📜
๑๕. ปฏิสมฺภิทาวิภงฺโค
๑. สุตฺตนฺตภาชนียํ
๑. สงฺคหวาโร
๗๑๘. จตสฺโส ¶ ¶ ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา [ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา (สฺยา.) เอวมุปริปิ]. อตฺเถ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺเม าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. อยํ สงฺคหวาโร.
๒. สจฺจวาโร
๗๑๙. จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. ทุกฺเข าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, ทุกฺขสมุทเย าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, ทุกฺขนิโรเธ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา ¶ , ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. อยํ สจฺจวาโร.
๓. เหตุวาโร
๗๒๐. จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. เหตุมฺหิ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, เหตุผเล าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป ¶ าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. อยํ เหตุวาโร.
๔. ธมฺมวาโร
๗๒๑. จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. เย ธมฺมา ชาตา ภูตา สฺชาตา นิพฺพตฺตา อภินิพฺพตฺตา ปาตุภูตา, อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา; ยมฺหา ธมฺมา เต ธมฺมา ชาตา ภูตา สฺชาตา นิพฺพตฺตา อภินิพฺพตฺตา ปาตุภูตา, เตสุ ¶ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา; ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา; าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. อยํ ธมฺมวาโร.
๕. ปฏิจฺจสมุปฺปาทวาโร
๗๒๒. จตสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. ชรามรเณ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, ชรามรณสมุทเย าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, ชรามรณนิโรเธ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, ชรามรณนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๒๓. จตสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. ชาติยา าณํ…เป… ภเว าณํ…เป… อุปาทาเน าณํ…เป… ตณฺหาย าณํ…เป… เวทนาย าณํ…เป… ผสฺเส าณํ…เป… สฬายตเน าณํ…เป… นามรูเป าณํ…เป… วิฺาเณ าณํ…เป… สงฺขาเรสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, สงฺขารสมุทเย าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, สงฺขารนิโรเธ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, สงฺขารนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา, ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. อยํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทวาโร.
๖. ปริยตฺติวาโร
๗๒๔. จตสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
ตตฺถ กตมา ธมฺมปฏิสมฺภิทา? อิธ ภิกฺขุ ธมฺมํ ชานาติ – สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํ. อยํ วุจฺจติ ‘‘ธมฺมปฏิสมฺภิทา’’. โส ตสฺส ตสฺเสว ภาสิตสฺส อตฺถํ ชานาติ – ‘‘อยํ อิมสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ, อยํ อิมสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ’’ติ. อยํ วุจฺจติ ‘‘อตฺถปฏิสมฺภิทา’’. ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. อยํ ปริยตฺติวาโร.
สุตฺตนฺตภาชนียํ.
๒. อภิธมฺมภาชนียํ
๑. กุสลวาโร
๗๒๕. จตสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ ¶ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ ¶ , ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ, อิเม ธมฺมา กุสลา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา. เตสํ วิปาเก าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา, ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ, ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ ¶ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๒๖. จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ กุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… โสมนสฺสสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ…เป… โสมนสฺสสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ…เป… อุเปกฺขาสหคตํ าณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา กุสลา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา. เตสํ วิปาเก าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน ¶ าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๒๗. จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ¶ ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา กุสลา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา. เตสํ วิปาเก าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๒๘. จตสฺโส ¶ ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา กุสลา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา. เตสํ วิปาเก าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ¶ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๒๙. จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา กุสลา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา กุสลา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา. เตสํ วิปาเก าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน ¶ าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๒. อกุสลวาโร
๗๓๐. จตสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ ¶ รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา อกุสลา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา. เตสํ วิปาเก าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๑. จตสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อกุสลา? ยสฺมึ สมเย อกุสลํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ…เป… โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ…เป… อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ…เป… อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… โทมนสฺสสหคตํ ปฏิฆสมฺปยุตฺตํ…เป… โทมนสฺสสหคตํ ปฏิฆสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตํ วิจิกิจฺฉาสมฺปยุตฺตํ…เป… อุเปกฺขาสหคตํ อุทฺธจฺจสมฺปยุตฺตํ รูปารมฺมณํ วา…เป… ธมฺมารมฺมณํ วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา อกุสลา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา. เตสํ วิปาเก าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๓. วิปากวาโร
๗๓๒. ติสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา ¶ .
กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ จกฺขุวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รูปารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๓. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ โสตวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ ¶ สทฺทารมฺมณํ…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ คนฺธารมฺมณํ…เป… ชิวฺหาวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รสารมฺมณํ…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ สุขสหคตํ โผฏฺพฺพารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, สุขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ ¶ , เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๔. ติสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… โผฏฺพฺพารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ ¶ , จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๕. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ ¶ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ โสมนสฺสสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, ปีติ โหติ, สุขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา ¶ . อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๖. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา ¶ โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ¶ ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ¶ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๗. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๘. ติสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา กุสลา ¶ . ตสฺเสว รูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปถวีกสิณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ¶ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ¶ ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๓๙. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อรูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวติ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว อรูปาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ ¶ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๔๐. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย โลกุตฺตรํ ฌานํ ภาเวติ นิยฺยานิกํ อปจยคามึ ทิฏฺิคตานํ ปหานาย ปมาย ภูมิยา ปตฺติยา วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา กุสลา. ตสฺเสว โลกุตฺตรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ภาวิตตฺตา วิปากํ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ¶ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิฺํ สฺุตํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ ¶ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๔๑. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ¶ ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อกุสลสฺส ¶ กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากํ จกฺขุวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รูปารมฺมณํ…เป… โสตวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ สทฺทารมฺมณํ…เป… ฆานวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ คนฺธารมฺมณํ…เป… ชิวฺหาวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อุเปกฺขาสหคตํ รสารมฺมณํ…เป… กายวิฺาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ ทุกฺขสหคตํ โผฏฺพฺพารมฺมณํ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, ทุกฺขํ โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, ทุกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๔๒. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย อกุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปากา มโนธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… โผฏฺพฺพารมฺมณา วา…เป… มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ ¶ , เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร ¶ โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ¶ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๔. กิริยวาโร
๗๔๓. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย มโนธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา ¶ วา…เป… โผฏฺพฺพารมฺมณา วา ยํ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา ¶ . เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๔๔. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา โสมนสฺสสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา…เป… มโนวิฺาณธาตุ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา อุเปกฺขาสหคตา รูปารมฺมณา วา…เป… ธมฺมารมฺมณา วา ยํ ¶ ยํ วา ปนารพฺภ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ, เวทนา โหติ, สฺา โหติ, เจตนา โหติ, จิตฺตํ โหติ, วิตกฺโก โหติ, วิจาโร โหติ, อุเปกฺขา โหติ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา โหติ, วีริยินฺทฺริยํ โหติ ¶ , สมาธินฺทฺริยํ โหติ, มนินฺทฺริยํ โหติ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหติ, ชีวิตินฺทฺริยํ โหติ, เย วา ปน ตสฺมึ สมเย อฺเปิ อตฺถิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา อรูปิโน ธมฺมา. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๔๕. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
กตเม ธมฺมา อพฺยากตา? ยสฺมึ สมเย มโนวิฺาณธาตุ ¶ อุปฺปนฺนา โหติ กิริยา เนว กุสลา นากุสลา น จ กมฺมวิปากา โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… โสมนสฺสสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณสมฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา…เป… อุเปกฺขาสหคตา าณวิปฺปยุตฺตา สสงฺขาเรน…เป… รูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ…เป… อรูปาวจรํ ฌานํ ภาเวติ กิริยํ เนว กุสลํ นากุสลํ น จ กมฺมวิปากํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ…เป… สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนสฺาสหคตํ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตสฺมึ สมเย ผสฺโส โหติ…เป… อวิกฺเขโป โหติ. อิเม ธมฺมา อพฺยากตา. อิเมสุ ธมฺเมสุ าณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา. ยาย นิรุตฺติยา ¶ เตสํ ธมฺมานํ ปฺตฺติ โหติ ตตฺร ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป าณํ นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา. เยน าเณน ตานิ าณานิ ชานาติ – ‘‘อิมานิ าณานิ อิทมตฺถโชตกานี’’ติ, าเณสุ าณํ ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๔๖. จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา กามาวจรกุสลโต จตูสุ ¶ าณสมฺปยุตฺเตสุ จิตฺตุปฺปาเทสุ, กิริยโต จตูสุ าณสมฺปยุตฺเตสุ ¶ จิตฺตุปฺปาเทสุ อุปฺปชฺชนฺติ. อตฺถปฏิสมฺภิทา เอเตสุ เจว อุปฺปชฺชติ, จตูสุ มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ จ อุปฺปชฺชติ.
