📜
සෙනාසනක්ඛන්ධකකථාවණ්ණනා
2827. ආසන්දිකොති චතුරස්සපීඨං. අතික්කන්තපමාණොති හෙට්ඨා අටනියා වඩ්ඪකිහත්ථතො උච්චතරප්පමාණපාදකො. එකපස්සතො දීඝො පන උච්චපාදකො න වට්ටති. යථාහ ¶ – ‘‘උච්චකම්පි ආසන්දිකන්ති වචනතො එකතොභාගෙන දීඝපීඨමෙව හි අට්ඨඞ්ගුලාධිකපාදකං න වට්ටති, චතුරස්සආසන්දිකො පන පමාණාතික්කන්තොපි වට්ටතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 297).
තථාති ඉමිනා ‘‘අතික්කන්තපමාණො’’ති ඉදං පච්චාමසති. පඤ්චඞ්ගපීඨන්ති චත්තාරො පාදා, අපස්සෙනන්ති ඉමෙහි පඤ්චඞ්ගෙහි යුත්තපීඨං. සත්තඞ්ගන්ති තීසු දිසාසු අපස්සයෙ යොජෙත්වා කතං. තඤ්හි චතූහි පාදෙහි, තීහි අපස්සෙහි ච යුත්තත්තා ‘‘සත්තඞ්ගපීඨ’’න්ති වුත්තං. එස නයො මඤ්චෙපි. යථාහ – ‘‘සත්තඞ්ගො නාම තීසු දිසාසු අපස්සයං කත්වා කතමඤ්චො, අයම්පි පමාණාතික්කන්තො වට්ටතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 297).
2828. තූලොනද්ධාති උපරි තූලං පක්ඛිපිත්වා බද්ධා. ඝරෙයෙවාති ගිහීනං ගෙහෙයෙව නිසීදිතුං වට්ටතීති සම්බන්ධො. ‘‘නිසීදිතු’’න්ති ඉමිනාව සයනං පටික්ඛිත්තං. සීසපාදූපධානන්ති සීසූපධානඤ්චෙව පාදූපධානඤ්ච. ච-සද්දො පි-සද්දත්ථෙ සො ‘‘අගිලානස්සා’’ති එත්ථ ආනෙත්වා සම්බන්ධිතබ්බො, තෙන අගිලානස්සාපි තාව වට්ටති, පගෙව ගිලානස්සාති දීපෙති.
2829. න කෙවලං ගිලානස්ස සීසපාදූපධානමෙව වට්ටති, අථ ඛො ඉදම්පීති දස්සෙතුමාහ ‘‘සන්ථරිත්වා’’තිආදි. උපධානානි සන්ථරිත්වාති බහූ උපධානානි අත්ථරිත්වා. තත්ථ චාති තස්මිං උපධානසන්ථරෙ. පච්චත්ථරණකං දත්වාති උපරි පච්චත්ථරණකං අත්ථරිත්වා.
2830. තිරියන්ති ¶ විත්ථාරතො. මුට්ඨිරතනන්ති පාකතිකමුට්ඨිකරතනං. තං පන වඩ්ඪකීනං විදත්ථිමත්තං. මිතන්ති පාකටිතං පමාණයුත්තං හොතීති යොජනා. කත්ථචි පොත්ථකෙසු ‘‘මත’’න්ති ¶ පාඨො දිස්සති, සො න ගහෙතබ්බො. දීඝතොති බිම්බොහනස්ස දීඝතො. දියඩ්ඪන්ති දියඩ්ඪහත්ථං වා ද්විහත්ථං වා හොතීති කුරුන්දියං වුත්තන්ති සම්බන්ධො. ඉදමෙව හි ‘‘සීසප්පමාණබිම්බොහන’’න්ති අධිප්පෙතං. යථාහ –
‘‘සීසප්පමාණං නාම යස්ස විත්ථාරතො තීසු කණ්ණෙසු ද්වින්නං කණ්ණානං අන්තරං මිනියමානං විදත්ථි චෙව චතුරඞ්ගුලඤ්ච හොති, මජ්ඣට්ඨානං මුට්ඨිරතනං හොති. දීඝතො පන දියඩ්ඪරතනං වා ද්විරතනං වාති කුරුන්දියං වුත්තං. අයං සීසප්පමාණස්ස උක්කට්ඨපරිච්ඡෙදො, ඉතො උද්ධං න වට්ටති, හෙට්ඨා පන වට්ටතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 297).
2831. චොළන්ති පිලොතිකා. පණ්ණන්ති රුක්ඛලතානං පණ්ණං. උණ්ණාති එළකාදීනං ලොමං. තිණන්ති දබ්බතිණාදි යං කිඤ්චි තිණං. වාකන්ති කදලිඅක්කමකචිවාකාදිකං. එතෙහි පඤ්චහි පූරිතා භිසියො තූලානං ගණනාවසා හෙතුගබ්භානං එතෙසං පඤ්චන්නං ගබ්භානං ගණනාවසෙන පඤ්ච භාසිතාති යොජනා.
2832. බිම්බොහනගබ්භං දස්සෙතුමාහ ‘‘භිසී’’තිආදි. පඤ්චෙවාති යථාවුත්තචොළාදිපඤ්චෙව. තථා තූලානි තීණිපීති ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තීණි තූලානි රුක්ඛතූලං ලතාතූලං පොටකිතූල’’න්ති (චූළව. 297) අනුඤ්ඤාතානි තීණිපි තූලානි. එත්ථ ච රුක්ඛතූලං නාම සිම්බලිරුක්ඛාදීනං යෙසං කෙසඤ්චි රුක්ඛානං තූලං. ලතාතූලං නාම ඛීරවල්ලිආදීනං යාසං කාසඤ්චි වල්ලීනං තූලං. පොටකිතූලං නාම පොටකිතිණාදීනං යෙසං කෙසඤ්චි තිණජාතිකානං අන්තමසො උච්ඡුනළාදීනම්පි තූලං. ලොමානි මිගපක්ඛීනන්ති සීහාදිචතුප්පදානං, මොරාදිපක්ඛීනං ලොමානි. ඉමෙති භිසිගබ්භාදයො ඉමෙ දස බිම්බොහනස්ස ගබ්භාති සම්බන්ධො.
2833. එවං ¶ කප්පියං භිසිබිම්බොහනගබ්භං දස්සෙත්වා ඉදානි අකප්පියං දස්සෙතුමාහ ‘‘මනුස්සලොම’’න්තිආදි. ලොමෙසු මනුස්සලොමඤ්ච පුප්ඵෙසු බකුලපියඞ්ගුපුප්ඵාදිකං සබ්බං පුප්ඵඤ්ච පණ්ණෙසු ¶ ච සුද්ධං කෙවලං තමාලපත්තඤ්ච න වට්ටතීති යොජනා. ‘‘සුද්ධ’’න්ති ඉමිනා තමාලපත්තං සෙසගබ්භෙහි මිස්සං වට්ටතීති බ්යතිරෙකතො දීපෙති.
2834. මසූරකෙති චම්මඡවිභිසිබිම්බොහනෙ.
2835. ‘‘සුද්ධ’’න්ති ඉමිනා බ්යතිරෙකතො දස්සිතමෙවත්ථං සරූපතො විභාවෙතුමාහ ‘‘මිස්ස’’න්තිආදි.
2836. තිරච්ඡානගතස්ස වාති අන්තමසො ගණ්ඩුප්පාදස්සාපි. කාරෙන්තස්සාති චිත්තකම්මකට්ඨකම්මාදිවසෙන කාරාපෙන්තස්ස වා කරොන්තස්ස වා.
2837. ජාතකන්ති අපණ්ණකජාතකාදිජාතකඤ්ච. වත්ථුන්ති විමානවත්ථුආදිකං පසාදජනකං වා පෙතවත්ථුආදිකං සංවෙගජනකං වා වත්ථුං. වා-සද්දෙන අට්ඨකථාගතං ඉධ දස්සිතපකරණං සඞ්ගණ්හාති. පරෙහි වාති එත්ථ වා-සද්දො අවධාරණෙ, තෙන පරෙහි කාරාපෙතුමෙව වට්ටති, න සයං කාතුන්ති දීපෙති. සයං කාතුම්පීති එත්ථ අපි-සද්දො පගෙව කාරාපෙතුන්ති දීපෙති.
2838. යො පන භික්ඛු ද්වීහි වස්සෙහි වා එකෙන වා වස්සෙන යස්ස භික්ඛුනො වුඩ්ඪතරො වා හොති දහරතරො වා, සො තෙන භික්ඛුනා සමානාසනිකො නාම හොතීති යොජනා.
2839. ‘‘සත්තවස්සෙන පඤ්චවස්සො’’ති ඉදං ද්වීහි වස්සෙහි වුඩ්ඪනවකානං සමානාසනිකත්තෙ උදාහරණං. ‘‘ඡ ¶ වස්සෙන පඤ්චවස්සො’’ති ඉදං එකවස්සෙන වුඩ්ඪනවකානං සමානාසනිකත්තෙ උදාහරණං.
2840. යං තිණ්ණං නිසීදිතුං පහොති, තං හෙට්ඨා දීඝාසනං නාමාති යොජනා. ‘‘සමානාසනිකා මඤ්චෙ නිසීදිත්වා මඤ්චං භින්දිංසු, පීඨෙ නිසීදිත්වා පීඨං භින්දිංසූ’’ති (චූළව. 320) ආරොපිතෙ වත්ථුම්හි ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, දුවග්ගස්ස මඤ්චං දුවග්ගස්ස පීඨ’’න්ති (චූළව. 320) අනුඤ්ඤාතත්තා ‘‘ද්වෙ’’ති සමානාසනිකෙ ද්වෙ සන්ධාය වුත්තං.
