📜
๓. พฺรหฺมจริยกถา
๑. สุทฺธพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา
๒๖๙. อิทานิ ¶ ¶ ¶ พฺรหฺมจริยกถา โหติ. ตตฺถ ทฺเว พฺรหฺมจริยวาสา, มคฺคภาวนา จ ปพฺพชฺชา จ. ปพฺพชฺชา สพฺพเทเวสุ นตฺถิ. มคฺคภาวนา เปตฺวา อสฺสตฺเต เสเสสุ อปฺปฏิสิทฺธา. ตตฺถ เย ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทเว อุปาทาย ตทุปริเทเวสุ มคฺคภาวนมฺปิ น อิจฺฉนฺติ เสยฺยถาปิ สมฺมิติยา, เต สนฺธาย นตฺถิ เทเวสูติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, าเนหิ ชมฺพุทีปกา มนุสฺสา อุตฺตรกุรุเก จ มนุสฺเส อธิคฺคณฺหนฺติ เทเว จ ตาวตึเส. กตเมหิ ตีหิ? สูรา สติมนฺโต อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ (อ. นิ. ๙.๒๑) อิทํ สุตฺตํ นิสฺสาย ทฺเวปิ พฺรหฺมจริยวาสา นตฺถิ เทเวสูติ อุปฺปนฺนลทฺธิวเสน ปฏิฺา ปรวาทิสฺส. ปุน ทฺวินฺนมฺปิ พฺรหฺมจริยานํ อนฺตรายิกธมฺมวเสเนว สพฺเพ เทวา ชฬาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตตฺถ หตฺถสํวาจิกาติ มูคา วิย หตฺถมุทฺธาย วตฺตาโร. ปรโต อตฺถิ เทเวสูติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, มคฺคภาวนํ สนฺธาย ปฏิฺา สกวาทิสฺส. ปฏิฺาย อธิปฺปายํ อสลฺลกฺเขตฺวา ปพฺพชฺชาวเสน อนุโยโค ปรวาทิสฺส.
๒๗๐. ยตฺถ นตฺถิ ปพฺพชฺชาติ ปฺเห คิหีนฺเจว เอกจฺจานฺจ เทวานํ มคฺคปฏิลาภํ สนฺธาย ปฏิกฺเขโป ตสฺเสว. ปุน ปุฏฺโ ปจฺจนฺตวาสิโน เจว อสฺสตฺเต จ สนฺธาย ปฏิฺา ตสฺเสว. โย ปพฺพชตีติอาทีสุ ปุจฺฉาสุปิ เอเสว นโย. ปุน ‘‘อตฺถิ เทเวสู’’ติ ปฺเหปิ มคฺคภาวนํ สนฺธาเยว ปฏิฺา สกวาทิสฺส, ‘‘สพฺพเทเวสู’’ติ วุตฺเต อสฺสตฺเต สนฺธาย ปฏิกฺเขโป ตสฺเสว.
๒๗๑. มนุสฺเสสูติ ¶ ปฺหทฺวเย ชมฺพุทีปเก สนฺธาย ปฏิฺา. ปจฺจนฺตวาสิโน สนฺธาย ปฏิกฺเขโป เวทิตพฺโพ.
อตฺถิ ยตฺถ อตฺถีติ อตฺถิ เต เทวา, อตฺถิ วา โส ปเทโส, ยตฺถ อตฺถีติ เอวํ สตฺตปเทสวิภาคมุเขน วิสฺสชฺชนํ สกวาทิสฺส. อิมินา นเยน สพฺเพ เอกนฺตริกปฺหา เวทิตพฺพา.
๒๗๒. สุตฺตานุโยเค ¶ กุหึ ผลุปฺปตฺตีติ ตสฺส อนาคามิโน อรหตฺตผลุปฺปตฺติ กุหินฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตตฺเถวาติ สุทฺธาวาเสสูติ อตฺโถ.
หนฺท หีติ การณตฺเถ นิปาโต. อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยสฺมา อนาคามิปุคฺคโล อิธ โลเก ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ สุทฺธาวาเสสุ ผลํ สจฺฉิกโรติ, น ตตฺถ อฺํ มคฺคํ ภาเวติ, ตสฺมา นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ.
