📜
๑๑. มคฺคงฺควิภงฺโค
๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
๔๙๐. อภิธมฺเมติ ¶ ¶ ธมฺมสงฺคเห. โส หิ นิพฺพตฺติตาภิธมฺมเทสนา, น วิภงฺคเทสนา วิย สุตฺตนฺตนยวิมิสฺสา. อริโยปปทตํ น กโรติ วินาปิ เตนสฺส อริยภาวสิทฺธิโต. เตนาห อฏฺกถายํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิ.
๔๙๓. ‘‘โลกิยกาเลนา’’ติ อิทํ ปุพฺพภาคภาวนานุภาเวน กิจฺจาติเรกสิทฺธีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. เอเตสนฺติ สมฺมาทิฏฺิอาทีนํ. อปฺปหาเน, ปหาเน จ อาทีนวานิสํสวิภาวนาทินา วิเสสปฺปจฺจยตฺตา สมฺมาทิฏฺิอาทีนิ มิจฺฉาวาจาทีนิ ปชหาเปนฺตีติ วุตฺตานิ. มิจฺฉาวาจาทิโต นิวตฺติ สมฺมาวาจาทิกิริยาติ วุตฺตํ ‘‘สมฺมาวาจาทิกิริยา หิ วิรตี’’ติ. สมฺมาทิฏฺิอาทโย วิย น การาปกภาเวน, ตํสมงฺคีปุคฺคโล วิย น กตฺตุภาเวน. โลกุตฺตรกฺขเณปีติ น เกวลํ โลกิยกฺขเณเยว, อถ โข โลกุตฺตรกฺขเณปิ.
ขนฺโธปธึ วิปจฺจตีติ ปฏิสนฺธิทายิกํ สนฺธายาห. ตตฺถ วิปจฺจตีติ ปวตฺติวิปากทายิกํ.
เอเกกนฺติ ‘‘ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฏฺี’’ติอาทินา เอเกกํ องฺคํ ปุจฺฉิตฺวา. ตสฺส ตสฺเสวาติ เอเกกองฺคสฺเสว, น องฺคสมุทายสฺส. สห ปน ปุจฺฉิตฺวาติ ‘‘ตตฺถ กตโม ปฺจงฺคิโก มคฺโค’’ติ ปุจฺฉิตฺวา. เอกโต วิสฺสชฺชนปฏินิทฺเทสตฺตาติ ยทิปิ ‘‘ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฏฺิ? ยา ปฺา’’ติอาทินา (วิภ. ๔๙๕) วิสฺสชฺชนํ กตํ, ‘‘ตตฺถ กตโม ปฺจงฺคิโก ¶ มคฺโค’’ติ (วิภ. ๔๙๔) ปน เอกโต กตาย ปุจฺฉาย วิสฺสชฺชนวเสน ปฏินิทฺเทสภาวโต น ปาฏิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ นาม โหติ. กสฺมา ปเนตฺถ ปฺจงฺคิกวาเร เอว ปาฏิเยกฺกํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ กตํ, น อฏฺงฺคิกวาเรติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิ. เอเกกมุขายาติ สมฺมาทิฏฺิอาทิมุขาย. เตน วุตฺตํ ‘‘อริยํ โว, ภิกฺขเว, สมฺมาทิฏฺึ เทเสสฺสามิ สอุปนิสํ สปริกฺขาร’’นฺติอาทิ ¶ (สํ. นิ. ๕.๒๘). ปุพฺพสุทฺธิยา สิชฺฌนฺติ. ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘ปุพฺเพว โข ปนสฺส กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว สุปริสุทฺโธ โหตี’’ติ (ม. นิ. ๓.๔๓๑), ตสฺมา สมฺมาวาจาทิมุขา ภาวนา นตฺถีติ อธิปฺปาโย. เตนาห ‘‘น มคฺคสฺส อุปจาเรนา’’ติ.
อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺิตา.
มคฺคงฺควิภงฺควณฺณนา นิฏฺิตา.