📜
๘. อฏฺมวคฺโค
(๗๓) ๑. ฉคติกถา
๕๐๓. ฉ ¶ คติโยติ? อามนฺตา. นนุ ปฺจ คติโย วุตฺตา ภควตา – นิรโย, ติรจฺฉานโยนิ, เปตฺติวิสโย, มนุสฺสา, เทวาติ [ม. นิ. ๑.๑๕๓]? อามนฺตา. หฺจิ ปฺจ คติโย วุตฺตา ภควตา – นิรโย, ติรจฺฉานโยนิ, เปตฺติวิสโย, มนุสฺสา, เทวา; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ฉ คติโย’’ติ.
ฉ ¶ คติโยติ? อามนฺตา. นนุ กาลกฺจิกา [กาลกฺชิกา (สี. สฺยา. กํ.), กาฬกฺชกา (ปี.)] สุรา เปตานํ สมานวณฺณา สมานโภคา สมานาหารา สมานายุกา เปเตหิ สห ¶ อาวาหวิวาหํ คจฺฉนฺตีติ? อามนฺตา. หฺจิ กาลกฺจิกา อสุรา เปตานํ สมานวณฺณา สมานโภคา สมานาหารา สมานายุกา เปเตหิ สห อาวาหวิวาหํ คจฺฉนฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ฉ คติโย’’ติ.
ฉ คติโยติ? อามนฺตา. นนุ เวปจิตฺติปริสา เทวานํ สมานวณฺณา สมานโภคา สมานาหารา สมานายุกา เทเวหิ สห อาวาหวิวาหํ คจฺฉนฺตีติ? อามนฺตา. หฺจิ เวปจิตฺติปริสา ¶ เทวานํ สมานวณฺณา สมานโภคา สมานาหารา สมานายุกา เทเวหิ สห อาวาหวิวาหํ คจฺฉนฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ฉ คติโย’’ติ.
ฉ คติโยติ? อามนฺตา. นนุ เวปจิตฺติปริสา ปุพฺพเทวาติ? อามนฺตา. หฺจิ เวปจิตฺติปริสา ปุพฺพเทวา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ฉ คติโย’’ติ.
๕๐๔. น วตฺตพฺพํ – ‘‘ฉ คติโย’’ติ? อามนฺตา. นนุ ¶ อตฺถิ อสุรกาโยติ, อามนฺตา. หฺจิ อตฺถิ อสุรกาโย, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ฉ คติโย’’ติ.
ฉคติกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๗๔) ๒. อนฺตราภวกถา
๕๐๕. อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. กามภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. รูปภโวติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. อรูปภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. กามภวสฺส จ รูปภวสฺส จ อนฺตเร อตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. รูปภวสฺส จ อรูปภวสฺส จ อนฺตเร อตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามภวสฺส ¶ จ รูปภวสฺส จ อนฺตเร นตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. หฺจิ กามภวสฺส จ รูปภวสฺส จ อนฺตเร นตฺถิ อนฺตราภโว, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อนฺตราภโว’’ติ. รูปภวสฺส จ อรูปภวสฺส จ อนฺตเร นตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา ¶ . หฺจิ ¶ รูปภวสฺส จ อรูปภวสฺส จ อนฺตเร นตฺถิ อนฺตราภโว, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อนฺตราภโว’’ติ.
๕๐๖. อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. ปฺจมี สา โยนิ, ฉฏฺมี สา คติ, อฏฺมี สา วิฺาณฏฺิติ, ทสโม โส สตฺตาวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. อนฺตราภโว ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อนฺตราภวูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อนฺตราภวูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนฺตราภเว สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนฺตราภเว ¶ อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนฺตราภโว ปฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๐๗. อตฺถิ กามภโว, กามภโว ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภโว, อนฺตราภโว ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ กามภวูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภวูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ กามภวูปคา สตฺตาติ? อามนฺตา. อตฺถิ ¶ อนฺตราภวูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามภเว สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. อนฺตราภเว สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามภเว อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา. อนฺตราภเว อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามภโว ปฺจโวการภโวติ? อามนฺตา. อนฺตราภโว ปฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ รูปภโว, รูปภโว ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภโว, อนฺตราภโว ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ ¶ วิฺาณฏฺิติ ¶ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปภวูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภวูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ¶ รูปภวูปคา สตฺตาติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภวูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปภเว สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. อนฺตราภเว สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปภเว ¶ อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา. อนฺตราภเว อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปภโว ปฺจโวการภโวติ? อามนฺตา. อนฺตราภโว ปฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ อรูปภโว, อรูปภโว ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภโว, อนฺตราภโว ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อรูปภวูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภวูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อรูปภวูปคา สตฺตาติ? อามนฺตา. อตฺถิ อนฺตราภวูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรูปภเว สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. อนฺตราภเว สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ ¶ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรูปภเว อตฺถิ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา. อนฺตราภเว อตฺถิ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรูปภโว จตุโวการภโวติ? อามนฺตา. อนฺตราภโว ¶ จตุโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๐๘. อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. สพฺเพสฺเว สตฺตานํ อตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… สพฺเพสฺเว สตฺตานํ นตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. หฺจิ สพฺเพสฺเว สตฺตานํ นตฺถิ อนฺตราภโว, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อนฺตราภโว’’ติ.
อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. อานนฺตริยสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อานนฺตริยสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. หฺจิ อานนฺตริยสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโว, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อนฺตราภโว’’ติ.
น ¶ ¶ อานนฺตริยสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. อานนฺตริยสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อานนฺตริยสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. น อานนฺตริยสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นิรยูปคสฺส ปุคฺคลสฺส…เป… อสฺสตฺตูปคสฺส ปุคฺคลสฺส ¶ …เป… อรูปูปคสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรูปูปคสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. หฺจิ อรูปูปคสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโว, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อนฺตราภโว’’ติ.
น อรูปูปคสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. อรูปูปคสฺส ¶ ปุคฺคลสฺส อตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรูปูปคสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. น อรูปูปคสฺส ปุคฺคลสฺส นตฺถิ อนฺตราภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๐๙. น วตฺตพฺพํ อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. นนุ อนฺตราปรินิพฺพายี ปุคฺคโล อตฺถีติ? อามนฺตา. หฺจิ อนฺตราปรินิพฺพายี ปุคฺคโล อตฺถิ, เตน วต เร [โน จ วต เร (สี. ก.), โน วต เร (สฺยา.)] วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ อนฺตราภโว’’ติ.
อนฺตราปรินิพฺพายี ปุคฺคโล อตฺถีติ กตฺวา อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. อุปหจฺจปรินิพฺพายี ปุคฺคโล อตฺถีติ กตฺวา อตฺถิ อุปหจฺจภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนฺตราปรินิพฺพายี ปุคฺคโล อตฺถีติ กตฺวา อตฺถิ อนฺตราภโวติ? อามนฺตา. อสงฺขารปรินิพฺพายี ปุคฺคโล…เป… สสงฺขารปรินิพฺพายี ปุคฺคโล อตฺถีติ กตฺวา อตฺถิ สสงฺขารภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนฺตราภวกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๗๕) ๓. กามคุณกถา
๕๑๐. ปฺเจว ¶ ¶ กามคุณา กามธาตูติ? อามนฺตา. นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสฺุตฺโต ฉนฺโทติ? อามนฺตา. หฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสฺุตฺโต ฉนฺโท, โน จ ¶ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺเจว กามคุณา กามธาตู’’ติ. นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสฺุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสฺุตฺโต ฉนฺโท ตปฺปฏิสฺุตฺโต ฉนฺทราโค ¶ ตปฺปฏิสฺุตฺโต สงฺกปฺโป ตปฺปฏิสฺุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสฺุตฺโต สงฺกปฺปราโค ตปฺปฏิสฺุตฺตา ปีติ ตปฺปฏิสฺุตฺตํ โสมนสฺสํ ตปฺปฏิสฺุตฺตํ ปีติโสมนสฺสนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสฺุตฺตํ ปีติโสมนสฺสํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺเจว กามคุณา กามธาตู’’ติ.
ปฺเจว กามคุณา กามธาตูติ? อามนฺตา. มนุสฺสานํ จกฺขุ น กามธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มนุสฺสานํ โสตํ…เป… มนุสฺสานํ ฆานํ…เป… มนุสฺสานํ ชิวฺหา…เป… มนุสฺสานํ กาโย…เป… มนุสฺสานํ มโน น กามธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มนุสฺสานํ มโน น กามธาตูติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา –
‘‘ปฺจ กามคุณา โลเก, มโนจฺฉฏฺา ปเวทิตา;
เอตฺถ ฉนฺทํ วิราเชตฺวา, เอวํ ทุกฺขา ปมุจฺจตี’’ติ [สุ. นิ. ๑๗๓; สํ. นิ. ๑.๓๐].
อตฺเถว ¶ สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘มนุสฺสานํ มโน น กามธาตู’’ติ.
