📜
๔. อฏฺกถากณฺฑํ
ติกอตฺถุทฺธาโร
๑๓๘๔. กตเม ¶ ¶ ¶ ธมฺมา กุสลา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ – อิเม ธมฺมา กุสลา.
๑๓๘๕. กตเม ธมฺมา อกุสลา? ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา อกุสลา.
๑๓๘๖. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อพฺยากตา.
๑๓๘๗. กตเม ¶ ธมฺมา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร โสมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต จตฺตาโร กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต จ กิริยโต จ ปฺจ, รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ สุขํ เวทนํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา.
๑๓๘๘. กตเม ธมฺมา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทุกฺขสหคตํ กายวิฺาณํ, เอตฺถุปฺปนฺนํ ทุกฺขํ เวทนํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา.
๑๓๘๙. กตเม ¶ ธมฺมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร อุเปกฺขาสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต ฉ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ทส, อกุสลสฺส วิปากโต ฉ, กิริยโต ฉ, รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อรูปาวจรา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรํ จตุตฺถํ ¶ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา. ติสฺโส จ เวทนา, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ¶ ธมฺมา น วตฺตพฺพา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตาติปิ, ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตาติปิ, ย เวทนาย สมฺปยุตฺตาติปิ.
๑๓๙๐. กตเม ธมฺมา วิปากา? จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก – อิเม ธมฺมา วิปากา.
๑๓๙๑. กตเม ธมฺมา วิปากธมฺมธมฺมา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา วิปากธมฺมธมฺมา.
๑๓๙๒. กตเม ธมฺมา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา? ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา.
๑๓๙๓. กตเม ¶ ธมฺมา อุปาทิณฺณุปาทานิยา? ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ยฺจ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ธมฺมา อุปาทิณฺณุปาทานิยา.
๑๓๙๔. กตเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณุปาทานิยา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ ¶ , ยฺจ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณุปาทานิยา.
๑๓๙๕. กตเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณอนุปาทานิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณอนุปาทานิยา.
๑๓๙๖. กตเม ธมฺมา สํกิลิฏฺสํกิเลสิกา? ทฺวาทสากุสลจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สํกิลิฏฺสํกิเลสิกา.
๑๓๙๗. กตเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺสํกิเลสิกา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ¶ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺสํกิเลสิกา.
๑๓๙๘. กตเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺอสํกิเลสิกา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺอสํกิเลสิกา.
๑๓๙๙. กตเม ธมฺมา สวิตกฺกสวิจารา? กามาวจรํ กุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต เอกาทส จิตฺตุปฺปาทา, อกุสลสฺส วิปากโต ทฺเว, กิริยโต เอกาทส, รูปาวจรํ ปมํ ฌานํ ¶ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรํ ปมํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺเน วิตกฺกวิจาเร เปตฺวา – อิเม ธมฺมา สวิตกฺกสวิจารา.
๑๔๐๐. กตเม ธมฺมา อวิตกฺกวิจารมตฺตา? รูปาวจรปฺจกนเย ทุติยํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรปฺจกนเย ทุติยํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ วิจารํ เปตฺวา, วิตกฺโก จ – อิเม ธมฺมา อวิตกฺกวิจารมตฺตา.
๑๔๐๑. กตเม ธมฺมา อวิตกฺกอวิจารา? ทฺเวปฺจวิฺาณานิ, รูปาวจรติกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ โลกุตฺตรติกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ ปฺจกนเย ทุติเย ฌาเน [ทุติยชฺฌาเน (สี.)], อุปฺปนฺโน จ วิจาโร รูปฺจ นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อวิตกฺกอวิจารา. วิตกฺกสหชาโต วิจาโร น วตฺตพฺโพ สวิตกฺกสวิจาโรติปิ, อวิตกฺกวิจารมตฺโตติปิ, อวิตกฺกอวิจาโรติปิ.
๑๔๐๒. กตเม ¶ ธมฺมา ปีติสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร โสมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา ¶ ¶ , อกุสลโต จตฺตาโร, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ปฺจ, กิริยโต ปฺจ, รูปาวจรทุกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรทุกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ ปีตึ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ปีติสหคตา.
๑๔๐๓. กตเม ธมฺมา สุขสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร โสมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต จตฺตาโร, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ฉ, กิริยโต ปฺจ, รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ สุขํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา สุขสหคตา.
๑๔๐๔. กตเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร อุเปกฺขาสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต ฉ, กามาวจรกุสลสฺส ¶ วิปากโต ทส, อกุสลสฺส วิปากโต ฉ, กิริยโต ฉ, รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ อุเปกฺขํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตา. ปีติ น ปีติสหคตา, สุขสหคตา, น อุเปกฺขาสหคตา. สุขํ น สุขสหคตํ, สิยา ปีติสหคตํ, น อุเปกฺขาสหคตํ, สิยา น วตฺตพฺพํ ปีติสหคตนฺติ. ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทุกฺขสหคตกายวิฺาณํ, ยา จ เวทนา อุเปกฺขา ¶ , รูปฺจ นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น วตฺตพฺพา ปีติสหคตาติปิ, สุขสหคตาติปิ, อุเปกฺขาสหคตาติปิ.
๑๔๐๕. กตเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา.
๑๔๐๖. กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา? อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา. จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตา โลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา สิยา ภาวนาย ปหาตพฺพา.
๑๔๐๗. กตเม ¶ ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพา? จตูสุ ¶ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพา.
๑๔๐๘. กตเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, เอตฺถุปฺปนฺนํ โมหํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา.
๑๔๐๙. กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, เอตฺถุปฺปนฺนํ โมหํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา. จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตา โลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา, สิยา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา.
๑๔๑๐. กตเม ¶ ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ¶ ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา.
๑๔๑๑. กตเม ธมฺมา อาจยคามิโน? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ – อิเม ธมฺมา อาจยคามิโน.
๑๔๑๒. กตเม ธมฺมา อปจยคามิโน? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา อปจยคามิโน.
๑๔๑๓. กตเม ธมฺมา เนวาจยคามินาปจยคามิโน? จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา เนวาจยคามินาปจยคามิโน.
๑๔๑๔. กตเม ¶ ธมฺมา เสกฺขา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, เหฏฺิมานิ จ ตีณิ สามฺผลานิ – อิเม ธมฺมา เสกฺขา.
๑๔๑๕. กตเม ธมฺมา อเสกฺขา? อุปริฏฺิมํ อรหตฺตผลํ – อิเม ธมฺมา อเสกฺขา.
๑๔๑๖. กตเม ธมฺมา เนวเสกฺขนาเสกฺขา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา เนวเสกฺขนาเสกฺขา.
๑๔๑๗. กตเม ธมฺมา ปริตฺตา? กามาวจรกุสลํ ¶ , อกุสลํ, สพฺโพ กามาวจรสฺส วิปาโก, กามาวจรกิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา ปริตฺตา.
๑๔๑๘. กตเม ธมฺมา มหคฺคตา? รูปาวจรา, อรูปาวจรา, กุสลาพฺยากตา – อิเม ธมฺมา มหคฺคตา.
๑๔๑๙. กตเม ธมฺมา อปฺปมาณา? จตฺตาโร ¶ มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อปฺปมาณา.
