📜
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
๑. ปรินิพฺพานกถาวณฺณนา
๘๙๒. อิทานิ ¶ ¶ ปรินิพฺพานกถา นาม โหติ. ตตฺถ ‘‘ยสฺมา อรหา สพฺพฺุวิสเย อปฺปหีนสํโยชโนว ปรินิพฺพายติ, ตสฺมา อตฺถิ กิฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพาน’’นฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. เสสเมตฺถ เหฏฺา วุตฺตนยเมวาติ.
ปรินิพฺพานกถาวณฺณนา.
๒. กุสลจิตฺตกถาวณฺณนา
๘๙๔-๘๙๕. อิทานิ ¶ กุสลจิตฺตกถา นาม โหติ. ตตฺถ ยสฺมา อรหา สติเวปุลฺลปฺปตฺโต ปรินิพฺพายนฺโตปิ สโต สมฺปชาโนว ปรินิพฺพาติ, ตสฺมา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตีติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. อถ นํ ยสฺมา กุสลจิตฺโต นาม ปฺุาภิสงฺขาราภิสงฺขรณาทิวเสน โหติ, ตสฺมา เตนตฺเถน โจเทตุํ อรหา ปฺุาภิสงฺขารนฺติอาทิมาห. เสสเมตฺถ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติ. สโต สมฺปชาโนติ อิทํ ชวนกฺขเณ กิริยสติสมฺปชฺานํ วเสน อสมฺโมหมรณทีปนตฺถํ วุตฺตํ, น กุสลจิตฺตทีปนตฺถํ. ตสฺมา อสาธกนฺติ.
กุสลจิตฺตกถาวณฺณนา.
๓. อาเนฺชกถาวณฺณนา
๘๙๖. อิทานิ ¶ ¶ อาเนฺชกถา นาม โหติ. ตตฺถ ภควา จตุตฺถชฺฌาเน ิโต ปรินิพฺพายีติ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตี’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อุตฺตราปถกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. ปกติจิตฺเตติ ภวงฺคจิตฺเต. สพฺเพ หิ สฺิโน สตฺตา ภวงฺคจิตฺเต ตฺวา ภวงฺคปริโยสาเนน จุติจิตฺเตน กาลํ กโรนฺติ. อิติ นํ อิมินา อตฺเถน โจเทตุํ เอวมาห. ตตฺถ กิฺจาปิ จตุโวการภเว อรหโต ปกติจิตฺตมฺปิ อาเนฺชํ โหติ, อยํ ปน ปฺโห ปฺจโวการภววเสน อุทฺธโฏ. ตสฺมา โน จ วต เร วตฺตพฺเพติ อาห. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
อาเนฺชกถาวณฺณนา.
๔. ธมฺมาภิสมยกถาวณฺณนา
๘๙๗. อิทานิ ธมฺมาภิสมยกถา นาม โหติ. ตตฺถ อตีตภเว โสตาปนฺนํ มาตุกุจฺฉิยํ วสิตฺวา นิกฺขนฺตํ ทิสฺวา ‘‘อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมาภิสมโย’’ติ ¶ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อุตฺตราปถกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. อถ นํ ‘‘ยทิ ตตฺถ ธมฺมาภิสมโย อตฺถิ, ธมฺมาภิสมยสฺส การเณหิ ธมฺมเทสนาทีหิ ภวิตพฺพ’’นฺติ โจเทตุํ อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมเทสนาติอาทิมาห. สุตฺตสฺสาติอาทิ ภวงฺควารํ สนฺธาย วุตฺตํ. คพฺภเสยฺยาย หิ เยภุยฺเยน ภวงฺคเมว ปวตฺตติ. เตเนว สตฺโต กิริยมยปฺปวตฺตาภาวา สุตฺโต, ภาวนานุโยคสฺส อภาวา ปมตฺโต, กมฺมฏฺานปริคฺคาหกานํ สติสมฺปชฺานํ อภาวา มุฏฺสฺสติ อสมฺปชาโน นาม โหติ, ตถารูปสฺส กุโต ธมฺมาภิสมโยติ?
ธมฺมาภิสมยกถาวณฺณนา.
