබ්බා, අසංවාසා ඉමෙ සියුං.
අසංවාසස්ස ¶ සබ්බස්ස, තථා කම්මාරහස්ස ච;
සඞ්ඝෙ උම්මත්තකාදීනං, පටික්ඛෙපො න රූහති.
සසංවාසෙකසීමට්ඨ-පකතත්තස්ස භික්ඛුනො;
වචනෙන පටික්ඛෙපො, රූහතානන්තරස්සපි.
භික්ඛු ආපජ්ජතාපත්තිං, ආකාරෙහි පනච්ඡහි;
වුත්තා සමණකප්පා ච, පඤ්ච, පඤ්ච විසුද්ධියො.
නිදානං පුග්ගලං වත්ථුං, විධිං පඤ්ඤත්තියා පන;
විපත්තාපත්තනාපත්ති, සමුට්ඨානනයම්පි ච.
වජ්ජකම්මක්රියාසඤ්ඤා, චිත්තාණත්තිවිධිං පන;
තථෙවඞ්ගවිධානඤ්ච, වෙදනා කුසලත්තිකං.
සත්තරසවිධං ¶ එතං, දස්සෙත්වා ලක්ඛණං බුධො;
සික්ඛාපදෙසු යොජෙය්ය, තත්ථ තත්ථ යථාරහං.
නිදානං තත්ථ වෙසාලී, තථා රාජගහං පුරං;
සාවත්ථාළවි කොසම්බී, සක්කභග්ගා පකාසිතා.
දස වෙසාලියා වුත්තා, එකවීසං ගිරිබ්බජෙ;
සතානි හි ඡ ඌනානි, තීණි සාවත්ථියා සියුං.
ඡ පනාළවියං වුත්තා, අට්ඨ කොසම්බියං කතා;
අට්ඨ සක්කෙසු පඤ්ඤත්තා, තයො භග්ගෙ පකාසිතා.
තෙවීසතිවිධා වුත්තා, සුදින්නධනියාදයො;
භික්ඛූනං පාතිමොක්ඛස්මිං, ආදිකම්මිකපුග්ගලා.
භික්ඛුනීනං තථා පාති-මොක්ඛස්මිං ආදිකම්මිකා;
ථුල්ලනන්දාදයො සත්ත, සබ්බෙ තිංස භවන්ති තෙ.
තරුං ¶ තිමූලං නවපත්තමෙනං;
ද්වයඞ්කුරං සත්තඵලං ඡපුප්ඵං;
ජානාති යො ද්විප්පභවං ද්විසාඛං;
ජානාති පඤ්ඤත්තිමසෙසතො සො.
ඉති පරමමිමං විනිච්ඡයං;
මධුරපදත්ථමනාකුලං තු යො;
පඨති සුණති පුච්ඡතෙ ච සො;
භවතුපාලිසමො විනිච්ඡයෙ.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ පකිණ්ණකවිනිච්ඡයකථා සමත්තා.
කම්මට්ඨානභාවනාවිධානකථා
පාමොක්ඛෙ පාතිමොක්ඛස්මිං, මුඛෙ මොක්ඛප්පවෙසනෙ;
සබ්බදුක්ඛක්ඛයෙ වුත්තෙ, වුත්තමෙවිතරත්තයං.
ඉදං ¶ චතුබ්බිධං සීලං, ඤත්වා තත්ථ පතිට්ඨිතො;
සමාධිං පුන භාවෙත්වා, පඤ්ඤාය පරිමුච්චති.
දසානුස්සතියො වුත්තා, කසිණා ච දසාසුභා;
චතස්සො අප්පමඤ්ඤායො, තථාරුප්පා පරද්වයං.
ඉච්චෙවං පන සබ්බම්පි, චත්තාලීසවිධං සියා;
කම්මට්ඨානං සමුද්දිට්ඨං, මම්මට්ඨානං මනොභුනො.