๑๔๒๐. กตเม ¶ ธมฺมา ปริตฺตารมฺมณา? สพฺโพ กามาวจรสฺส วิปาโก, กิริยามโนธาตุ, กิริยาเหตุกมโนวิฺาณธาตุ โสมนสฺสสหคตา – อิเม ธมฺมา ปริตฺตารมฺมณา.
๑๔๒๑. กตเม ธมฺมา มหคฺคตารมฺมณา? วิฺาณฺจายตนํ, เนวสฺานาสฺายตนํ – อิเม ธมฺมา มหคฺคตารมฺมณา.
๑๔๒๒. กตเม ธมฺมา อปฺปมาณารมฺมณา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ – อิเม ธมฺมา อปฺปมาณารมฺมณา. กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร าณวิปฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, กิริยโต จตฺตาโร าณวิปฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, สพฺพํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา สิยา ปริตฺตารมฺมณา, สิยา มหคฺคตารมฺมณา, น อปฺปมาณารมฺมณา, สิยา น วตฺตพฺพา ปริตฺตารมฺมณาติปิ, มหคฺคตารมฺมณาติปิ. กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร าณสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, กิริยโต จตฺตาโร าณสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ กิริยโต จ, กิริยาเหตุกมโนวิฺาณธาตุ อุเปกฺขาสหคตา – อิเม ธมฺมา สิยา ปริตฺตารมฺมณา, สิยา มหคฺคตารมฺมณา, สิยา อปฺปมาณารมฺมณา, สิยา น วตฺตพฺพา ปริตฺตารมฺมณาติปิ ¶ , มหคฺคตารมฺมณาติปิ, อปฺปมาณารมฺมณาติปิ. รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตุตฺถสฺส ฌานสฺส วิปาโก, อากาสานฺจายตนํ ¶ , อากิฺจฺายตนํ – อิเม ธมฺมา น วตฺตพฺพา ปริตฺตารมฺมณาติปิ, มหคฺคตารมฺมณาติปิ, อปฺปมาณารมฺมณาติปิ. รูปฺจ นิพฺพานฺจ อนารมฺมณา.
๑๔๒๓. กตเม ธมฺมา หีนา? ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา หีนา.
๑๔๒๔. กตเม ธมฺมา มชฺฌิมา? ตีสุ ¶ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา มชฺฌิมา.
๑๔๒๕. กตเม ธมฺมา ปณีตา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา ปณีตา.
๑๔๒๖. กตเม ธมฺมา มิจฺฉตฺตนิยตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา มิจฺฉตฺตนิยตา, สิยา อนิยตา.
๑๔๒๗. กตเม ¶ ธมฺมา สมฺมตฺตนิยตา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา สมฺมตฺตนิยตา.
๑๔๒๘. กตเม ธมฺมา อนิยตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนิยตา.
๑๔๒๙. กตเม ¶ ธมฺมา มคฺคารมฺมณา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร าณสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, กิริยโต จตฺตาโร าณสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา มคฺคารมฺมณา, น มคฺคเหตุกา; สิยา มคฺคาธิปติโน, สิยา น วตฺตพฺพา มคฺคารมฺมณาติปิ, มคฺคาธิปติโนติปิ ¶ . จตฺตาโร อริยมคฺคา น มคฺคารมฺมณา, มคฺคเหตุกา; สิยา มคฺคาธิปติโน, สิยา น วตฺตพฺพา มคฺคาธิปติโนติ. รูปาวจรจตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ กิริยโต จ, กิริยาเหตุกมโนวิฺาณธาตุ อุเปกฺขาสหคตา – อิเม ธมฺมา สิยา มคฺคารมฺมณา; น มคฺคเหตุกา, น มคฺคาธิปติโน; สิยา น วตฺตพฺพา มคฺคารมฺมณาติ. กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร าณวิปฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, สพฺพํ อกุสลํ, สพฺโพ กามาวจรสฺส วิปาโก, กิริยโต ฉ จิตฺตุปฺปาทา, รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตุตฺถสฺส ฌานสฺส วิปาโก, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ – อิเม ธมฺมา น วตฺตพฺพา มคฺคารมฺมณาติปิ, มคฺคเหตุกาติปิ, มคฺคาธิปติโนติปิ. รูปฺจ นิพฺพานฺจ อนารมฺมณา.
๑๔๓๐. กตเม ธมฺมา อุปฺปนฺนา? จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ยฺจ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ¶ ธมฺมา สิยา อุปฺปนฺนา, สิยา อุปฺปาทิโน; น วตฺตพฺพา อนุปฺปนฺนาติ. จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยฺจ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ธมฺมา สิยา อุปฺปนฺนา, สิยา อนุปฺปนฺนา, น วตฺตพฺพา อุปฺปาทิโนติ. นิพฺพานํ น วตฺตพฺพํ อุปฺปนฺนนฺติปิ, อนุปฺปนฺนนฺติปิ, อุปฺปาทิโนติปิ.
๑๔๓๑. นิพฺพานํ เปตฺวา สพฺเพ ธมฺมา สิยา อตีตา, สิยา อนาคตา, สิยา ปจฺจุปฺปนฺนา. นิพฺพานํ น วตฺตพฺพํ อตีตนฺติปิ, อนาคตนฺติปิ ¶ , ปจฺจุปฺปนฺนนฺติปิ.
๑๔๓๒. กตเม ¶ ธมฺมา อตีตารมฺมณา? วิฺาณฺจายตนํ, เนวสฺานาสฺายตนํ – อิเม ธมฺมา อตีตารมฺมณา.
๑๔๓๓. นิโยคา อนาคตารมฺมณา นตฺถิ.
๑๔๓๔. กตเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา? ทฺเวปฺจวิฺาณานิ, ติสฺโส จ มโนธาตุโย ¶ – อิเม ธมฺมา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา. กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ทส จิตฺตุปฺปาทา, อกุสลสฺส วิปากโต มโนวิฺาณธาตุ อุเปกฺขาสหคตา, กิริยาเหตุกมโนวิฺาณธาตุ โสมนสฺสสหคตา – อิเม ธมฺมา สิยา อตีตารมฺมณา, สิยา อนาคตารมฺมณา, สิยา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา. กามาวจรกุสลํ, อกุสลํ, กิริยโต นว จิตฺตุปฺปาทา, รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ กิริยโต จ – อิเม ธมฺมา สิยา อตีตารมฺมณา, สิยา อนาคตารมฺมณา, สิยา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา; สิยา น วตฺตพฺพา อตีตารมฺมณาติปิ, อนาคตารมฺมณาติปิ, ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณาติปิ. รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตุตฺถสฺส ฌานสฺส วิปาโก, อากาสานฺจายตนํ, อากิฺจฺายตนํ, จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ – อิเม ธมฺมา น วตฺตพฺพา อตีตารมฺมณาติปิ, อนาคตารมฺมณาติปิ, ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณาติปิ. รูปฺจ นิพฺพานฺจ อนารมฺมณา.
๑๔๓๕. อนินฺทฺริยพทฺธรูปฺจ นิพฺพานฺจ เปตฺวา, สพฺเพ ธมฺมา สิยา อชฺฌตฺตา, สิยา พหิทฺธา, สิยา อชฺฌตฺตพหิทฺธา. อนินฺทฺริยพทฺธรูปฺจ ¶ นิพฺพานฺจ พหิทฺธา.
๑๔๓๖. กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺตารมฺมณา? วิฺาณฺจายตนํ, เนวสฺานาสฺายตนํ – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺตารมฺมณา.