2841. උභතොබ්යඤ්ජනං ¶ , ඉත්ථිං, පණ්ඩකං ඨපෙත්වා සබ්බෙහිපි ගහට්ඨෙහි, පබ්බජිතෙහි වා පුරිසෙහි සහ දීඝාසනෙ නිසීදිතුං අනුඤ්ඤාතන්ති යොජනා. පොත්ථකෙසු පන කත්ථචි ‘‘සබ්බෙස’’න්ති සාමිවචනන්තො පාඨො දිස්සති, තතො ‘‘සබ්බෙහිපී’’ති කරණවචනන්තොව පාඨො යුත්තතරො. කරණවචනප්පසඞ්ගෙ වා සාමිවචනනිද්දෙසොති වෙදිතබ්බං. යථාහ ‘‘යං තිණ්ණං පහොති, තං සංහාරිමං වා හොතු අසංහාරිමං වා, තථාරූපෙ අපි ඵලකඛණ්ඩෙ අනුපසම්පන්නෙනාපි සද්ධිං නිසීදිතුං වට්ටතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 320).
2842. පුරිමිකොති ඤත්තිදුතියාය කම්මවාචාය සම්මතෙන ‘‘න ඡන්දාගතිං ගච්ඡෙය්ය…පෙ… ගහිතාගහිතඤ්ච ජානෙය්යා’’ති (චූළව. 317) වුත්තෙහි පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතෙන භික්ඛුනා පුරිමවස්සූපනායිකදිවසෙ ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, පඨමං භික්ඛූ ගණෙතුං, පඨමං භික්ඛූ ගණෙත්වා සෙය්යා ගණෙතුං, සෙය්යා ගණෙත්වා සෙය්යග්ගෙන ගාහෙතු’’න්තිආදිනා (චූළව. 318) නයෙන අනුඤ්ඤාතනියාමෙනෙව සෙනාසනග්ගාහාපනං පුරිමිකො නාම සෙනාසනග්ගාහො. එවමෙව පච්ඡිමිකාය ¶ වස්සූපනායිකදිවසෙ සෙනාසනග්ගාහාපනං පච්ඡිමිකො නාම. එවමෙව මහාපවාරණාදිවසස්ස අනන්තරදිවසෙ ‘‘භන්තෙ, අන්තරාමුත්තකං සෙනාසනං ගණ්හථා’’ති වත්වා වුඩ්ඪපටිපාටියා සෙනාසනග්ගාහාපනං අන්තරාමුත්තකො නාම. පකාසිතො ‘‘අපරජ්ජුගතාය ආසාළ්හියාපුරිමිකො ගාහාපෙතබ්බො, මාසගතාය ආසාළ්හියා පච්ඡිමිකො ගාහෙතබ්බො, අපරජ්ජුගතාය පවාරණාය ආයතිං වස්සාවාසත්ථාය අන්තරාමුත්තකො ගාහෙතබ්බො’’ති (චූළව. 318) වුත්තො.
2843. වුත්තමෙවත්ථං නියමෙත්වා දස්සෙතුමාහ ‘‘පුබ්බාරුණා’’තිආදි. ඉධ පාටිපදා නාම ද්වෙ වස්සූපනායිකදිවසා චෙව මහාපවාරණාය අනන්තරදිවසො ච. ඉමෙසං තිණ්ණං පාටිපදදිවසානං අරුණො පුබ්බාරුණො නාම. තෙ දිවසෙ අතික්කම්ම දුතියතිථිපටිබද්ධො අරුණො පුනාරුණො නාම. ඉදන්ති උභයාරුණානන්තරං. සෙනාසනගාහකස්සාති එත්ථ සකත්ථෙ ක-පච්චයො, සෙනාසනග්ගාහස්සාති අත්ථො. යථාහ – ‘‘ඉදඤ්හි සෙනාසනග්ගාහස්ස ඛෙත්ත’’න්ති. වස්සූපගතෙ වස්සූපගමෙ කාතබ්බෙ සති, සාධෙතබ්බපයොජනෙ භුම්මං. වස්සූපගතෙති වා නිමිත්තත්ථෙ භුම්මං. පුරිමිකාය, හි පච්ඡිමිකාය ච වස්සූපගමනස්ස තං තදහු සෙනාසනග්ගාහො නිමිත්තං, අන්තරාමුත්තකො පන ආගමිනො වස්සූපගමනස්සාති එවං තිවිධොපි සෙනාසනග්ගාහො වස්සූපගමනස්ස නිමිත්තං හොති.
2844. පාටිපදදිවසස්ස ¶ අරුණෙ උග්ගතෙයෙව සෙනාසනෙ පන ගාහිතෙ අඤ්ඤො භික්ඛු ආගන්ත්වා සචෙ සෙනාසනපඤ්ඤාපකං සෙනාසනං යාචති, සො භික්ඛු සෙනාසනපඤ්ඤාපකෙන ¶ ‘‘සෙනාසනං ගාහිත’’න්ති වත්තබ්බොති යොජනා.
2845. වස්සාවාසස්ස ඉදං වස්සාවාසිකං, වස්සංවුත්ථානං දාතබ්බචීවරං, ගාථාබන්ධවසෙන ‘‘වස්සවාසික’’න්ති රස්සත්තං. සඞ්ඝිකං අපලොකෙත්වා ගහිතං වස්සාවාසිකං චීවරං සචෙ තත්රජං තත්රුප්පාදං හොති, අන්තොවස්සෙ විබ්භන්තොපි ලභතෙති යොජනා. ‘‘තත්රජං සචෙ’’ති ඉමිනා චස්ස දායකානං වස්සාවාසිකපච්චයවසෙන ගාහිතං පන න ලභතීති දීපෙති. යථාහ – ‘‘පච්චයවසෙන ගාහිතං පන න ලභතීති වදන්තී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 318).
2846-8. සචෙ වුත්ථවස්සො යො භික්ඛු ආවාසිකහත්ථතො කිඤ්චි තිචීවරාදිකං කප්පියභණ්ඩං අත්තනො ගහෙත්වා ‘‘අසුකස්මිං කුලෙ මය්හං ගහිතං වස්සාවාසිකචීවරං ගණ්හ’’ ඉති එවං වත්වා තස්ස ආවාසිකස්ස දත්වා දිසං ගච්ඡති පක්කමති, සො තත්ථ ගතට්ඨානෙ සචෙ උප්පබ්බජති ගිහී හොති, තස්ස දිසංගතස්ස සම්පත්තං තං වස්සාවාසිකං තෙන තථා දින්නම්පි ආවාසිකො භික්ඛු ගහෙතුං න ලභති, තස්ස පාපිතං වස්සාවාසිකචීවරං සඞ්ඝිකංයෙව සියාති යොජනා. යථාහ – ‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, වස්සංවුත්ථො භික්ඛු විබ්භමති, සඞ්ඝස්සෙවෙත’’න්ති.
2849. තස්මිං කුලෙ දායකෙ මනුස්සෙ සම්මුඛා චෙ පටිච්ඡාපෙති, තස්ස දිසංගමිස්ස සම්පත්තං වස්සාවාසිකචීවරං ආවාසිකො ලභතීති යොජනා.
2850. තත්ථ ආරාමො නාම පුප්ඵාරාමො වා ඵලාරාමො වා. විහාරො නාම යං කිඤ්චි පාසාදාදිසෙනාසනං. වත්ථූනි දුවිධස්සපීති ආරාමවත්ථු, විහාරවත්ථූති දුවිධස්ස වත්ථූනි ¶ ච. ආරාමවත්ථු නාම තෙසංයෙව ආරාමානං අත්ථාය පරිච්ඡින්දිත්වා ඨපිතොකාසො, තෙසු වා ආරාමෙසු විනට්ඨෙසු තෙසං පොරාණකභූමිභාගො. විහාරවත්ථු නාම තස්ස පතිට්ඨානොකාසො. භිසි නාම උණ්ණභිසිආදීනං පඤ්චන්නං අඤ්ඤතරා. බිම්බොහනං නාම වුත්තප්පකාරානං බිම්බොහනානං අඤ්ඤතරං. මඤ්චං නාම මසාරකො බුන්දිකාබද්ධො, කුළීරපාදකො, ආහච්චපාදකොති ඉමෙසං පුබ්බෙ වුත්තානං චතුන්නං මඤ්චානං අඤ්ඤතරං. පීඨං නාම මසාරකාදීනංයෙව චතුන්නං පීඨානං අඤ්ඤතරං.
2851. ලොහකුම්භී ¶ නාම කාළලොහෙන වා තම්බලොහෙන වා යෙන කෙනචි ලොහෙන කතා කුම්භී. කටාහො පාකටොව. ‘‘භාණක’’න්ති අලඤ්ජරො වුච්චති. අලඤ්ජරොති ච බහුඋදකගණ්හනිකා මහාචාටි, ජලං ගණ්හිතුං අලන්ති අලඤ්ජරො. ‘‘වට්ටචාටි විය හුත්වා ථොකං දීඝමුඛො මජ්ඣෙ පරිච්ඡෙදං දස්සෙත්වා කතො’’ති ගණ්ඨිපදෙ වුත්තං. වාරකොති ඝටො. කු වුච්චති පථවී, තස්සා දාලනතො විදාරණතො ‘‘කුදාලො’’ති අයොමයඋපකරණවිසෙසො වුච්චති.
