📜

උත්තරවිනිච්ඡය-ටීකා

ගන්ථාරම්භකථාවණ්ණනා

(ක)

දෙවාතිදෙවං සුගතං, දෙවබ්රහ්මින්දවන්දිතං;

ධම්මඤ්ච වට්ටුපච්ඡෙදං, නත්වා වට්ටාතිතං ගණං.

(ඛ)

වන්දනාමයපුඤ්ඤෙන, කම්මෙන රතනත්තයෙ;

ඡෙත්වා උපද්දවෙ සබ්බෙ, ආරභිස්සං සමාහිතො.

(ග)

ථෙරෙන බුද්ධදත්තෙන, රචිතස්ස සමාසතො;

සංවණ්ණනමසංකිණ්ණං, උත්තරස්ස යථාබලං.

1. අථායමාචරියො අත්තනො විරචිතෙ විනයෙ තස්සුපනිස්සයෙ විනයපිටකෙ ච භික්ඛූනං නානප්පකාරකොසල්ලජනනත්ථං පරිවාරට්ඨකථායඤ්ච ආගතවිනිච්ඡයං සඞ්ගහෙත්වා උත්තරපකරණං වණ්ණයිතුකාමො පඨමං තාව අන්තරායනිවාරණෙන යථාධිප්පෙතසාධනත්ථං රතනත්තයං වන්දන්තො ආහ ‘‘සබ්බසත්තුත්තම’’න්තිආදි.

පකරණාරම්භෙ රතනත්තයවන්දනාපයොජනං තත්ථ තත්ථාචරියෙහි බහුධා පපඤ්චිතං, අම්හෙහි ච විනයවිනිච්ඡයවණ්ණනායං සමාසතො දස්සිතන්ති න තං ඉධ වණ්ණයිස්සාම. පකරණාභිධෙය්ය කරණප්පකාරපයොජනානිපි තත්ථ දස්සිතනයානුසාරෙන ඉධාපි වෙදිතබ්බානි. සම්බන්ධාදිදස්සනමුඛෙන අනුත්තානපදවණ්ණනමෙවෙත්ථ කරිස්සාමි.

ජිනං, ධම්මඤ්ච, ගණඤ්ච වන්දිත්වා උත්තරං දානි කරිස්සාමීති සම්බන්ධො. කිංවිසිට්ඨං ජිනං, ධම්මං, ගණඤ්ච වන්දිත්වාති ආහ ‘‘සබ්බසත්තුත්තම’’න්තිආදි. තත්ථ සබ්බසත්තුත්තමන්ති පඤ්චසු කාමගුණෙසු සත්තා ආසත්තා විසත්තා ලග්ගිතාති සත්තා, පරමත්ථතො සත්තපඤ්ඤත්තියා උපාදානභූතා උපාදානක්ඛන්ධා වොහාරතො ඛන්ධසන්තතිං උපාදාය පඤ්ඤත්තා සම්මුති ‘‘සත්තා’’ති වුච්චන්ති. තෙ පන කාමාවචරාදිභූමිවසෙන, නිරයාදිපදෙසවසෙන, අහෙතුකාදිපටිසන්ධිවසෙනාති එවමාදීහි අනන්තපභෙදා. තෙසු ඛීණාසවානං යථාවුත්තනිබ්බචනත්ථෙන සත්තවොහාරො න ලබ්භති. තථාපි තෙ භූතපුබ්බගතියා වා තංසදිසත්තා වා ‘‘සත්තා’’ති වුච්චන්ති. සබ්බෙ ච තෙ සත්තා චා ති සබ්බසත්තා. උද්ධටතමත්තා, උග්ගතතමත්තා, සෙට්ඨත්තා ච උත්තමො, සබ්බසත්තානං ලොකියලොකුත්තරෙහි රූපාරූපගුණෙහි උත්තමො, සබ්බසත්තෙසු වා උත්තමො පවරො සෙට්ඨොති සබ්බසත්තුත්තමො. ‘‘ජින’’න්ති එතස්ස විසෙසනං.

පුනපි කිංවිසිට්ඨන්ති ආහ ‘‘ධීර’’න්ති. ධී වුච්චති පඤ්ඤා, තාය ඊරති වත්තතීති ධීරො, තං. තාදිභාවෙන ඉන්දඛීලසිනෙරුආදයො විය අට්ඨලොකධම්මසඞ්ඛාතෙන භුසවාතෙන අකම්පියට්ඨෙන, චතුවෙසාරජ්ජවසෙන සදෙවකෙ ලොකෙ කෙනචි අකම්පනීයට්ඨෙන ච ධීරං, ධිතිසම්පන්නන්ති අත්ථො. ඉදම්පි තස්සෙව විසෙසනං.