๑๔๓๗. กตเม ธมฺมา พหิทฺธารมฺมณา? รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา ¶ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตุตฺถสฺส ฌานสฺส วิปาโก, อากาสานฺจายตนํ, จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา จตฺตาริ จ สามฺผลานิ – อิเม ธมฺมา พหิทฺธารมฺมณา. รูปํ เปตฺวา, สพฺเพว กามาวจรา กุสลากุสลาพฺยากตา ธมฺมา, รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ กิริยโต จ – อิเม ธมฺมา สิยา อชฺฌตฺตารมฺมณา, สิยา ¶ พหิทฺธารมฺมณา, สิยา อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา. อากิฺจฺายตนํ น วตฺตพฺพํ อชฺฌตฺตารมฺมณนฺติปิ, พหิทฺธารมฺมณนฺติปิ, อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณนฺติปิ. รูปฺจ นิพฺพานฺจ อนารมฺมณา.
๑๔๓๘. กตเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? รูปายตนํ – อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา.
๑๔๓๙. กตเม ¶ ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา? จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา.
๑๔๔๐. กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนอปฺปฏิฆา.
ติกํ.
ทุกอตฺถุทฺธาโร
เหตุโคจฺฉกํ
๑๔๔๑. กตเม ¶ ธมฺมา เหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู. อโลโภ กุสลเหตุ, อโทโส กุสลเหตุ, จตูสุ ภูมีสุ กุสเลสุ อุปฺปชฺชนฺติ. อโมโห กุสลเหตุ, กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา, จตูสุ ภูมีสุ กุสเลสุ อุปฺปชฺชติ.
โลโภ อฏฺสุ โลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. โทโส ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. โมโห สพฺพากุสเลสุ อุปฺปชฺชติ.
อโลโภ วิปากเหตุ อโทโส วิปากเหตุ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา, จตูสุ ภูมีสุ วิปาเกสุ อุปฺปชฺชนฺติ. อโมโห วิปากเหตุ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก ¶ จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา, จตฺตาโร าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา, จตูสุ ภูมีสุ วิปาเกสุ อุปฺปชฺชติ.
อโลโภ ¶ กิริยเหตุ อโทโส กิริยเหตุ, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา, ตีสุ ภูมีสุ กิริเยสุ อุปฺปชฺชนฺติ ¶ . อโมโห กิริยเหตุ, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา, จตฺตาโร าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา, ตีสุ ภูมีสุ กิริเยสุ อุปฺปชฺชติ – อิเม ธมฺมา เหตู.
๑๔๔๒. กตเม ธมฺมา น เหตู? เปตฺวา เหตู, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น เหตู.
๑๔๔๓. กตเม ธมฺมา สเหตุกา? วิจิกิจฺฉาสหคตํ อุทฺธจฺจสหคตํ โมหํ เปตฺวา อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, กามาวจรสฺส ¶ วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ – อิเม ธมฺมา สเหตุกา.
๑๔๔๔. กตเม ธมฺมา อเหตุกา? วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, ทฺเวปฺจวิฺาณานิ, ติสฺโส จ มโนธาตุโย, ปฺจ จ อเหตุกมโนวิฺาณธาตุโย, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อเหตุกา.
๑๔๔๕. กตเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา? วิจิกิจฺฉาสหคตํ อุทฺธจฺจสหคตํ โมหํ เปตฺวา อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ – อิเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา.
๑๔๔๖. กตเม ธมฺมา เหตุวิปฺปยุตฺตา? วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, ทฺเวปฺจวิฺาณานิ ติสฺโส จ มโนธาตุโย ปฺจ จ อเหตุกมโนวิฺาณธาตุโย, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา เหตุวิปฺปยุตฺตา.
๑๔๔๗. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา เหตู เจว สเหตุกา จ? ยตฺถ ทฺเว ตโย เหตู เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา เหตู เจว สเหตุกา จ.
๑๔๔๘. กตเม ธมฺมา สเหตุกา เจว น จ เหตู? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ ¶ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, เอตฺถุปฺปนฺเน เหตู เปตฺวา – อิเม ธมฺมา สเหตุกา เจว น จ เหตู. อเหตุกา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – เหตู เจว สเหตุกา จาติปิ, สเหตุกา เจว น จ เหตูติปิ.
๑๔๔๙. กตเม ¶ ธมฺมา เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทฺเว ตโย เหตู เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ.
๑๔๕๐. กตเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตู? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, เอตฺถุปฺปนฺเน เหตู เปตฺวา – อิเม ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตู. เหตุวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จาติปิ, เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตูติปิ.
๑๔๕๑. กตเม ธมฺมา น เหตู สเหตุกา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรสฺส วิปากโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, กามาวจรกิริยโต อเหตุเก จิตฺตุปฺปาเท เปตฺวา ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, เอตฺถุปฺปนฺเน เหตู เปตฺวา – อิเม ธมฺมา น เหตู สเหตุกา.
๑๔๕๒. กตเม ธมฺมา น เหตู อเหตุกา? ทฺเวปฺจวิฺาณานิ, ติสฺโส จ มโนธาตุโย, ปฺจ จ อเหตุกมโนวิฺาณธาตุโย, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น เหตู อเหตุกา ¶ . เหตู ธมฺมา น วตฺตพฺพา – น เหตู สเหตุกาติปิ, น เหตู อเหตุกาติปิ.
จูฬนฺตรทุกํ
๑๔๕๓. กตเม ¶ ¶ ธมฺมา สปฺปจฺจยา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สปฺปจฺจยา.
๑๔๕๔. กตเม ธมฺมา อปฺปจฺจยา? นิพฺพานํ – อิเม ธมฺมา อปฺปจฺจยา.
๑๔๕๕. กตเม ธมฺมา สงฺขตา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สงฺขตา.
๑๔๕๖. กตเม ธมฺมา อสงฺขตา? นิพฺพานํ – อิเม ธมฺมา อสงฺขตา.
๑๔๕๗. กตเม ธมฺมา สนิทสฺสนา? รูปายตนํ – อิเม ธมฺมา สนิทสฺสนา.
๑๔๕๘. กตเม ธมฺมา อนิทสฺสนา? จกฺขายตนํ ¶ …เป… โผฏฺพฺพายตนํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนิทสฺสนา.
๑๔๕๙. กตเม ธมฺมา สปฺปฏิฆา? จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ – อิเม ธมฺมา สปฺปฏิฆา.
๑๔๖๐. กตเม ธมฺมา อปฺปฏิฆา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยฺจ รูปํ อนิทสฺสนํ อปฺปฏิฆํ ธมฺมายตนปริยาปนฺนํ, นิพฺพานฺจ ¶ – อิเม ธมฺมา อปฺปฏิฆา.
๑๔๖๑. กตเม ธมฺมา รูปิโน? จตฺตาโร จ มหาภูตา, จตุนฺนฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํ – อิเม ธมฺมา รูปิโน.
๑๔๖๒. กตเม ¶ ธมฺมา อรูปิโน? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อรูปิโน.
๑๔๖๓. กตเม ¶ ธมฺมา โลกิยา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา โลกิยา.
๑๔๖๔. กตเม ธมฺมา โลกุตฺตรา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โลกุตฺตรา. สพฺเพ [สพฺเพว (สฺยา.)] ธมฺมา เกนจิ วิฺเยฺยา, เกนจิ น วิฺเยฺยา.