๕๑๑. ปฺเจว กามคุณา กามธาตูติ? อามนฺตา. กามคุณา ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ กามคุณูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ กามคุณูปคา สตฺตาติ? น เหวํ ¶ วตฺตพฺเพ…เป… กามคุเณ สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามคุเณ อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามคุณา ปฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามคุเณ สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, สาวกยุคํ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามธาตุ ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. กามคุณา ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ กามธาตูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ กามคุณูปคํ กมฺมนฺติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ กามธาตูปคา สตฺตาติ? อามนฺตา. อตฺถิ กามคุณูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามธาตุยา สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. กามคุเณ สตฺตา ¶ ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามธาตุยา อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา. กามคุเณ อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามธาตุ ปฺจโวการภโวติ? อามนฺตา. กามคุณา ปฺจโวการภโวติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามธาตุยา สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปจฺเจกสพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, สาวกยุคํ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. กามคุเณ สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, สาวกยุคํ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๑๒. น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปฺเจว กามคุณา กามธาตู’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา! กตเม ปฺจ? จกฺขุวิฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา, โสตวิฺเยฺยา สทฺทา…เป… ฆานวิฺเยฺยา คนฺธา…เป… ชิวฺหาวิฺเยฺยา รสา…เป… กายวิฺเยฺยา โผฏฺพฺพา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา – อิเม โข, ภิกฺขเว, ปฺจ กามคุณา’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ ปฺเจว กามคุณา กามธาตูติ.
กามคุณกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๗๖) ๔. กามกถา
๕๑๓. ปฺเจวายตนา ¶ ¶ กามาติ? อามนฺตา. นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺโทติ? อามนฺตา. หฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺโท, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺเจวายตนา กามา’’ติ. นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺโท ตปฺปฏิสํยุตฺโต ฉนฺทราโค ตปฺปฏิสํยุตฺโต สงฺกปฺโป ตปฺปฏิสํยุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสํยุตฺโต สงฺกปฺปราโค ตปฺปฏิสํยุตฺตา ปีติ ตปฺปฏิสํยุตฺตํ โสมนสฺสํ ตปฺปฏิสํยุตฺตํ ปีติโสมนสฺสนฺติ? อามนฺตา ¶ . หฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสํยุตฺตํ ปีติโสมนสฺสํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺเจวายตนา กามา’’ติ.
๕๑๔. น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘ปฺเจวายตนา กามา’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา! กตเม ปฺจ? จกฺขุวิฺเยฺยา รูปา…เป… กายวิฺเยฺยา โผฏฺพฺพา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา – อิเม โข, ภิกฺขเว, ปฺจ กามคุณา’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ ปฺเจวายตนา กามาติ.
ปฺเจวายตนา กามาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา! กตเม ปฺจ? จกฺขุวิฺเยฺยา รูปา…เป… กายวิฺเยฺยา โผฏฺพฺพา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา – อิเม โข, ภิกฺขเว, ปฺจ กามคุณา ¶ . อปิ จ, ภิกฺขเว, เนเต กามา กามคุณา นาเมเต อริยสฺส วินเย วุจฺจ’’นฺติ –
‘‘สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม,
น เต กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก;
สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม,
ติฏฺนฺติ จิตฺรานิ ตเถว โลเก;
อเถตฺถ ธีรา วินยนฺติ ฉนฺท’’นฺติ [อ. นิ. ๖.๖๓ นิพฺเพธิกสุตฺเต].
อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปฺเจวายตนา กามา’’ติ.
กามกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๗๗) ๕. รูปธาตุกถา
๕๑๕. รูปิโน ¶ ธมฺมา รูปธาตูติ? อามนฺตา. รูปํ ¶ ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ ¶ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูเป สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูเป อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา ¶ วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปํ ปฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
รูปธาตุ ภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. รูปํ ภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปธาตูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ รูปูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปธาตูปคา สตฺตาติ? อามนฺตา. อตฺถิ รูปูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