2852. වල්ලිවෙළුආදීසු වෙළූති මහාවෙණු. තිණන්ති ගෙහච්ඡාදනං තිණං. පණ්ණං තාලපණ්ණාදිකං. මුඤ්ජන්ති මුඤ්ජතිණං. පබ්බජන්ති පබ්බජතිණං, මත්තිකා පකතිමත්තිකා වා ගෙරුකාදිපඤ්චවණ්ණා වා මත්තිකා. ආහ ච අට්ඨකථාචරියො.
2853. ද්වෙති පඨමදුතියගරුභණ්ඩානි. ද්වීහි සඞ්ගහිතානි ‘‘ආරොමො, ආරාමවත්ථු, ඉදං පඨමං. විහාරො, විහාරවත්ථු, ඉදං දුතිය’’න්ති (චූළව. 321-322) වුත්තත්තා. චතුසඞ්ගහන්ති චතූහි භිසිආදීහි ¶ සඞ්ගහො යස්සාති විග්ගහො. නවකොට්ඨාසන්ති ලොහකුම්භිආදයො නව කොට්ඨාසා අස්සාති විග්ගහො. අට්ඨධා වල්ලිආදීහි අට්ඨහි පකාරෙහි.
2854. ඉතීති නිදස්සනත්ථෙ. එවං වුත්තනයෙන පඤ්චහි රාසීහි නිද්දිට්ඨානං ගරුභණ්ඩගණනානං පිණ්ඩවසෙන පඤ්චවීසතිවිධං ගරුභණ්ඩං පඤ්චනිම්මලලොචනො නාථො පකාසයීති යොජනා. පඤ්ච නිම්මලානි ලොචනානි යස්සාති විග්ගහො, මංසදිබ්බධම්මබුද්ධසමන්තචක්ඛුවසෙන පඤ්චවිධවිප්පසන්නලොචනොති අත්ථො.
2855. විස්සජ්ජෙන්තොති ඉස්සරවතාය පරස්ස විස්සජ්ජෙන්තො. විභාජෙන්තොති වස්සග්ගෙන පාපෙත්වා විභාජෙන්තො. ඉදඤ්හි සබ්බම්පි ගරුභණ්ඩං සෙනාසනක්ඛන්ධකෙ (චූළව. 321) ‘‘අවිස්සජ්ජියං. කිටාගිරිවත්ථුම්හි (චූළව. 322) අවෙභඞ්ගිය’’න්ති ච වුත්තං. උභයත්ථ ආගතවොහාරභෙදදස්සනමුඛෙන තත්ථ විප්පටිපජ්ජන්තස්ස ආපත්තිං දස්සෙන්තො ආහ ‘‘භික්ඛු ථුල්ලච්චයං ඵුසෙ’’ති. පරිවාරෙ පන –
අවිස්සජ්ජියං ¶ අවෙභඞ්ගියං, පඤ්ච වුත්තා මහෙසිනා;
විස්සජ්ජෙන්තස්ස පරිභුඤ්ජන්තස්ස අනාපත්ති;
පඤ්හා මෙසා කුසලෙහි චින්තිතාති. (පරි. 479) –
ආගතං. තස්මා මූලච්ඡෙජ්ජවසෙන අවිස්සජ්ජියං, අවෙභඞ්ගියඤ්ච, පරිවත්තනවසෙන පන විස්සජ්ජෙන්තස්ස, පරිභුඤ්ජන්තස්ස ච අනාපත්තීති එවමෙත්ථ අධිප්පායො.
2856. භික්ඛුනා පුග්ගලෙන වා සඞ්ඝෙන වා ගණෙන වා ගරුභණ්ඩං තු විස්සජ්ජිතං අවිස්සට්ඨමෙව හොති, විභත්තඤ්ච අවිභාජිතමෙව හොතීති යොජනා.
2857. එත්ථ ¶ එතෙසු පඤ්චසු ගරුභණ්ඩෙසු පුරිමෙසු තීසු අගරුභණ්ඩකං කිඤ්චි න ච අත්ථීති යොජනා. චතුත්ථෙ පන ගරුභණ්ඩෙ අට්ඨකථාය ‘‘ලොහකුම්භී, ලොහභාණකං, ලොහකටාහන්ති ඉමානි තීණි මහන්තානි වා හොන්තු ඛුද්දකානි වා, අන්තමසො පසතමත්තඋදකගණ්හනකානිපි ගරුභණ්ඩානියෙවා’’ති වුත්තනයං දස්සෙතුමාහ ‘‘ලොහකුම්භී’’තිආදි.
2858. ඉදං තිවිධන්ති සම්බන්ධො. පාදගණ්හනකොති එත්ථ පාදො නාම මගධනාළියා පඤ්චනාළිමත්තගණ්හනකො භාජනවිසෙසො. භාජනානං පමාණං කරොන්තා සීහළදීපෙ යෙභුය්යෙන තෙනෙව පාදෙන මිනන්ති. තස්මා අට්ඨකථායං ‘‘සීහළදීපෙ පාදගණ්හනකො භාජෙතබ්බො’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) වුත්තං. ලොහවාරකොති කාළලොහතම්බලොහවට්ටලොහකංසලොහානං යෙන කෙනචි කතො. භාජියොති භාජෙතබ්බො.
2859. තතො උද්ධන්ති තතො පාදගණ්හනකවාරකතො උද්ධං අධිකං ගණ්හනකො. එවං පාළිආගතානං විනිච්ඡයං දස්සෙත්වා අට්ඨකථාගතානං (චූළව. අට්ඨ. 321) දස්සෙතුමාහ ‘‘භිඞ්ගාරාදීනී’’තිආදි. භිඞ්ගාරො නාම උක්ඛිත්තහත්ථිසොණ්ඩාකාරෙන කතජලනිග්ගමකණ්ණිකො උච්චගීවො මහාමුඛඋදකභාජනවිසෙසො. ආදි-සද්දෙන අට්ඨකථාගතානි ‘‘පටිග්ගහඋළුඞ්කදබ්බිකටච්ඡුපාතිතට්ටකසරකසමුග්ගඅඞ්ගාරකපල්ලධූමකටච්ඡුආදීනි ඛුද්දකානි වා මහන්තානි වා’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) වුත්තානි සඞ්ගණ්හාති. සබ්බානීති ඛුද්දකානි වා මහන්තානි වා.
2860. තම්බථාලකා ¶ අයථාලකා භාජෙතබ්බාති යොජනා. ච-සද්දෙන අට්ඨකථායං වුත්තං ‘‘ඨපෙත්වා පන භාජනවිකතිං ¶ අඤ්ඤස්මිම්පි කප්පියලොහභණ්ඩෙ අඤ්ජනී අඤ්ජනිසලාකා කණ්ණමලහරණී සූචි පණ්ණසූචි ඛුද්දකො පිප්ඵලකො ඛුද්දකං ආරකණ්ටකං කුඤ්චිකා තාළං කත්තරයට්ඨිවෙධකො නත්ථුදානං භින්දිවාලො ලොහකූටො ලොහකුට්ටි ලොහගුළො ලොහපිණ්ඩි ලොහඅරණී චක්කලිකං අඤ්ඤම්පි විප්පකතං ලොහභණ්ඩං භාජිය’’න්ති (චූළව. අට්ඨ. 321) වචනං සඞ්ගණ්හාති. ධූමනෙත්තන්ති ධූමනාළිකා. ආදි-සද්දෙන ‘‘ඵාලදීපරුක්ඛදීපකපල්ලකඔලම්බකදීපකඉත්ථිපුරිසතිරච්ඡානගතරූපකානි පන අඤ්ඤානි වා භිත්තිච්ඡදනකවාටාදීසු උපනෙතබ්බානි අන්තමසො ලොහඛිලකං උපාදාය සබ්බානි ලොහභණ්ඩානි ගරුභණ්ඩානියෙව හොන්තී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) වුත්තං සඞ්ගණ්හාති.
2861. අත්තනා පටිලද්ධන්ති එත්ථ පි-සද්දො ලුත්තනිද්දිට්ඨො, අත්තනා පටිලද්ධම්පීති අත්ථො. භික්ඛුනා අත්තනා පටිලද්ධම්පි තං ලොහභණ්ඩං කිඤ්චිපි පුග්ගලිකපරිභොගෙන න භුඤ්ජිතබ්බන්ති යොජනා.
2862. කංසවට්ටලොහානං විකාරභූතානි තම්බමයභාජනානිපි පුග්ගලිකපරිභොගෙන සබ්බසො පරිභුඤ්ජිතුං න වට්ටන්තීති යොජනා.
2863. එසෙව නයොති ‘‘න පුග්ගලිකභොගෙනා’’තිආදිනා දස්සිතනයො. සඞ්ඝිකෙසු වා ගිහීනං සන්තකෙසු වා යථාවුත්තභණ්ඩෙසු පරිභොගපච්චයා දොසො න අත්ථීති යොජනා. ‘‘කංසලොහාදිභාජනං සඞ්ඝස්ස දින්නම්පි පාරිහාරියං න වට්ටති, ගිහිවිකතනීහාරෙනෙව පරිභුඤ්ජිතබ්බ’’න්ති (චූළව. අට්ඨ. 321) මහාපච්චරියං වුත්තං. එත්ථ ච පාරිහාරියං න වට්ටති අත්තනො සන්තකං විය ගහෙත්වා පරිභුඤ්ජිතුං න වට්ටතීති. ‘‘ගිහිවිකතනීහාරෙනෙව ¶ පරිභුඤ්ජිතබ්බ’’න්ති ඉමිනා සචෙ ආරාමිකාදයො පටිසාමෙත්වා පටිදෙන්ති, පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටතීති දස්සෙති.