อาสวโคจฺฉกํ
๑๔๖๕. กตเม ธมฺมา อาสวา? จตฺตาโร อาสวา – กามาสโว, ภวาสโว, ทิฏฺาสโว, อวิชฺชาสโว. กามาสโว อฏฺสุ โลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ ภวาสโว จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ ทิฏฺาสโว จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. อวิชฺชาสโว สพฺพากุสเลสุ อุปฺปชฺชติ – อิเม ธมฺมา อาสวา.
๑๔๖๖. กตเม ธมฺมา โน อาสวา? เปตฺวา อาสเว อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ ¶ , จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ¶ ธมฺมา โน อาสวา.
๑๔๖๗. กตเม ธมฺมา สาสวา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สาสวา.
๑๔๖๘. กตเม ธมฺมา อนาสวา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนาสวา.
๑๔๖๙. กตเม ¶ ธมฺมา อาสวสมฺปยุตฺตา? ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา เอตฺถุปฺปนฺนํ โมหํ เปตฺวา, วิจิกิจฺฉาสหคตํ อุทฺธจฺจสหคตํ โมหํ เปตฺวา, อวเสสํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา อาสวสมฺปยุตฺตา.
๑๔๗๐. กตเม ¶ ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา? ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺโน โมโห, วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา.
๑๔๗๑. กตเม ธมฺมา อาสวา เจว สาสวา จ? เตว อาสวา อาสวา เจว สาสวา จ.
๑๔๗๒. กตเม ธมฺมา สาสวา เจว โน จ อาสวา? เปตฺวา อาสเว, อวเสสํ อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สาสวา เจว โน จ อาสวา. อนาสวา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – อาสวา เจว สาสวา จาติปิ, สาสวา เจว โน จ อาสวาติปิ.
๑๔๗๓. กตเม ¶ ธมฺมา อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทฺเว ตโย อาสวา เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ.
๑๔๗๔. กตเม ธมฺมา อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวา? เปตฺวา อาสเว, อวเสสํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวา. อาสววิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จาติปิ, อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวาติปิ.
๑๔๗๕. กตเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวา? ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺโน โมโห, วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, ตีสุ ภูมีสุ ¶ ¶ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวา.
๑๔๗๖. กตเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวา. อาสวสมฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวาติปิ, อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวาติปิ.
สํโยชนโคจฺฉกํ
๑๔๗๗. กตเม ¶ ธมฺมา สํโยชนา? ทส สํโยชนานิ – กามราคสํโยชนํ, ปฏิฆสํโยชนํ, มานสํโยชนํ, ทิฏฺิสํโยชนํ, วิจิกิจฺฉาสํโยชนํ, สีลพฺพตปรามาสสํโยชนํ, ภวราคสํโยชนํ, อิสฺสาสํโยชนํ, มจฺฉริยสํโยชนํ, อวิชฺชาสํโยชนํ. กามราคสํโยชนํ อฏฺสุ ¶ โลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. ปฏิฆสํโยชนํ ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. มานสํโยชนํ จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. ทิฏฺิสํโยชนํ จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. วิจิกิจฺฉาสํโยชนํ วิจิกิจฺฉาสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. สีลพฺพตปรามาสสํโยชนํ จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. ภวราคสํโยชนํ จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. อิสฺสาสํโยชนฺจ มจฺฉริยสํโยชนฺจ ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชนฺติ. อวิชฺชาสํโยชนํ สพฺพากุสเลสุ อุปฺปชฺชติ – อิเม ธมฺมา สํโยชนา.
๑๔๗๘. กตเม ธมฺมา โน สํโยชนา. เปตฺวา สํโยชเน อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน สํโยชนา.
๑๔๗๙. กตเม ธมฺมา สํโยชนิยา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สํโยชนิยา.
๑๔๘๐. กตเม ¶ ธมฺมา อสํโยชนิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อสํโยชนิยา.
๑๔๘๑. กตเม ธมฺมา สํโยชนสมฺปยุตฺตา? อุทฺธจฺจสหคตํ ¶ โมหํ เปตฺวา อวเสสํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา สํโยชนสมฺปยุตฺตา.
๑๔๘๒. กตเม ¶ ธมฺมา สํโยชนวิปฺปยุตฺตา? อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา สํโยชนวิปฺปยุตฺตา.
๑๔๘๓. กตเม ธมฺมา สํโยชนา เจว สํโยชนิยา จ? ตาเนว สํโยชนานิ สํโยชนา เจว สํโยชนิยา จ.
๑๔๘๔. กตเม ¶ ธมฺมา สํโยชนิยา เจว โน จ สํโยชนา? เปตฺวา สํโยชเน อวเสสํ อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สํโยชนิยา เจว โน จ สํโยชนา. อสํโยชนิยา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – สํโยชนา เจว สํโยชนิยา จาติปิ, สํโยชนิยา เจว โน จ สํโยชนาติปิ.
๑๔๘๕. กตเม ธมฺมา สํโยชนา เจว สํโยชนสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทฺเว ตีณิ สํโยชนานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา สํโยชนา เจว สํโยชนสมฺปยุตฺตา จ.
๑๔๘๖. กตเม ธมฺมา สํโยชนสมฺปยุตฺตา เจว โน จ สํโยชนา? เปตฺวา สํโยชเน, อวเสสํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา สํโยชนสมฺปยุตฺตา เจว โน จ สํโยชนา. สํโยชนวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – สํโยชนา เจว สํโยชนสมฺปยุตฺตา จาติปิ, สํโยชนสมฺปยุตฺตา เจว โน จ สํโยชนาติปิ.
๑๔๘๗. กตเม ธมฺมา สํโยชนวิปฺปยุตฺตา สํโยชนิยา? อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, ตีสุ ภูมีสุ ¶ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ¶ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สํโยชนวิปฺปยุตฺตา สํโยชนิยา.
๑๔๘๘. กตเม ธมฺมา สํโยชนวิปฺปยุตฺตา อสํโยชนิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา สํโยชนวิปฺปยุตฺตา อสํโยชนิยา. สํโยชนสมฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – สํโยชนวิปฺปยุตฺตา สํโยชนิยาติปิ, สํโยชนวิปฺปยุตฺตา อสํโยชนิยาติปิ.
คนฺถโคจฺฉกํ
๑๔๘๙. กตเม ธมฺมา คนฺถา? จตฺตาโร ¶ คนฺถา – อภิชฺฌากายคนฺโถ, พฺยาปาโท กายคนฺโถ, สีลพฺพตปรามาโส กายคนฺโถ, อิทํสจฺจาภินิเวโส กายคนฺโถ. อภิชฺฌากายคนฺโถ อฏฺสุ โลภสหคเตสุ ¶ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. พฺยาปาโท กายคนฺโถ ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. สีลพฺพตปรามาโส กายคนฺโถ จ อิทํสจฺจาภินิเวโส กายคนฺโถ จ จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา คนฺถา.
๑๔๙๐. กตเม ธมฺมา โน คนฺถา? เปตฺวา คนฺเถ, อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน คนฺถา.
๑๔๙๑. กตเม ธมฺมา คนฺถนิยา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา คนฺถนิยา.
๑๔๙๒. กตเม ธมฺมา อคนฺถนิยา? จตฺตาโร มคฺคา ¶ อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อคนฺถนิยา.