รูปธาตุยา สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. รูเป สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปธาตุยา อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา. รูเป อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปธาตุ ¶ ปฺจโวการภโวติ? อามนฺตา. รูปํ ปฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๑๖. รูปิโน ธมฺมา รูปธาตุ, กามธาตุยา อตฺถิ รูปนฺติ? อามนฺตา. สาว กามธาตุ, สา รูปธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สาว กามธาตุ, สา รูปธาตูติ? อามนฺตา. กามภเวน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ทฺวีหิ ภเวหิ สมนฺนาคโต โหติ – กามภเวน จ รูปภเวน จาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
รูปธาตุกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๗๘) ๖. อรูปธาตุกถา
๕๑๗. อรูปิโน ¶ ¶ ธมฺมา อรูปธาตูติ? อามนฺตา. เวทนา ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ เวทนูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ เวทนูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เวทนาย สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เวทนาย อตฺถิ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เวทนา จตุโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรูปธาตุ ภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. เวทนา ¶ ภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อรูปธาตูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ เวทนูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ อรูปธาตูปคา สตฺตาติ? อามนฺตา. อตฺถิ เวทนูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรูปธาตุยา สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. เวทนาย สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรูปธาตุยา อตฺถิ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา. เวทนาย อตฺถิ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อรูปธาตุ จตุโวการภโวติ? อามนฺตา. เวทนา จตุโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๑๘. อรูปิโน ธมฺมา อรูปธาตุ, กามธาตุยา อตฺถิ เวทนา สฺา สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา. สาว กามธาตุ, สา อรูปธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สาว กามธาตุ, สา อรูปธาตูติ? อามนฺตา. กามภเวน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ทฺวีหิ ภเวหิ สมนฺนาคโต โหติ – กามภเวน จ อรูปภเวน จาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
รูปิโน ธมฺมา รูปธาตุ, อรูปิโน ธมฺมา อรูปธาตุ, กามธาตุยา อตฺถิ รูปํ เวทนา สฺา ¶ สงฺขารา วิฺาณนฺติ? อามนฺตา ¶ . สาว กามธาตุ, สา รูปธาตุ, สา อรูปธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สาว กามธาตุ, สา รูปธาตุ, สา อรูปธาตูติ? อามนฺตา. กามภเวน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ตีหิ ภเวหิ สมนฺนาคโต โหติ – กามภเวน จ รูปภเวน จ อรูปภเวน จาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรูปธาตุกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๗๙) ๗. รูปธาตุยาอายตนกถา
๕๑๙. อตฺถิ ¶ สฬายตนิโก อตฺตภาโว รูปธาตุยาติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ คนฺธายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนนฺติ? อามนฺตา ¶ . อตฺถิ ตตฺถ รสายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ กายายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นตฺถิ ตตฺถ คนฺธายตนนฺติ? อามนฺตา. นตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นตฺถิ ตตฺถ รสายตนนฺติ? อามนฺตา. นตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นตฺถิ ตตฺถ โผฏฺพฺพายตนนฺติ? อามนฺตา ¶ . นตฺถิ ตตฺถ กายายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๒๐. อตฺถิ ตตฺถ จกฺขายตนํ, อตฺถิ รูปายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนํ, อตฺถิ คนฺธายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ จกฺขายตนํ, อตฺถิ รูปายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนํ, อตฺถิ รสายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ กายายตนํ, อตฺถิ โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ โสตายตนํ, อตฺถิ สทฺทายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ มนายตนํ, อตฺถิ ธมฺมายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนํ, อตฺถิ คนฺธายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ มนายตนํ, อตฺถิ ธมฺมายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนํ, อตฺถิ รสายตนนฺติ…เป… อตฺถิ ตตฺถ กายายตนํ, อตฺถิ โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนํ, นตฺถิ คนฺธายตนนฺติ? อามนฺตา ¶ . อตฺถิ ตตฺถ จกฺขายตนํ, นตฺถิ รูปายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนํ, นตฺถิ คนฺธายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ โสตายตนํ, นตฺถิ สทฺทายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ มนายตนํ, นตฺถิ ธมฺมายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนํ, นตฺถิ รสายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ กายายตนํ, นตฺถิ โผฏฺพฺพายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ จกฺขายตนํ, นตฺถิ รูปายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ¶ ตตฺถ กายายตนํ, นตฺถิ โผฏฺพฺพายตนนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ โสตายตนํ, นตฺถิ สทฺทายตนํ ¶ …เป… อตฺถิ ตตฺถ มนายตนํ, นตฺถิ ธมฺมายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๒๑. อตฺถิ ตตฺถ จกฺขายตนํ อตฺถิ รูปายตนํ, เตน จกฺขุนา ตํ รูปํ ปสฺสตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนํ อตฺถิ คนฺธายตนํ, เตน ฆาเนน ตํ คนฺธํ ฆายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ จกฺขายตนํ อตฺถิ รูปายตนํ, เตน จกฺขุนา ตํ รูปํ ปสฺสตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนํ อตฺถิ รสายตนํ, ตาย ชิวฺหาย ตํ รสํ สายติ…เป… อตฺถิ ตตฺถ กายายตนํ อตฺถิ โผฏฺพฺพายตนํ, เตน กาเยน ตํ โผฏฺพฺพํ ผุสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ ตตฺถ โสตายตนํ อตฺถิ สทฺทายตนํ…เป… อตฺถิ ¶ ตตฺถ มนายตนํ อตฺถิ ธมฺมายตนํ, เตน มเนน ตํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนํ อตฺถิ คนฺธายตนํ, เตน ฆาเนน ตํ คนฺธํ ฆายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ มนายตนํ อตฺถิ ธมฺมายตนํ, เตน มเนน ตํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนํ อตฺถิ รสายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ กายายตนํ อตฺถิ โผฏฺพฺพายตนํ, เตน กาเยน ตํ โผฏฺพฺพํ ผุสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ ¶ ตตฺถ ฆานายตนํ อตฺถิ คนฺธายตนํ, น จ เตน ฆาเนน ตํ คนฺธํ ฆายตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ จกฺขายตนํ อตฺถิ รูปายตนํ, น จ เตน จกฺขุนา ตํ รูปํ ปสฺสตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ ตตฺถ ฆานายตนํ อตฺถิ คนฺธายตนํ, น จ เตน ฆาเนน ตํ คนฺธํ ฆายตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ โสตายตนํ อตฺถิ สทฺทายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ มนายตนํ อตฺถิ ธมฺมายตนํ, น จ เตน มเนน ตํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนํ อตฺถิ รสายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ กายายตนํ อตฺถิ โผฏฺพฺพายตนํ, น จ เตน กาเยน ตํ โผฏฺพฺพํ ผุสตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ¶ ตตฺถ โสตายตนํ อตฺถิ สทฺทายตนํ…เป… อตฺถิ ตตฺถ มนายตนํ อตฺถิ ธมฺมายตนํ, น จ เตน มเนน ตํ ธมฺมํ วิชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๒๒. อตฺถิ ¶ ตตฺถ ฆานายตนํ อตฺถิ คนฺธายตนํ, เตน ฆาเนน ตํ คนฺธํ ฆายตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ มูลคนฺโธ สารคนฺโธ ตจคนฺโธ ปตฺตคนฺโธ ปุปฺผคนฺโธ ผลคนฺโธ อามคนฺโธ วิสฺสคนฺโธ สุคนฺโธ ทุคฺคนฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ ตตฺถ ชิวฺหายตนํ อตฺถิ รสายตนํ, ตาย ชิวฺหาย ตํ รสํ สายตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ มูลรโส ขนฺธรโส ตจรโส ปตฺตรโส ปุปฺผรโส ผลรโส อมฺพิลํ มธุรํ ติตฺตกํ กฏุกํ โลณิยํ ขาริยํ ลมฺพิลํ กสาโว สาทุ อสาทูติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ ตตฺถ กายายตนํ อตฺถิ โผฏฺพฺพายตนํ, เตน กาเยน ตํ โผฏฺพฺพํ ผุสตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ กกฺขฬํ มุทุกํ สณฺหํ ผรุสํ สุขสมฺผสฺสํ ทุกฺขสมฺผสฺสํ ครุกํ ลหุกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๒๓. น วตฺตพฺพํ – ‘‘สฬายตนิโก อตฺตภาโว รูปธาตุยา’’ติ? อามนฺตา. นนุ อตฺถิ ตตฺถ ฆานนิมิตฺตํ ชิวฺหานิมิตฺตํ กายนิมิตฺตนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ อตฺถิ ตตฺถ ฆานนิมิตฺตํ ¶ ชิวฺหานิมิตฺตํ กายนิมิตฺตํ, เตน ¶ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สฬายตนิโก อตฺตภาโว รูปธาตุยา’’ติ.
รูปธาตุยา อายตนกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๘๐) ๘. อรูเป รูปกถา
๕๒๔. อตฺถิ รูปํ อรูเปสูติ? อามนฺตา. รูปภโว รูปคติ รูปสตฺตาวาโส รูปสํสาโร รูปโยนิ รูปตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อรูปภโว อรูปคติ อรูปสตฺตาวาโส อรูปสํสาโร อรูปโยนิ อรูปตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. หฺจิ อรูปภโว…เป… อรูปตฺตภาวปฏิลาโภ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ รูปํ อรูเปสู’’ติ.
อตฺถิ รูปํ อรูเปสูติ? อามนฺตา. ปฺจโวการภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิฺาณฏฺิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น ¶ เหวํ ¶ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ จตุโวการภโว…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. หฺจิ จตุโวการภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ รูปํ อรูเปสู’’ติ.
๕๒๕. อตฺถิ รูปํ รูปธาตุยา, โส จ รูปภโว รูปคติ รูปสตฺตาวาโส รูปสํสาโร รูปโยนิ รูปตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. อตฺถิ รูปํ อรูเปสุ, โส จ รูปภโว รูปคติ…เป… รูปตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปํ รูปธาตุยา, โส จ ปฺจโวการภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา ¶ . อตฺถิ รูปํ อรูเปสุ, โส จ ปฺจโวการภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป…. อตฺถิ รูปํ อรูเปสุ, โส จ ¶ อรูปภโว อรูปคติ อรูปสตฺตาวาโส อรูปสํสาโร อรูปโยนิ อรูปตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. อตฺถิ รูปํ รูปธาตุยา [อรูปธาตุยา (สพฺพตฺถ)], โส จ อรูปภโว อรูปคติ…เป… อรูปตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปํ อรูเปสุ, โส จ จตุโวการภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. อตฺถิ รูปํ รูปธาตุยา [อรูปธาตุยา (สพฺพตฺถ)], โส จ จตุโวการภโว คติ…เป… อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๒๖. อตฺถิ รูปํ อรูเปสูติ? อามนฺตา. นนุ รูปานํ นิสฺสรณํ อรูปํ [อิติวุ. ๗๒; อ. นิ. ๕.๒๐๐; ที. นิ. ๓.๓๒๑] วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ รูปานํ นิสฺสรณํ อรูปํ [อิติวุ. ๗๒; อ. นิ. ๕.๒๐๐; ที. นิ. ๓.๓๒๑] วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ รูปํ อรูเปสู’’ติ.
