📜

කථිනක්ඛන්ධකකථාවණ්ණනා

2697. වුත්ථවස්සානං ¶ පුරිමිකාය වස්සං උපගන්ත්වා යාව මහාපවාරණා, තාව රත්තිච්ඡෙදං අකත්වා වුත්ථවස්සානං භික්ඛූනං එකස්ස වා ද්වින්නං තිණ්ණං චතුන්නං පඤ්චන්නං අතිරෙකානං වා භික්ඛූනං පඤ්චන්නං ආනිසංසානං වක්ඛමානානං අනාමන්තචාරාදීනං පඤ්චන්නං ආනිසංසානං පටිලාභකාරණා මුනිපුඞ්ගවො සබ්බෙසං අගාරිකාදිමුනීනං සකලගුණගණෙහි උත්තමො භගවා කථිනත්ථාරං ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, වස්සංවුත්ථානං භික්ඛූනං කථිනං අත්ථරිතු’’න්ති (මහාව. 306) අබ්ර්වි කථෙසීති යොජනා.

එත්ථායං විනිච්ඡයො – ‘‘කථිනත්ථාරං කෙ ලභන්ති, කෙ න ලභන්තීති? ගණනවසෙන තාව පච්ඡිමකොටියා පඤ්ච ජනා ලභන්ති, උද්ධං සතසහස්සම්පි, පඤ්චන්නං හෙට්ඨා න ලභන්තී’’ති (මහාව. අට්ඨ. 306) ඉදං අට්ඨකථාය අත්ථාරකස්ස භික්ඛුනො සඞ්ඝස්ස කථිනදුස්සදානකම්මං සන්ධාය වුත්තං. ‘‘වුත්ථවස්සවසෙන පුරිමිකාය වස්සං උපගන්ත්වා පඨමපවාරණාය පවාරිතා ලභන්ති, ඡින්නවස්සා වා පච්ඡිමිකාය උපගතා වා න ලභන්ති. අඤ්ඤස්මිං විහාරෙ වුත්ථවස්සාපි න ලභන්තීති මහාපච්චරියං වුත්ත’’න්ති (මහාව. අට්ඨ. 306) ඉදං අට්ඨකථාය ආනිසංසලාභං සන්ධාය වුත්තං, න කම්මං.

ඉදානි තදුභයං විභජිත්වා දස්සෙති –

‘‘පුරිමිකාය ¶ උපගතානං පන සබ්බෙ ගණපූරකා හොන්ති, ආනිසංසං න ලභන්ති, ආනිසංසො ඉතරෙසංයෙව හොති. සචෙ පුරිමිකාය උපගතා චත්තාරො වා හොන්ති, තයො වා ද්වෙ වා එකො වා, ඉතරෙ ගණපූරකෙ කත්වා කථිනං අත්ථරිතබ්බං. අථ චත්තාරො භික්ඛූ උපගතා, එකො පරිපුණ්ණවස්සො සාමණෙරො, සො චෙ පච්ඡිමිකාය උපසම්පජ්ජති, ගණපූරකො චෙව හොති, ආනිසංසඤ්ච ලභති ¶ . තයො භික්ඛූ ද්වෙ සාමණෙරා, ද්වෙ භික්ඛූ තයො සාමණෙරා, එකො භික්ඛු චත්තාරො සාමණෙරාති එත්ථාපි එසෙව නයො. සචෙ පුරිමිකාය උපගතා කථිනත්ථාරකුසලා න හොන්ති, අත්ථාරකුසලා ඛන්ධකභාණකත්ථෙරා පරියෙසිත්වා ආනෙතබ්බා, කම්මවාචං සාවෙත්වා කථිනං අත්ථරාපෙත්වා දානඤ්ච භුඤ්ජිත්වා ගමිස්සන්ති, ආනිසංසො පන ඉතරෙසංයෙව හොතී’’ති (මහාව. අට්ඨ. 306).