๑๔๙๓. กตเม ธมฺมา คนฺถสมฺปยุตฺตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา ¶ , จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, เอตฺถุปฺปนฺนํ โลภํ เปตฺวา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, เอตฺถุปฺปนฺนํ ปฏิฆํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา คนฺถสมฺปยุตฺตา.
๑๔๙๔. กตเม ธมฺมา คนฺถวิปฺปยุตฺตา? จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺโน โลโภ, ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺนํ ปฏิฆํ, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา คนฺถวิปฺปยุตฺตา.
๑๔๙๕. กตเม ธมฺมา คนฺถา เจว คนฺถนิยา จ? เตว คนฺถา คนฺถา เจว คนฺถนิยา จ.
๑๔๙๖. กตเม ธมฺมา คนฺถนิยา เจว โน จ คนฺถา? เปตฺวา คนฺเถ อวเสสํ อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา คนฺถนิยา เจว โน จ คนฺถา. อคนฺถนิยา ¶ ธมฺมา น วตฺตพฺพา – คนฺถา เจว คนฺถนิยา จาติปิ, คนฺถนิยา เจว โน จ คนฺถาติปิ.
๑๔๙๗. กตเม ¶ ธมฺมา คนฺถา เจว คนฺถสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทิฏฺิ จ โลโภ จ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา คนฺถา เจว คนฺถสมฺปยุตฺตา ¶ จ.
๑๔๙๘. กตเม ธมฺมา คนฺถสมฺปยุตฺตา เจว โน จ คนฺถา? อฏฺ โลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, เอตฺถุปฺปนฺเน คนฺเถ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา คนฺถสมฺปยุตฺตา เจว โน จ คนฺถา. คนฺถวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – คนฺถา เจว คนฺถสมฺปยุตฺตา จาติปิ, คนฺถสมฺปยุตฺตา เจว โน จ คนฺถาติปิ.
๑๔๙๙. กตเม ธมฺมา คนฺถวิปฺปยุตฺตา คนฺถนิยา? จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺโน โลโภ, ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺนํ ปฏิฆํ, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ¶ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา คนฺถวิปฺปยุตฺตา คนฺถนิยา.
๑๕๐๐. กตเม ธมฺมา คนฺถวิปฺปยุตฺตา อคนฺถนิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา คนฺถวิปฺปยุตฺตา อคนฺถนิยา. คนฺถสมฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – คนฺถวิปฺปยุตฺตา คนฺถนิยาติปิ, คนฺถวิปฺปยุตฺตา อคนฺถนิยาติปิ.
โอฆโคจฺฉกํ
โยคโคจฺฉกํ
นีวรณโคจฺฉกํ
๑๕๐๓. กตเม ธมฺมา นีวรณา? ฉ นีวรณา – กามจฺฉนฺทนีวรณํ, พฺยาปาทนีวรณํ, ถินมิทฺธนีวรณํ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํ, วิจิกิจฺฉานีวรณํ, อวิชฺชานีวรณํ ¶ . กามจฺฉนฺทนีวรณํ อฏฺสุ โลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ ¶ อุปฺปชฺชติ, พฺยาปาทนีวรณํ ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ, ถินมิทฺธนีวรณํ สสงฺขาริเกสุ อกุสเลสุ อุปฺปชฺชติ, อุทฺธจฺจนีวรณํ อุทฺธจฺจสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ, กุกฺกุจฺจนีวรณํ ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ, วิจิกิจฺฉานีวรณํ วิจิกิจฺฉาสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ, อวิชฺชานีวรณํ ¶ สพฺพากุสเลสุ อุปฺปชฺชติ – อิเม ธมฺมา นีวรณา.
๑๕๐๔. กตเม ธมฺมา โน นีวรณา? เปตฺวา นีวรเณ อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน นีวรณา.
๑๕๐๕. กตเม ¶ ธมฺมา นีวรณิยา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา นีวรณิยา.
๑๕๐๖. กตเม ธมฺมา อนีวรณิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนีวรณิยา.
๑๕๐๗. กตเม ธมฺมา นีวรณสมฺปยุตฺตา? ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา นีวรณสมฺปยุตฺตา.
๑๕๐๘. กตเม ธมฺมา นีวรณวิปฺปยุตฺตา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา นีวรณวิปฺปยุตฺตา.
๑๕๐๙. กตเม ธมฺมา นีวรณา เจว นีวรณิยา จ? ตาเนว นีวรณานิ ¶ นีวรณา เจว นีวรณิยา จ.
๑๕๑๐. กตเม ธมฺมา นีวรณิยา เจว โน จ นีวรณา? เปตฺวา นีวรเณ, อวเสสํ อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา นีวรณิยา เจว โน จ นีวรณา. อนีวรณิยา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – นีวรณา เจว นีวรณิยา จาติปิ, นีวรณิยา เจว โน จ นีวรณาติปิ.
๑๕๑๑. กตเม ¶ ธมฺมา นีวรณา เจว นีวรณสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทฺเว ตีณิ นีวรณานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา นีวรณา เจว นีวรณสมฺปยุตฺตา จ.
๑๕๑๒. กตเม ธมฺมา นีวรณสมฺปยุตฺตา เจว โน จ นีวรณา? เปตฺวา นีวรเณ, อวเสสํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา นีวรณสมฺปยุตฺตา เจว โน จ นีวรณา. นีวรณวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – นีวรณา เจว นีวรณสมฺปยุตฺตา ¶ จาติปิ, นีวรณสมฺปยุตฺตา เจว โน จ นีวรณาติปิ.
๑๕๑๓. กตเม ¶ ธมฺมา นีวรณวิปฺปยุตฺตา นีวรณิยา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา นีวรณวิปฺปยุตฺตา นีวรณิยา.
๑๕๑๔. กตเม ธมฺมา นีวรณวิปฺปยุตฺตา อนีวรณิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา นีวรณวิปฺปยุตฺตา อนีวรณิยา. นีวรณสมฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – นีวรณวิปฺปยุตฺตา นีวรณิยาติปิ, นีวรณวิปฺปยุตฺตา อนีวรณิยาติปิ.
ปรามาสโคจฺฉกํ
๑๕๑๕. กตเม ¶ ธมฺมา ปรามาสา? ทิฏฺิปรามาโส จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ – อิเม ธมฺมา ปรามาสา.
๑๕๑๖. กตเม ธมฺมา โน ปรามาสา? เปตฺวา ปรามาสํ อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน ปรามาสา.
๑๕๑๗. กตเม ธมฺมา ปรามฏฺา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา ปรามฏฺา.
๑๕๑๘. กตเม ¶ ธมฺมา อปรามฏฺา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อปรามฏฺา.
๑๕๑๙. กตเม ธมฺมา ปรามาสสมฺปยุตฺตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, เอตฺถุปฺปนฺนํ ปรามาสํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ปรามาสสมฺปยุตฺตา.
๑๕๒๐. กตเม ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา ¶ , ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา. ปรามาโส น วตฺตพฺโพ – ปรามาสสมฺปยุตฺโตติปิ, ปรามาสวิปฺปยุตฺโตติปิ.
๑๕๒๑. กตเม ธมฺมา ปรามาสา เจว ปรามฏฺา จ? โส ¶ เอว ปรามาโส ¶ ปรามาโส เจว ปรามฏฺโ จ.
๑๕๒๒. กตเม ธมฺมา ปรามฏฺา เจว โน จ ปรามาสา? เปตฺวา ปรามาสํ อวเสสํ อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา ปรามฏฺา เจว โน จ ปรามาสา. อปรามฏฺา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – ปรามาสา เจว ปรามฏฺา จาติปิ, ปรามฏฺา เจว โน จ ปรามาสาติปิ.