වන්දිත්වාති කායවචීමනොද්වාරෙහි අභිවාදෙත්වාති අත්ථො, යථාභුච්චගුණසංකිත්තනෙන ථොමෙත්වා. සිරසාති භත්තිභාවනතුත්තමඞ්ගෙන කරණභූතෙන. ඉමිනා විසෙසතො කායපණාමො දස්සිතො, ගුණසංකිත්තනෙන වචීපණාමො, උභයපණාමෙහි නානන්තරියකතාය මනොපණාමොපි දස්සිතො ච හොති.

ජිනන්ති දෙවපුත්තකිලෙසාභිසඞ්ඛාරමච්චුඛන්ධමාරසඞ්ඛාතෙ පඤ්චවිධෙ මාරෙ බලවිධමනසමඋච්ඡෙදපහානසහායවෙකල්ලනිදානොපච්ඡෙදවිසයාතික්කමවසෙන පඤ්චහි ආකාරෙහි ජිතවාති ජිනො, තං.

‘‘ධම්ම’’න්ති එතස්ස නිබ්බචනාදිවසෙන අත්ථවිනිච්ඡයො හෙට්ඨා දස්සිතොව. අධම්මවිද්ධංසන්ති ධම්මසඞ්ඛාතස්ස කුසලස්ස පටිපක්ඛත්තා අධම්මො වුච්චති අකුසලධම්මො, තං අකුසලසඞ්ඛාතං අධම්මං විද්ධංසෙති විනාසෙති පජහති තදඞ්ගවික්ඛම්භනසමුච්ඡෙදපටිප්පස්සද්ධිනිස්සරණප්පහානෙනාති අධම්මවිද්ධංසො, සපරියත්තිකො නවලොකුත්තරො ධම්මො. පරියත්ති හි පඤ්චන්නං පහානානං මූලකාරණත්තා ඵලූපචාරෙන තථා වුච්චති, තං අධම්මවිද්ධංසං. ‘‘ධම්ම’’න්ති එතස්ස විසෙසනං.

ගණන්ති අට්ඨන්නං අරියපුග්ගලානං සමූහං, සඞ්ඝන්ති අත්ථො. අඞ්ගණනාසනන්ති අත්තනො නිස්සයං අඞ්ගන්ති මත්ථෙන්තීති අඞ්ගණා, කිලෙසා රාගදොසමොහා, තෙ අඞ්ගණෙ නාසෙති යථායොගං තදඞ්ගවික්ඛම්භනසමුච්ඡෙදපටිප්පස්සද්ධිනිස්සරණප්පහානෙහි පජහතීති අඞ්ගණනාසනො, තං. ‘‘ගණ’’න්ති එතස්ස විසෙසනං.

2. මයා විනයස්ස යො සාරො විනිච්ඡයො රචිතො, තස්ස විනිච්ඡයස්සාති යොජනා. නත්ථි තස්ස උත්තරොති අනුත්තරො, සබ්බෙසු විනිච්ඡයෙසු, සබ්බෙසං වා විනිච්ඡයානං අනුත්තරො උත්තමො විනිච්ඡයොති සබ්බානුත්තරො, තං. උත්තරං පකරණං ඉදානි කරිස්සාමීති යොජනා.

3. භණතොති භණන්තස්ස පගුණං වාචුග්ගතං කරොන්තස්ස. පඨතොති පඨන්තස්ස වාචුග්ගතං සජ්ඣායන්තස්ස. පයුඤ්ජතොති තත්ථ පකාරෙන යුඤ්ජන්තස්ස, තං අඤ්ඤෙසං වාචෙන්තස්ස වා. සුණතොති පරෙහි වුච්චමානං සුණන්තස්ස. චින්තයතොති යථාසුතං අත්ථතො, සද්දතො ච චින්තෙන්තස්ස. ‘‘අබුද්ධස්ස බුද්ධිවඩ්ඪන’’න්ති වත්තබ්බෙ ගාථාබන්ධවසෙන විභත්තිලොපො. අබුද්ධස්ස බාලස්ස විනයෙ අප්පකතඤ්ඤුනො භික්ඛුභික්ඛුනිජනස්ස. බුද්ධිවඩ්ඪනං විනයවිනිච්ඡයෙ පඤ්ඤාවුද්ධිනිප්ඵාදකං. අථ වා බුද්ධස්ස විනිච්ඡයෙ කතපරිචයත්තා පඤ්ඤවතො ජනස්ස බුද්ධිවඩ්ඪනං බුද්ධියා පඤ්ඤාය තික්ඛවිසදභාවාපාදනෙන භිය්යොභාවසාධකං. පරමං උත්තමං උත්තරං නාම පකරණං වදතො කථෙන්තස්ස මෙ මම සන්තිකා නිරතා විනිච්ඡයෙ, තීසු සික්ඛාසු වා විසෙසෙන රතා නිබොධථ ජානාථ සුතමයඤාණං අභිනිප්ඵාදෙථාති සොතුජනං සවනෙ නියොජෙති.