කථිනං කෙන දින්නං වට්ටතීති? යෙන කෙනචි දෙවෙන වා මනුස්සෙන වා පඤ්චන්නං වා සහධම්මිකානං අඤ්ඤතරෙන දින්නං වට්ටති. කථිනදායකස්ස වත්තං අත්ථි, සචෙ සො තං අජානන්තො පුච්ඡති ‘‘භන්තෙ, කථං කථිනං දාතබ්බ’’න්ති, තස්ස එවං ආචික්ඛිතබ්බං ‘‘තිණ්ණං චීවරානං අඤ්ඤතරප්පහොනකං සූරියුග්ගමනසමයෙ වත්ථං ‘කථිනචීවරං දෙමා’ති දාතුං වට්ටති, තස්ස පරිකම්මත්ථං එත්තකා නාම සූචියො, එත්තකං සුත්තං, එත්තකං රජනං, පරිකම්මං කරොන්තානං එත්තකානං භික්ඛූනං යාගුභත්තඤ්ච දාතුං වට්ටතී’’ති.

කථිනත්ථාරකෙනාපි ධම්මෙන සමෙන උප්පන්නං කථිනං අත්ථරන්තෙන වත්තං ජානිතබ්බං. තන්තවායගෙහතො හි ආභතසන්තානෙනෙව ඛලිමක්ඛිතසාටකොපි න වට්ටති, මලීනසාටකොපි න වට්ටති, තස්මා කථිනත්ථාරසාටකං ලභිත්වා සුද්ධං ධොවිත්වා සූචිආදීනි චීවරකම්මූපකරණානි සජ්ජෙත්වා බහූහි භික්ඛූහි සද්ධිං තදහෙව සිබ්බිත්වා නිට්ඨිතසූචිකම්මං රජිත්වා කප්පබින්දුං දත්වා කථිනං අත්ථරිතබ්බං. සචෙ තස්මිං අනත්ථතෙයෙව අඤ්ඤො කථිනසාටකං අත්ථරිතබ්බකං ආහරති, අඤ්ඤානි ච බහූනි කථිනානිසංසවත්ථානි දෙති, යො ¶ ආනිසංසං බහුං දෙති, තස්ස සන්තකෙනෙව අත්ථරිතබ්බං. ඉතරො යථා තථා ඔවදිත්වා සඤ්ඤාපෙතබ්බො.

කථිනං පන කෙන අත්ථරිතබ්බං? යස්ස සඞ්ඝො කථිනචීවරං දෙති. සඞ්ඝෙන පන කස්ස දාතබ්බං? යො ජිණ්ණචීවරො හොති. සචෙ බහූ ජිණ්ණචීවරා හොන්ති, වුඩ්ඪස්ස දාතබ්බං. වුඩ්ඪෙසුපි යො මහාපරිවාරො තදහෙව චීවරං කත්වා අත්ථරිතුං සක්කොති, තස්ස දාතබ්බං. සචෙ වුඩ්ඪො ¶ න සක්කොති, නවකතරො සක්කොති, තස්ස දාතබ්බං. අපි ච සඞ්ඝෙන මහාථෙරස්ස සඞ්ගහං කාතුං වට්ටති, තස්මා ‘‘තුම්හෙ, භන්තෙ, ගණ්හථ, මයං කත්වා දස්සාමා’’ති වත්තබ්බං.

තීසු චීවරෙසු යං ජිණ්ණං හොති, තදත්ථාය දාතබ්බං. පකතියා දුපට්ටචීවරස්ස දුපට්ටත්ථායෙව දාතබ්බං. සචෙපිස්ස එකපට්ටචීවරං ඝනං හොති, කථිනසාටකො ච පෙලවො, සාරුප්පත්ථාය දුපට්ටප්පහොනකමෙව දාතබ්බං. ‘‘අහං අලභන්තො එකපට්ටං පාරුපාමී’’ති වදන්තස්සාපි දුපට්ටං දාතුං වට්ටති. යො පන ලොභපකතිකො හොති, තස්ස න දාතබ්බං. තෙනාපි කථිනං අත්ථරිත්වා ‘‘පච්ඡා විසිබ්බිත්වා ද්වෙ චීවරානි කරිස්සාමී’’ති න ගහෙතබ්බං.

යස්ස පන දිය්යති, තස්ස –

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ සඞ්ඝො, ඉදං සඞ්ඝස්ස කථිනදුස්සං උප්පන්නං, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉමං කථිනදුස්සං ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො දදෙය්ය කථිනං අත්ථරිතුං, එසා ඤත්ති.

‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ සඞ්ඝො, ඉදං සඞ්ඝස්ස කථිනදුස්සං උප්පන්නං, සඞ්ඝො ඉමං කථිනදුස්සං ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො දෙති කථිනං අත්ථරිතුං, යස්සායස්මතො ඛමති ¶ ඉමස්ස කථිනදුස්සස්ස ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො දානං කථිනං අත්ථරිතුං, සො තුණ්හස්ස, යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය.

‘‘දින්නං ඉදං සඞ්ඝෙන කථිනදුස්සං ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො කථිනං අත්ථරිතුං, ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති (මහාව. 307) –

එවං ඤත්තිදුතියාය කම්මවාචාය දාතබ්බන්ති එවං දින්නං.

2698-9. න උල්ලිඛිතමත්තාදි-චතුවීසතිවජ්ජිතන්ති පාළියං ආගතෙහි ‘‘න උල්ලිඛිතමත්තෙන අත්ථතං හොති කථින’’න්ති (මහාව. 308) උල්ලිඛිතමත්තාදීහි චතුවීසතියා ආකාරෙහි වජ්ජිතං. චීවරන්ති ‘‘අහතෙන අත්ථතං හොති කථින’’න්ති (මහාව. 309) පාළියං ¶ ආගතානං සොළසන්නං ආකාරානං අඤ්ඤතරෙන යුත්තං කතපරියොසිතං දින්නං කප්පබින්දුං තිණ්ණං චීවරානං අඤ්ඤතරචීවරං. තෙ පන චතුවීසති ආකාරා, සොළසාකාරා ච පාළිතො (මහාව. 308), අට්ඨකථාතො (මහාව. අට්ඨ. 308) ච ගහෙතබ්බා. ගන්ථගාරවපරිහාරත්ථමිධ න වුත්තා.

භික්ඛුනා වක්ඛමානෙ අට්ඨධම්මෙ ජානන්තෙන අත්ථරකෙන ආදාය ගහෙත්වා පුරාණකං අත්තනා පරිභුඤ්ජියමානං අත්ථරිතබ්බචීවරෙන එකනාමකං පුරාණචීවරං උද්ධරිත්වා පච්චුද්ධරිත්වා නවං අත්ථරිතබ්බං චීවරං අධිට්ඨහිත්වා පුරාණපච්චුද්ධටචීවරස්ස නාමෙන අධිට්ඨහිත්වාව තං අන්තරවාසකං චෙ, ‘‘ඉමිනා අන්තරවාසකෙන කථිනං අත්ථරාමි’’ඉති වචසා වත්තබ්බන්ති යොජනා. සචෙ උත්තරාසඞ්ගො හොති, ‘‘ඉමිනා උත්තරාසඞ්ගෙන කථිනං අත්ථරාමි’’, සචෙ සඞ්ඝාටි හොති, ‘‘ඉමාය සඞ්ඝාටියා කථිනං අත්ථරාමී’’ති වත්තබ්බං.

2700-1. ඉච්චෙවං ¶ තික්ඛත්තුං වුත්තෙ කථිනං අත්ථතං හොතීති යොජනා. තෙන පන භික්ඛුනා නවකෙන කථිනචීවරං ආදාය සඞ්ඝං උපසඞ්කම්ම ‘‘අත්ථතං, භන්තෙ, සඞ්ඝස්ස කථිනං, ධම්මිකො කථිනත්ථාරො, අනුමොදථ’’ඉති වත්තබ්බන්ති යොජනා.

2702. අනුමොදකෙසු ච ථෙරෙහි ‘‘අත්ථතං, ආවුසො, සඞ්ඝස්ස කථිනං, ධම්මිකො කථිනත්ථාරො, අනුමොදාමා’’ති වත්තබ්බං, නවෙන පන ‘‘අත්ථතං, භන්තෙ, සඞ්ඝස්ස කථිනං, ධම්මිකො කථිනත්ථාරො, අනුමොදාමී’’ති ඉති පුන ඊරයෙ කථෙය්යාති යොජනා. ගාථාය පන අනුමොදනපාඨස්ස අත්ථදස්සනමුඛෙන ‘‘සුඅත්ථතං තයා භන්තෙ’’ති වුත්තං, න පාඨක්කමදස්සනවසෙනාති වෙදිතබ්බං.