2864. ඛීරපාසාණන්ති මුදුකා පාණජාති. වුත්තඤ්හි මාතිකාට්ඨකථාගණ්ඨිපදෙ ‘‘ඛීරපාසාණො නාම මුදුකො පාසාණො’’ති. ගරුකන්ති ගරුභණ්ඩං. තට්ටකාදිකන්ති ආදි-සද්දෙන සරකාදීනං ¶ සඞ්ගහො. ඝටකොති ඛීරපාසාණමයොයෙව වාරකො. ‘‘පාදගණ්හනතො උද්ධ’’න්ති ඉමිනා පාදගණ්හනකො අගරුභණ්ඩන්ති දීපෙති.
2865. ‘‘සුවණ්ණරජතහාරකූටජාතිඵලිකභාජනානි ගිහිවිකතානිපි න වට්ටන්ති, පගෙව සඞ්ඝිකපරිභොගෙන වා පුග්ගලිකපරිභොගෙන වා’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) අට්ඨකථායං වුත්තනයං දස්සෙතුමාහ ‘‘සිඞ්ගී’’තිආදි. සිඞ්ගීති සුවණ්ණං. සජ්ඣු රජතං. හාරකූටං නාම සුවණ්ණවණ්ණං ලොහජාතං. ඵලිකෙන උබ්භවං ජාතං, ඵලිකමයං භාජනන්ති අත්ථො. ගිහීනං සන්තකානිපීති අපි-සද්දෙන ගිහිවිකතපරිභොගෙනාපි තාව න වට්ටන්ති, පගෙව සඞ්ඝිකපරිභොගෙන වා පුග්ගලිකපරිභොගෙන වාති දීපෙති. සෙනාසනපරිභොගෙ පන ආමාසම්පි අනාමාසම්පි සබ්බං වට්ටති.
2866. ඛුද්දාති යාය වාසියා ඨපෙත්වා දන්තකට්ඨච්ඡෙදනං වා උච්ඡුතච්ඡනං වා අඤ්ඤං මහාකම්මං කාතුං න සක්කා, එවරූපා ඛුද්දකා වාසි භාජනීයා. මහත්තරීති යථාවුත්තප්පමාණාය වාසියා මහන්තතරා යෙන කෙනචි ආකාරෙන කතවාසි ගරුභණ්ඩං. වෙජ්ජානං සිරාවෙධනකම්පි ච ඵරසු තථා ගරුභණ්ඩන්ති යොජනා.
2867. කුඨාරීති ¶ එත්ථ ඵරසුසදිසොව විනිච්ඡයො. යා පන ආවුධසඞ්ඛෙපෙන කතා, අයං අනාමාසා. කුදාලො අන්තමසො චතුරඞ්ගුලමත්තොපි. සිඛරන්ති ධනුරජ්ජුතො නාමෙත්වා දාරුආදීනං විජ්ඣනකකණ්ටකො. තෙනෙවාති නිඛාදනෙනෙව.
2868. නිඛාදනස්ස භෙදවන්තතාය තං විභජිත්වා දස්සෙතුමාහ ‘‘චතුරස්සමුඛං දොණිමුඛ’’න්ති. දොණිමුඛන්ති දොණි විය උභයපස්සෙන නාමිතමුඛං. වඞ්කන්ති අග්ගතො නාමෙත්වා කතනිඛාදනං. පි-සද්දෙන උජුකං සඞ්ගණ්හාති. තත්ථ චාති තස්මිං නිඛාදනෙ. සදණ්ඩං ඛුද්දකඤ්ච නිඛාදනං සබ්බං ගරුභණ්ඩන්ති යොජනා. ‘‘සදණ්ඩං ඛුද්දක’’න්ති ඉමිනා විසෙසනද්වයෙන අදණ්ඩං ඵලමත්තං සිපාටිකාය ඨපෙත්වා පරිහරණයොග්ගං සම්මජ්ජනිදණ්ඩවෙධනකං නිඛාදනං අගරුභණ්ඩං, තතො මහන්තං නිඛාදනං අදණ්ඩම්පි ගරුභණ්ඩන්ති දීපෙති. යෙහි මනුස්සෙහි විහාරෙ වාසිආදීනි දින්නානි ච හොන්ති, තෙ චෙ ඝරෙ දඩ්ඪෙ වා චොරෙහි වා විලුත්තෙ ‘‘දෙථ නො, භන්තෙ, උපකරණෙ ¶ පුන පාකතිකෙ කරිස්සාමා’’ති වදන්ති, දාතබ්බා. සචෙ ආහරන්ති, න වාරෙතබ්බා, අනාහරන්තාපි න චොදෙතබ්බා.
2869. ‘‘කම්මාරතට්ටකාරචුන්දකාරනළකාරමණිකාරපත්තබන්ධකානං අධිකරණිමුට්ඨිකසණ්ඩාසතුලාදීනි සබ්බානි ලොහමයඋපකරණානි සඞ්ඝෙ දින්නකාලතො පට්ඨාය ගරුභණ්ඩානි. තිපුකොට්ටකසුවණ්ණකාරචම්මකාරඋපකරණෙසුපි එසෙව නයො. අයං පන විසෙසො – තිපුකොට්ටකඋපකරණෙසුපි තිපුච්ඡෙදනසත්ථකං, සුවණ්ණකාරඋපකරණෙසු සුවණ්ණච්ඡෙදනසත්ථකං, චම්මකාරඋපකරණෙසු කතපරිකම්මචම්මඡින්දනකං ඛුද්දකසත්ථන්ති ඉමානි භාජනීයභණ්ඩානී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) අට්ඨකථාගතං විනිච්ඡයෙකදෙසං දස්සෙතුමාහ ‘‘මුට්ඨික’’න්තිආදි ¶ . තුලාදිකන්ති එත්ථ ආදි-සද්දෙන කත්තරිආදිඋපකරණං සඞ්ගණ්හාති.
2870. ‘‘නහාපිතතුන්නකාරානං උපකරණෙසුපි ඨපෙත්වා මහාකත්තරිං, මහාසණ්ඩාසං, මහාපිප්ඵලකඤ්ච සබ්බං භාජනීයං. මහාකත්තරිආදීනි ගරුභණ්ඩානී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) අට්ඨකථාගතං විනිච්ඡයං දස්සෙතුමාහ ‘‘න්හාපිතකස්සා’’තිආදි. න්හාපිතකස්ස උපකරණෙසු සණ්ඩාසො, මහත්තරී කත්තරී ච තුන්නකාරානඤ්ච උපකරණෙසු මහත්තරී කත්තරී ච මහාපිප්ඵලකඤ්ච ගරුභණ්ඩකන්ති යොජනා.
2871. එත්තාවතා චතුත්ථගරුභණ්ඩෙ විනිච්ඡයං දස්සෙත්වා ඉදානි පඤ්චමගරුභණ්ඩෙ විනිච්ඡයං දස්සෙතුමාහ ‘‘වල්ලී’’තිආදි. වෙත්තලතාදිකා වල්ලි දුල්ලභට්ඨානෙ සඞ්ඝස්ස දින්නා වා තත්ථ සඞ්ඝස්ස භූමියං ජාතා, රක්ඛිතා ගොපිතා වා අඩ්ඪබාහුප්පමාණා ගරුභණ්ඩං හොතීති යොජනා. ‘‘අඩ්ඪබාහූති කප්පරතො පට්ඨාය යාව අංසකූට’’න්ති ගණ්ඨිපදෙ වුත්තං. ‘‘අඩ්ඪබාහු නාම විදත්ථිචතුරඞ්ගුල’’න්තිපි වදන්ති. සචෙ සා වල්ලි සඞ්ඝකම්මෙ, චෙතියකම්මෙ ච කතෙ අතිරෙකා හොති, පුග්ගලිකකම්මෙපි උපනෙතුං වට්ටති. අරක්ඛිතා පන ගරුභණ්ඩමෙව න හොති.
2872. අට්ඨකථායං ‘‘සුත්තමකචිවාකනාළිකෙරහීරචම්මමයා රජ්ජුකා වා යොත්තානි වා වාකෙ ච නාළිකෙරහීරෙ ච වට්ටෙත්වා කතා එකවට්ටා වා ද්විවට්ටා වා සඞ්ඝස්ස දින්නකාලතො පට්ඨාය ගරුභණ්ඩං. සුත්තං පන අවට්ටෙත්වා දින්නං, මකචිවාකනාළිකෙරහීරා ච භාජනීයා’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) ආගතවිනිච්ඡයං දස්සෙතුමාහ ‘‘සුත්තවාකාදිනිබ්බත්තා’’තිආදි. වාකාදීති ¶ ආදි-සද්දෙන මකචිවාකනාළිකෙරහීරචම්මානං ගහණං. නාතිදීඝා රජ්ජුකා. අතිදීඝං යොත්තකං.
2873. නාළිකෙරස්ස ¶ හීරෙ වා මකචිවාකෙ වා වට්ටෙත්වා කතා එකවට්ටාපි ගරුභණ්ඩකන්ති යොජනා. යෙහි පනෙතානි රජ්ජුකයොත්තාදීනි දින්නානි හොන්ති, තෙ අත්තනො කරණීයෙන හරන්තා න වාරෙතබ්බා.