๑๕๒๓. กตเม ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ปรามฏฺา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ปรามฏฺา.
๑๕๒๔. กตเม ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา อปรามฏฺา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา อปรามฏฺา. ปรามาสา จ ปรามาสสมฺปยุตฺตา จ ธมฺมา น วตฺตพฺพา – ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ปรามฏฺาติปิ, ปรามาสวิปฺปยุตฺตา อปรามฏฺาติปิ.
มหนฺตรทุกํ
๑๕๒๕. กตเม ¶ ธมฺมา สารมฺมณา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ – อิเม ธมฺมา สารมฺมณา.
๑๕๒๖. กตเม ¶ ธมฺมา อนารมฺมณา? รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ¶ ธมฺมา อนารมฺมณา.
๑๕๒๗. กตเม ธมฺมา จิตฺตา? จกฺขุวิฺาณํ, โสตวิฺาณํ, ฆานวิฺาณํ, ชิวฺหาวิฺาณํ, กายวิฺาณํ, มโนธาตุ, มโนวิฺาณธาตุ – อิเม ธมฺมา จิตฺตา.
๑๕๒๘. กตเม ธมฺมา โน จิตฺตา? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน จิตฺตา.
๑๕๒๙. กตเม ธมฺมา เจตสิกา? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา เจตสิกา.
๑๕๓๐. กตเม ธมฺมา อเจตสิกา? จิตฺตฺจ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อเจตสิกา.
๑๕๓๑. กตเม ¶ ธมฺมา จิตฺตสมฺปยุตฺตา? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา จิตฺตสมฺปยุตฺตา.
๑๕๓๒. กตเม ธมฺมา จิตฺตวิปฺปยุตฺตา? รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา จิตฺตวิปฺปยุตฺตา. จิตฺตํ น วตฺตพฺพํ – จิตฺเตน สมฺปยุตฺตนฺติปิ, จิตฺเตน วิปฺปยุตฺตนฺติปิ.
๑๕๓๓. กตเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺา? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺา.
๑๕๓๔. กตเม ธมฺมา จิตฺตวิสํสฏฺา? รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา จิตฺตวิสํสฏฺา. จิตฺตํ น วตฺตพฺพํ – จิตฺเตน สํสฏฺนฺติปิ, จิตฺเตน วิสํสฏฺนฺติปิ.
๑๕๓๕. กตเม ธมฺมา จิตฺตสมุฏฺานา? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, กายวิฺตฺติ, วจีวิฺตฺติ, ยํ วา ปนฺมฺปิ อตฺถิ รูปํ จิตฺตชํ จิตฺตเหตุกํ ¶ จิตฺตสมุฏฺานํ ¶ – รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ ¶ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ อากาสธาตุ อาโปธาตุ รูปสฺส ลหุตา รูปสฺส มุทุตา รูปสฺส กมฺมฺตา รูปสฺส อุปจโย รูปสฺส สนฺตติ กพฬีกาโร อาหาโร – อิเม ธมฺมา จิตฺตสมุฏฺานา.
๑๕๓๖. กตเม ธมฺมา โน จิตฺตสมุฏฺานา? จิตฺตฺจ, อวเสสฺจ รูปํ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน จิตฺตสมุฏฺานา.
๑๕๓๗. กตเม ธมฺมา จิตฺตสหภุโน? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, กายวิฺตฺติ, วจีวิฺตฺติ – อิเม ธมฺมา จิตฺตสหภุโน.
๑๕๓๘. กตเม ธมฺมา โน จิตฺตสหภุโน? จิตฺตฺจ, อวเสสฺจ รูปํ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน จิตฺตสหภุโน.
๑๕๓๙. กตเม ธมฺมา จิตฺตานุปริวตฺติโน? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, กายวิฺตฺติ, วจีวิฺตฺติ – อิเม ธมฺมา จิตฺตานุปริวตฺติโน.
๑๕๔๐. กตเม ธมฺมา โน จิตฺตานุปริวตฺติโน? จิตฺตฺจ, อวเสสฺจ รูปํ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน จิตฺตานุปริวตฺติโน.
๑๕๔๑. กตเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานา? เวทนากฺขนฺโธ ¶ , สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานา.
๑๕๔๒. กตเม ธมฺมา โน จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานา? จิตฺตฺจ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานา.
๑๕๔๓. กตเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานสหภุโน? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานสหภุโน.
๑๕๔๔. กตเม ¶ ธมฺมา โน จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานสหภุโน? จิตฺตฺจ, รูปฺจ ¶ , นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานสหภุโน.
๑๕๔๕. กตเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานานุปริวตฺติโน? เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ – อิเม ธมฺมา จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานานุปริวตฺติโน.
๑๕๔๖. กตเม ¶ ธมฺมา โน จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานานุปริวตฺติโน? จิตฺตฺจ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานานุปริวตฺติโน.
๑๕๔๗. กตเม ธมฺมา อชฺฌตฺติกา? จกฺขายตนํ…เป… มนายตนํ – อิเม ธมฺมา อชฺฌตฺติกา.
๑๕๔๘. กตเม ธมฺมา พาหิรา? รูปายตนํ…เป… ธมฺมายตนํ – อิเม ธมฺมา พาหิรา.
๑๕๔๙. กตเม ธมฺมา อุปาทา? จกฺขายตนํ…เป… กพฬีกาโร อาหาโร – อิเม ธมฺมา อุปาทา.
๑๕๕๐. กตเม ธมฺมา โน อุปาทา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, จตฺตาโร จ มหาภูตา, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน อุปาทา.
๑๕๕๑. กตเม ธมฺมา อุปาทิณฺณา? ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ยฺจ รูปํ กมฺมสฺส กตตฺตา – อิเม ธมฺมา อุปาทิณฺณา.
๑๕๕๒. กตเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณา? ตีสุ ¶ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, ยฺจ รูปํ น กมฺมสฺส กตตฺตา, จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนุปาทิณฺณา.
อุปาทานโคจฺฉกํ
๑๕๕๓. กตเม ¶ ธมฺมา อุปาทานา? จตฺตาริ อุปาทานานิ – กามุปาทานํ ¶ , ทิฏฺุปาทานํ, สีลพฺพตุปาทานํ, อตฺตวาทุปาทานํ. กามุปาทานํ อฏฺสุ โลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. ทิฏฺุปาทานฺจ สีลพฺพตุปาทานฺจ อตฺตวาทุปาทานฺจ จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา อุปาทานา.
๑๕๕๔. กตเม ธมฺมา โน อุปาทานา? เปตฺวา อุปาทาเน อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน อุปาทานา.
๑๕๕๕. กตเม ¶ ธมฺมา อุปาทานิยา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา อุปาทานิยา.
๑๕๕๖. กตเม ธมฺมา อนุปาทานิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนุปาทานิยา.
๑๕๕๗. กตเม ธมฺมา อุปาทานสมฺปยุตฺตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, เอตฺถุปฺปนฺนํ โลภํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา อุปาทานสมฺปยุตฺตา.
๑๕๕๘. กตเม ธมฺมา อุปาทานวิปฺปยุตฺตา? จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺโน โลโภ, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา ¶ อุปาทานวิปฺปยุตฺตา.