อภิธมฺมภาชนียํ.
๓. ปฺหาปุจฺฉกํ
๗๔๗. จตสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา – อตฺถปฏิสมฺภิทา, ธมฺมปฏิสมฺภิทา, นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา, ปฏิภานปฏิสมฺภิทา.
๗๔๘. จตุนฺนํ ปฏิสมฺภิทานํ กติ กุสลา, กติ อกุสลา, กติ อพฺยากตา…เป… กติ สรณา, กติ อรณา?
๑. ติกํ
๗๔๙. สิยา กุสลา, สิยา อพฺยากตา. สิยา สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา, สิยา อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สิยา วิปากธมฺมธมฺมา, สิยา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา วิปากา, สิยา วิปากธมฺมธมฺมา, สิยา เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา อนุปาทินฺนุปาทานิยา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา อนุปาทินฺนุปาทานิยา, สิยา อนุปาทินฺนอนุปาทานิยา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา อสํกิลิฏฺอสํกิเลสิกา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา อสํกิลิฏฺสํกิเลสิกา, สิยา อสํกิลิฏฺอสํกิเลสิกา.
ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สวิตกฺกสวิจารา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา สวิตกฺกสวิจารา, สิยา อวิตกฺกวิจารมตฺตา, สิยา อวิตกฺกอวิจารา. สิยา ปีติสหคตา, สิยา สุขสหคตา, สิยา อุเปกฺขาสหคตา. เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพา. เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา.
ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สิยา อาจยคามิโน, สิยา เนวาจยคามินาปจยคามิโน; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา ¶ อาจยคามินี ¶ , สิยา อปจยคามินี, สิยา เนวาจยคามินาปจยคามินี.
ติสฺโส ¶ ปฏิสมฺภิทา เนวเสกฺขนาเสกฺขา, อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา เสกฺขา, สิยา อเสกฺขา ¶ , สิยา เนวเสกฺขนาเสกฺขา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา ปริตฺตา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา ปริตฺตา, สิยา อปฺปมาณา. นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา ปริตฺตารมฺมณา; ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สิยา ปริตฺตารมฺมณา, สิยา มหคฺคตารมฺมณา, สิยา อปฺปมาณารมฺมณา.
ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา มชฺฌิมา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา มชฺฌิมา, สิยา ปณีตา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา อนิยตา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา สมฺมตฺตนิยตา, สิยา อนิยตา. นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา น วตฺตพฺพา – มคฺคารมฺมณาติปิ, มคฺคเหตุกาติปิ, มคฺคาธิปตินีติปิ; อตฺถปฏิสมฺภิทา น มคฺคารมฺมณา, สิยา มคฺคเหตุกา, สิยา มคฺคาธิปตินี, สิยา น วตฺตพฺพา มคฺคเหตุกาติปิ, มคฺคาธิปตินีติปิ; ทฺเว ปฏิสมฺภิทา สิยา มคฺคารมฺมณา, น มคฺคเหตุกา, สิยา มคฺคาธิปติโน, สิยา น วตฺตพฺพา มคฺคารมฺมณาติปิ, มคฺคาธิปติโนติปิ.
ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สิยา อุปฺปนฺนา, สิยา อนุปฺปนฺนา, น วตฺตพฺพา อุปฺปาทิโนติ; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา อุปฺปนฺนา, สิยา อนุปฺปนฺนา, สิยา อุปฺปาทินี. สิยา อตีตา, สิยา อนาคตา, สิยา ปจฺจุปฺปนฺนา. นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา; ทฺเว ปฏิสมฺภิทา สิยา อตีตารมฺมณา, สิยา อนาคตารมฺมณา, สิยา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา ¶ ; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา อตีตารมฺมณา, สิยา อนาคตารมฺมณา, สิยา ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา, สิยา น วตฺตพฺพา อตีตารมฺมณาติปิ, อนาคตารมฺมณาติปิ, ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณาติปิ. สิยา อชฺฌตฺตา, สิยา พหิทฺธา, สิยา อชฺฌตฺตพหิทฺธา. นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา พหิทฺธารมฺมณา; ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สิยา อชฺฌตฺตารมฺมณา, สิยา พหิทฺธารมฺมณา, สิยา อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา. อนิทสฺสนอปฏิฆา.
๒. ทุกํ
๗๕๐. เหตู, สเหตุกา, เหตุสมฺปยุตฺตา, เหตู เจว สเหตุกา จ, เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ, น วตฺตพฺพา น เหตู สเหตุกาติปิ, นเหตูอเหตุกาติปิ.
สปฺปจฺจยา ¶ , สงฺขตา, อนิทสฺสนา, อปฺปฏิฆา, อรูปา, ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา โลกิยา, อตฺถปฏิสมฺภิทา ¶ สิยา โลกิยา, สิยา โลกุตฺตรา, เกนจิ วิฺเยฺยา, เกนจิ น วิฺเยฺยา.
โน อาสวา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สาสวา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา สาสวา, สิยา อนาสวา. อาสววิปฺปยุตฺตา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา ¶ น วตฺตพฺพา อาสวา เจว สาสวา จาติ, สาสวา เจว โน จ อาสวา; อตฺถปฏิสมฺภิทา น วตฺตพฺพา อาสโว [อาสวา (สี.) ธาตุวิภงฺเค ปน ปานานตฺตํ นตฺถิ] เจว สาสวา จาติ, สิยา สาสวา เจว โน จ อาสโว [อาสวา (สี.) ธาตุวิภงฺเค ปน ปานานตฺตํ นตฺถิ], สิยา น วตฺตพฺพา สาสวา เจว โน จ อาสวาติ. น วตฺตพฺพา อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จาติปิ, อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวาติปิ. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวา, สิยา อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวา.
โน ¶ สํโยชนา…เป… โน คนฺถา…เป… โน โอฆา…เป… โน โยคา…เป… โน นีวรณา…เป… โน ปรามาสา…เป… สารมฺมณา. โน จิตฺตา, เจตสิกา, จิตฺตสมฺปยุตฺตา, จิตฺตสํสฏฺา, จิตฺตสมุฏฺานา, จิตฺตสหภุโน, จิตฺตานุปริวตฺติโน. จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานา, จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานสหภุโน, จิตฺตสํสฏฺสมุฏฺานานุปริวตฺติโน, พาหิรา, โน อุปาทา, อนุปาทินฺนา.
โน อุปาทานา…เป… โน กิเลสา…เป… น ทสฺสเนน ปหาตพฺพา. น ภาวนาย ปหาตพฺพา. น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา. น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สวิตกฺกา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา สวิตกฺกา, สิยา อวิตกฺกา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สวิจารา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา สวิจารา, สิยา อวิจารา. สิยา สปฺปีติกา, สิยา อปฺปีติกา. สิยา ปีติสหคตา, สิยา น ปีติสหคตา. สิยา สุขสหคตา, สิยา น สุขสหคตา. สิยา อุเปกฺขาสหคตา, สิยา น อุเปกฺขาสหคตา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา กามาวจรา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา กามาวจรา, สิยา น กามาวจรา. น รูปาวจรา. น อรูปาวจรา ¶ . ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา ปริยาปนฺนา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา ปริยาปนฺนา, สิยา อปริยาปนฺนา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา อนิยฺยานิกา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา นิยฺยานิกา, สิยา อนิยฺยานิกา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา อนิยตา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา นิยตา ¶ , สิยา อนิยตา. ติสฺโส ปฏิสมฺภิทา สอุตฺตรา; อตฺถปฏิสมฺภิทา สิยา สอุตฺตรา ¶ , สิยา อนุตฺตรา. อรณาติ.
ปฺหาปุจฺฉกํ.
ปฏิสมฺภิทาวิภงฺโค นิฏฺิโต.