๒. สํสนฺทนพฺรหฺมจริยวณฺณนา
๒๗๓. อิทานิ ¶ ยทิ อฺตฺถ ภาวิเตน มคฺเคน อฺตฺถ ผลสจฺฉิกิริยา โหติ, โสตาปนฺนาทีนมฺปิ สิยาติ เอตมตฺถํ ทสฺเสตุํ ปุน อนาคามีติอาทีนํ สํสนฺทนปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ตตฺถ อนาคามิสฺส ผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิฺา, เสสานํ ผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺส. อิธ ภาวิตมคฺโค หิ อนาคามี อิธวิหายนิฏฺโ นาม โหติ. โส อิธ อนาคามิมคฺคํ ภาเวตฺวา ‘‘โอปปาติโก ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติ วจนโต ‘‘ปุน มคฺคภาวนํ วินา อุปปตฺติวเสเนว อรหตฺตผลํ สจฺฉิกโรตี’’ติ ตสฺส ลทฺธิ. โสตาปนฺนสกทาคามิโน ปน ตตฺถ มคฺคํ ภาเวตฺวา ตตฺรุปปตฺติกา นาม โหนฺตีติ เตสํ อิธาคมนฺเว นตฺถิ. อิติ โส อนาคามิสฺส ผลสจฺฉิกิริยํ ปุฏฺโ ปฏิชานาติ. อิตเรสํ ปฏิกฺขิปติ.
อนาคามี ปุคฺคโล ตตฺถ ภาวิเตน มคฺเคนาติ ปฺเห ‘‘อนาคามิโน ตตฺถ มคฺคภาวนาว นตฺถี’’ติ ลทฺธิยา ปฏิกฺขิปติ. มคฺโค จ ภาวียติ, น จ กิเลสา ปหียนฺตีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส ¶ , รูปาวจรมคฺคํ สนฺธาย ปฏิฺา อิตรสฺส. รูปาวจรมคฺเคน หิ โส อิธวิหายนิฏฺโ นาม ชาโต.
อนาคามี ปุคฺคโล กตกรณีโยติ ปฺเห ‘‘โอปปาติโก ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติ วจนโต อุปปตฺติยาวสฺส กตกรณียาทิภาวํ สนฺธาย ปฏิชานาติ. อรหาติ ปฺเห อิธปรินิพฺพายิโน อรหโต วเสเนว ปฏิกฺขิปติ. ปุน ปุฏฺโ ตตฺถปรินิพฺพายิโน วเสน ปฏิชานาติ.
อตฺถิ อรหโต ปุนพฺภโวติอาทีสุปิ ตตฺถปรินิพฺพายี อิธปรินิพฺพายีนํ วเสเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อปฺปฏิวิทฺธากุปฺโปว ตตฺถปรินิพฺพายตีติ ปุฏฺโ ¶ อิเธว ภาวิเตน มคฺเคน ตสฺส อกุปฺปปฏิเวธํ อิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติ.
ยถา มิโคติ ปมํ อุทาหรณํ ปรวาทิสฺส, ทุติยํ สกวาทิสฺส. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
พฺรหฺมจริยกถา นิฏฺิตา.
๓. โอธิโสกถาวณฺณนา
๒๗๔. อิทานิ โอธิโสกถา นาม โหติ. ตตฺถ เย โสตาปนฺนาทีนํ นานาภิสมยวเสน ทุกฺขทสฺสนาทีหิ โอธิโส โอธิโส ¶ เอกเทเสน เอกเทเสน กิเลสปฺปหานํ อิจฺฉนฺติ เสยฺยถาปิ เอตรหิ สมฺมิติยาทโย, เตสํ ตํ ลทฺธึ ภินฺทิตุํ โอธิโสติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา ปรวาทิสฺส. ปุน อนุโยโค สกวาทิสฺส, เอกเทเสน โสตาปนฺนาทิภาวสฺส อภาวโต ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺส. อิมินา อุปาเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพติ.
โอธิโสกถาวณฺณนา.