📜
๗. เอกจฺจํอตฺถีติกถา
๑. อตีตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา
๒๙๙. อิทานิ ¶ เอกจฺจํ อตฺถีติ กถา โหติ. ตตฺถ เย ‘‘เอกจฺจํ อตีตํ อตฺถี’’ติ มฺนฺติ, เสยฺยถาปิ กสฺสปิกา; เตสํ ลทฺธิภินฺทนตฺถํ อตีตํ อตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, เอกจฺจํ อตฺถีติ วิสฺสชฺชนํ ปรวาทิสฺส. อยฺหิ อธิปฺปาโย – อวิปกฺกวิปากํ อตฺถิ, วิปกฺกวิปากํ นตฺถีติ. เอกจฺจํ นิรุทฺธนฺติ อนุโยโค สกวาทิสฺส. ตสฺสตฺโถ – ยทิ เต อตีตํ เอกจฺจํ อตฺถิ เอกจฺจํ นตฺถิ, เอวํ สนฺเต เอกจฺจํ อตีตํ นิรุทฺธํ, เอกจฺจํ อตีตํ อนิรุทฺธํ, ตเถว ิตนฺติ อาปชฺชติ. วิคตนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
อวิปกฺกวิปากธมฺมา เอกจฺเจติ อิทํ ยสฺมา เยสํ โส อวิปกฺกวิปากานํ อตฺถิตํ อิจฺฉติ, เตปิ อตีตาเยว. ตสฺมา ยถา เต อตีตํ เอกจฺจํ อตฺถิ, กึ ตถา อวิปกฺกวิปากาปิ ธมฺมา ¶ เอกจฺเจ อตฺถี เอกจฺเจ นตฺถีติ โจเทตุํ วุตฺตํ. วิปกฺกวิปากาติ อิทํ เยสํ โส นตฺถิตํ อิจฺฉติ, เตสํ วเสน โจเทตุํ วุตฺตํ. อวิปากาติ อิทํ อพฺยากตานํ วเสน โจเทตุํ วุตฺตํ. อิติ อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ วเสน สพฺเพสุ อนุโลมปฏิโลเมสุ ปฏิฺา จ ¶ ปฏิกฺเขโป จ เวทิตพฺพา. อตีตา เอกเทสํ วิปกฺกวิปากา, เอกเทสํ อวิปกฺกวิปากาติ วิปฺปกตวิปากา วุจฺจนฺติ. เยน หิ กมฺเมน ปฏิสนฺธิ นิพฺพตฺติตา, ภวงฺคมฺปิ จุติปิ ตสฺเสว วิปาโก. ตสฺมา ปฏิสนฺธิโต ยาว จุติ, ตาว ตํ วิปฺปกตวิปากํ นาม โหติ. ตถารูเป ธมฺเม สนฺธาเยตํ วุตฺตํ.
วิปจฺจิสฺสนฺตีติ กตฺวา เต อตฺถีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส. ยถา ธมฺมธรสฺส ปุคฺคลสฺส นิทฺทายนฺตสฺสาปิ พหุปวตฺติโน ธมฺมา อตฺถีติ วุจฺจนฺติ, เอวํ โลกโวหารวเสน อตฺถิตํ สนฺธาย ปฏิฺา ปรวาทิสฺส. วิปจฺจิสฺสนฺตีติ กตฺวา ปจฺจุปนฺนาติ ทุติยปฺเห ‘‘กมฺมานํ อวินาสสงฺขาโต กมฺมูปจโย นาเมโก อตฺถี’’ติ ลทฺธิยํ ตฺวา ปฏิฺา ปรวาทิสฺส.
๒. อนาคตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา
๓๐๐. อนาคตํ ¶ อตฺถีติอาทีสุปิ เอกจฺจํ อตฺถีติ อุปฺปาทิโน ธมฺเม สนฺธาย วทติ. เสสํ สพฺพตฺถ เหฏฺา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมวาติ.
เอกจฺจํอตฺถีติกถาวณฺณนา.