๕-๗. ติสฺโสปิกถาวณฺณนา
๘๙๘-๙๐๐. อิทานิ ¶ ¶ ติสฺโสปิกถา นาม โหนฺติ. ตตฺถ อจิรชาตานํ ปน โสตาปนฺนานํ อรหตฺตปฺปตฺตึ สุปฺปวาสาย จ อุปาสิกาย สตฺตวสฺสิกํ คพฺภํ ทิสฺวา ‘‘อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย อรหตฺตปฺปตฺตี’’ติ จ สุปิเน อากาสคมนาทีนิ ทิสฺวา ‘‘อตฺถิ ธมฺมาภิสมโย’’ติ จ ‘‘อตฺถิ ตตฺถ อรหตฺตปฺปตฺตี’’ติ จ อิธาปิ เยสํ ลทฺธิโย, เสยฺยถาปิ เตสฺเว; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. เสสเมตฺถ ปุริมกถา สทิสเมวาติ.
ติสฺโสปิกถาวณฺณนา.
๘. อพฺยากตกถาวณฺณนา
๙๐๑-๙๐๒. อิทานิ อพฺยากตกถา นาม โหติ. ตตฺถ ‘‘อตฺเถสา, ภิกฺขเว, เจตนา, สา จ โข อพฺโพหาริกา’’ติ (ปารา. ๒๓๕) วจนโต ‘‘สพฺพํ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺยากต’’นฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อุตฺตราปถกานฺเว, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. เสสเมตฺถ ยถา ปาฬิเมว นิยฺยาติ. สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺโพหาริกนฺติ อิทํ ¶ อาปตฺตึ สนฺธาย วุตฺตํ. สุปินคตสฺส หิ ปาณาติปาตาทิวเสน กิฺจาปิ อกุสลจิตฺตํ ปวตฺตติ, วตฺถุวิโกปนํ ปน นตฺถีติ น สกฺกา ตตฺถ อาปตฺตึ ปฺเปตุํ. อิมินา การเณน ตํ อพฺโพหาริกํ, น อพฺยากตตฺตาติ.
อพฺยากตกถาวณฺณนา.
๙. อาเสวนปจฺจยกถาวณฺณนา
๙๐๓-๙๐๕. อิทานิ อาเสวนปจฺจยกถา นาม โหติ. ตตฺถ ยสฺมา สพฺเพ ¶ ธมฺมา ขณิกา ¶ , น โกจิ มุหุตฺตมฺปิ ตฺวา อาเสวนปจฺจยํ อาเสวติ นาม. ตสฺมา นตฺถิ กิฺจิ อาเสวนปจฺจยตา. อาเสวนปจฺจยตาย อุปฺปนฺนํ ปน น กิฺจิ อตฺถีติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เตสฺเว; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. อถ นํ สุตฺตวเสเนว ปฺาเปตุํ นนุ วุตฺตํ ภควตา ปาณาติปาโตติอาทิ อาภตํ. ตํ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
อาเสวนปจฺจยกถาวณฺณนา.
๑๐. ขณิกกถาวณฺณนา
๙๐๖-๙๐๗. อิทานิ ขณิกกถา นาม โหติ. ตตฺถ ยสฺมา สพฺพสงฺขตธมฺมา อนิจฺจา, ตสฺมา เอกจิตฺตกฺขณิกาเยว. สมานาย หิ อนิจฺจตาย เอโก ลหุํ ภิชฺชติ, เอโก จิเรนาติ โก เอตฺถ นิยาโมติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ปุพฺพเสลิยาปรเสลิยานํ; เต สนฺธาย เอกจิตฺตกฺขณิกาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิฺา อิตรสฺส. จิตฺเต มหาปถวีติอาทีสุ เตสํ ตถา สณฺานํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติ. จกฺขายตนนฺติอาทิ ‘‘ยทิ สพฺเพ เอกจิตฺตกฺขณิกา ภเวยฺยุํ, จกฺขายตนาทีนิ จกฺขุวิฺาณาทีหิ สทฺธึเยว อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺเฌยฺยุ’’นฺติ โจทนตฺถํ วุตฺตํ. อิตโร ปน อนฺโตมาตุกุจฺฉิคตสฺส วิฺาณุปฺปตฺตึ สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ ¶ , ปวตฺตํ สนฺธาย ลทฺธิวเสน ปฏิชานาติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. เตน หิ เอกจิตฺตกฺขณิกาติ ยสฺมา นิจฺจา น โหนฺติ, ตสฺมา เอกจิตฺตกฺขณิกาติ อตฺตโน รุจิยา การณํ วทติ. ตํ อวุตฺตสทิสเมวาติ.
ขณิกกถาวณฺณนา.
พาวีสติโม วคฺโค.