๑๕๕๙. กตเม ธมฺมา อุปาทานา เจว อุปาทานิยา จ? ตาเนว อุปาทานานิ อุปาทานา เจว อุปาทานิยา จ.
๑๕๖๐. กตเม ¶ ธมฺมา อุปาทานิยา เจว โน จ อุปาทานา? เปตฺวา อุปาทาเน อวเสสํ อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา อุปาทานิยา เจว โน จ อุปาทานา ¶ . อนุปาทานิยา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – อุปาทานา เจว อุปาทานิยา จาติปิ, อุปาทานิยา เจว โน จ อุปาทานาติปิ.
๑๕๖๑. กตเม ธมฺมา อุปาทานา เจว อุปาทานสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทิฏฺิ จ โลโภ จ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา อุปาทานา เจว อุปาทานสมฺปยุตฺตา จ.
๑๕๖๒. กตเม ธมฺมา อุปาทานสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อุปาทานา? อฏฺ โลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, เอตฺถุปฺปนฺเน อุปาทาเน เปตฺวา – อิเม ธมฺมา อุปาทานสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อุปาทานา. อุปาทานวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – อุปาทานา เจว อุปาทานสมฺปยุตฺตา จาติปิ, อุปาทานสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อุปาทานาติปิ.
๑๕๖๓. กตเม ¶ ธมฺมา อุปาทานวิปฺปยุตฺตา อุปาทานิยา? จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปนฺโน โลโภ, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา อุปาทานวิปฺปยุตฺตา ¶ อุปาทานิยา.
๑๕๖๔. กตเม ธมฺมา อุปาทานวิปฺปยุตฺตา อนุปาทานิยา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อุปาทานวิปฺปยุตฺตา อนุปาทานิยา. อุปาทานสมฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – อุปาทานวิปฺปยุตฺตา อุปาทานิยาติปิ, อุปาทานวิปฺปยุตฺตา อนุปาทานิยาติปิ.
กิเลสโคจฺฉกํ
๑๕๖๕. กตเม ธมฺมา กิเลสา? ทส กิเลสวตฺถูนิ – โลโภ, โทโส, โมโห, มาโน, ทิฏฺิ, วิจิกิจฺฉา, ถินํ, อุทฺธจฺจํ, อหิริกํ, อโนตฺตปฺปํ. โลโภ อฏฺสุ โลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ ¶ อุปฺปชฺชติ. โทโส ทฺวีสุ โทมนสฺสสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. โมโห สพฺพากุสเลสุ อุปฺปชฺชติ. มาโน จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. ทิฏฺิ จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. วิจิกิจฺฉา วิจิกิจฺฉาสหคเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชติ. ถินํ สสงฺขาริเกสุ อกุสเลสุ อุปฺปชฺชติ. อุทฺธจฺจฺจ อหิริกฺจ อโนตฺตปฺปฺจ สพฺพากุสเลสุ อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา กิเลสา.
๑๕๖๖. กตเม ธมฺมา โน กิเลสา? เปตฺวา ¶ กิเลเส อวเสสํ อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา โน กิเลสา.
๑๕๖๗. กตเม ธมฺมา สํกิเลสิกา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ¶ ธมฺมา สํกิเลสิกา.
๑๕๖๘. กตเม ธมฺมา อสํกิเลสิกา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อสํกิเลสิกา.
๑๕๖๙. กตเม ¶ ธมฺมา สํกิลิฏฺา? ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สํกิลิฏฺา.
๑๕๗๐. กตเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อสํกิลิฏฺา.
๑๕๗๑. กตเม ธมฺมา กิเลสสมฺปยุตฺตา? ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา กิเลสสมฺปยุตฺตา.
๑๕๗๒. กตเม ธมฺมา กิเลสวิปฺปยุตฺตา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา กิเลสวิปฺปยุตฺตา.
๑๕๗๓. กตเม ¶ ธมฺมา กิเลสา เจว สํกิเลสิกา จ? เตว กิเลสา กิเลสา เจว สํกิเลสิกา จ.
๑๕๗๔. กตเม ธมฺมา สํกิเลสิกา เจว โน จ กิเลสา? เปตฺวา กิเลเส อวเสสํ อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สํกิเลสิกา เจว โน จ กิเลสา. อสํกิเลสิกา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – กิเลสา เจว สํกิเลสิกา จาติปิ, สํกิเลสิกา เจว โน จ กิเลสาติปิ.
๑๕๗๕. กตเม ธมฺมา กิเลสา เจว สํกิลิฏฺา จ? เตว กิเลสา กิเลสา เจว สํกิลิฏฺา จ.
๑๕๗๖. กตเม ธมฺมา สํกิลิฏฺา เจว โน จ กิเลสา? เปตฺวา กิเลเส อวเสสํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา สํกิลิฏฺา เจว โน จ กิเลสา ¶ . อสํกิลิฏฺา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – กิเลสา เจว สํกิลิฏฺา จาติปิ, สํกิลิฏฺา เจว โน จ กิเลสาติปิ.
๑๕๗๗. กตเม ¶ ธมฺมา กิเลสา เจว กิเลสสมฺปยุตฺตา จ? ยตฺถ ทฺเว ตโย กิเลสา เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ – อิเม ธมฺมา กิเลสา เจว กิเลสสมฺปยุตฺตา จ.
๑๕๗๘. กตเม ¶ ธมฺมา กิเลสสมฺปยุตฺตา เจว โน จ กิเลสา? เปตฺวา กิเลเส อวเสสํ อกุสลํ – อิเม ธมฺมา กิเลสสมฺปยุตฺตา เจว โน จ กิเลสา. กิเลสวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – กิเลสา เจว กิเลสสมฺปยุตฺตา จาติปิ, กิเลสสมฺปยุตฺตา เจว โน จ กิเลสาติปิ.
๑๕๗๙. กตเม ธมฺมา กิเลสวิปฺปยุตฺตา สํกิเลสิกา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา กิเลสวิปฺปยุตฺตา สํกิเลสิกา.
๑๕๘๐. กตเม ธมฺมา กิเลสวิปฺปยุตฺตา อสํกิเลสิกา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา ¶ , จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา กิเลสวิปฺปยุตฺตา อสํกิเลสิกา. กิเลสสมฺปยุตฺตา ธมฺมา น วตฺตพฺพา – กิเลสวิปฺปยุตฺตา สํกิเลสิกาติปิ, กิเลสวิปฺปยุตฺตา อสํกิเลสิกาติปิ.
ปิฏฺิทุกํ
๑๕๘๑. กตเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา. จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา ¶ สิยา ทสฺสเนน ปหาตพฺพา, สิยา น ทสฺสเนน ปหาตพฺพา.
๑๕๘๒. กตเม ธมฺมา น ทสฺสเนน ปหาตพฺพา? อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น ทสฺสเนน ปหาตพฺพา.
๑๕๘๓. กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา? อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา. จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา ภาวนาย ปหาตพฺพา, สิยา น ภาวนาย ปหาตพฺพา.
๑๕๘๔. กตเม ¶ ธมฺมา น ภาวนาย ปหาตพฺพา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น ภาวนาย ปหาตพฺพา.
๑๕๘๕. กตเม ¶ ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, เอตฺถุปฺปนฺนํ โมหํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา. จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา, สิยา น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา.
๑๕๘๖. กตเม ¶ ธมฺมา น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา? วิจิกิจฺฉาสหคโต โมโห, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ¶ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา.