අත්ථාරකෙසු ච අනුමොදකෙසු ච නවෙහි වුඩ්ඪානං වචනක්කමො වුත්තො, වුඩ්ඪෙහි නවානං වචනක්කමො පන තදනුසාරෙන යථාරහං යොජෙත්වා වත්තබ්බොති ගාථාසු න වුත්තොති වෙදිතබ්බො. අත්ථාරකෙන ථෙරෙන වා නවෙන වා ගණපුග්ගලානං වචනක්කමො ච ගණපුග්ගලෙහි අත්ථාරකස්ස වචනක්කමො ච වුත්තනයෙන යථාරහං යොජෙතුං සක්කාති න වුත්තො.

එවං අත්ථතෙ පන කථිනෙ සචෙ කථිනචීවරෙන සද්ධිං ආභතං ආනිසංසං දායකා ‘‘යෙන අම්හාකං ¶ කථිනං ගහිතං, තස්සෙව ච දෙමා’’ති දෙන්ති, භික්ඛුසඞ්ඝො අනිස්සරො. අථ අවිචාරෙත්වාව දත්වා ගච්ඡන්ති, භික්ඛුසඞ්ඝො ඉස්සරො. තස්මා සචෙ කථිනත්ථාරකස්ස සෙසචීවරානිපි දුබ්බලානි හොන්ති, සඞ්ඝෙන අපලොකෙත්වා තෙසම්පි අත්ථාය වත්ථානි දාතබ්බානි, කම්මවාචාය පන එකායෙව වට්ටති. අවසෙසෙ ¶ කථිනානිසංසෙ බලවවත්ථානි වස්සාවාසිකඨිතිකාය දාතබ්බානි, ඨිතිකාය අභාවෙ ථෙරාසනතො පට්ඨාය දාතබ්බානි, ගරුභණ්ඩං න භාජෙතබ්බං. සචෙ පන එකසීමාය බහූ විහාරා හොන්ති, සබ්බෙ භික්ඛූ සන්නිපාතෙත්වා එකත්ථ කථිනං අත්ථරිතබ්බං, විසුං විසුං අත්ථරිතුං න වට්ටති.

2703. ‘‘කථිනස්ස ච කිං මූල’’න්තිආදීනි සයමෙව විවරිස්සති.

2706. අට්ඨධම්මුද්දෙසගාථාය පුබ්බකිච්චං පුබ්බ-වචනෙනෙව උත්තරපදලොපෙන වුත්තං. තෙනෙව වක්ඛති ‘‘පුබ්බකිච්චන්ති වුච්චතී’’ති. ‘‘පච්චුද්ධාර’’ඉති වත්තබ්බෙ ‘‘පච්චුද්ධර’’ඉති ගාථාබන්ධවසෙන රස්සො. තෙනෙව වක්ඛති ‘‘පච්චුද්ධාරො’’ති. අධිට්ඨහනං අධිට්ඨානං. පච්චුද්ධාරො ච අධිට්ඨානඤ්ච පච්චුද්ධරාධිට්ඨානා. ඉතරීතරයොගෙන ද්වන්දසමාසො. අත්ථාරොති එත්ථ ‘‘කථිනත්ථාරො’’ති පකරණතො ලබ්භති.

‘‘මාතිකා’’ති ඉමිනා ‘‘අට්ඨ කථිනුබ්භාරමාතිකා’’ති පකරණතො විඤ්ඤායති. යථාහ – ‘‘අට්ඨිමා, භික්ඛවෙ, මාතිකා කථිනස්ස උබ්භාරායා’’ති (මහාව. 310). මාතිකාති මාතරො ජනෙත්තියො, කථිනුබ්භාරං එතා අට්ඨ ජනෙන්තීති අත්ථො. උද්ධාරොති කථිනස්ස උද්ධාරො. ආනිසංසාති එත්ථ ‘‘කථිනස්සා’’ති පකරණතො ලබ්භති. කථිනස්ස ආනිසංසාති ඉමෙ අට්ඨ ධම්මාති යොජනා. යථාහ ‘‘අත්ථතකථිනානං වො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච කප්පිස්සන්තී’’තිආදි (මහාව. 306). ‘‘ආනිසංසෙනා’’තිපි පාඨො. ආනිසංසෙන සහ ඉමෙ අට්ඨ ධම්මාති යොජනා.