รูปานํ นิสฺสรณํ อรูปํ วุตฺตํ ภควตา, อตฺถิ รูปํ อรูเปสูติ? อามนฺตา ¶ . กามานํ นิสฺสรณํ เนกฺขมฺมํ วุตฺตํ ภควตา, อตฺถิ เนกฺขมฺเมสุ กามา, อตฺถิ อนาสเวสุ อาสวา, อตฺถิ อปริยาปนฺเนสุ ปริยาปนฺนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรูเป รูปกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๘๑) ๙. รูปํ กมฺมนฺติกถา
๕๒๗. กุสเลน ¶ ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? อามนฺตา. หฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสล’’นฺติ.
กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส กุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ…เป… ปฺา กุสลา สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส กุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ…เป… ปฺา กุสลา อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๒๘. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. ยํ กิฺจิ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ ¶ … อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ ¶ … เตโชธาตุ ¶ …เป… วาโยธาตุ อพฺยากตาติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๒๙. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ ¶ … รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา อพฺยากตาติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๐. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ ¶ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ ผสฺสวิปฺปยุตฺตา กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ ผสฺสวิปฺปยุตฺตา อพฺยากตาติ ¶ ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๑. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา ผสฺสวิปฺปยุตฺตา กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ ¶ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา ผสฺสวิปฺปยุตฺตา อพฺยากตาติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๒. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อนารมฺมณํ ¶ , นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. หฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสล’’นฺติ.
กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส กุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ…เป… ปฺา กุสลา สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ ¶ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส กุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ…เป… ปฺา กุสลา อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. ยํ กิฺจิ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยถา กายกมฺมํ ตถา วจีกมฺมนฺติ.
๕๓๓. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา ¶ . สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? อามนฺตา. หฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสล’’นฺติ.
อกุสเลน ¶ ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส อกุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ…เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ ¶ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส อกุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ…เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา ¶ . ยํ กิฺจิ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๔. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. หฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสล’’นฺติ.
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส อกุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา ¶ … เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ…เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ ¶ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส อกุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตา เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ…เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. ยํ กิฺจิ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๕. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา ¶ . อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๖. อกุสเลน ¶ ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ…เป… รสายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ…เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น ¶ เหวํ ¶ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๗. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน ¶ ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน ¶ จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ สทฺทายตนํ…เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๘. น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปี’’ติ? อามนฺตา. นนุ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. หฺจิ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปี’’ติ.
รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ กุสลมฺปิ ¶ อกุสลมฺปีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. โสตายตนํ…เป… ฆานายตนํ… ชิวฺหายตนํ… กายายตนํ… รูปายตนํ… สทฺทายตนํ… คนฺธายตนํ… รสายตนํ ¶ … โผฏฺพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ…เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท กุสโลปิ อกุสโลปีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กาโย รูปํ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. มโน รูปํ, มโนกมฺมํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… มโน อรูปํ, มโนกมฺมํ อรูปนฺติ? อามนฺตา. กาโย อรูปํ, กายกมฺมํ อรูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กาโย ¶ รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ รูปนฺติ, จกฺขุวิฺาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. โสตายตนํ รูปนฺติ, โสตวิฺาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. ฆานายตนํ รูปนฺติ, ฆานวิฺาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. ชิวฺหายตนํ รูปนฺติ, ชิวฺหาวิฺาณํ รูปนฺติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. กายายตนํ ¶ รูปนฺติ, กายวิฺาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๓๙. รูปํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘เจตนาหํ, ภิกฺขเว, กมฺมํ วทามิ; เจตยิตฺวา กมฺมํ กโรติ กาเยน วาจาย มนสา’’ติ [อ. นิ. ๖.๖๓ นิพฺเพธิกสุตฺเต]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปํ กมฺม’’นฺติ.
รูปํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘กาเย วา, อานนฺท [หานนฺท (สํ. นิ. ๒.๒๕)], สติ กายสฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; วาจาย วา, อานนฺท [หานนฺท (สํ. นิ. ๒.๒๕)], สติ วจีสฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; มเน วา, อานนฺท [หานนฺท (สํ. นิ. ๒.๒๕)], สติ มโนสฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺข’’นฺติ [สํ. นิ. ๒.๒๕; อ. นิ. ๔.๑๗๑]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปํ กมฺม’’นฺติ.
รูปํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ติวิธา, ภิกฺขเว, กายสฺเจตนา อกุสลํ กายกมฺมํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ; จตุพฺพิธา, ภิกฺขเว, วจีสฺเจตนา อกุสลํ วจีกมฺมํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ; ติวิธา, ภิกฺขเว, มโนสฺเจตนา อกุสลํ มโนกมฺมํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ; ติวิธา, ภิกฺขเว, กายสฺเจตนา กุสลํ กายกมฺมํ สุขุทฺรยํ สุขวิปากํ; จตุพฺพิธา, ภิกฺขเว, วจีสฺเจตนา กุสลํ วจีกมฺมํ สุขุทฺรยํ สุขวิปากํ; ติวิธา ¶ , ภิกฺขเว, มโนสฺเจตนา กุสลํ มโนกมฺมํ สุขุทฺรยํ สุขวิปาก’’นฺติ [อ. นิ. ๑๐.๒๑๗ โถกํ ปน วิสทิสํ]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน ¶ หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปํ กมฺม’’นฺติ.
รูปํ ¶ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘สจายํ, อานนฺท, สมิทฺธิ โมฆปุริโส ปาฏลิปุตฺตสฺส [โปตลิปุตฺตสฺส (ม. นิ. ๓.๓๐๐)] ปริพฺพาชกสฺส เอวํ ปุฏฺโ เอวํ พฺยากเรยฺย – ‘สฺเจตนิยํ ¶ , อาวุโส ปาฏลิปุตฺต, กมฺมํ กตฺวา กาเยน วาจาย มนสา สุขเวทนิยํ สุขํ โส เวทยติ; สฺเจตนิยํ, อาวุโส ปาฏลิปุตฺต, กมฺมํ กตฺวา กาเยน วาจาย มนสา ทุกฺขเวทนิยํ ทุกฺขํ โส เวทยติ; สฺเจตนิยํ, อาวุโส ปาฏลิปุตฺต, กมฺมํ กตฺวา กาเยน วาจาย มนสา อทุกฺขมสุขเวทนิยํ อทุกฺขมสุขํ โส เวทยตี’ติ, เอวํ พฺยากรมาโน โข, อานนฺท, สมิทฺธิ โมฆปุริโส ปาฏลิปุตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส สมฺมา พฺยากรมาโน พฺยากเรยฺยา’’ติ [ม. นิ. ๓.๓๐๐]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปํ กมฺม’’นฺติ.
รูปํ กมฺมนฺติกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๘๒) ๑๐. ชีวิตินฺทฺริยกถา
๕๔๐. นตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. นตฺถิ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา ¶ อิริยนา วตฺตนา ปาลนาติ? อามนฺตา. หฺจิ อตฺถิ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ.
อตฺถิ ¶ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา, อตฺถิ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา, อตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตฺถิ รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา, นตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา ¶ . อตฺถิ อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ ิติ ยปนา ยาปนา อิริยนา วตฺตนา ปาลนา, นตฺถิ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ? อามนฺตา. อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๔๑. รูปีนํ ¶ ธมฺมานํ อายุ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรูปีนํ ธมฺมานํ อายุ น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ? อามนฺตา. รูปีนํ ธมฺมานํ อายุ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
รูปีนฺจ อรูปีนฺจ ธมฺมานํ อายุ อรูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. รูปีนฺจ อรูปีนฺจ ธมฺมานํ อายุ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
รูปีนฺจ อรูปีนฺจ ธมฺมานํ อายุ น วตฺตพฺพํ – ‘‘รูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ? อามนฺตา. รูปีนฺจ อรูปีนฺจ ธมฺมานํ อายุ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. นิโรธํ สมาปนฺนสฺส นตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๔๒. นิโรธํ สมาปนฺนสฺส อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ นิโรธํ สมาปนฺนสฺส อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ.