๑๕๘๗. กตเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, เอตฺถุปฺปนฺนํ โมหํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา. จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา, สิยา น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา.
๑๕๘๘. กตเม ธมฺมา น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต โมโห, จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา.
๑๕๘๙. กตเม ธมฺมา สวิตกฺกา? กามาวจรกุสลํ, อกุสลํ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต เอกาทส จิตฺตุปฺปาทา, อกุสลสฺส วิปากโต ทฺเว, กิริยโต เอกาทส, รูปาวจรํ ปมํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ โลกุตฺตรํ ปมํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ วิตกฺกํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา สวิตกฺกา.
๑๕๙๐. กตเม ¶ ธมฺมา อวิตกฺกา? ทฺเวปฺจวิฺาณานิ, รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อรูปาวจรา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรติกจตุกฺกชฺฌานา ¶ กุสลโต จ วิปากโต จ, วิตกฺโก จ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อวิตกฺกา.
๑๕๙๑. กตเม ธมฺมา สวิจารา? กามาวจรกุสลํ ¶ , อกุสลํ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต เอกาทส จิตฺตุปฺปาทา, อกุสลสฺส วิปากโต ทฺเว กิริยโต เอกาทส, รูปาวจรเอกกทุกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรเอกกทุกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ วิจารํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา สวิจารา.
๑๕๙๒. กตเม ¶ ธมฺมา อวิจารา? ทฺเวปฺจวิฺาณานิ, รูปาวจรติกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรติกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, วิจาโร จ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อวิจารา.
๑๕๙๓. กตเม ธมฺมา สปฺปีติกา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร โสมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต จตฺตาโร, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ปฺจ, กิริยโต ปฺจ, รูปาวจรทุกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรทุกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ ปีตึ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา สปฺปีติกา.
๑๕๙๔. กตเม ธมฺมา อปฺปีติกา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร อุเปกฺขาสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต อฏฺ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต เอกาทส, อกุสลสฺส วิปากโต สตฺต, กิริยโต ฉ, รูปาวจรทุกทุกชฺฌานา กุสลโต ¶ จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรทุกทุกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ ปีติ จ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อปฺปีติกา.
๑๕๙๕. กตเม ¶ ธมฺมา ปีติสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร โสมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต จตฺตาโร, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ปฺจ, กิริยโต ปฺจ, รูปาวจรทุกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรทุกติกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ ปีตึ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ปีติสหคตา.
๑๕๙๖. กตเม ธมฺมา น ปีติสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร อุเปกฺขาสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต อฏฺ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต เอกาทส, อกุสลสฺส วิปากโต สตฺต, กิริยโต ฉ, รูปาวจรทุกทุกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ ¶ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรทุกทุกชฺฌานา ¶ กุสลโต จ วิปากโต จ, ปีติ จ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น ปีติสหคตา.
๑๕๙๗. กตเม ธมฺมา สุขสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร โสมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต จตฺตาโร, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ฉ, กิริยโต ปฺจ, รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ โลกุตฺตรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ สุขํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา ¶ สุขสหคตา.
๑๕๙๘. กตเม ธมฺมา น สุขสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร อุเปกฺขาสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต อฏฺ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ทส, อกุสลสฺส วิปากโต สตฺต, กิริยโต ฉ, รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ โลกุตฺตรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ, สุขฺจ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น สุขสหคตา.
๑๕๙๙. กตเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร อุเปกฺขาสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต ฉ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ทส, อกุสลสฺส วิปากโต ฉ, กิริยโต ฉ ¶ , รูปาวจรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรํ จตุตฺถํ ฌานํ กุสลโต จ วิปากโต จ, เอตฺถุปฺปนฺนํ อุเปกฺขํ เปตฺวา – อิเม ธมฺมา อุเปกฺขาสหคตา.
๑๖๐๐. กตเม ธมฺมา น อุเปกฺขาสหคตา? กามาวจรกุสลโต จตฺตาโร โสมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา, อกุสลโต ฉ, กามาวจรกุสลสฺส วิปากโต ฉ, อกุสลสฺส วิปากโต เอโก, กิริยโต ปฺจ, รูปาวจรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ, โลกุตฺตรติกจตุกฺกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ, อุเปกฺขา จ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา น อุเปกฺขาสหคตา.
๑๖๐๑. กตเม ¶ ธมฺมา กามาวจรา? กามาวจรกุสลํ, อกุสลํ, สพฺโพ ¶ กามาวจรสฺส วิปาโก, กามาวจรกิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา กามาวจรา.
๑๖๐๒. กตเม ธมฺมา น กามาวจรา? รูปาวจรา ¶ , อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา น กามาวจรา.
๑๖๐๓. กตเม ธมฺมา รูปาวจรา? รูปาวจรจตุกฺกปฺจกชฺฌานา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ – อิเม ธมฺมา รูปาวจรา.
๑๖๐๔. กตเม ธมฺมา น รูปาวจรา? กามาวจรา, อรูปาวจรา, อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา น รูปาวจรา.
๑๖๐๕. กตเม ธมฺมา อรูปาวจรา? จตฺตาโร อารุปฺปา กุสลโต จ วิปากโต จ กิริยโต จ – อิเม ธมฺมา อรูปาวจรา.
๑๖๐๖. กตเม ธมฺมา น อรูปาวจรา? กามาวจรา, รูปาวจรา, อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา น อรูปาวจรา.
๑๖๐๗. กตเม ธมฺมา ปริยาปนฺนา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา ปริยาปนฺนา.
๑๖๐๘. กตเม ธมฺมา อปริยาปนฺนา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อปริยาปนฺนา.
๑๖๐๙. กตเม ¶ ธมฺมา นิยฺยานิกา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา นิยฺยานิกา.
๑๖๑๐. กตเม ธมฺมา อนิยฺยานิกา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ ¶ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนิยฺยานิกา.
๑๖๑๑. กตเม ¶ ธมฺมา นิยตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทา, ทฺเว โทมนสฺสสหคตจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สิยา นิยตา สิยา อนิยตา. จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา – อิเม ธมฺมา นิยตา.
๑๖๑๒. กตเม ธมฺมา อนิยตา? จตฺตาโร ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตโลภสหคตจิตฺตุปฺปาทา, วิจิกิจฺฉาสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, อุทฺธจฺจสหคโต จิตฺตุปฺปาโท, ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนิยตา.
๑๖๑๓. กตเม ธมฺมา สอุตฺตรา? ตีสุ ภูมีสุ กุสลํ, อกุสลํ, ตีสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ¶ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, สพฺพฺจ รูปํ – อิเม ธมฺมา สอุตฺตรา.
๑๖๑๔. กตเม ธมฺมา อนุตฺตรา? จตฺตาโร มคฺคา อปริยาปนฺนา, จตฺตาริ จ สามฺผลานิ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อนุตฺตรา.
๑๖๑๕. กตเม ธมฺมา สรณา? ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทา – อิเม ธมฺมา สรณา.
๑๖๑๖. กตเม ธมฺมา อรณา? จตูสุ ภูมีสุ กุสลํ, จตูสุ ภูมีสุ วิปาโก, ตีสุ ภูมีสุ กิริยาพฺยากตํ, รูปฺจ, นิพฺพานฺจ – อิเม ธมฺมา อรณา.
อตฺถุทฺธาโร นิฏฺิโต.
ธมฺมสงฺคณีปกรณํ นิฏฺิตํ.