📜
๕-๒๒. สงฺกิลิฏฺตฺติกาทิวณฺณนา
สงฺกิลิฏฺสงฺกิเลสิกตฺติเก สพฺพํ กุสลตฺติเก วุตฺตนยานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ.
๗๙. วิตกฺกตฺติเก ยถากมฺมูปคาณสฺส ปริกมฺมนฺติ ทิพฺพจกฺขุปริกมฺมเมว ตสฺส อุปฺปาทนตฺถาย ¶ ปริกมฺมํ. อุปฺปนฺนสฺส ปน วฬฺชนกาเล ปริกมฺมํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. เสสเมตฺถ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติ.
๘๒. ติ ตทารมฺมณภวงฺคมูลภวงฺคานํ วเสน วุตฺตํ. เสสเมตฺถ สพฺพํ ปาฬิวเสเนว เวทิตพฺพํ.
ทสฺสนตฺติเก ทสฺสเนน ปหาตพฺโพ ราโค อุปฺปชฺชตีติอาทีสุ ทสฺสเนน ปหาตพฺโพ ปุถุชฺชนสฺส อุปฺปชฺชติ. ภาวนาย ปหาตพฺโพ โสตาปนฺนสฺสาปีติ เอวํ อุปริมสฺส อุปริมสฺส เหฏฺิมา เหฏฺิมา นุปฺปชฺชนฺตีติ เวทิตพฺพา. ทสฺสเนน ปหาตพฺโพ ธมฺโม ภาวนาย ปหาตพฺพสฺส ธมฺมสฺส เอเกนปิ ปจฺจเยน ปจฺจโย น โหติ. เสสเมตฺถ ปาฬึ อนุคนฺตฺวา กุสลตฺติเก วุตฺตลกฺขณวเสเนว เวทิตพฺพํ.
ทสฺสเนนปหาตพฺพเหตุกตฺติเก ทสฺสเนนปหาตพฺพเหตุกาทีนํ วิภาโค อฏฺกถากณฺเฑ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจสหคโต โมโห อเหตุกตฺตา ตติยปเท ปวิฏฺโ. เอวเมตฺถ เยสํ ¶ ทสฺสนภาวนาหิ ปหาตพฺโพ เหตุ อตฺถิ, เต ปหาตพฺพเหตุกา. เยสํ โส นตฺถิ เต เนวทสฺสเนน นภาวนายปหาตพฺพเหตุกาติ อิมํ ปหาตพฺพเหตุกวิภาคํ ตฺวา เสสํ ทสฺสเนนปหาตพฺพตฺติเก เจว กุสลตฺติเก จ ทสฺสิตลกฺขณานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ.
อาจยคามิตฺติเก จ ปฏิจฺจวารสํสฏฺวาเรสุ อนุโลมํ กุสลตฺติกสทิสเมว. เสสํ วิสฺสชฺชนโต คณนโต จ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติ.
เสกฺขตฺติเก อเสกฺโข ธมฺโม เสกฺขสฺส ธมฺมสฺส น เกนจิ ปจฺจเยน ปจฺจโย. เสกฺโข อเสกฺขสฺส อนนฺตรปกตูปนิสฺสโย ปน โหติ. เสสเมตฺถ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติ, ตถา ปริตฺตตฺติเก.
ปริตฺตารมฺมณตฺติเก อปฺปมาณารมฺมณาเจตนาติ เสกฺขานํ โคตฺรภุเจตนา, ปจฺจเวกฺขณเจตนาติปิ วตฺตุํ วฏฺฏติ. วิปากานํ ปริตฺตารมฺมณานนฺติ ปฏิสนฺธิยํ กมฺมํ อารมฺมณํ กตฺวา, ปวตฺเต จกฺขุวิฺาณาทิวเสนรูปาทิอารมฺมณํ, ตทารมฺมณวเสน ชวเนน คหิตปริตฺตารมฺมณฺจ ¶ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปนฺนานํ. เย ปน ‘‘โคตฺรภุจิตฺเตน นตฺถิ ปฏิสนฺธี’’ติ วทนฺติ, เต อิมินา สุตฺเตน ปฏิเสเธตพฺพา. เสสเมตฺถ ปาฬินเยเนว เวทิตพฺพํ. หีนตฺติโก สงฺกิลิฏฺตฺติกสทิโส.
มิจฺฉตฺตตฺติเก มิจฺฉตฺตนิยโต สมฺมตฺตนิยตสฺส, สมฺมตฺตนิยโต วา มิจฺฉตฺตนิยตสฺส เกนจิ ปจฺจเยน ปจฺจโย น โหติ. มิจฺฉตฺตนิยโต วา สมฺมตฺตนิยโต วา สหชาตาธิปติรหิโต นาม นตฺถิ. สมฺมตฺตนิยเต เอกนฺตโต อารมฺมณปุเรชาตํ นตฺถิ, มิจฺฉตฺตนิยเต สิยา อารมฺมณปุเรชาตํ. อนิยตํ จิตฺตํ อารพฺภ นิยตา มิจฺฉาทิฏฺิ อุปฺปชฺเชยฺย. เสสา นิยตํ อารพฺภ นิยตํ นุปฺปชฺชติ, มิจฺฉตฺตนิยตํ ครุํ กตฺวา น โกจิ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ. กุสโล มิจฺฉตฺตสฺส อุปนิสฺสยปจฺจโย น โหติ. เสสเมตฺถ ปาฬิยํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
มคฺคารมฺมณตฺติเก ปฏิจฺจวารสฺส อนุโลเม วิปากปจฺจโย นตฺถิ. กมฺมปจฺจเยปิ อิมสฺมึ ติเก นานากฺขณิกํ น ลพฺภติ, ตถา อุปฺปนฺนตฺติกอตีตตฺติเกสุ. ปจฺจนีเย อเหตุกํ มคฺคารมฺมณนฺติ อเหตุกํ มคฺคารมฺมณํ, อาวชฺชนํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. เสสเมตฺถ ปาฬิอนุสาเรเนว เวทิตพฺพํ.
อุปฺปนฺนตฺติเก ¶ จ อตีตตฺติเก จ ปฏิจฺจวาราทโย นตฺถิ, ปฺหาวารมตฺตเมว ลพฺภติ. กสฺมา? ปฏิจฺจวาราทโย หิ สหชาตปุเรชาตานฺเว โหนฺติ. อิเม จ ติกา อตีตานาคตมิสฺสกา. อุปฺปนฺนตฺติเก เจตฺถ อนนฺตรภาคิยาปิ ปจฺจยา น ลพฺภนฺติ. กสฺมา? อุปฺปนฺนตฺติเก อตีตสฺส อภาวโต. อุปฺปนฺโน จ อนุปฺปนฺโน จาติ อิเม เจตฺถ ทฺเว ธมฺมา อุปฺปนฺนสฺส จ อนุปฺปนฺนสฺส จาติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ น เกนจิ ปจฺจเยน ปจฺจโย. อนุปฺปนฺโน จ อุปฺปาที จาติ อิเม ปน ทฺเว อุปฺปนฺนสฺส อารมฺมณูปนิสฺสยวเสน ทฺวีหิ ปจฺจเยหิ ปจฺจโย. เสสเมตฺถ ปาฬิยํ อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
อตีตตฺติเก ปจฺจุปฺปนฺนํ อตีตานาคตสฺส, อตีตานาคตฺจ อตีตานาคตสฺส น เกนจิ ปจฺจเยน ปจฺจโย. นิพฺพานํ ปน ทฺวีสุปิ อิเมสุ ติเกสุ เนว ปจฺจยโต น ปจฺจยุปฺปนฺนโต ลพฺภติ. เสสมิธาปิ ปาฬิยํ อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
อชฺฌตฺตตฺติเก ¶ อชฺฌตฺตพหิทฺธาปทํ น คหิตํ. อชฺฌตฺตพหิทฺธาสงฺขาตา หิ อุโภ ราสโย เนว เอกโต ปจฺจยา โหนฺติ, น ปจฺจยุปฺปนฺนา; ตสฺมา หตฺถตเล ปิตสฺส สาสปสฺส วณฺโณปิ หตฺถตลวณฺเณน สทฺธึ เอกโต อารมฺมณํ น โหตีติ เวทิตพฺโพ. ยถา จ อชฺฌตฺตพหิทฺธาปทํ, เอวเมตฺถ อชฺฌตฺตารมฺมณตฺติเกปิ อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณปทํ น ลพฺภติ. เสสํ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติ.
สนิทสฺสนตฺติเกปิ ปาฬิวเสเนว อตฺโถ คเหตพฺโพ. คณนาเปตฺถ ปาฬิยํ อาคตวาเร สงฺขิปิตฺวา เหฏฺา วุตฺตนเยเนว สํสนฺทเนสุ สํสนฺทิตฺวา เวทิตพฺพาติ.
ธมฺมานุโลเม ติกปฏฺานวณฺณนา.