มูล > อภิธมฺมปิฏก > ปุคฺคลปฺตฺติปาฬิ

THA Vol 0
PTS Vol 0
MMR Vol 0
VRI Vol 0

Misc. Paragraph

อภิธมฺมปิฏเก

ปุคฺคลปฺตฺติปาฬิ

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

๑. ฉ ¶ ¶ ¶ ¶ ปฺตฺติโย – ขนฺธปฺตฺติ, อายตนปฺตฺติ, ธาตุปฺตฺติ, สจฺจปฺตฺติ, อินฺทฺริยปฺตฺติ, ปุคฺคลปฺตฺตีติ.

๒. กิตฺตาวตา ขนฺธานํ ขนฺธปฺตฺติ? ยาวตา ปฺจกฺขนฺธา – รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สฺากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิฺาณกฺขนฺโธ; เอตฺตาวตา ขนฺธานํ ขนฺธปฺตฺติ.

๓. กิตฺตาวตา ¶ อายตนานํ อายตนปฺตฺติ? ยาวตา ทฺวาทสายตนานิ – จกฺขายตนํ, รูปายตนํ, โสตายตนํ, สทฺทายตนํ, ฆานายตนํ, คนฺธายตนํ, ชิวฺหายตนํ, รสายตนํ, กายายตนํ, โผฏฺพฺพายตนํ, มนายตนํ, ธมฺมายตนํ; เอตฺตาวตา อายตนานํ อายตนปฺตฺติ.

๔. กิตฺตาวตา ¶ ธาตูนํ ธาตุปฺตฺติ? ยาวตา อฏฺารส ธาตุโย – จกฺขุธาตุ, รูปธาตุ, จกฺขุวิฺาณธาตุ, โสตธาตุ, สทฺทธาตุ, โสตวิฺาณธาตุ, ฆานธาตุ, คนฺธธาตุ, ฆานวิฺาณธาตุ, ชิวฺหาธาตุ, รสธาตุ, ชิวฺหาวิฺาณธาตุ, กายธาตุ, โผฏฺพฺพธาตุ, กายวิฺาณธาตุ, มโนธาตุ, ธมฺมธาตุ, มโนวิฺาณธาตุ; เอตฺตาวตา ธาตูนํ ธาตุปฺตฺติ.

๕. กิตฺตาวตา ¶ ¶ สจฺจานํ สจฺจปฺตฺติ? ยาวตา จตฺตาริ สจฺจานิ – ทุกฺขสจฺจํ, สมุทยสจฺจํ, นิโรธสจฺจํ, มคฺคสจฺจํ; เอตฺตาวตา สจฺจานํ สจฺจปฺตฺติ.

๖. กิตฺตาวตา อินฺทฺริยานํ อินฺทฺริยปฺตฺติ? ยาวตา พาวีสตินฺทฺริยานิ – จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ, กายินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริยํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, สุขินฺทฺริยํ, ทุกฺขินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, โทมนสฺสินฺทฺริยํ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ, สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปฺินฺทฺริยํ, อนฺาตฺสฺสามีตินฺทฺริยํ, อฺินฺทฺริยํ, อฺาตาวินฺทฺริยํ; เอตฺตาวตา อินฺทฺริยานํ อินฺทฺริยปฺตฺติ.

๗. กิตฺตาวตา ¶ ปุคฺคลานํ ปุคฺคลปฺตฺติ?

(๒๙) ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ [ปจฺเจกพุทฺโธ (สี.)]

(๔๘) โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน

(๕๐) สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน

(๕๒) อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน

(๕๔) อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย [อรหตฺตาย (สี.)] ปฏิปนฺโน

(๒) มกฺขี จ, ปฬาสี [ปลาสี (สฺยา. ก.)] จ.

(๗) อินฺทฺริเยสุ ¶ อคุตฺตทฺวาโร จ, โภชเน อมตฺตฺู จ.

(๙) สีลวิปนฺโน จ, ทิฏฺิวิปนฺโน จ.

(๑๐) อชฺฌตฺตสํโยชโน ¶ จ, พหิทฺธาสํโยชโน จ.

(๑๗) อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร จ, โภชเน มตฺตฺู จ.

(๑๘) อุปฏฺิตสฺสติ จ, สมฺปชาโน จ.

(๑๙) สีลสมฺปนฺโน จ, ทิฏฺิสมฺปนฺโน จ.

(๒๐) ทฺเว ปุคฺคลา ทุลฺลภา โลกสฺมึ.

(๒๓) ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา วฑฺฒนฺติ.

(๒๔) ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา น วฑฺฒนฺติ.

(๒๕) หีนาธิมุตฺโต จ, ปณีตาธิมุตฺโต จ.

(๓) กายสกฺขี, ทิฏฺิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโต.

(๔) คูถภาณี, ปุปฺผภาณี, มธุภาณี.

(๕) อรุกูปมจิตฺโต ปุคฺคโล, วิชฺชูปมจิตฺโต ปุคฺคโล ¶ , วชิรูปมจิตฺโต ปุคฺคโล.

(๗) อวกุชฺชปฺโ ปุคฺคโล, อุจฺฉงฺคปฺโ [อุจฺจงฺคุปฺโ (สฺยา.)] ปุคฺคโล, ปุถุปฺโ ปุคฺคโล.

(๘) อตฺเถกจฺโจ ¶ ปุคฺคโล กาเมสุ จ ภเวสุ จ อวีตราโค, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล กาเมสุ วีตราโค ภเวสุ อวีตราโค, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล กาเมสุ จ ภเวสุ จ วีตราโค.

(๙) ปาสาณเลขูปโม ปุคฺคโล, ปถวิเลขูปโม ปุคฺคโล, อุทกเลขูปโม ปุคฺคโล.

(๑๑) ตโย กาสิกวตฺถูปมา ปุคฺคลา.

(๑๒) สุปฺปเมยฺโย, ทุปฺปเมยฺโย, อปฺปเมยฺโย.

(๑๓) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา [ครุกตฺวา (สี.)] เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ.

(๑๔) อตฺเถกจฺโจ ¶ ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ.

(๑๕) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรการี [ปริปูรีการี (สฺยา.)], สมาธิสฺมึ มตฺตโส การี, ปฺาย มตฺตโส ¶ การี; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิฺจ ปริปูรการี, ปฺาย มตฺตโส การี; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิฺจ ปริปูรการี, ปฺาย จ ปริปูรการี.

(๑) อสปฺปุริโส, อสปฺปุริเสน อสปฺปุริสตโร, สปฺปุริโส, สปฺปุริเสน สปฺปุริสตโร.

(๒) ปาโป, ปาเปน ปาปตโร, กลฺยาโณ, กลฺยาเณน กลฺยาณตโร.

(๓) ปาปธมฺโม ¶ , ปาปธมฺเมน ปาปธมฺมตโร, กลฺยาณธมฺโม, กลฺยาณธมฺเมน กลฺยาณธมฺมตโร.

(๔) สาวชฺโช, วชฺชพหุโล, อปฺปวชฺโช [อปฺปสาวชฺโช (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๔.๑๓๕], อนวชฺโช.

(๕) อุคฺฆฏิตฺู, วิปฺจิตฺู [วิปจิตฺู (สี.) อ. นิ. ๔.๑๓๓], เนยฺโย, ปทปรโม.

(๖) ยุตฺตปฺปฏิภาโน ¶ , โน มุตฺตปฺปฏิภาโน, มุตฺตปฺปฏิภาโน, โน ยุตฺตปฺปฏิภาโน, ยุตฺตปฺปฏิภาโน จ มุตฺตปฺปฏิภาโน จ, เนว ยุตฺตปฺปฏิภาโน โน มุตฺตปฺปฏิภาโน.

(๑๐) จตฺตาโร ¶ อมฺพูปมา ปุคฺคลา.

(๑๑) จตฺตาโร กุมฺภูปมา ปุคฺคลา.

(๑๒) จตฺตาโร อุทกรหทูปมา ปุคฺคลา.

(๑๓) จตฺตาโร พลีพทฺทูปมา [พลิพทฺทูปมา (สี.)] ปุคฺคลา.

(๑๔) จตฺตาโร อาสีวิสูปมา ปุคฺคลา.

(๑๕) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย าเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย าเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติ.

(๑๖) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส ¶ อวณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย าเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย าเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติ.

(๑๗) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา ¶ โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส จ อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ¶ ตจฺฉํ กาเลน; วณฺณารหสฺส จ วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน.

(๑๘) อุฏฺานผลูปชีวี โน ปุฺผลูปชีวี, ปุฺผลูปชีวี โน อุฏฺานผลูปชีวี, อุฏฺานผลูปชีวี จ ปุฺผลูปชีวี จ, เนว อุฏฺานผลูปชีวี โน ปุฺผลูปชีวี.

(๑๙) ตโม ¶ ตมปรายโน, ตโม โชติปรายโน, โชติ ตมปรายโน, โชติ โชติปรายโน.

(๒๐) โอณโตณโต, โอณตุณฺณโต, อุณฺณโตณโต, อุณฺณตุณฺณโต.

(๒๑) จตฺตาโร รุกฺขูปมา ปุคฺคลา.

(๒๒) รูปปฺปมาโณ, รูปปฺปสนฺโน, โฆสปฺปมาโณ, โฆสปฺปสนฺโน.

(๒๓) ลูขปฺปมาโณ, ลูขปฺปสนฺโน ¶ , ธมฺมปฺปมาโณ, ธมฺมปฺปสนฺโน.

(๒๔) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ, โน ปรหิตาย; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปรหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ, โน อตฺตหิตาย; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย เจว ปฏิปนฺโน โหติ ปรหิตาย จ; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตาย.

(๒๕) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปรนฺตโป โหติ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป จ โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ¶ , ปรนฺตโป จ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อตฺตนฺตโป โหติ น อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต, น ปรนฺตโป น ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต. โส อนตฺตนฺตโป อปรนฺตโป ทิฏฺเว ธมฺเม นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีตีภูโต [สีติภูโต (สี. ก.)] สุขปฺปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรติ.

(๒๗) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนาย; อตฺเถกจฺโจ ¶ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนาย, น ลาภี อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี เจว โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, ลาภี จ อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนาย; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปฺาธมฺมวิปสฺสนาย.

(๒๘) อนุโสตคามี ¶ ปุคฺคโล, ปฏิโสตคามี ปุคฺคโล, ิตตฺโต ปุคฺคโล, ติณฺโณ ปารงฺคโต [ปารคโต (สี. สฺยา.)] ถเล ติฏฺติ พฺราหฺมโณ.

(๒๙) อปฺปสฺสุโต ¶ สุเตน อนุปปนฺโน, อปฺปสฺสุโต สุเตน อุปปนฺโน, พหุสฺสุโต สุเตน อนุปปนฺโน, พหุสฺสุโต สุเตน อุปปนฺโน.

(๓๐) สมณมจโล, สมณปทุโม, สมณปุณฺฑรีโก, สมเณสุ สมณสุขุมาโล.

(๑) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อารภติ [อารมฺภติ (สี. สฺยา.)] จ วิปฺปฏิสารี จ โหติ, ตฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา ¶ อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อารภติ น วิปฺปฏิสารี จ โหติ, ตฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล นารภติ วิปฺปฏิสารี จ โหติ, ตฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล นารภติ น วิปฺปฏิสารี โหติ, ตฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล นารภติ น วิปฺปฏิสารี โหติ, ตฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ ปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา ¶ นิรุชฺฌนฺติ.

(๒) ทตฺวา ¶ ¶ อวชานาติ, สํวาเสน อวชานาติ, อาเธยฺยมุโข โหติ, โลโล โหติ, มนฺโท โมมูโห โหติ.

(๑) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, ตตฺถ จ สพฺพฺุตํ ปาปุณาติ พเลสุ [ผเลสุ (ปี.)] จ วสีภาวํ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ ¶ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ตตฺถ สพฺพฺุตํ ปาปุณาติ น จ พเลสุ วสีภาวํ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, ทิฏฺเ เจว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ สาวกปารมิฺจ ปาปุณาติ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ ¶ , ทิฏฺเว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, น จ สาวกปารมึ ปาปุณาติ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ทิฏฺเว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, อนาคามี โหติ อนาคนฺตา [อนาคนฺตฺวา (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๔.๑๗๑] อิตฺถตฺตํ. อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ทิฏฺเว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, อาคามี [โสตาปนฺนสกทาคามี (สฺยา. ก.)] โหติ อาคนฺตา อิตฺถตฺตํ.

(๑) สตฺต ¶ อุทกูปมา ปุคฺคลา. สกึ นิมุคฺโค นิมุคฺโคว โหติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ิโต โหติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ปฏิคาธปฺปตฺโต โหติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺติ พฺราหฺมโณ.

(๒) อุภโตภาควิมุตฺโต ¶ , ปฺาวิมุตฺโต, กายสกฺขี, ทิฏฺิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโต, ธมฺมานุสารี, สทฺธานุสารี.

(๑) จตฺตาโร มคฺคสมงฺคิโน, จตฺตาโร ผลสมงฺคิโน ปุคฺคลา.

(๑) สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ, อุภโตภาควิมุตฺโต, ปฺาวิมุตฺโต, กายสกฺขี, ทิฏฺิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโต, ธมฺมานุสารี, สทฺธานุสารี.

(๑) ปฺจนฺนํ อิธ นิฏฺา, ปฺจนฺนํ อิธ วิหาย นิฏฺา.

ปุคฺคลปฺตฺติมาติกา นิฏฺิตา.