උපචාරප්පනාතො ච, ඣානභෙදා අතික්කමා;
වඩ්ඪනාවඩ්ඪනා චාපි, තථාරම්මණභූමිතො.
ගහණා පච්චයා භිය්යො, තථා චරියානුකූලතො;
විසෙසො අයමෙතෙසු, විඤ්ඤාතබ්බො විභාවිනා.
අට්ඨානුස්සතියො ¶ සඤ්ඤා-වවත්ථානඤ්ච තත්ථිමෙ;
උපචාරවහා, සෙසා, තිංස ඣානවහා මතා.
පඨමජ්ඣානිකා තත්ථ, අසුභා කායගතාසති;
ආනාපානඤ්ච කසිණා, චතුක්කජ්ඣානිකා ඉමෙ.
තිකජ්ඣානානි තිස්සොව, අප්පමඤ්ඤාථ පච්ඡිමා;
චත්තාරොපි ච ආරුප්පා, චතුත්ථජ්ඣානිකා මතා.
අතික්කමො ද්විධා වුත්තො, අඞ්ගාරම්මණතොපි ච;
චතුක්කතිකඣානෙසු, අඞ්ගාතික්කමතා මතා.
චතුත්ථා අප්පමඤ්ඤාපි, අඞ්ගාතික්කමතො සියා;
ආරම්මණමතික්කම්ම, ආරුප්පා පන ජායරෙ.
කසිණානි දසෙවෙත්ථ, වඩ්ඪෙතබ්බානි යොගිනා;
සෙසං පන ච සබ්බම්පි, න වඩ්ඪෙතබ්බමෙව තං.
නිමිත්තාරම්මණා තත්ථ, කසිණා ච දසාසුභා;
කායෙ සතානාපානඤ්ච, බාවීසති භවන්තිමෙ.
සෙසානුස්සතියො අට්ඨ, සඤ්ඤා ධාතුවවත්ථනං;
විඤ්ඤාණං නෙවසඤ්ඤා ච, දස ද්වෙ භාවගොචරා.
චතස්සො අප්පමඤ්ඤායො, ද්වෙ ච ආරුප්පමානසා;
ඉමෙ ධම්මා විනිද්දිට්ඨා, ඡ නවත්තබ්බගොචරා.
දසාසුභා ¶ පටික්කූල-සඤ්ඤා කායගතාසති;
දෙවෙසු න පවත්තන්ති, ද්වාදසෙවාති භූමිතො.
තානි ද්වාදස භිය්යො ච, ආනාපානසතීපි ච;
සබ්බසො තෙරස වාපි, බ්රහ්මලොකෙ න ජායරෙ.
ඨපෙත්වා චතුරාරුප්පෙ, අරූපාවචරෙ කිර;
අඤ්ඤෙ පන න ජායන්ති, සබ්බෙ ජායන්ති මානුසෙ.
චතුත්ථං කසිණං හිත්වා, කසිණා ච දසාසුභා;
දිට්ඨෙනෙව ගහෙතබ්බා, පුබ්බභාගෙ භවන්ති තෙ.
ආනාපානඤ්ච ¶ ඵුට්ඨෙන, දිට්ඨෙන තචපඤ්චකං;
මාලුතො දිට්ඨඵුට්ඨෙන, සුතෙන චෙත්ථ සෙසකං.
ආකාසකසිණඤ්චෙත්ථ, ඨපෙත්වා කසිණා නව;
පඨමාරුප්පචිත්තස්ස, පච්චයා පන ජායරෙ.
භවන්ති හි අභිඤ්ඤාණං, කසිණානි දසාපි ච;
තිස්සොපි අප්පමඤ්ඤායො, චතුත්ථස්ස තු පච්චයා.
හෙට්ඨිමහෙට්ඨිමාරුප්පං, පරස්ස ච පරස්ස ච;
නෙවසඤ්ඤා නිරොධස්ස, පච්චයොති පකාසිතා.