นิโรธํ สมาปนฺนสฺส อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. กตมกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ? สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ. นิโรธํ สมาปนฺนสฺส อตฺถิ สงฺขารกฺขนฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นิโรธํ ¶ สมาปนฺนสฺส อตฺถิ สงฺขารกฺขนฺโธติ? อามนฺตา. นิโรธํ สมาปนฺนสฺส อตฺถิ เวทนากฺขนฺโธ…เป… สฺากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นิโรธํ สมาปนฺนสฺส อตฺถิ เวทนากฺขนฺโธ…เป… สฺากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธติ? อามนฺตา. น นิโรธํ ¶ สมาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๔๓. นตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. อสฺสตฺตานํ นตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อสฺสตฺตานํ อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ ¶ อสฺสตฺตานํ อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ รูปชีวิตินฺทฺริย’’นฺติ. อสฺสตฺตานํ อตฺถิ ชีวิตินฺทฺริยนฺติ? อามนฺตา. กตมกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ? สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ. อสฺสตฺตานํ อตฺถิ สงฺขารกฺขนฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อสฺสตฺตานํ ¶ อตฺถิ สงฺขารกฺขนฺโธติ? อามนฺตา. อสฺสตฺตานํ อตฺถิ เวทนากฺขนฺโธ…เป… สฺากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อสฺสตฺตานํ อตฺถิ เวทนากฺขนฺโธ…เป… สฺากฺขนฺโธ…เป… วิฺาณกฺขนฺโธติ? อามนฺตา. ปฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๔๔. อุปปตฺเตสิเยน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปปตฺเตสิเย จิตฺเต ภิชฺชมาเน เอกเทสํ ภิชฺชตีติ? อามนฺตา. อุปปตฺเตสิเยน จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส อุปปตฺเตสิเย จิตฺเต ภิชฺชมาเน เอกเทโส ภิชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อุปปตฺเตสิเยน จิตฺเตน สมุฏฺิโต ผสฺโส อุปปตฺเตสิเย จิตฺเต ภิชฺชมาเน อนวเสโส ภิชฺชตีติ? อามนฺตา. อุปปตฺเตสิเยน จิตฺเตน สมุฏฺิตํ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปปตฺเตสิเย จิตฺเต ภิชฺชมาเน อนวเสสํ ¶ ภิชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๔๕. ทฺเว ¶ ชีวิตินฺทฺริยานีติ? อามนฺตา. ทฺวีหิ ชีวิเตหิ ชีวติ, ทฺวีหิ มรเณหิ มียตีติ? อามนฺตา [น เหวํ วตฺตพฺเพ (สฺยา. กํ. ปี.)].
ชีวิตินฺทฺริยกถา นิฏฺิตา.
๘. อฏฺมวคฺโค
(๘๓) ๑๑. กมฺมเหตุกถา
๕๔๖. กมฺมเหตุ ¶ อรหา อรหตฺตา ปริหายตีติ? อามนฺตา. กมฺมเหตุ โสตาปนฺโน โสตาปตฺติผลา ปริหายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กมฺมเหตุ อรหา อรหตฺตา ปริหายตีติ? อามนฺตา. กมฺมเหตุ สกทาคามี…เป… อนาคามี อนาคามิผลา ปริหายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กมฺมเหตุ โสตาปนฺโน โสตาปตฺติผลา น ปริหายตีติ? อามนฺตา. กมฺมเหตุ อรหา อรหตฺตา น ปริหายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… กมฺมเหตุ สกทาคามี…เป… อนาคามี อนาคามิผลา น ปริหายตีติ? อามนฺตา. กมฺมเหตุ อรหา อรหตฺตา น ปริหายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กมฺมเหตุ อรหา อรหตฺตา ปริหายตีติ? อามนฺตา. ปาณาติปาตกมฺมสฺส เหตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อทินฺนาทานกมฺมสฺส เหตุ…เป… กาเมสุมิจฺฉาจารกมฺมสฺส เหตุ… มุสาวาทกมฺมสฺส ¶ เหตุ… ปิสุณวาจากมฺมสฺส เหตุ… ผรุสวาจากมฺมสฺส เหตุ… สมฺผปฺปลาปกมฺมสฺส เหตุ… มาตุฆาตกมฺมสฺส [มาตุฆาตกกมฺมสฺส (สฺยา.), มาตุฆาติกมฺมสฺส (ก.) ตถา ปิตุฆาตอรหนฺตฆาตกมฺมสฺสาติปเทสุ] เหตุ… ปิตุฆาตกมฺมสฺส เหตุ… อรหนฺตฆาตกมฺมสฺส เหตุ… รุหิรุปฺปาทกมฺมสฺส เหตุ…เป… สงฺฆเภทกมฺมสฺส เหตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กตมสฺส ¶ กมฺมสฺส เหตูติ? หนฺท หิ อรหนฺตานํ อพฺภาจิกฺขตีติ. อรหนฺตานํ ¶ อพฺภาจิกฺขนกมฺมสฺส เหตุ อรหา อรหตฺตา ปริหายตีติ? อามนฺตา. เย เกจิ อรหนฺตานํ อพฺภาจิกฺขนฺติ, สพฺเพ เต อรหตฺตํ สจฺฉิกโรนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กมฺมเหตุกถา นิฏฺิตา.
อฏฺมวคฺโค.
ตสฺสุทฺทานํ –
ฉ คติโย, อนฺตราภโว, ปฺเจว กามคุณา กามธาตุ, ปฺเจว อายตนา กามา, รูปิโน ธมฺมา รูปธาตุ, อรูปิโน ธมฺมา อรูปธาตุ, สฬายตนิโก อตฺตภาโว รูปธาตุยา, อตฺถิ รูปํ อรูเปสุ, รูปํ กมฺมํ, รูปํ ชีวิตํ, กมฺมเหตุกา ปริหายตีติ.