2874. වඩ්ඪකිඅඞ්ගුලෙන අට්ඨඞ්ගුලායතො සූචිදණ්ඩමත්තො පරිණාහතො සීහළදීපෙ ලෙඛකානං ලෙඛනිසූචිදණ්ඩමත්තො සඞ්ඝස්ස දින්නො වා තත්ථජාතකො වා රක්ඛිතො ගොපිතො වෙළු ගරුභණ්ඩං සියාති යොජනා. ‘‘යං මජ්ඣිමපුරිසස්ස කනිට්ඨඞ්ගුලියා අග්ගප්පමාණං, ඉදං සීහළදීපෙ ලෙඛකානං ලෙඛනිසූචියා පමාණ’’න්ති වදන්ති. සො ච සඞ්ඝකම්මෙ ච චෙතියකම්මෙ ච කතෙ අතිරෙකො පුග්ගලිකකම්මෙ දාතුං වට්ටති.
2875. දණ්ඩො ච සලාකා ච දණ්ඩසලාකා, ඡත්තස්ස දණ්ඩසලාකාති විග්ගහො. ඡත්තදණ්ඩො නාම ඡත්තපිණ්ඩි. ඡත්තසලාකාති ඡත්තපඤ්ජරසලාකා. දණ්ඩොති උපාහනදණ්ඩකො. ‘‘දණ්ඩො’’ති සාමඤ්ඤෙන වුත්තෙපි අට්ඨකථාගතෙසු සරූපෙන ඉධාවුත්තො උපාහනදණ්ඩොයෙව සාමඤ්ඤවචනෙන පාරිසෙසතො ගහෙතබ්බොති. දඩ්ඪගෙහමනුස්සා ගණ්හිත්වා ගච්ඡන්තා න වාරෙතබ්බා.
2876. මුඤ්ජාදීසු ගෙහච්ඡදනාරහෙසු තිණෙසු යං කිඤ්චි මුට්ඨිමත්තං තිණං වා ගෙහච්ඡදනාරහං තාලපණ්ණාදි එකම්පි සඞ්ඝස්ස දින්නං වා තත්ථ සඞ්ඝිකභූමියං ජාතං වා ගරුභණ්ඩං සියාති යොජෙතබ්බා. තත්ථ මුට්ඨිමත්තං නාම කරළමත්තං. ඉදඤ්ච කරළං කත්වා ඡාදෙන්තානං ඡදනකරළවසෙන ගහෙතබ්බං. තාලපණ්ණාදීති ආදි-සද්දෙන නාළිකෙරපණ්ණාදිගෙහච්ඡදනපණ්ණානං ගහණං. තම්පි මුඤ්ජාදි සඞ්ඝකම්මෙ ච චෙතියකම්මෙ ච කතෙ අතිරෙකං පුග්ගලිකකම්මෙ දාතුං වට්ටති. දඩ්ඪගෙහමනුස්සා ගහෙත්වා ගච්ඡන්ති, න වාරෙතබ්බාති.
2877-8. අට්ඨඞ්ගුලප්පමාණොති ¶ දීඝතො අට්ඨඞ්ගුලමත්තො. කෙචි ‘‘පුථුලතො’’ති වදන්ති. රිත්තපොත්ථකොති ලෙඛාහි සුඤ්ඤපොත්ථකො, න ලිඛිතපොත්ථකොති වුත්තං හොති. ‘‘අට්ඨඞ්ගුලප්පමාණො’’ති ¶ ඉමිනා අට්ඨඞ්ගුලතො ඌනප්පමාණො භාජියො, ‘‘රිත්තපොත්ථකො’’ති ඉමිනා අට්ඨඞ්ගුලතො අතිරෙකප්පමාණොපි ලිඛිතපොත්ථකො භාජියොති දස්සෙති.
‘‘මත්තිකා පකතිමත්තිකා වා හොතු පඤ්චවණ්ණා වා සුධා වා සජ්ජුරසකඞ්ගුට්ඨසිලෙසාදීසු වා යං කිඤ්චි දුල්ලභට්ඨානෙ ආනෙත්වා වා දින්නං තත්ථජාතකං වා රක්ඛිතගොපිතං තාලඵලපක්කමත්තං ගරුභණ්ඩං හොතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) අට්ඨකථාගතවිනිච්ඡයං දස්සෙතුමාහ ‘‘මත්තිකා’’තිආදි. පාකතිකා වා සෙතගෙරුකාදිපඤ්චවණ්ණා වාපි මත්තිකාති යොජනා. සිලෙසො නාම කබිට්ඨාදිසිලෙසො. ආදි-සද්දෙන සජ්ජුරසකඞ්ගුට්ඨාදීනං ගහණං. තාලපක්කපමාණන්ති එකට්ඨිතාලඵලපමාණාපි. තම්පි මත්තිකාදි සඞ්ඝකම්මෙ, චෙතියකම්මෙ ච නිට්ඨිතෙ අතිරෙකං පුග්ගලිකකම්මෙ දාතුං වට්ටති.
2879-80. ‘‘වෙළුආදික’’න්ති පදච්ඡෙදො. රක්ඛිතං ගොපිතං වාපි ගණ්හතා සමකං වා අතිරෙකං වා ථාවරං අන්තමසො තංඅග්ඝනකං වාලිකමෙව වා දත්වා ගහෙතබ්බන්ති යොජනා.
අට්ඨකථායං පන ‘‘රක්ඛිතගොපිතං වෙළුං ගණ්හන්තෙන සමකං වා අතිරෙකං වා ථාවරං අන්තමසො තංඅග්ඝනකවාලිකායපි ඵාතිකම්මං කත්වා ගහෙතබ්බො. ඵාතිකම්මං අකත්වා ගණ්හන්තෙන තත්ථෙව වළඤ්ජෙතබ්බො, ගමනකාලෙ සඞ්ඝිකෙ ආවාසෙ ඨපෙත්වා ගන්තබ්බං. අසතියා ගහෙත්වා ගතෙන ¶ පන පහිණිත්වා දාතබ්බො. දෙසන්තරගතෙන සම්පත්තවිහාරෙ සඞ්ඝිකාවාසෙ ඨපෙතබ්බො’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) වෙළුම්හියෙව අයං විනිච්ඡයො වුත්තො, ඉධ පන ‘‘වල්ලිවෙළාදිකං කිඤ්චී’’ති වල්ලිආදීනම්පි සාමඤ්ඤෙන වුත්තත්තා තං උපලක්ඛණමත්තං වල්ලිආදීසුපි යථාරහං ලබ්භතීති වෙදිතබ්බං.
2881. අඤ්ජනන්ති සිලාමයො. එවං හරිතාලමනොසිලාපි.
2882. දාරුභණ්ඩෙ අයං විනිච්ඡයො – පරිණාහතො යථාවුත්ත සූචිදණ්ඩප්පමාණකො අට්ඨඞ්ගුලදීඝො යො කොචි දාරුභණ්ඩකො දාරුදුල්ලභට්ඨානෙ සඞ්ඝස්ස දින්නො වා තත්ථජාතකො වා රක්ඛිතගොපිතො ගරුභණ්ඩං හොතීති යොජනා.
2883. එවං ¶ කුරුන්දට්ඨකථාය ආගතවිනිච්ඡයං දස්සෙත්වා මහාඅට්ඨකථාය (චූළව. අට්ඨ. 321) ආගතං දස්සෙතුමාහ ‘‘මහාඅට්ඨකථාය’’න්තිආදි. තත්ථ ආසන්දිකසත්තඞ්ගා වුත්තලක්ඛණාව. ‘‘භද්දපීඨ’’න්ති වෙත්තමයං පීඨං වුච්චති. පීඨිකාති පිලොතිකාබද්ධපීඨමෙව.
2884. එළකපාදපීඨං නාම දාරුපට්ටිකාය උපරි පාදෙ ඨපෙත්වා භොජනපල්ලඞ්කං විය කතපීඨං වුච්චති. ‘‘ආමලකවට්ටකපීඨ’’න්ති එතස්ස ‘‘ආමණ්ඩකවට්ටක’’න්ති පරියායො, තස්මා උභයෙනාපි ආමලකාකාරෙන යොජිතං බහුපාදකපීඨං වුච්චති. කෙසුචි පොත්ථකෙසු ‘‘තථාමණ්ඩකපීඨක’’න්ති පාඨො. ගාථාබන්ධවසෙන මණ්ඩක-සද්දපයොගො. කොච්ඡං භූතගාමවග්ගෙ චතුත්ථසික්ඛාපදෙ වුත්තසරූපං. පලාලපීඨන්ති නිපජ්ජනත්ථාය කතා පලාලභිසි, ඉමිනා කදලිපත්තාදිමයපීඨම්පි උපලක්ඛණතො දස්සිතං. යථාහ – ‘‘පලාලපීඨෙන චෙත්ථ කදලිපත්තාදිපීඨානිපි සඞ්ගහිතානී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321). ධොවනෙ ¶ ඵලකන්ති චීවරධොවනඵලකං, ධොවනාදිසද්දානං වියෙත්ථ විභත්තිඅලොපො. ඉමෙසු තාව යං කිඤ්චි ඛුද්දකං වා හොතු මහන්තං වා, සඞ්ඝස්ස දින්නං ගරුභණ්ඩං හොති. බ්යග්ඝචම්මඔනද්ධම්පි වාළරූපපරික්ඛිත්තං රතනපරිසිබ්බිතං කොච්ඡං ගරුභණ්ඩමෙව.