සබ්බෙ සුඛවිහාරස්ස, භවනිස්සරණස්ස ච;
තථා භවසුඛානඤ්ච, පච්චයාති ච දීපිතා.
අසුභා දස විඤ්ඤෙය්යා, තථා කායගතාසති;
අනුකූලා ඉමෙ රාග-චරිතස්ස විසෙසතො.
චතස්සො අප්පමඤ්ඤායො, සවණ්ණකසිණා තථා;
අනුකූලා ඉමෙ දොස-චරිතස්ස පකාසිතා.
විතක්කචරිතස්සාපි, මොහප්පකතිනොපි ච;
ආනාපානසතෙකාව, සප්පායාති විභාවිතා.
සඤ්ඤා චෙව වවත්ථානං, මරණූපසමෙ සති;
පඤ්ඤාපකතිනො එතෙ, අනුකූලාති දීපිතා.
ආදිඅනුස්සතිච්ඡක්කං, සද්ධාචරිතවණ්ණිතං;
ආරුප්පා කසිණා සෙසා, දස සබ්බානුරූපකා.
එවං ¶ පභෙදතො ඤත්වා, කම්මට්ඨානානි පණ්ඩිතො;
චරියායානුකූලං තු, තෙසු යං අත්තනො පන.
තං ගහෙත්වාන මෙධාවී, දළ්හං කල්යාණමිත්තකො;
උච්ඡෙදං පලිබොධානං, කත්වා පඨමමෙව ච.
අනුරූපෙ වසන්තෙන, විහාරෙ දොසවජ්ජිතෙ;
භාවෙත්වා පඨමාදීනි, ඣානානි පන සබ්බසො.
තතො ¶ වුට්ඨාය සප්පඤ්ඤො, ඣානම්හා පඨමාදිතො;
නාමරූපවවත්ථානං, කත්වා කඞ්ඛං විතීරිය.
උපක්ලෙසෙ අමග්ගොති, දසොභාසාදයො පන;
මග්ගො විපස්සනාඤාණං, ඉති ජානාති පණ්ඩිතො.
තිණ්ණං තෙසං වවත්ථානෙ, කතෙ එත්තාවතා පන;
තිණ්ණං පන ච සච්චානං, වවත්ථානං කතං සියා.
උදයබ්බයභඞ්ගා ච, භයාදීනවනිබ්බිදා;
මුඤ්චිතුකම්යතාඤාණං, පටිසඞ්ඛානුපස්සනා.
සඞ්ඛාරුපෙක්ඛාඤාණඤ්ච, නවමං සච්චානුලොමිකං;
අයං ‘‘පටිපදාඤාණ-දස්සන’’න්ති පකාසිතා.
තතො ගොත්රභුචිත්තස්ස, සමනන්තරමෙව ච;
සන්තිමාරම්මණං කත්වා, ජායතෙ ඤාණදස්සනං.
‘‘ඤාණදස්සනසුද්ධී’’ති, ඉදං ඤාණං පකාසිතං;
පච්චවෙක්ඛණපරියන්තං, ඵලං තස්සානුජායතෙ.
තෙනෙව ච උපායෙන, භාවෙන්තො සො පුනප්පුනං;
පාපුණාති යථා භික්ඛු, සෙසමග්ගඵලානි ච.
ඉච්චෙවමච්චන්තමවෙච්ච ධම්මං;
විද්ධංසයිත්වාකුසලං අසෙසං;
විසොසයිත්වාන තයො භවෙ සො;
උපෙති සන්තිං නිරුපාදිසෙසං.
විඤ්ඤාසක්කමතො වාපි, පුබ්බාපරවසෙන වා;
යදි අක්ඛරබන්ධෙ වා, අයුත්තං විය දිස්සති.
තං ¶ තථා න ගහෙතබ්බං, ගහෙතබ්බමදොසතො;
මයා උපපරික්ඛිත්වා, කතත්තා පන සබ්බසො.
