📜
๓. ทุกติกปฏฺานวณฺณนา
ทุกติกปฏฺาเน เหตุํ กุสลํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ เหตุ กุสโล ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยาติ เอวํ ปฺหามตฺตุทฺธารวเสเนว สงฺเขปโต เทสนา ¶ กตา. ‘‘กุสลํ อโลภํ ปฏิจฺจ อโทโส อโมโห’’ติอาทินา ปน นเยน วิตฺถาโร วตฺตพฺโพ สิยา, โส เหฏฺา ทสฺสิตนเยน สกฺกา อวุตฺโตปิ ชานิตุนฺติ เอกปเทปิ เอกปจฺจโย วา น วุตฺโต. ยา ปเนสา สงฺเขปโต เทสนา กตา, สา เอวํ กตาติ เวทิตพฺพา. เหตุทุเกน หิ สทฺธึ กุสลปทํ โยเชตฺวา ปฏิจฺจวาเร อนุโลมสฺส เจว ปจฺจนียสฺส จ วเสน สพฺเพ ลพฺภมานกปจฺจยา ทสฺสิตา, อนุโลมปจฺจนียปจฺจนียานุโลมนยา เจว สหชาตวาราทโย จ น ทสฺสิตา, เกวลํ ‘‘ปฏิจฺจวารสทิสํเยว วิตฺถาเรตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํ. ปฺหาวาเร ปฺหมฺปิ อวิสฺสชฺเชตฺวา เกวลํ ปฺหุทฺธารมตฺตํ กตฺวา อนุโลมปจฺจนียวเสเนว ลพฺภมานปจฺจยา ทสฺสิตา. ยถา จ กุสลปทํ, เอวํ อกุสลอพฺยากตปทานิปิ เหตุทุเกน สทฺธึ โยเชตฺวา เหตุกุสลทุกติกํ นิทฺทิสิตพฺพนฺติ วุตฺตํ.
ตโต ¶ ปรํ เหตุํ สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ ธมฺมนฺติอาทินา นเยน เหตุเวทนาทุกติกาทีนิ เอกวีสติ ทุกติกานิ ทสฺสิตานิ. ยสฺมา ปน เหตุ นาม สนิทสฺสนสปฺปฏิโฆ อนิทสฺสนสปฺปฏิโฆ วา นตฺถิ, ตสฺมา เหตุปเทน สทฺธึ สนิทสฺสนสปฺปฏิฆอนิทสฺสนสปฺปฏิฆปทานิ น โยชิตานิ. เอวํ เหตุทุเกน สทฺธึ ลพฺภมานกวเสน ทฺวาวีสติ ติเก โยเชตฺวา ปุน เต สเหตุกทุกาทีหิ สรณทุกปริโยสาเนหิ สพฺพทุเกหิ สทฺธึ โยชิตา. ตตฺถ ยํ ยํ ปทํ เยน เยน ปเทน สทฺธึ โยชนํ น คจฺฉติ, ตํ ตํ ปาฬิยํเยว น ลพฺภตีติ วุตฺตํ. เอวเมตฺถ เอเกน ทุเกน สทฺธึ พาวีสติ ติเก โยเชตฺวา ปุน อปเรน พาวีสติ, อปเรน พาวีสตีติ ปฏิปาฏิยา ทุกสเต ลพฺภมานทุกปเทหิ สทฺธึ ทฺวาวีสติ ติกา โยชิตาติ ทฺวาวีสติ ติเก คเหตฺวา ทุกสเต ปกฺขิปิตฺวา ทุกติกปฏฺานํ นาม เทสิตํ. ตตฺถ เยสุ เยสุ าเนสุ นยํ ทสฺเสตฺวา ปาฬิยา สงฺเขโป กโต, เตสุ เตสุ าเนสุ ทสฺสิตนยานุรูเปน ตสฺสา วิตฺถาโร เวทิตพฺโพติ.
ทุกติกปฏฺานวณฺณนา.