2885. භණ්ඩිකාති දණ්ඩකට්ඨච්ඡෙදනභණ්ඩිකා. මුග්ගරොති දණ්ඩමුග්ගරො. දණ්ඩමුග්ගරො නාම යෙන රජිතචීවරං පොථෙන්ති. වත්ථඝට්ටනමුග්ගරොති චීවරඝට්ටනමුග්ගරො, යෙන අනුවාතාදිං ඝට්ටෙන්ති. අම්බණන්ති ඵලකෙහි පොක්ඛරණිසදිසං කතපානීයභාජනං. මඤ්ජූසා නාම දොණිපෙළා. නාවා පොතො. රජනදොණිකා නාම යත්ථ චීවරං රජන්ති, පක්කරජනං වා ආකිරන්ති.
2886. උළුඞ්කොති නාළිකෙරඵලකටාහාදිමයො උළුඞ්කො. උභයං පිධානසමකො සමුග්ගො. ‘‘ඛුද්දකො පරිවිධනො කරණ්ඩ’’න්ති වදන්ති. කරණ්ඩො ච පාදගණ්හනකතො අතිරෙකප්පමාණො ඉධ අධිප්පෙතො. කටච්ඡූති දබ්බි. ආදි-සද්දෙන පානීයසරාවපානීයසඞ්ඛාදීනං ගහණං.
2887. ගෙහසම්භාරන්ති ගෙහොපකරණං. ථම්භතුලාසොපානඵලකාදි දාරුමයං, පාසාණමයම්පි ඉමිනාව ගහිතං. කප්පියචම්මන්ති ‘‘එළකාජමිගාන’’න්තිආදිනා (වි. වි. 2650) හෙට්ඨා දස්සිතං කප්පියචම්මං. තබ්බිපරියායං අකප්පියං. අභාජියං ගරුභණ්ඩත්තා. භූමත්ථරණං කත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති.
2888. අට්ඨකථායං ¶ ‘‘එළකචම්මං පන පච්චත්ථරණගතිකමෙව හොති, තම්පි ගරුභණ්ඩමෙවා’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) වුත්තත්තා ආහ ‘‘එළචම්මං ගරුං වුත්ත’’න්ති. කුරුන්දියං පන ‘‘සබ්බං මඤ්චප්පමාණං චම්මං ගරුභණ්ඩ’’න්ති (චූළව. අට්ඨ. 321) ¶ වුත්තං. එත්ථ ච ‘‘පච්චත්ථරණගතිකමෙවා’’ති ඉමිනා මඤ්චපීඨෙපි අත්ථරිතුං වට්ටතීති දීපෙති. ‘‘පාවාරාදිපච්චත්ථරණම්පි ගරුභණ්ඩ’’න්ති එකෙ, ‘‘නො’’ති අපරෙ, වීමංසිත්වා ගහෙතබ්බං. මඤ්චප්පමාණන්ති ච පමාණයුත්තං මඤ්චං. පමාණයුත්තමඤ්චො නාම යස්ස දීඝසො නව විදත්ථියො තිරියඤ්ච තදුපඩ්ඪං. උද්ධං මුඛමස්සාති උදුක්ඛලං. ආදි-සද්දෙන මුසලං, සුප්පං, නිසදං, නිසදපොතො, පාසාණදොණි, පාසාණකටාහඤ්ච සඞ්ගහිතං. පෙසකාරාදීති ආදි-සද්දෙන චම්මකාරාදීනං ගහණං. තුරිවෙමාදි පෙසකාරභණ්ඩඤ්ච භස්තාදි චම්මකාරභණ්ඩඤ්ච කසිභණ්ඩඤ්ච යුගනඞ්ගලාදි සඞ්ඝිකං සඞ්ඝසන්තකං ගරුභණ්ඩන්ති යොජනා.
2889. ‘‘තථෙවා’’ති ඉමිනා ‘‘සඞ්ඝික’’න්ති ඉදං පච්චාමසති. ආධාරකොති පත්තාධාරො. තාලවණ්ටන්ති තාලවණ්ටෙහි කතං. වෙළුදන්තවිලීවෙහි වා මොරපිඤ්ඡෙහි වා චම්මවිකතීහි වා කතම්පි තංසදිසං ‘‘තාලවණ්ට’’න්තෙව වුච්චති. වට්ටවිධූපනානං තාලවණ්ටෙයෙව අන්තොගධත්තා ‘‘බීජනී’’ති චතුරස්සවිධූපනඤ්ච කෙතකපාරොහකුන්තාලපණ්ණාදිමයදන්තමයවිසාණමයදණ්ඩකමකසබීජනී ච වුච්චති. පච්ඡි පාකටායෙව. පච්ඡිතො ඛුද්දකො තාලපණ්ණාදිමයො භාජනවිසෙසො චඞ්කොටකං. සබ්බා සම්මජ්ජනීති නාළිකෙරහීරාදීහි බද්ධා යට්ඨිසම්මජ්ජනී, මුට්ඨිසම්මජ්ජනීති දුවිධා පරිවෙණඞ්ගණාදිසම්මජ්ජනී ච තථෙව දුවිධා ඛජ්ජූරිනාළිකෙරපණ්ණාදීහි බද්ධා ගෙහසම්මජ්ජනී චාති සබ්බාපි සම්මජ්ජනී ගරුභණ්ඩං හොති.
2890. චක්කයුත්තකයානන්ති හත්ථවට්ටකසකටාදියුත්තයානඤ්ච.
2891. ඡත්තන්ති පණ්ණකිලඤ්ජසෙතච්ඡත්තවසෙන තිවිධං ඡත්තං. මුට්ඨිපණ්ණන්ති තාලපණ්ණං සන්ධාය වුත්තං. විසාණභාජනඤ්ච තුම්බභාජනඤ්චාති ¶ විග්ගහො, එකදෙසසරූපෙකසෙසො, ගාථාබන්ධවසෙන නිග්ගහිතාගමො ච. විසාණමයං, භාජනං තුම්බමයං භාජනඤ්චාති අත්ථො. ඉධ ‘‘පාදගණ්හනකතො අතිරිත්තප්පමාණ’’න්ති සෙසො. අරණී අරණිසහිතං. ආදි-සද්දෙන ආමලකතුම්බං අනුඤ්ඤාතවාසියා දණ්ඩඤ්ච සඞ්ගණ්හාති. ලහු අගරුභණ්ඩං, භාජනීයන්ති අත්ථො. පාදගණ්හනකතො අතිරිත්තප්පමාණං ගරුභණ්ඩං.
2892. විසාණන්ති ¶ ගොවිසාණාදි යං කිඤ්චි විසාණං. අතච්ඡිතං යථාගතමෙව භාජනීයං. අනිට්ඨිතං මඤ්චපාදාදි යං කිඤ්චි භාජනීයන්ති යොජනා. යථාහ – ‘‘මඤ්චපාදො මඤ්චඅටනී පීඨපාදො පීඨඅටනී වාසිඵරසුආදීනං දණ්ඩොති එතෙසු යං කිඤ්චි විප්පකතතච්ඡනකම්මං අනිට්ඨිතමෙව භාජනීයං, තච්ඡිතමට්ඨං පන ගරුභණ්ඩං හොතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321).
2893. නිට්ඨිතො තච්ඡිතො වාපීති තච්ඡිතනිට්ඨිතොපි. විධොති කායබන්ධනෙ අනුඤ්ඤාතවිධො. හිඞ්ගුකරණ්ඩකොති හිඞ්ගුමයො වා තදාධාරො වා කරණ්ඩකො. අඤ්ජනීති අඤ්ජනනාළිකා ච අඤ්ජනකරණ්ඩකො ච. සලාකායොති අඤ්ජනිසලාකා. උදපුඤ්ඡනීති හත්ථිදන්තවිසාණාදිමයා උදකපුඤ්ඡනී. ඉදං සබ්බං භාජනීයමෙව.
2894. පරිභොගාරහන්ති මනුස්සානං උපභොගපරිභොගයොග්ගං. කුලාලභණ්ඩන්ති ඝටපිඨරාදිකුම්භකාරභණ්ඩම්පි. පත්තඞ්ගාරකටාහන්ති පත්තකටාහං, අඞ්ගාරකටාහඤ්ච. ධූමදානං නාළිකා. කපල්ලිකාති දීපකපල්ලිකා.
2895. ථුපිකාති පාසාදාදිථුපිකා. දීපරුක්ඛොති පදීපාධාරො. චයනච්ඡදනිට්ඨකාති පාකාරචෙතියාදීනං චයනිට්ඨකා ¶ ච ගෙහාදීනං ඡදනිට්ඨකා ච. සබ්බම්පීති යථාවුත්තං සබ්බම්පි අනවසෙසං පරික්ඛාරං.
2896. කඤ්චනකොති සරකො. ඝටකොති පාදගණ්හනකතො අනතිරිත්තප්පමාණො ඝටකො. ‘‘යථා ච මත්තිකාභණ්ඩෙ, එවං ලොහභණ්ඩෙපි කුණ්ඩිකා භාජනීයකොට්ඨාසමෙව භජතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 321) අට්ඨකථානයං සඞ්ගහෙතුමාහ ‘‘ලොහභණ්ඩෙපි කුණ්ඩිකාපි ච භාජියා’’ති.
