📜
๘. สติปฏฺานกถาวณฺณนา
๓๐๑. อิทานิ สติปฏฺานกถา โหติ. ‘‘ตตฺถ – จตุนฺนํ, ภิกฺขเว, สติปฏฺานานํ สมุทยฺจ อตฺถงฺคมฺจ เทเสสฺสามี’’ติ (สํ. นิ. ๕.๔๐๘) สติปฏฺานสํยุตฺเต วุตฺตนเยเนว เยสํ กายาทโย สติยา อารมฺมณธมฺเม คเหตฺวา ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานา’’ติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อนฺธกานํ. อนฺธกา นาม ปุพฺพเสลิยา, อปรเสลิยา, ราชคิริยา, สิทฺธตฺถิกาติ อิเม ปจฺฉา อุปฺปนฺนนิกายา. เตสํ ลทฺธิวิเวจนตฺถํ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา ปรวาทิสฺส. ตตฺถ ยสฺมา ‘‘ปติฏฺาติ เอเตสูติ ปฏฺานา ¶ . กา ปติฏฺาติ? สติ. สติยา ปฏฺานา สติปฏฺานา’’ติ อิมินา อตฺเถน สติโคจราปิ สติปฏฺานา. ‘‘ปติฏฺหนฺตีติ ปฏฺานา. กา ¶ ปติฏฺหนฺติ? สติโย. สติโยว ปฏฺานา สติปฏฺานา’’ติ อิมินา อตฺเถน สติโยว สติปฏฺานา. ตสฺมา ทฺเวปิ วาทา ปริยาเยน ยุชฺชนฺติ. เย ปน ตํ ปริยายํ ปหาย เอกนฺเตเนว ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานา’’ติ วทนฺติ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, อารมฺมณวเสน ปฏิฺา ปรวาทิสฺส. สพฺเพ ธมฺมา สตีติ อนุยุตฺตสฺส ปน สพฺเพสํ สติสภาวาภาวโต ปฏิกฺเขโป ตสฺเสว. ตตฺถ ขยคามีติอาทีนิ มคฺควิเสสนานิ. เอกายนมคฺโค หิ กิเลสานํ ขยภูตํ นิพฺพานํ คจฺฉตีติ ขยคามี. จตฺตาริ สจฺจานิ พุชฺฌนฺโต คจฺฉตีติ โพธคามี. วฏฺฏํ อปจินนฺโต คจฺฉตีติ อปจยคามี. เอวเมเตหิ ปเทหิ ‘‘กึ เต สพฺเพ ธมฺมา เอวรูโป เต เอกายโน มคฺโค โหตี’’ติ ปุจฺฉติ. อนาสวา อสํโยชนิยาติอาทีนิปิ โลกุตฺตรภาวํ ปุจฺฉนตฺถาย วุตฺตานิ. พุทฺธานุสฺสตีติอาทีนิ ปเภทปุจฺฉาวเสน วุตฺตานิ.
จกฺขายตนํ ¶ สติปฏฺานนฺติอาทิ สพฺพธมฺมานํ ปเภทปุจฺฉาวเสน วุตฺตํ. ตตฺถาปิ สติวเสน ปฏิกฺเขโป, อารมฺมณวเสน ปฏิฺาติ. เอวํ สพฺพปฺเหสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. สุตฺตสาธนา อุตฺตานตฺถาเยวาติ.
สติปฏฺานกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.