2707. ‘‘න උල්ලිඛිතමත්තාදි-චතුවීසතිවජ්ජිත’’න්තිආදිනා කථිනං අත්ථරිතුං කතපරියොසිතං චීවරං චෙ ලද්ධං, තත්ථ ¶ පටිපජ්ජනවිධිං දස්සෙත්වා සචෙ අකතසිබ්බනාදිකම්මං වත්ථමෙව ලද්ධං, තත්ථ පටිපජ්ජනවිධිං පුබ්බකිච්චවසෙන දස්සෙතුමාහ ‘‘ධොවන’’න්තිආදි. තත්ථ ධොවනන්ති කථිනදුස්සස්ස සෙතභාවකරණං. විචාරොති ‘‘පඤ්චකං වා සත්තකං වා නවකං වා එකාදසකං ¶ වා හොතූ’’ති විචාරණං. ඡෙදනන්ති යථාවිචාරිතස්ස වත්ථස්ස ඡෙදනං. බන්ධනන්ති මොඝසුත්තකාරොපනං. සිබ්බනන්ති සබ්බසූචිකම්මං. රජනන්ති රජනකම්මං. කප්පන්ති කප්පබින්දුදානං. ‘‘පුබ්බකිච්ච’’න්ති වුච්චති ඉදං සබ්බං කථිනත්ථාරස්ස පඨමමෙව කත්තබ්බත්තා.

2708. අන්තරවාසකොති එත්ථ ඉති-සද්දො ලුත්තනිද්දිට්ඨො. සඞ්ඝාටි, උත්තරාසඞ්ගො, අථො අන්තරවාසකොති එසමෙව තු පච්චුද්ධාරොපි අධිට්ඨානම්පි අත්ථාරොපි වුත්තොති යොජනා.

2709. අට්ඨමාතිකා (මහාව. 310-311; පරි. 415; මහාව. අට්ඨ. 310-311) දස්සෙතුමාහ ‘‘පක්කමනඤ්චා’’තිආදි. පක්කමනං අන්තො එතස්සාති පක්කමනන්තිකාති වත්තබ්බෙ උත්තරපදලොපෙන ‘‘පක්කමන’’න්ති වුත්තං. එස නයො සබ්බත්ථ. අට්ඨිමාති එත්ථ ‘‘මාතිකා’’ති පකරණතො ලබ්භති. ඉමා අට්ඨ මාතිකාති යොජනා.

2710. උද්දෙසානුක්කමෙන නිද්දිසිතුමාහ ‘‘කතචීවරමාදායා’’තිආදි. ‘‘කතචීවරමාදායා’’ති ඉමිනා චීවරපලිබොධුපච්ඡෙදො දස්සිතො. ‘‘ආවාසෙ නිරපෙක්ඛකො’’ති ඉමිනා දුතියො ආවාසපලිබොධුපච්ඡෙදො දස්සිතො. එත්ථ සබ්බවාක්යෙසු ‘‘අත්ථතකථිනො යො භික්ඛු සචෙ පක්කමතී’’ති සෙසො. අතික්කන්තාය සීමායාති විහාරසීමාය අතික්කන්තාය. හොති පක්කමනන්තිකාති එත්ථ ‘‘තස්ස භික්ඛුනො’’ති සෙසො, තස්ස භික්ඛුනො පක්කමනන්තිකා නාම මාතිකා හොතීති අත්ථො.

2711-2. ආනිසංසං ¶ නාම වුත්ථවස්සෙන ලද්ධං අකතසූචිකම්මවත්ථං. තෙනෙව වක්ඛති ‘‘කරොතී’’තිආදි. ‘‘විහාරෙ අනපෙක්ඛකො’’ති ඉමිනා එත්ථ පඨමං ආවාසපලිබොධුපච්ඡෙදො දස්සිතො. සුඛවිහරණං පයොජනමස්සාති සුඛවිහාරිකො, විහාරොති. තත්ථ තස්මිං විහාරෙ විහරන්තොව තං චීවරං යදි කරොති, තස්මිං චීවරෙ නිට්ඨිතෙ නිට්ඨානන්තා නිට්ඨානන්තිකාති වුච්චතීති යොජනා. ‘‘නිට්ඨිතෙචීවරෙ’’ති ඉමිනා චීවරපලිබොධුපච්ඡෙදො දස්සිතො.

2713. තමස්සමන්ති තං වුත්ථවස්සාවාසං. ධුරනික්ඛෙපෙති උභයධුරනික්ඛෙපවසෙන චිත්තප්පවත්තක්ඛණෙ. සන්නිට්ඨානං නාම ධුරනික්ඛෙපො. එත්ථ පලිබොධද්වයස්ස එකක්ඛණෙයෙව උපච්ඡෙදො අට්ඨකථායං ¶ වුත්තො ‘‘සන්නිට්ඨානන්තිකෙ ද්වෙපි පලිබොධා ‘නෙවිමං චීවරං කාරෙස්සං, න පච්චෙස්ස’න්ති චින්තිතමත්තෙයෙව එකතො ඡිජ්ජන්තී’’ති (මහාව. අට්ඨ. 311).

2714. කථිනච්ඡාදනන්ති කථිනානිසංසං චීවරවත්ථුං. න පච්චෙස්සන්ති න පච්චාගමිස්සාමි. කරොන්තස්සෙවාති එත්ථ ‘‘චීවර’’න්ති පකරණතො ලබ්භති. ‘‘කථිනච්ඡාදන’’න්ති ඉදං වා සම්බන්ධනීයං. කරොන්තස්සාති අනාදරෙ සාමිවචනං. නට්ඨන්ති චොරෙහි හටත්තා වා උපචිකාදීහි ඛාදිතත්තා වා නට්ඨං. දඩ්ඪං වාති අග්ගිනා දඩ්ඪං වා. නාසනන්තිකාති එවං චීවරස්ස නාසනන්තෙ ලබ්භමානා අයං මාතිකා නාසනන්තිකා නාමාති අත්ථො. එත්ථ ‘‘න පච්චෙස්ස’’න්ති ඉමිනා පඨමං ආවාසපලිබොධුපච්ඡෙදො දස්සිතො. ‘‘කරොන්තස්සෙවා’’ති ඉමිනා දුතියං චීවරපලිබොධුපච්ඡෙදො දස්සිතො.

2715. ලද්ධානිසංසොති ලද්ධකථිනානිසංසචීවරො. ආනිසංසෙ චීවරෙ සාපෙක්ඛො අපෙක්ඛවා බහිසීමගතො වස්සංවුත්ථසීමාය ¶ බහිසීමගතො තං චීවරං කරොති, සො කතචීවරො අන්තරුබ්භාරං අන්තරා උබ්භාරං සුණාති චෙ, සවනන්තිකා නාම හොතීති යොජනා. ‘‘බහිසීමගතො’’තිආදිනා දුතියපලිබොධුපච්ඡෙදො දස්සිතො. එත්ථ ‘‘කතචීවරො’’ති වුත්තත්තා චීවරපලිබොධුපච්ඡෙදො පඨමං හොති, ඉතරො පන ‘‘සහ සවනෙන ආවාසපලිබොධො ඡිජ්ජතී’’ති (මහාව. අට්ඨ. 311) අට්ඨකථාය වුත්තත්තා පච්ඡා හොති.

2716-7. චීවරාසාය වස්සංවුත්ථො ආවාසතො පක්කන්තො ‘‘තුය්හං චීවරං දස්සාමී’’ති කෙනචි වුත්තො බහිසීමගතො පන සවති, පුන ‘‘තව චීවරං දාතුං න සක්කොමී’’ති වුත්තො ආසාය ඡින්නමත්තාය චීවරෙ පච්චාසාය උපච්ඡින්නමත්තාය ආසාවච්ඡෙදිකා නාම මාතිකාති මතා ඤාතාති යොජනා. ආසාවච්ඡාදිකෙ කථිනුබ්භාරෙ ආවාසපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති, චීවරාසාය උපච්ඡින්නාය චීවරපලිබොධො ඡිජ්ජති.

2718-20. යො වස්සංවුත්ථවිහාරම්හා අඤ්ඤං විහාරං ගතො හොති, සො ආගච්ඡං ආගච්ඡන්තො අන්තරාමග්ගෙ කථිනුද්ධාරං අතික්කමෙය්ය, තස්ස සො කථිනුද්ධාරො සීමාතික්කන්තිකො මතොති යොජනා. තත්ථ සීමාතික්කන්තිකෙ කථිනුබ්භාරෙ චීවරපලිබොධො පඨමං ඡිජ්ජති, තස්ස බහිසීමෙ ආවාසපලිබොධො ඡිජ්ජති.

එත්ථ ¶ ච ‘‘සීමාතික්කන්තිකො නාම චීවරකාලසීමාතික්කන්තිකො’’ති කෙනචි වුත්තං. ‘‘බහිසීමායං චීවරකාලසමයස්ස අතික්කන්තත්තා සීමාතික්කන්තිකො’’ති (සාරත්ථ. ටී. මහාව. 311) සාරත්ථදීපනියං වුත්තං. ‘‘ආගච්ඡං අන්තරාමග්ගෙ, තදුද්ධාරමතික්කමෙ’’ති වුත්තත්තා පන සඞ්ඝෙන ¶ කරියමානං අන්තරුබ්භාරං ආගච්ඡන්තො විහාරසීමං අසම්පත්තෙයෙව කථිනුබ්භාරස්ස ජාතත්තා තං න සම්භුණෙය්ය, තස්සෙවං සීමමතික්කන්තස්සෙව සතො පුන ආගච්ඡතො අන්තරාමග්ගෙ ජාතො කථිනුබ්භාරො සීමාතික්කන්තිකොති අම්හාකං ඛන්ති.

කථිනානිසංසචීවරං ආදාය සචෙ ආවාසෙ සාපෙක්ඛොව ගතො හොති, පුන ආගන්ත්වා කථිනුද්ධාරං කථිනස්ස අන්තරුබ්භාරමෙව සම්භුණාති චෙ යදි පාපුණෙය්ය, තස්ස සො කථිනුද්ධාරො හොති, සො ‘‘සහුබ්භාරො’’ති වුච්චතීති යොජනා. සහුබ්භාරෙ ද්වෙ පලිබොධා අපුබ්බං අචරිමං ඡිජ්ජන්ති.

2721. ‘‘සීමාතික්කන්තිකෙනා’’ති වත්තබ්බෙ උත්තරපදලොපෙන ‘‘සීමතො’’ති වුත්තං. පක්කමනඤ්ච නිට්ඨානඤ්ච සන්නිට්ඨානඤ්ච සීමතො සීමාතික්කන්තිකෙන සහ ඉමෙ චත්තාරො කථිනුබ්භාරා පුග්ගලාධීනා පුග්ගලායත්තා සහුබ්භාරසඞ්ඛාතො අන්තරුබ්භාරො සඞ්ඝාධීනොති යොජනා. ‘‘අන්තරුබ්භරො’’ති ගාථාබන්ධවසෙන රස්සත්තං.

2722. නාසනන්ති නාසනන්තිකො. සවනන්ති සවනන්තිකො. ආසාවච්ඡෙදිකාපි චාති තයොපි කථිනුබ්භාරා. න තු සඞ්ඝා න භික්ඛුතොති සඞ්ඝතොපි න හොන්ති, පුග්ගලතොපි න හොන්තීති අත්ථො. චීවරස්ස විනාසො සඞ්ඝස්ස වා චීවරසාමිකස්ස වා පයොගෙන න ජාතොති නාසනකො තාව කථිනුබ්භාරො උභතොපි න හොතීති වුත්තො. සවනඤ්ච උභයෙසං පයොගතො න ජාතන්ති තථා වුත්තං. තථා ආසාවච්ඡෙදිකාපි.

2723. ආවාසොයෙව පලිබොධොති විග්ගහො. පලිබොධො ච චීවරෙති එත්ථ චීවරෙති භෙදවචනිච්ඡාය නිමිත්තත්ථෙ ¶ භුම්මං, චීවරනිමිත්තපලිබොධොති අත්ථො, චීවරසඞ්ඛාතො පලිබොධොති වුත්තං හොති. සච්චාදිගුණයුත්තං මුසාවාදාදිදොසවිමුත්තං අත්ථං වදති සීලෙනාති යුත්තමුත්තත්ථවාදී, තෙන.

2724. අට්ඨන්නං ¶ මාතිකානන්ති බහිසීමගතානං වසෙන වුත්තා පක්කමනන්තිකාදයො සත්ත මාතිකා, බහිසීමං ගන්ත්වා අන්තරුබ්භාරං සම්භුණන්තස්ස වසෙන වුත්තො සහුබ්භාරොති ඉමාසං අට්ඨන්නං මාතිකානං වසෙන ච. අන්තරුබ්භාරතොපි වාති බහිසීමං අගන්ත්වා තත්ථෙව වසිත්වා කථිනුබ්භාරකම්මෙන උබ්භාරකථිනානං වසෙන ලබ්භනතො අන්තරුබ්භාරතො චාති මහෙසිනා කථිනස්ස දුවෙ උබ්භාරාපි වුත්තාති යොජනා. බහිසීමං ගන්ත්වා ආගතස්ස වසෙන සහුබ්භාරො, බහිසීමං ආගතානං වසෙන අන්තරුබ්භාරොති එකොයෙව උබ්භාරො ද්විධා වුත්තො, තස්මා අන්තරුබ්භාරං විසුං අග්ගහෙත්වා අට්ඨෙව මාතිකා පාළියං (මහාව. 310) විභත්තාති වෙදිතබ්බා.

2725. අනාමන්තචාරො උත්තරපදලොපවසෙන ‘‘අනාමන්තා’’ ඉති වුත්තො. යාව කථිනං න උද්ධරීයති, තාව අනාමන්තෙත්වා චරණං කප්පිස්සති, චාරිත්තසික්ඛාපදෙන අනාපත්ති භවිස්සතීති අත්ථො.

අසමාදානචාරො ‘‘අසමාදාන’’න්ති උත්තරපදලොපෙන වුත්තො. අසමාදානචාරොති තිචීවරං අසමාදාය චරණං, චීවරවිප්පවාසො කප්පිස්සතීති අත්ථො.

‘‘ගණතො’’ති ඉමිනා උත්තරපදලොපෙන ගණභොජනං දස්සිතං. ගණභොජනම්පි කප්පිස්සති, තං සරූපතො පාචිත්තියකණ්ඩෙ වුත්තං.

‘‘යාවදත්ථික’’න්ති ¶ ඉමිනා යාවදත්ථචීවරං වුත්තං. යාවදත්ථචීවරන්ති යාවතකෙන චීවරෙන අත්ථො, තාවතකං අනධිට්ඨිතං අවිකප්පිතං කප්පිස්සතීති අත්ථො.

‘‘තත්ථ යො චීවරුප්පාදො’’ති ඉමිනා ‘‘යො ච තත්ථ චීවරුප්පාදො’’ති (මහාව. 306) වුත්තො ආනිසංසො දස්සිතො. යො ච තත්ථ චීවරුප්පාදොති තත්ථ කථිනත්ථතසීමායං මතකචීවරං වා හොතු සඞ්ඝස්ස උද්දිස්ස දින්නං වා සඞ්ඝිකෙන තත්රුප්පාදෙන ආභතං වා, යෙන කෙනචි ආකාරෙන යං සඞ්ඝිකං චීවරං උප්පජ්ජති, තං තෙසං භවිස්සතීති අත්ථො. ඉමෙ පඤ්ච කථිනානිසංසා ච වුත්තාති සම්බන්ධො.

කථිනක්ඛන්ධකකථාවණ්ණනා.