2897. ගරු නාම පච්ඡිමං ගරුභණ්ඩත්තයං. ථාවරං නාම පුරිමද්වයං. සඞ්ඝස්සාති සඞ්ඝෙන. පරිවත්තෙත්වාති පුග්ගලිකාදීහි තාදිසෙහි තෙහි පරිවත්තෙත්වා. තත්රායං පරිවත්තනනයො (චූළව. අට්ඨ. 321) – සඞ්ඝස්ස නාළිකෙරාරාමො දූරෙ හොති, කප්පියකාරකා තං බහුතරං ඛාදන්ති, තතො සකටවෙතනං දත්වා අප්පමෙව ආහරන්ති, අඤ්ඤෙසං පන තස්ස ආරාමස්ස අවිදූරගාමවාසීනං මනුස්සානං විහාරස්ස සමීපෙ ආරාමො හොති, තෙ සඞ්ඝං උපසඞ්කමිත්වා සකෙන ආරාමෙන ¶ තං ආරාමං යාචන්ති, සඞ්ඝෙන ‘‘රුච්චති සඞ්ඝස්සා’’ති අපලොකෙත්වා සම්පටිච්ඡිතබ්බො. සචෙපි භික්ඛූනං රුක්ඛසහස්සං හොති, මනුස්සානං පඤ්චසතානි, ‘‘නනු තුම්හාකං ආරාමො ඛුද්දකො’’ති න වත්තබ්බං. කිඤ්චාපි හි අයං ඛුද්දකො, අථ ඛො ඉතරතො බහුතරං ආයං දෙති. සචෙපි සමකමෙව දෙති, එවම්පි ඉච්ඡිතිච්ඡිතක්ඛණෙ පරිභුඤ්ජිතුං සක්කාති ගහෙතබ්බමෙව.
සචෙ පන මනුස්සානං බහුතරා රුක්ඛා හොන්ති, ‘‘නනු තුම්හාකං බහුතරා රුක්ඛා’’ති වත්තබ්බං. සචෙ ‘‘අතිරෙකං අම්හාකං පුඤ්ඤං හොතු, සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති වදන්ති, ජානාපෙත්වා සම්පටිච්ඡිතුං වට්ටති. භික්ඛූනං රුක්ඛා ඵලධාරිනො, මනුස්සානං රුක්ඛා න තාව ඵලං ගණ්හන්ති. කිඤ්චාපි න ගණ්හන්ති, න ¶ චිරස්සෙව ගණ්හිස්සන්තීති සම්පටිච්ඡිතබ්බමෙව. මනුස්සානං රුක්ඛා ඵලධාරිනො, භික්ඛූනං න තාව ඵලං ගණ්හන්ති. ‘‘නනු තුම්හාකං රුක්ඛා ඵලධාරිනො’’ති වත්තබ්බං. සචෙ ‘‘ගණ්හථ, භන්තෙ, අම්හාකං පුඤ්ඤං භවිස්සතී’’ති වදන්ති, ජානාපෙත්වා සම්පටිච්ඡිතුං වට්ටති. එවං ආරාමෙන ආරාමො පරිවත්තෙතබ්බො. එතෙනෙව නයෙන ආරාමවත්ථුපි විහාරොපි විහාරවත්ථුපි ආරාමෙන පරිවත්තෙතබ්බං. ආරාමවත්ථුනා ච මහන්තෙන වා ඛුද්දකෙන වා ආරාමආරාමවත්ථුවිහාරවිහාරවත්ථූනි.
කථං විහාරෙන විහාරො පරිවත්තෙතබ්බො? සඞ්ඝස්ස අන්තොගාමෙ ගෙහං හොති, මනුස්සානං විහාරමජ්ඣෙ පාසාදො, උභොපි අග්ඝෙන සමකා, සචෙ මනුස්සා තෙන පාසාදෙන තං ගෙහං යාචන්ති, සම්පටිච්ඡිතුං වට්ටති. භික්ඛූනං චෙ මහග්ඝතරං ගෙහං හොති, ‘‘මහග්ඝතරං අම්හාකං ගෙහ’’න්ති වුත්තෙ ච ‘‘කිඤ්චාපි මහග්ඝතරං, පබ්බජිතානං පන අසාරුප්පං, න සක්කා තත්ථ පබ්බජිතෙහි වසිතුං, ඉදං පන සාරුප්පං, ගණ්හථා’’ති වදන්ති, එවම්පි සම්පටිච්ඡිතුං වට්ටති. සචෙ පන මනුස්සානං මහග්ඝං හොති, ‘‘නනු තුම්හාකං ගෙහං මහග්ඝ’’න්ති වත්තබ්බං. ‘‘හොතු, භන්තෙ, අම්හාකං පුඤ්ඤං භවිස්සති, ගණ්හථා’’ති වුත්තෙ පන සම්පටිච්ඡිතුං වට්ටති. එවං විහාරෙන විහාරො පරිවත්තෙතබ්බො. එතෙනෙව නයෙන විහාරවත්ථුපි ආරාමොපි ආරාමවත්ථුපි විහාරෙන පරිවත්තෙතබ්බං. විහාරවත්ථුනා ච මහග්ඝෙන වා අප්පග්ඝෙන වා විහාරවිහාරවත්ථුආරාමආරාමවත්ථූනි. එවං තාව ථාවරෙන ථාවරපරිවත්තනං වෙදිතබ්බං.
ගරුභණ්ඩෙන ගරුභණ්ඩපරිවත්තනෙ පන මඤ්චපීඨං මහන්තං වා හොතු ඛුද්දකං වා, අන්තමසො චතුරඞ්ගුලපාදකං ¶ ගාමදාරකෙහි පංස්වාගාරකෙසු කීළන්තෙහි කතම්පි සඞ්ඝස්ස දින්නකාලතො පට්ඨාය ගරුභණ්ඩං හොති. සචෙපි රාජරාජමහාමත්තාදයො එකප්පහාරෙනෙව මඤ්චසතං වා මඤ්චසහස්සං වා ¶ දෙන්ති, සබ්බෙ කප්පියමඤ්චා සම්පටිච්ඡිතබ්බා, සම්පටිච්ඡිත්වා වුඩ්ඪපටිපාටියා ‘‘සඞ්ඝිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජථා’’ති දාතබ්බා, පුග්ගලිකවසෙන න දාතබ්බා. අතිරෙකමඤ්චෙ භණ්ඩාගාරාදීසු පඤ්ඤපෙත්වා පත්තචීවරං නික්ඛිපිතුම්පි වට්ටති.
බහිසීමාය ‘‘සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති දින්නමඤ්චො සඞ්ඝත්ථෙරස්ස වසනට්ඨානෙ දාතබ්බො. තත්ථ චෙ බහූ මඤ්චා හොන්ති, මඤ්චෙන කම්මං නත්ථි, යස්ස වසනට්ඨානෙ කම්මං අත්ථි, තත්ථ ‘‘සඞ්ඝිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජථා’’ති දාතබ්බො. මහග්ඝෙන සතග්ඝනකෙන, සහස්සග්ඝනකෙන වා මඤ්චෙන අඤ්ඤං මඤ්චසතං ලභති, පරිවත්තෙත්වා ගහෙතබ්බං. න කෙවලං මඤ්චෙන මඤ්චොයෙව, ආරාමආරාමවත්ථුවිහාරවිහාරවත්ථුපීඨභිසිබිම්බොහනානිපි පරිවත්තෙතුං වට්ටන්ති. එස නයො පීඨභිසිබිම්බොහනෙසුපි එතෙසු හි කප්පියාකප්පියං වුත්තනයමෙව. තත්ථ අකප්පියං න පරිභුඤ්ජිතබ්බං, කප්පියං සඞ්ඝිකපරිභොගෙන පරිභුඤ්ජිතබ්බං. අකප්පියං වා මහග්ඝං කප්පියං වා පරිවත්තෙත්වා වුත්තවත්ථූනි ගහෙතබ්බානි, අගරුභණ්ඩුපගං පන භිසිබිම්බොහනං නාම නත්ථීති.
2898. භික්ඛු අධොතෙන පාදෙන, අල්ලපාදෙන වා සෙනාසනං නක්කමෙති සම්බන්ධො. සයන්ති එත්ථ, ආසන්ති චාති සයනාසනං, පරිකම්මකතභූමත්ථරණාදි. අල්ලපාදෙන වාති යෙන අක්කන්තට්ඨානෙ උදකං පඤ්ඤායති, එවරූපෙන තින්තපාදෙන. යථාහ – ‘‘අල්ලෙහි පාදෙහීති යෙහි අක්කන්තට්ඨානෙ උදකං පඤ්ඤායති, එවරූපෙහි පාදෙහි පරිභණ්ඩකතභූමි වා සෙනාසනං වා න අක්කමිතබ්බං. සචෙ පන උදකසිනෙහමත්තමෙව පඤ්ඤායති, න උදකං, වට්ටතී’’ති (චූළව. අට්ඨ. 324). සඋපාහනොති එත්ථ ‘‘ධොතපාදක’’න්ති වත්තබ්බං. පාදෙ පටිමුක්කාහි උපාහනාහි සඋපාහනො භික්ඛු ධොතපාදකං ධොතපාදෙහි අක්කමිතබ්බට්ඨානං තථෙව න අක්කමෙති යොජනා.
2899. පරිකම්මකතායාති ¶ සුධාදිපරිකම්මකතාය. නිට්ඨුභන්තස්සාති ඛෙළං පාතෙන්තස්ස. පරිකම්මකතං භිත්තින්ති සෙතභිත්තිං වා චිත්තකම්මකතං වා භිත්තිං. න කෙවලඤ්ච භිත්තිමෙව, ද්වාරම්පි වාතපානම්පි අපස්සෙනඵලකම්පි පාසාණත්ථම්භම්පි රුක්ඛත්ථම්භම්පි චීවරෙන වා කෙනචි වා අප්පටිච්ඡාදෙත්වා අපස්සයිතුං න ලභතියෙව. ‘‘ද්වාරවාතපානාදයො පන අපරිකම්මකතාපි අපටිච්ඡාදෙත්වා න අපස්සයිතබ්බා’’ති ගණ්ඨිපදෙ වුත්තං.