සෙට්ඨස්ස ¶ චොළරට්ඨස්ස, නාභිභූතෙ නිරාකුලෙ;
සබ්බස්ස පන ලොකස්ස, ගාමෙ සම්පිණ්ඩිතෙ විය.
කදලීසාලතාලුච්ඡු-නාළිකෙරවනාකුලෙ;
කමලුප්පලසඤ්ඡන්න-සලිලාසයසොභිතෙ.
කාවෙරිජලසම්පාත-පරිභූතමහීතලෙ;
ඉද්ධෙ සබ්බඞ්ගසම්පන්නෙ, මඞ්ගලෙ භූතමඞ්ගලෙ.
පවරාකාරපාකාර-පරිඛාපරිවාරිතෙ;
විහාරෙ වෙණ්හුදාසස්ස, දස්සනීයෙ මනොරමෙ.
තීරන්තරුහවාතිර-තරුරාජවිරාජිතෙ;
නානාදිජගණාරාමෙ, නානාරාමමනොරමෙ.
චාරුපඞ්කජසංකිණ්ණ-තළාකසමලඞ්කතෙ;
සුරසොදකසම්පුණ්ණ-වරකූපොපසොභිතෙ.
විචිත්රවිපුලච්චුග්ග-වරමණ්ඩපමණ්ඩිතෙ;
ආවාසෙහි චනෙකෙහි, අච්චන්තමුපසොභිතෙ.
උප්පතෙන ච ථූපෙන, භෙත්වාව ධරණීතලං;
ජිත්වාවාවහසන්තෙන, කෙලාසසිඛරං ඛරං.
සරදම්බුදසඞ්කාසෙ, දස්සනීයෙ සමුස්සිතෙ;
පසාදජනනෙ රම්මෙ, පාසාදෙ වසතා මයා.
වුත්තස්ස බුද්ධසීහෙන, විනයස්ස විනිච්ඡයො;
බුද්ධසීහං සමුද්දිස්ස, මම සද්ධිවිහාරිකං.
කතොයං පන භික්ඛූනං, හිතත්ථාය සමාසතො;
විනයස්සාවබොධත්ථං, සුඛෙනෙවාචිරෙන ච.
අච්චුතච්චුතවික්කන්තෙ, කලම්බකුලනන්දනෙ;
මහිං සමනුසාසන්තෙ, ආරද්ධො ච සමාපිතො.
යථා සිද්ධිමයං පත්තො, අන්තරායං විනා තථා;
සබ්බෙ සිජ්ඣන්තු සඞ්කප්පා, සත්තානං ධම්මසංයුතා.
යාව ¶ ¶ තිට්ඨති ලොකස්මිං, මන්දාරො චාරුකන්දරො;
තාව තිට්ඨතු බුද්ධස්ස, සාසනං කලිසාසනං.
කාලෙ සම්මා පවස්සන්තු, වස්සං වස්සවලාහකා;
පාලයන්තු මහීපාලා, ධම්මතො සකලං මහිං.
ඉමං සාරභූතං හිතං අත්ථයුත්තං;
කරොන්තෙන පත්තං මයා යං තු පුඤ්ඤං;
අයං තෙන ලොකො මුනින්දප්පයාතං;
සිවං වීතසොකං පුරං පාපුණාතු.
ඉති විනයවිනිච්ඡයෙ කම්මට්ඨානභාවනාවිධානකථා
සමත්තා.
ඉති තම්බපණ්ණියෙන පරමවෙය්යාකරණෙන තිපිටකනයවිධිකුසලෙන පරමකවිජනහදයපදුමවනවිකසනකරෙන කවිවරවසභෙන පරමරතිකරවරමධුරවචනුග්ගාරෙන උරගපුරෙන බුද්ධදත්තෙන රචිතොයං විනයවිනිච්ඡයො.
විනයවිනිච්ඡයො සමත්තො.
නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස