📜
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๓๓) ๑. คิหิสฺส อรหาติกถา
๓๘๗. คิหิสฺส ¶ ¶ อรหาติ? อามนฺตา. อตฺถิ อรหโต คิหิสํโยชนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นตฺถิ อรหโต คิหิสํโยชนนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ นตฺถิ อรหโต คิหิสํโยชนํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘คิหิสฺส อรหา’’ติ.
คิหิสฺส อรหาติ? อามนฺตา. นนุ อรหโต คิหิสํโยชนํ ปหีนํ อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวงฺกตํ อายตึ อนุปฺปาทธมฺมนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหโต คิหิสํโยชนํ ปหีนํ อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวงฺกตํ อายตึ อนุปฺปาทธมฺมํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘คิหิสฺส อรหา’’ติ.
คิหิสฺส อรหาติ? อามนฺตา. อตฺถิ โกจิ คิหี คิหิสํโยชนํ ¶ อปฺปหาย ทิฏฺเว ธมฺเม ¶ ทุกฺขสฺสนฺตกโรติ [ม. นิ. ๒.๑๘๖]? นตฺถิ. หฺจิ นตฺถิ โกจิ คิหี คิหิสํโยชนํ อปฺปหาย ทิฏฺเว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘คิหิสฺส อรหา’’ติ.
คิหิสฺส อรหาติ? อามนฺตา. นนุ วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อตฺถิ นุ โข, โภ โคตม, โกจิ คิหี คิหิสํโยชนํ อปฺปหาย กายสฺส เภทา ทุกฺขสฺสนฺตกโร’’ติ? ‘‘นตฺถิ โข, วจฺฉ, โกจิ คิหี คิหิสํโยชนํ อปฺปหาย กายสฺส เภทา ทุกฺขสฺสนฺตกโร’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา ¶ . เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘คิหิสฺส อรหา’’ติ.
คิหิสฺส อรหาติ? อามนฺตา. อรหา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย, เมถุนํ อุปฺปาเทยฺย, ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวเสยฺย, กาสิกจนฺทนํ ปจฺจนุภเวยฺย, มาลาคนฺธวิเลปนํ ธาเรยฺย, ชาตรูปรชตํ สาทิเยยฺย, อเชฬกํ ปฏิคฺคณฺเหยฺย, กุกฺกุฏสูกรํ ปฏิคฺคณฺเหยฺย, หตฺถิควสฺสวฬวํ ปฏิคฺคณฺเหยฺย, ติตฺติรวฏฺฏกโมรกปิฺชรํ [… กปิฺชลํ (สฺยา. กํ. ปี.)] ปฏิคฺคณฺเหยฺย, จิตฺตวณฺฑวาลโมฬึ [ปีตวณฺฏวาลโมฬิกํ (สฺยา. กํ. ปี.)] ธาเรยฺย, โอทาตานิ วตฺถานิ ทีฆทสานิ ธาเรยฺย, ยาวชีวํ อคาริยภูโต อสฺสาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘คิหิสฺส อรหา’’ติ? อามนฺตา. นนุ ยโส กุลปุตฺโต, อุตฺติโย คหปติ, เสตุ มาณโว, คิหิพฺยฺชเนน อรหตฺตํ ปตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ ยโส กุลปุตฺโต, อุตฺติโย คหปติ, เสตุ มาณโว, คิหิพฺยฺชเนน อรหตฺตํ ¶ ปตฺโต, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘คิหิสฺส อรหา’’ติ.
คิหิสฺส อรหาติกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๓๔) ๒. อุปปตฺติกถา
๓๘๘. สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. สห อุปปตฺติยา โสตาปนฺโน โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สห ¶ อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา ¶ . สห อุปปตฺติยา สกทาคามี โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. สห อุปปตฺติยา อนาคามี โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สห อุปปตฺติยา โสตาปนฺโน น โหตีติ? อามนฺตา. หฺจิ สห อุปปตฺติยา โสตาปนฺโน น โหติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สห อุปปตฺติยา อรหา’’ติ.
สห อุปปตฺติยา สกทาคามี น โหตีติ? อามนฺตา. หฺจิ สห อุปปตฺติยา สกทาคามี น โหติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สห อุปปตฺติยา อรหา’’ติ.
สห อุปปตฺติยา อนาคามี น โหตีติ? อามนฺตา. หฺจิ ¶ สห อุปปตฺติยา อนาคามี น โหติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สห อุปปตฺติยา อรหา’’ติ.
๓๘๙. สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. สาริปุตฺโต เถโร สห อุปปตฺติยา อรหาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. มหาโมคฺคลฺลาโน เถโร ¶ …เป… มหากสฺสโป เถโร…เป… มหากจฺจาโน เถโร…เป… มหาโกฏฺิโก เถโร…เป… มหาปนฺถโก เถโร สห อุปปตฺติยา อรหาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สาริปุตฺโต เถโร น สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. หฺจิ สาริปุตฺโต เถโร น สห อุปปตฺติยา อรหา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สห อุปปตฺติยา อรหา’’ติ.
มหาโมคฺคลฺลาโน เถโร…เป… มหากสฺสโป เถโร…เป… มหากจฺจาโน เถโร…เป… มหาโกฏฺิโก เถโร…เป… มหาปนฺถโก เถโร น สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. หฺจิ ¶ มหาปนฺถโก เถโร น สห อุปปตฺติยา อรหา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สห อุปปตฺติยา อรหา’’ติ.
๓๙๐. สห ¶ อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. อุปปตฺเตสิเยน จิตฺเตน อรหตฺตํ สจฺฉิกโรติ โลกิเยน สาสเวน…เป… สํกิเลสิเยนาติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. อุปปตฺเตสิยํ จิตฺตํ นิยฺยานิกํ ขยคามี โพธคามี อปจยคามี อนาสวํ…เป… อสํกิเลสิยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นนุ อุปปตฺเตสิยํ จิตฺตํ อนิยฺยานิกํ น ขยคามิ น โพธคามิ น อปจยคามิ สาสวํ…เป… สํกิเลสิยนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ อุปปตฺเตสิยํ จิตฺตํ อนิยฺยานิกํ น ขยคามิ น โพธคามิ น อปจยคามิ สาสวํ…เป… สํกิเลสิยํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สห อุปปตฺติยา อรหา’’ติ.
สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. อุปปตฺเตสิเยน จิตฺเตน ราคํ ปชหติ, โทสํ ปชหติ, โมหํ ปชหติ, อโนตฺตปฺปํ ปชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. อุปปตฺเตสิยํ จิตฺตํ มคฺโค… สติปฏฺานํ…เป… สมฺมปฺปธานํ… อิทฺธิปาโท… อินฺทฺริยํ… พลํ… โพชฺฌงฺโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. อุปปตฺเตสิเยน จิตฺเตน ทุกฺขํ ปริชานาติ, สมุทยํ ปชหติ, นิโรธํ สจฺฉิกโรติ, มคฺคํ ภาเวตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… สห อุปปตฺติยา อรหาติ? อามนฺตา. จุติจิตฺตํ ¶ มคฺคจิตฺตํ อุปปตฺเตสิยํ จิตฺตํ ผลจิตฺตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อุปปตฺติกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๓๕) ๓. อนาสวกถา
๓๙๑. อรหโต ¶ ¶ สพฺเพ ธมฺมา อนาสวาติ? อามนฺตา. มคฺโค ผลํ นิพฺพานํ, โสตาปตฺติมคฺโค โสตาปตฺติผลํ, สกทาคามิมคฺโค สกทาคามิผลํ, อนาคามิมคฺโค อนาคามิผลํ, อรหตฺตมคฺโค อรหตฺตผลํ, สติปฏฺานํ สมฺมปฺปธานํ อิทฺธิปาโท อินฺทฺริยํ พลํ โพชฺฌงฺโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหโต สพฺเพ ธมฺมา อนาสวาติ? อามนฺตา. อรหโต จกฺขุํ อนาสวนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป…. อรหโต จกฺขุํ อนาสวนฺติ? อามนฺตา. มคฺโค ผลํ นิพฺพานํ, โสตาปตฺติมคฺโค โสตาปตฺติผลํ…เป… โพชฺฌงฺโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหโต โสตํ…เป… อรหโต ฆานํ… อรหโต ชิวฺหา… อรหโต กาโย อนาสโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อรหโต กาโย อนาสโวติ? อามนฺตา. มคฺโค ผลํ นิพฺพานํ, โสตาปตฺติมคฺโค โสตาปตฺติผลํ…เป… โพชฺฌงฺโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหโต กาโย อนาสโวติ? อามนฺตา. อรหโต กาโย ปคฺคหนิคฺคหุปโค เฉทนเภทนุปโค กาเกหิ คิชฺเฌหิ กุลเลหิ สาธารโณติ? อามนฺตา. อนาสโว ¶ ธมฺโม ปคฺคหนิคฺคหุปโค เฉทนเภทนุปโค กาเกหิ คิชฺเฌหิ กุลเลหิ สาธารโณติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป….
อรหโต กาเย วิสํ กเมยฺย, สตฺถํ กเมยฺย, อคฺคิ กเมยฺยาติ? อามนฺตา. อนาสเว ธมฺเม วิสํ กเมยฺย, สตฺถํ กเมยฺย, อคฺคิ กเมยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ลพฺภา ¶ อรหโต กาโย อทฺทุพนฺธเนน พนฺธิตุํ, รชฺชุพนฺธเนน พนฺธิตุํ, สงฺขลิกพนฺธเนน พนฺธิตุํ, คามพนฺธเนน พนฺธิตุํ, นิคมพนฺธเนน พนฺธิตุํ, นครพนฺธเนน พนฺธิตุํ, ชนปทพนฺธเนน พนฺธิตุํ ¶ , กณฺปฺจเมหิ พนฺธเนหิ พนฺธิตุนฺติ? อามนฺตา. ลพฺภา อนาสโว ธมฺโม อทฺทุพนฺธเนน พนฺธิตุํ, รชฺชุพนฺธเนน พนฺธิตุํ, สงฺขลิกพนฺธเนน พนฺธิตุํ, คามนิคมนครชนปทพนฺธเนน พนฺธิตุํ, กณฺปฺจเมหิ พนฺธเนหิ พนฺธิตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๓๙๒. ยทิ อรหา ปุถุชฺชนสฺส จีวรํ เทติ, อนาสวํ หุตฺวา สาสวํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาสวํ หุตฺวา สาสวํ โหตีติ? อามนฺตา. ตฺเว อนาสวํ ตํ สาสวนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตฺเว อนาสวํ ตํ สาสวนฺติ? อามนฺตา. มคฺโค อนาสโว หุตฺวา สาสโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ผลํ… สติปฏฺานํ… สมฺมปฺปธานํ… อิทฺธิปาโท… อินฺทฺริยํ… พลํ… โพชฺฌงฺโค อนาสโว หุตฺวา สาสโว โหตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยทิ อรหา ปุถุชฺชนสฺส ปิณฺฑปาตํ เทติ, เสนาสนํ เทติ ¶ , คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ เทติ, อนาสโว หุตฺวา สาสโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาสโว หุตฺวา สาสโว โหตีติ? อามนฺตา. ตฺเว อนาสวํ ตํ สาสวนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตฺเว อนาสวํ ตํ สาสวนฺติ? อามนฺตา. มคฺโค อนาสโว หุตฺวา สาสโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ผลํ… สติปฏฺานํ… สมฺมปฺปธานํ… อิทฺธิปาโท… อินฺทฺริยํ… พลํ… โพชฺฌงฺโค อนาสโว หุตฺวา สาสโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยทิ ปุถุชฺชโน อรหโต จีวรํ เทติ, สาสวํ หุตฺวา อนาสวํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สาสวํ หุตฺวา อนาสวํ โหตีติ? อามนฺตา. ตฺเว สาสวํ ตํ อนาสวนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตฺเว สาสวํ ตํ อนาสวนฺติ? อามนฺตา. ราโค สาสโว หุตฺวา อนาสโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โทโส…เป… โมโห…เป… อโนตฺตปฺปํ สาสวํ หุตฺวา อนาสวํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยทิ ปุถุชฺชโน อรหโต ปิณฺฑปาตํ เทติ, เสนาสนํ เทติ, คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ เทติ, สาสโว หุตฺวา อนาสโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สาสโว หุตฺวา อนาสโว โหตีติ? อามนฺตา. ตฺเว ¶ สาสวํ ตํ อนาสวนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตฺเว สาสวํ ¶ ตํ อนาสวนฺติ? อามนฺตา. ราโค สาสโว หุตฺวา อนาสโว ¶ โหตีติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โทโส…เป… โมโห…เป… อโนตฺตปฺปํ สาสวํ หุตฺวา อนาสวํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรหโต สพฺเพ ธมฺมา อนาสวา’’ติ? อามนฺตา. นนุ อรหา อนาสโวติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา อนาสโว, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหโต สพฺเพ ธมฺมา อนาสวา’’ติ.
อนาสวกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๓๖) ๔. สมนฺนาคตกถา
๓๙๓. อรหา จตูหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา จตูหิ ผสฺเสหิ จตูหิ เวทนาหิ จตูหิ สฺาหิ จตูหิ เจตนาหิ จตูหิ จิตฺเตหิ จตูหิ สทฺธาหิ จตูหิ วีริเยหิ จตูหิ สตีหิ จตูหิ สมาธีหิ จตูหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามี ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามี ตีหิ ผสฺเสหิ…เป… ตีหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามี ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามี ทฺวีหิ ผสฺเสหิ…เป… ทฺวีหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหา ¶ โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา ¶ โสตาปนฺโน สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรหา สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… อรหา อนาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา อนาคามี, อนฺตราปรินิพฺพายี, อุปหจฺจปรินิพฺพายี, อสงฺขารปรินิพฺพายี, สสงฺขารปรินิพฺพายี, อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามี โสตาปนฺโน สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… อนาคามี สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามี สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามี โสตาปนฺโน สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๓๙๔. โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต ‘‘โสตาปนฺโน’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อรหา โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อรหา, โส โสตาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโต ‘‘สกทาคามี’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา ¶ . อรหา สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อรหา, โส สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิผเลน สมนฺนาคโต ‘‘อนาคามี’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา ¶ . อรหา อนาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อรหา, โส อนาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต ‘‘โสตาปนฺโน’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อนาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อนาคามี, โส โสตาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิผเลน ¶ สมนฺนาคโต ‘‘สกทาคามี’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อนาคามี สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อนาคามี, โส สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต ‘‘โสตาปนฺโน’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. สกทาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว สกทาคามี, โส โสตาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๓๙๕. อรหา โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อรหา โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อรหา ¶ โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา ¶ โสตาปตฺติมคฺคํ วีติวตฺโต, สกฺกายทิฏฺึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ, อปายคมนียํ ราคํ, อปายคมนียํ โทสํ, อปายคมนียํ โมหํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหา สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ ¶ อรหา สกทาคามิผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อรหา สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา สกทาคามิมคฺคํ วีติวตฺโต, โอฬาริกํ กามราคํ, โอฬาริกํ พฺยาปาทํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหา อนาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อรหา อนาคามิผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา อนาคามิผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา อนาคามิผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อรหา ¶ อนาคามิผลํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา อนาคามิมคฺคํ วีติวตฺโต, อณุสหคตํ กามราคํ, อณุสหคตํ พฺยาปาทํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อนาคามี โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อนาคามี โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อนาคามี โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา ¶ ¶ . อนาคามี โสตาปตฺติมคฺคํ วีติวตฺโต, สกฺกายทิฏฺึ…เป… อปายคมนียํ โมหํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามี สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อนาคามี สกทาคามิผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อนาคามี สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามี สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อนาคามี ¶ สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามี สกทาคามิมคฺคํ วีติวตฺโต, โอฬาริกํ กามราคํ, โอฬาริกํ พฺยาปาทํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ สกทาคามี โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ สกทาคามี โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สกทาคามี โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
สกทาคามี โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามี โสตาปตฺติมคฺคํ วีติวตฺโต, สกฺกายทิฏฺึ…เป… อปายคมนียํ โมหํ วีติวตฺโต เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๓๙๖. น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘อรหา จตูหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา ¶ . นนุ อรหตา จตฺตาริ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ, เตหิ จ อปริหีโนติ? อามนฺตา ¶ . หฺจิ อรหตา จตฺตาริ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา จตูหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ.
น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนาคามี ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา. นนุ อนาคามินา ตีณิ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ, เตหิ จ อปริหีโนติ? อามนฺตา. หฺจิ อนาคามินา ตีณิ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามี ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ.
น วตฺตพฺพํ – ‘‘สกทาคามี ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา. นนุ สกทาคามินา ทฺเว ผลานิ ปฏิลทฺธานิ, เตหิ จ อปริหีโนติ? อามนฺตา. หฺจิ สกทาคามินา ทฺเว ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สกทาคามี ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ.
อรหตา จตฺตาริ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโนติ, อรหา จตูหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตา จตฺตาโร มคฺคา ปฏิลทฺธา เตหิ จ อปริหีโนติ, อรหา จตูหิ มคฺเคหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามินา ตีณิ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโนติ, อนาคามี ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามินา ¶ ตโย ¶ มคฺคา ปฏิลทฺธา เตหิ จ อปริหีโนติ, อนาคามี ตีหิ มคฺเคหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามินา ทฺเว ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโนติ, สกทาคามี ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามินา ¶ ทฺเว มคฺคา ปฏิลทฺธา, เตหิ จ อปริหีโนติ, สกทาคามี ทฺวีหิ มคฺเคหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมนฺนาคตกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๓๗) ๕. อุเปกฺขาสมนฺนาคตกถา
๓๙๗. อรหา ¶ ฉหิ อุเปกฺขาหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา ฉหิ ผสฺเสหิ, ฉหิ เวทนาหิ, ฉหิ สฺาหิ…เป… ฉหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหา ฉหิ อุเปกฺขาหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหา จกฺขุนา รูปํ ปสฺสนฺโต โสเตน สทฺทํ สุณาติ, ฆาเนน คนฺธํ ฆายติ, ชิวฺหาย รสํ สายติ, กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสติ, มนสา ธมฺมํ วิชานาติ…เป… มนสา ธมฺมํ วิชานนฺโต จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, โสเตน สทฺทํ สุณาติ, ฆาเนน คนฺธํ ฆายติ, ชิวฺหาย รสํ สายติ, กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหา ฉหิ อุเปกฺขาหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สตตํ ¶ สมิตํ อพฺโพกิณฺณํ ฉหิ อุเปกฺขาหิ สมนฺนาคโต สโมหิโต [สมาหิโต (สฺยา.)], ฉ อุเปกฺขาโย ปจฺจุปฏฺิตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรหา ฉหิ อุเปกฺขาหิ สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา. นนุ อรหา ฉฬงฺคุเปกฺโขติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา ฉฬงฺคุเปกฺโข, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา ฉหิ อุเปกฺขาหิ สมนฺนาคโต’’ติ…เป….
อุเปกฺขาสมนฺนาคตกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๓๘) ๖. โพธิยา พุทฺโธติกถา
๓๙๘. โพธิยา ¶ ¶ พุทฺโธติ? อามนฺตา. โพธิยา นิรุทฺธาย วิคตาย ปฏิปสฺสทฺธาย อพุทฺโธ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิยา ¶ พุทฺโธติ? อามนฺตา. อตีตาย โพธิยา พุทฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตาย โพธิยา พุทฺโธติ? อามนฺตา. ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? อามนฺตา. ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ, สมุทยํ ปชหติ, นิโรธํ สจฺฉิกโรติ, มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิยา พุทฺโธติ? อามนฺตา. อนาคตาย โพธิยา พุทฺโธติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตาย โพธิยา พุทฺโธติ? อามนฺตา. ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? อามนฺตา. ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? อามนฺตา. อตีตาย โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ, สมุทยํ ปชหติ, นิโรธํ สจฺฉิกโรติ, มคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตา. อตีตาย โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? อามนฺตา. อนาคตาย โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนาย ¶ โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ ¶ ? อามนฺตา. อนาคตาย โพธิยา พุทฺโธ, ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตีตาย ¶ โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตีตาย โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตาย โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา โพธิกรณียํ กโรตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตาย โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธ, น จ ตาย โพธิยา ทุกฺขํ ปริชานาติ…เป… มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๓๙๙. อตีตาย โพธิยา พุทฺโธ, อนาคตาย โพธิยา พุทฺโธ, ปจฺจุปฺปนฺนาย โพธิยา พุทฺโธติ? อามนฺตา. ตีหิ โพธีหิ พุทฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ตีหิ โพธีหิ พุทฺโธติ? อามนฺตา. สตตํ สมิตํ อพฺโพกิณฺณํ ตีหิ โพธีหิ สมนฺนาคโต สโมหิโต, ติสฺโส โพธิโย ปจฺจุปฏฺิตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘โพธิยา พุทฺโธ’’ติ? อามนฺตา. นนุ โพธิปฏิลาภา พุทฺโธติ? อามนฺตา. หฺจิ โพธิปฏิลาภา พุทฺโธ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘โพธิยา พุทฺโธ’’ติ.
โพธิปฏิลาภา ¶ พุทฺโธติ, โพธิยา พุทฺโธติ? อามนฺตา. โพธิปฏิลาภา โพธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิยา พุทฺโธติกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๓๙) ๗. ลกฺขณกถา
๔๐๐. ลกฺขณสมนฺนาคโต ¶ โพธิสตฺโตติ? อามนฺตา. ปเทสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต ปเทสโพธิสตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ลกฺขณสมนฺนาคโต โพธิสตฺโตติ? อามนฺตา ¶ . ติภาคลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต ติภาคโพธิสตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ลกฺขณสมนฺนาคโต โพธิสตฺโตติ? อามนฺตา. อุปฑฺฒลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต อุปฑฺฒโพธิสตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ลกฺขณสมนฺนาคโต โพธิสตฺโตติ? อามนฺตา. จกฺกวตฺติสตฺโต ลกฺขณสมนฺนาคโต, จกฺกวตฺติสตฺโต โพธิสตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
จกฺกวตฺติสตฺโต ลกฺขณสมนฺนาคโต, จกฺกวตฺติสตฺโต โพธิสตฺโตติ? อามนฺตา. ยาทิโส โพธิสตฺตสฺส ปุพฺพโยโค ปุพฺพจริยา ธมฺมกฺขานํ ¶ ธมฺมเทสนา, ตาทิโส จกฺกวตฺติสตฺตสฺส ปุพฺพโยโค ปุพฺพจริยา ธมฺมกฺขานํ ธมฺมเทสนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๐๑. ยถา โพธิสตฺตสฺส ชายมานสฺส เทวา ปมํ ปฏิคฺคณฺหนฺติ ปจฺฉา มนุสฺสา [ที. นิ. ๒.๒๗; ม. นิ. ๓.๒๐๕ วุตฺตํ ทิสฺสาย ปุจฺฉติ], เอวเมวํ ¶ จกฺกวตฺติสตฺตสฺส ชายมานสฺส เทวา ปมํ ปฏิคฺคณฺหนฺติ ปจฺฉา มนุสฺสาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยถา โพธิสตฺตสฺส ชายมานสฺส จตฺตาโร นํ เทวปุตฺตา ปฏิคฺคเหตฺวา มาตุ ปุรโต เปนฺติ – ‘‘อตฺตมนา, เทวิ, โหหิ! มเหสกฺโข เต ปุตฺโต อุปฺปนฺโน’’ติ, เอวเมวํ จกฺกวตฺติสตฺตสฺส ชายมานสฺส จตฺตาโร นํ เทวปุตฺตา ปฏิคฺคเหตฺวา มาตุ ปุรโต เปนฺติ – ‘‘อตฺตมนา, เทวิ, โหหิ! มเหสกฺโข เต ปุตฺโต อุปฺปนฺโน’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยถา โพธิสตฺตสฺส ชายมานสฺส ทฺเว อุทกสฺส ธารา อนฺตลิกฺขา ปาตุภวนฺติ – เอกา สีตสฺส, เอกา อุณฺหสฺส – เยน โพธิสตฺตสฺส อุทกกิจฺจํ กโรนฺติ มาตุ จ, เอวเมวํ จกฺกวตฺติสตฺตสฺส ¶ ชายมานสฺส ทฺเว อุทกสฺส ธารา อนฺตลิกฺขา ปาตุภวนฺติ – เอกา สีตสฺส, เอกา อุณฺหสฺส – เยน ¶ จกฺกวตฺติสตฺตสฺส อุทกกิจฺจํ กโรนฺติ มาตุ จาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยถา สมฺปติชาโต โพธิสตฺโต สเมหิ ปาเทหิ ปติฏฺหิตฺวา อุตฺตเรน อภิมุโข สตฺตปทวีติหาเรน คจฺฉติ เสตมฺหิ ฉตฺเต อนุธาริยมาเน, สพฺพา จ ทิสา วิโลเกติ, อาสภิฺจ วาจํ ภาสติ – ‘‘อคฺโคหมสฺมิ ¶ โลกสฺส, เชฏฺโหมสฺมิ โลกสฺส, เสฏฺโหมสฺมิ โลกสฺส, อยมนฺติมา ชาติ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติ, เอวเมวํ สมฺปติชาโต จกฺกวตฺติสตฺโต สเมหิ ปาเทหิ ปติฏฺหิตฺวา อุตฺตเรน อภิมุโข สตฺตปทวีติหาเรน คจฺฉติ เสตมฺหิ ฉตฺเต อนุธาริยมาเน, สพฺพา จ ทิสา วิโลเกติ, อาสภิฺจ วาจํ ภาสติ – ‘‘อคฺโคหมสฺมิ โลกสฺส, เชฏฺโหมสฺมิ โลกสฺส, เสฏฺโหมสฺมิ โลกสฺส, อยมนฺติมา ชาติ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยถา โพธิสตฺตสฺส ชายมานสฺส มหโต อาโลกสฺส มหโต โอภาสสฺส มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาโว โหติ, เอวเมวํ จกฺกวตฺติสตฺตสฺส ชายมานสฺส มหโต อาโลกสฺส มหโต โอภาสสฺส มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาโว โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยถา ¶ โพธิสตฺตสฺส ปกติกาโย สมนฺตา พฺยามํ โอภาสติ, เอวเมวํ จกฺกวตฺติสตฺตสฺส ปกติกาโย สมนฺตา พฺยามํ โอภาสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ยถา โพธิสตฺโต มหาสุปินํ ปสฺสติ, เอวเมวํ จกฺกวตฺติสตฺโต มหาสุปินํ ปสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๐๒. น วตฺตพฺพํ – ‘‘ลกฺขณสมนฺนาคโต โพธิสตฺโต’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ทฺวตฺตึสิมานิ, ภิกฺขเว, มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ, เยหิ สมนฺนาคตสฺส ¶ มหาปุริสสฺส ทฺเวว คติโย ภวนฺติ อนฺา [น อฺา (ก.)]! สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา ¶ จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต. ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวนฺติ, เสยฺยถิทํ – จกฺกรตนํ, หตฺถิรตนํ, อสฺสรตนํ ¶ , มณิรตนํ, อิตฺถิรตนํ, คหปติรตนํ, ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ. ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา. โส อิมํ ปถวึ สาครปริยนฺตํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสติ. สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ, อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏฺฏจฺฉโท’’ติ [ที. นิ. ๓.๒๐๐]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ ลกฺขณสมนฺนาคโต โพธิสตฺโตติ.
ลกฺขณกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๔๐) ๘. นิยาโมกฺกนฺติกถา
๔๐๓. โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโยติ [ม. นิ. ๒.๒๘๒ ฆฏิการสุตฺตํ นิสฺสาย ปุจฺฉติ]? อามนฺตา. โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต สาวโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต ¶ กสฺสปสฺส ภควโต สาวโกติ? อามนฺตา. สาวโก หุตฺวา พุทฺโธ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สาวโก หุตฺวา พุทฺโธ โหตีติ? อามนฺตา. อนุสฺสวิโยติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนุสฺสวิโยติ ¶ ? อามนฺตา. นนุ ภควา สยมฺภูติ? อามนฺตา. หฺจิ ภควา สยมฺภู, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนุสฺสวิโย’’ติ.
โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโยติ? อามนฺตา. ภควตา โพธิยา มูเล ตีเณว สามฺผลานิ อภิสมฺพุทฺธานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นนุ ภควตา โพธิยา มูเล จตฺตาริ สามฺผลานิ อภิสมฺพุทฺธานีติ? อามนฺตา. หฺจิ ภควตา โพธิยา มูเล จตฺตาริ สามฺผลานิ อภิสมฺพุทฺธานิ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย’’ติ.
๔๐๔. โพธิสตฺโต ¶ กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโยติ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต ทุกฺกรการิยํ อกาสีติ? อามนฺตา. ทสฺสนสมฺปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺกรการิยํ กเรยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต อปรนฺตปํ [อมรํ ตปํ (สํ. นิ. ๑.๑๓๗)] อกาสิ, อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิสีติ? อามนฺตา. ทสฺสนสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิเสยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, อายสฺมา อานนฺโท ภควโต สาวโกติ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย ¶ , โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต สาวโกติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
จิตฺโต ¶ คหปติ หตฺถโก อาฬวโก ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, จิตฺโต คหปติ หตฺถโก อาฬวโก ภควโต สาวโกติ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต สาวโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, น จ กสฺสปสฺส ภควโต สาวโกติ? อามนฺตา. อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, น จ ภควโต สาวโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, น จ กสฺสปสฺส ภควโต สาวโกติ? อามนฺตา. จิตฺโต คหปติ หตฺถโก อาฬวโก ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, น จ ภควโต สาวโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, น จ กสฺสปสฺส ภควโต สาวโกติ? อามนฺตา. สาวโก ชาตึ วีติวตฺโต อสาวโก โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๐๕. น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา ¶ – ‘‘กสฺสเป อหํ, อานนฺท, ภควติ พฺรหฺมจริยํ อจรึ อายตึ สมฺโพธายา’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา ¶ . เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย’’ติ.
โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโยติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา –
‘‘สพฺพาภิภู สพฺพวิทูหมสฺมิ,
สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนุปลิตฺโต;
สพฺพฺชโห ¶ ตณฺหกฺขเย วิมุตฺโต,
สยํ อภิฺาย กมุทฺทิเสยฺยํ.
‘‘น เม อาจริโย อตฺถิ, สทิโส เม น วิชฺชติ;
สเทวกสฺมึ โลกสฺมึ, นตฺถิ เม ปฏิปุคฺคโล.
‘‘อหฺหิ อรหา โลเก, อหํ สตฺถา อนุตฺตโร;
เอโกมฺหิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, สีติภูโตสฺมิ นิพฺพุโต.
‘‘ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตุํ, คจฺฉามิ กาสินํ ปุรํ;
อนฺธีภูตสฺมึ [อนฺธภูตสฺมึ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] โลกสฺมึ, อาหฺฉํ [อาหฺึ (ก.)] อมตทุนฺทุภิ’’นฺติ [ทุทฺรภินฺติ (ก.)].
‘‘ยถา โข ตฺวํ, อาวุโส, ปฏิชานาสิ, อรหสิ อนนฺตชิโน’’ติ?
‘‘มาทิสา เว ชินา โหนฺติ, เย ปตฺตา อาสวกฺขยํ;
ชิตา เม ปาปกา ธมฺมา, ตสฺมาหํ อุปก ชิโน’’ติ [มหาว. ๑๑; ม. นิ. ๑.๒๘๕; ๒.๓๔๑].
อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน ¶ หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ¶ ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย’’ติ.
โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโยติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘‘อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจ’นฺติ เม, ภิกฺขเว, ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ, าณํ อุทปาทิ, ปฺา ¶ อุทปาทิ, วิชฺชา อุทปาทิ, อาโลโก อุทปาทิ. ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ปริฺเยฺย’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ปริฺาตนฺติ เม, ภิกฺขเว, ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ…เป… อาโลโก อุทปาทิ. ‘อิทํ ทุกฺขสมุทยํ อริยสจฺจ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขสมุทยํ [ทุกฺขสมุทโย (สฺยา. กํ.)] อริยสจฺจํ ปหาตพฺพ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ปหีนนฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ‘อิทํ ทุกฺขนิโรธํ [ทุกฺขนิโรโธ (สฺยา. กํ.)] อริยสจฺจ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขนิโรธํ ¶ อริยสจฺจํ สจฺฉิกาตพฺพ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… สจฺฉิกตนฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ‘อิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ‘ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ ภาเวตพฺพ’นฺติ เม, ภิกฺขเว…เป… ภาวิตนฺติ เม, ภิกฺขเว, ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ, าณํ อุทปาทิ, ปฺา อุทปาทิ, วิชฺชา อุทปาทิ, อาโลโก อุทปาที’’ติ [มหาว. ๑๕; สํ. นิ. ๕.๑๐๘๑; ปฏิ. ม. ๒.๓๐]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘โพธิสตฺโต กสฺสปสฺส ภควโต ปาวจเน โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย’’ติ.
นิยาโมกฺกนฺติกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๔๑) ๙. อปราปิ สมนฺนาคตกถา
๔๐๖. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล จตูหิ ผสฺเสหิ ¶ จตูหิ เวทนาหิ จตูหิ สฺาหิ จตูหิ เจตนาหิ จตูหิ จิตฺเตหิ จตูหิ สทฺธาหิ จตูหิ วีริเยหิ จตูหิ สตีหิ จตูหิ สมาธีหิ จตูหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ตีหิ ผสฺเสหิ ตีหิ เวทนาหิ…เป… ตีหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทฺวีหิ ผสฺเสหิ ทฺวีหิ เวทนาหิ…เป… ทฺวีหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปนฺโน สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามี อนฺตราปรินิพฺพายี, อุปหจฺจปรินิพฺพายี, อสงฺขารปรินิพฺพายี, สสงฺขารปรินิพฺพายี, อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา ¶ . อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปนฺโน สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปนฺโน สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๐๗. โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต โสตาปนฺโนติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา ¶ . อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน ¶ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล, โส โสตาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิผเลน ¶ สมนฺนาคโต สกทาคามีติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล, โส สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิผเลน สมนฺนาคโต อนาคามีติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา ¶ . สฺเวว อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล, โส อนาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต โสตาปนฺโนติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล, โส โสตาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโต สกทาคามีติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล, โส สกทาคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต โสตาปนฺโนติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา ¶ . สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สฺเวว สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล, โส โสตาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๐๘. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติมคฺคํ วีติวตฺโต, สกฺกายทิฏฺึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ อปายคมนียํ ราคํ อปายคมนียํ โทสํ อปายคมนียํ โมหํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิมคฺคํ วีติวตฺโต, โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผลํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิมคฺคํ วีติวตฺโต, อณุสหคตํ กามราคํ อณุสหคตํ พฺยาปาทํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๐๙. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ ¶ วีติวตฺโต, โน ¶ จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติมคฺคํ วีติวตฺโต, สกฺกายทิฏฺึ…เป… อปายคมนียํ โมหํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผลํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา ¶ . อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิมคฺคํ วีติวตฺโต, โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๑๐. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. นนุ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติมคฺคํ วีติวตฺโต ¶ , สกฺกายทิฏฺึ…เป… อปายคมนียํ โมหํ วีติวตฺโต, เตน สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๑๑. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา. นนุ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ตีณิ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ, เตหิ จ อปริหีโนติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ตีณิ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ ¶ จ อปริหีโน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ.
น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา. นนุ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ¶ ทฺเว ผลานิ ปฏิลทฺธานิ, เตหิ จ อปริหีโนติ? อามนฺตา. หฺจิ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ทฺเว ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโน, เตน วต ¶ เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ.
น วตฺตพฺพํ – ‘‘สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา. นนุ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน โสตาปตฺติผลํ ปฏิลทฺธํ, เตน จ อปริหีโนติ? อามนฺตา. หฺจิ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน โสตาปตฺติผลํ ปฏิลทฺธํ เตน จ อปริหีโน, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโต’’ติ.
๔๑๒. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ตีณิ ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโนติ, อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ตีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน จตฺตาโร มคฺคา ปฏิลทฺธา เตหิ จ อปริหีโนติ, อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล จตูหิ มคฺเคหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ทฺเว ผลานิ ปฏิลทฺธานิ เตหิ จ อปริหีโนติ ¶ , อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทฺวีหิ ผเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ตโย มคฺคา ปฏิลทฺธา เตหิ จ อปริหีโนติ, อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ตีหิ ¶ มคฺเคหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน โสตาปตฺติผลํ ปฏิลทฺธํ เตน จ อปริหีโนติ, สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ¶ โสตาปตฺติผเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเนน ปุคฺคเลน ทฺเว มคฺคา ปฏิลทฺธา เตหิ จ อปริหีโนติ, สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทฺวีหิ มคฺเคหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อปราปิ สมนฺนาคตกถา นิฏฺิตา.
๔. จตุตฺถวคฺโค
(๔๒) ๑๐. สพฺพสํโยชนปฺปหานกถา
๔๑๓. สพฺพสํโยชนานํ ปหานํ อรหตฺตนฺติ? อามนฺตา. อรหตฺตมคฺเคน สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหตฺตมคฺเคน สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. อรหตฺตมคฺเคน สกฺกายทิฏฺึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ปชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหตฺตมคฺเคน สกฺกายทิฏฺึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ปชหตีติ? อามนฺตา. นนุ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปหานํ โสตาปตฺติผลํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปหานํ โสตาปตฺติผลํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตมคฺเคน สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตี’’ติ.
๔๑๔. อรหตฺตมคฺเคน ¶ ¶ สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. อรหตฺตมคฺเคน โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ปชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๑๕. อรหตฺตมคฺเคน ¶ โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ปชหตีติ? อามนฺตา. นนุ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวํ สกทาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวํ สกทาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตมคฺเคน สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตี’’ติ.
อรหตฺตมคฺเคน ¶ สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. อรหตฺตมคฺเคน อณุสหคตํ กามราคํ อณุสหคตํ พฺยาปาทํ ปชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๔๑๖. อรหตฺตมคฺเคน อณุสหคตํ กามราคํ อณุสหคตํ พฺยาปาทํ ปชหตีติ? อามนฺตา. นนุ กามราคพฺยาปาทานํ อนวเสสปฺปหานํ อนาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ กามราคพฺยาปาทานํ อนวเสสปฺปหานํ อนาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตมคฺเคน สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตี’’ติ.
อรหตฺตมคฺเคน สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. นนุ รูปราคอรูปราคมานอุทฺธจฺจอวิชฺชาย อนวเสสปฺปหานํ ¶ อรหตฺตํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ รูปราคอรูปราคมานอุทฺธจฺจอวิชฺชาย อนวเสสปฺปหานํ อรหตฺตํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหตฺตมคฺเคน สพฺเพ สํโยชนา ปหียนฺตี’’ติ.
๔๑๗. น วตฺตพฺพํ – ‘‘สพฺพสํโยชนานํ ปหานํ อรหตฺต’’นฺติ? อามนฺตา. นนุ อรหโต สพฺเพ สํโยชนา ปหีนาติ? อามนฺตา ¶ . หฺจิ อรหโต สพฺเพ สํโยชนา ปหีนา, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สพฺพสํโยชนานํ ปหานํ อรหตฺต’’นฺติ.
สพฺพสํโยชนปฺปหานกถา นิฏฺิตา.
จตุตฺถวคฺโค.
ตสฺสุทฺทานํ –
คิหิสฺส ¶ อรหา, สห อุปปตฺติยา อรหา, อรหโต สพฺเพ ธมฺมา อนาสวา, อรหา จตูหิ ผเลหิ สมนฺนาคโต, เอวเมวํ ฉหิ อุเปกฺขาหิ, โพธิยา พุทฺโธ, สลกฺขณสมนฺนาคโต, โพธิสตฺโต โอกฺกนฺตนิยาโม จริตพฺรหฺมจริโย, ปฏิปนฺนโก ผเลน สมนฺนาคโต, สพฺพสํโยชนานํ ปหานํ อรหตฺตนฺติ.