2901. නිද්දායතො ¶ තස්ස කොචි සරීරාවයවො පච්චත්ථරණෙ සඞ්කුටිතෙ සහසා යදි මඤ්චං ඵුසති, දුක්කටන්ති යොජනා.
2902. ලොමෙසු මඤ්චං ඵුසන්තෙසු. හත්ථපාදානං තලෙන අක්කමිතුං වට්ටතීති යොජනා. මඤ්චපීඨං නීහරන්තස්ස කායෙ පටිහඤ්ඤති, අනාපත්ති.
‘‘දායකෙහි ‘කායෙන ඵුසිත්වා යථාසුඛං පරිභුඤ්ජථා’ති දින්නසෙනාසනං, මඤ්චපීඨාදිඤ්ච දායකෙන වුත්තනියාමෙන පරිභුඤ්ජන්තස්ස දොසො නත්ථී’’ති මාතිකට්ඨකථාය සීහළගණ්ඨිපදෙ වුත්තත්තා තථා පරිභුඤ්ජන්තස්ස අනාපත්ති. ‘‘ඉමං මඤ්චපීඨාදිං සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වුත්තෙ ගරුභණ්ඩං හොති, න භාජෙතබ්බං සඞ්ඝස්ස පරාමට්ඨත්තා. ‘‘ඉමං මඤ්චපීඨාදිං භදන්තානං වස්සග්ගෙන ගණ්හිතුං දම්මී’’ති වුත්තෙ සතිපි ගරුභණ්ඩභාවෙ කප්පියවත්ථුං භාජෙත්වා ගණ්හිතුං වට්ටති, අකප්පියභණ්ඩමෙව භාජෙත්වා ගහෙතුං න ලබ්භති. ‘‘ඉමං මඤ්චපීඨං වස්සග්ගෙන ගහෙතුං සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වුත්තෙ වස්සග්ගෙන භාජෙත්වා ගහෙතබ්බං වස්සග්ගෙන භාජනං පඨමං වත්වා පච්ඡා සඞ්ඝස්ස පරාමට්ඨත්තා. ‘‘සඞ්ඝස්ස ඉමං මඤ්චපීඨං වස්සග්ගෙන ගණ්හිතුං දම්මී’’ති වුත්තෙ පන ගරුභණ්ඩං හොති පඨමං සඞ්ඝස්ස පරාමට්ඨත්තාති ¶ අයම්පි විසෙසො මාතිකට්ඨකථා ගණ්ඨිපදෙයෙව වුත්තො.
2903-4. උද්දෙසභත්තවිනිච්ඡයෙකදෙසං දස්සෙතුමාහ ‘‘සහස්සග්ඝනකො’’තිආදි. සහස්සග්ඝනකො සචීවරො පිණ්ඩපාතො අවස්සිකං භික්ඛුං පත්තො, තස්මිං විහාරෙ ච ‘‘එවරූපො පිණ්ඩපාතො අවස්සිකං භික්ඛුං පත්තො’’ති ලිඛිත්වා ඨපිතොපි ච හොති, තතො සට්ඨිවස්සානමච්චයෙ තාදිසො සහස්සග්ඝනකො සචීවරො කොචි පිණ්ඩපාතො සචෙ උප්පන්නො හොති, තං පිණ්ඩපාතං බුධො විනිච්ඡයකුසලො භික්ඛු අවස්සිකට්ඨිතිකාය අදත්වා සට්ඨිවස්සිකට්ඨිතිකාය දදෙය්යාති යොජනා.
2905. උද්දෙසභත්තං භුඤ්ජිත්වාති උපසම්පන්නකාලෙ අත්තනො වස්සග්ගෙන පත්තං උද්දෙසභත්තං පරිභුඤ්ජිත්වා. ජාතො චෙ සාමණෙරකොති සික්ඛාපච්චක්ඛානාදිවසෙන සචෙ සාමණෙරො ජාතො. තන්ති උපසම්පන්නකාලෙ ගහිතං තදෙව උද්දෙසභත්තං. සාමණෙරස්ස පාළියාති සාමණෙරපටිපාටියා අත්තනො පත්තං පච්ඡා ගහෙතුං ලභති.
2906. යො ¶ සාමණෙරො සම්පුණ්ණවීසතිවස්සො ‘‘ස්වෙ උද්දෙසං ලභිස්සතී’’ති වත්තබ්බො, අජ්ජ සො උපසම්පන්නො හොති, ඨිතිකා අතීතා සියාති යොජනා, ස්වෙ පාපෙතබ්බා සාමණෙරට්ඨිතිකා අජ්ජ උපසම්පන්නත්තා අතික්කන්තා හොතීති අත්ථො, තං භත්තං න ලභතීති වුත්තං හොති.
2907. උද්දෙසභත්තානන්තරං සලාකභත්තං දස්සෙතුමාහ ‘‘සචෙ පනා’’තිආදි. සචෙ සලාකා ලද්ධා, තංදිනෙ භත්තං න ලද්ධං, පුනදිනෙ තස්ස භත්තං ගහෙතබ්බං, න සංසයො ‘‘ගහෙතබ්බං ¶ නු ඛො, න ගහෙතබ්බ’’න්ති එවං සංසයො න කාතබ්බොති යොජනා.
2908. උත්තරි උත්තරං අතිරෙකං භඞ්ගං බ්යඤ්ජනං එතස්සාති උත්තරිභඞ්ගං, තස්ස, අතිරෙකබ්යඤ්ජනස්සාති අත්ථො. එකචරස්සාති එකචාරිකස්ස. සලාකායෙව සලාකිකා.
2909. උත්තරිභඞ්ගමෙව උත්තරිභඞ්ගකං.
2910. යෙන යෙන හීති ගාහිතසලාකෙන යෙන යෙන භික්ඛුනා. යං යන්ති භත්තබ්යඤ්ජනෙසු යං යං භත්තං වා යං යං බ්යඤ්ජනං වා.
2911. සඞ්ඝුද්දෙසාදිකන්ති සඞ්ඝභත්තඋද්දෙසභත්තාදිකං. ආදි-සද්දෙන නිමන්තනං, සලාකං, පක්ඛිකං, උපොසථිකං, පාටිපදිකන්ති පඤ්ච භත්තානි ගහිතානි.
තත්ථ සබ්බසඞ්ඝස්ස දින්නං සඞ්ඝභත්තං නාම. ‘‘සඞ්ඝතො එත්තකෙ භික්ඛූ උද්දිසිත්වා දෙථා’’තිආදිනා වත්වා දින්නං උද්දෙසභත්තං. ‘‘සඞ්ඝතො එත්තකානං භික්ඛූනං භත්තං ගණ්හථා’’තිආදිනා වත්වා දින්නං නිමන්තනං නාම. අත්තනො අත්තනො නාමෙන සලාකගාහකානං භික්ඛූනං දින්නං සලාකභත්තං නාම. චාතුද්දසියං දින්නං පක්ඛිකං. උපොසථෙ දින්නං උපොසථිකං. පාටිපදෙ දින්නං පාටිපදිකං. තංතංනාමෙන දින්නමෙව තථා තථා වොහරීයති. එතෙසං පන විත්ථාරකථා ‘‘අභිලක්ඛිතෙසූ’’තිආදිනා (චූළව. අට්ඨ. 325 පක්ඛිකභත්තාදිකථා) අට්ඨකථායං වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බා. ආගන්තුකාදීති එත්ථ ආදි-සද්දෙන ගමිකභත්තං, ගිලානභත්තං, ගිලානුපට්ඨාකභත්තන්ති ¶ තීණි ගහිතානි. ආගන්තුකානං දින්නං භත්තං ආගන්තුකභත්තං. එසෙව නයො සෙසෙසු.
2912. විහාරන්ති ¶ විහාරභත්තං උත්තරපදලොපෙන, විහාරෙ තත්රුප්පාදභත්තස්සෙතං අධිවචනං. වාරභත්තන්ති දුබ්භික්ඛසමයෙ ‘‘වාරෙන භික්ඛූ ජග්ගිස්සාමා’’ති ධුරගෙහතො පට්ඨාය දින්නං. නිච්චන්ති නිච්චභත්තං උත්තරපදලොපෙන, තඤ්ච තථා වත්වාව දින්නං. කුටිභත්තං නාම සඞ්ඝස්ස ආවාසං කත්වා ‘‘අම්හාකං සෙනාසනවාසිනො අම්හාකං භත්තං ගණ්හන්තූ’’ති දින්නං. පන්නරසවිධං සබ්බමෙව භත්තං ඉධ ඉමස්මිං සෙනාසනක්ඛන්ධකෙ උද්දිට්ඨං කථිතං. එතෙසං විත්ථාරවිනිච්ඡයො අත්ථිකෙහි සමන්තපාසාදිකාය ගහෙතබ්බො.
2913. පච්චයභාජනෙ මිච්ඡාපටිපත්තියා මහාදීනවත්තා අප්පමත්තෙනෙව පටිපජ්ජිතබ්බන්ති පච්චයභාජනකං අනුසාසන්තො ආහ ‘‘පාළි’’න්තිආදි.
සෙනාසනක්ඛන්ධකකථාවණ්ණනා.