📜
๑๓. อปฺปมฺาวิภงฺโค
๑. สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา
๖๔๒. ทิสาเทโสธินาติ ¶ ¶ ‘‘เอกํ ทิส’’นฺติอาทิทิโสธินา, วิหารคามนิคมนครชนปทรชฺชาทิเทโสธินา จ. สตฺโตธินาติ ‘‘สพฺพา อิตฺถิโย, สพฺเพ ปุริสา, อริยา, อนริยา’’ติอาทิวสปฺปวตฺเตน สตฺโตธินา. เอตสฺสาติ เอตสฺส ปทสฺส, ปทตฺถสฺส วา. อนุวตฺตกนฺติ อธิการวเสน ปวตฺตกํ. ตํ ทฺวยนฺติ ตถา-สทฺโท, อิติ-สทฺโทติ อุภยํ. ‘‘ตถา ทุติย’’นฺติ หิ วุตฺเต ‘‘ตถา-สทฺโท ยถา เมตฺตาสหคเตน เจตสา ปุรตฺถิมาทีสุ เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ, ตถา ทุติยมฺปิ ทิสํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา ผริตฺวา วิหรตี’’ติ อิมมตฺถํ ทีเปติ. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. ยสฺมา อิตีติ อยํ อิติ-สทฺโท ปการตฺเถ, เอวนฺติ วุตฺตํ โหติ, ตสฺมา ‘‘ยถา เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ, ทุติยํ, ตติยํ, จตุตฺถํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ, เอวํ อุทฺธํ, อโธ, ติริยํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา ผริตฺวา วิหรตี’’ติ อิมมตฺถํ ทีเปติ. เตน วุตฺตํ ‘‘เมตฺตา…เป… ตํ ทฺวย’’นฺติ. ตสฺสาติ ทฺวยสฺส. ผรณนฺตราทิฏฺานนฺติ ผรณโต อฺํ ผรณนฺตรํ, ตํ อาทิ ยสฺส, ตํ ผรณนฺตราทิ. ผรณนฺตรฺเหตํ เมตฺตาภาวนาย, ยทิทํ วิปุลตา. อาทิ-สทฺเทน ภุมฺมนฺตรปคุณภาวาทิ คยฺหติ, ตสฺส ผรณนฺตราทิโน านํ านภูโต ‘‘วิปุเลนา’’ติอาทินา วุจฺจมาโน เมตฺตาภาวนาวิเสโส. วุตฺตปฺปการมตฺตปรามสนสฺส ตสฺส ทฺวยสฺส อฏฺานํ อโนกาโสติ. อิติ กตฺวา อิมินา การเณน น วุตฺตํ ตํ ทฺวยนฺติ อตฺโถ.
๖๔๓. ราคสฺสาติ กามราคสฺส. สิเนหสฺสาติ ปุตฺตสิเนหาทิสิเนหสฺส. วิปตฺติยาติ ราคสิเนหสงฺขาตาย เมตฺตาภาวนาย วิปตฺติยา วินาสสฺส. อนุปฺปตฺติโต หิโรตฺตปฺปพเลน อนุปฺปชฺชนโต.
๖๔๕. อธิมฺุจิตฺวาติ ¶ ภาวนาจิตฺตํ อารมฺมเณ สุฏฺุ วิสฺสชฺเชตฺวา, ตํ ปเนตฺถ อธิมุจฺจนํ ยสฺมา ผรณวเสเนว โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘สุฏฺุ ปสาเรตฺวา’’ติ. ยสฺมา ปน อารมฺมเณ สุฏฺุ อสํสปฺปนวเสเนว ตํ เมตฺตาภาวนาย อธิมุจฺจนํ โหติ, ตสฺมา ‘‘พลวตา วา อธิโมกฺเขน อธิมุจฺจิตฺวา’’ติ จ วุตฺตํ.
๖๔๘. เอเตสํ ¶ ปทานํ สพฺเพน สกเลน ทิสาเทสาทิเภเทน อวธินา. สพฺพาวธิทิสาทิผรณากาเรหีติ สพฺพาวธิภูตทิสาเทสปุคฺคลผรณปฺปกาเรหิ.
๖๕๐. วิฆาตวเสนาติ วิกฺขมฺภนวเสน.
สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺิตา.
๓. ปฺหปุจฺฉกวณฺณนา
๖๙๙. กถิตานํ กุสลาทิธมฺมานํ. อิมสฺมึ ปน อปฺปมฺาวิภงฺเค กถิตา อปฺปมฺา, ตา จ สภาวโต โลกิยา เอว, น ขนฺธวิภงฺคาทีสุ กถิตา ขนฺธาทโย วิย โลกุตฺตราปีติ เอกํสโต สพฺพาสํ อปฺปมฺานํ โลกิยภาวเมว ทีเปตุํ อฏฺกถายํ ‘‘อิมสฺมึ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อิมสฺมึ ปน…เป… โหตี’’ติ.
ปฺหปุจฺฉกวณฺณนา นิฏฺิตา.
อปฺปมฺาวิภงฺควณฺณนา นิฏฺิตา.