📜
๑๐. ทสมวคฺโค
(๙๕) ๑. นิโรธกถา
๕๗๑. อุปปตฺเตสิเย ¶ ¶ ปฺจกฺขนฺเธ อนิรุทฺเธ กิริยา ปฺจกฺขนฺธา อุปฺปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. ทสนฺนํ ขนฺธานํ สโมธานํ โหติ, ทส ขนฺธา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ ¶ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ทสนฺนํ ขนฺธานํ สโมธานํ โหติ, ทส ขนฺธา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? อามนฺตา. ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อุปปตฺเตสิเย ปฺจกฺขนฺเธ อนิรุทฺเธ กิริยา จตฺตาโร ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. นวนฺนํ ขนฺธานํ สโมธานํ โหติ, นว ขนฺธา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นวนฺนํ ขนฺธานํ สโมธานํ โหติ, นว ขนฺธา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? อามนฺตา. ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อุปปตฺเตสิเย ปฺจกฺขนฺเธ อนิรุทฺเธ กิริยาาณํ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. ฉนฺนํ ขนฺธานํ สโมธานํ โหติ, ฉ ขนฺธา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ฉนฺนํ ขนฺธานํ สโมธานํ โหติ, ฉ ขนฺธา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? อามนฺตา. ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๗๒. อุปปตฺเตสิเย ¶ ปฺจกฺขนฺเธ นิรุทฺเธ มคฺโค อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. มโต มคฺคํ ภาเวติ, กาลงฺกโต มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นิโรธกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๙๖) ๒. รูปํ มคฺโคติกถา
๕๗๓. มคฺคสมงฺคิสฺส ¶ ¶ รูปํ มคฺโคติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. หฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘มคฺคสมงฺคิสฺส รูปํ มคฺโค’’ติ.
สมฺมาวาจา มคฺโคติ? อามนฺตา. สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. หฺจิ อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สมฺมาวาจา มคฺโค’’ติ.
สมฺมากมฺมนฺโต ¶ …เป… สมฺมาอาชีโว มคฺโคติ? อามนฺตา. สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา ¶ . หฺจิ อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สมฺมาอาชีโว มคฺโค’’ติ.
๕๗๔. สมฺมาทิฏฺิ มคฺโค, สา จ สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. สมฺมาวาจา มคฺโค, สา จ สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… สมฺมาทิฏฺิ มคฺโค, สา จ สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว มคฺโค, โส จ สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาสงฺกปฺโป…เป… สมฺมาวายาโม…เป… สมฺมาสติ…เป….
สมฺมาสมาธิ มคฺโค, โส จ สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. สมฺมาวาจา มคฺโค, สา จ สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาสมาธิ มคฺโค, โส จ สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว มคฺโค, โส จ สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมฺมาวาจา มคฺโค, สา จ อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. สมฺมาทิฏฺิ มคฺโค, สา จ อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาวาจา มคฺโค, สา จ อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. สมฺมาสงฺกปฺโป…เป… สมฺมาวายาโม… สมฺมาสติ ¶ … สมฺมาสมาธิ มคฺโค, โส จ อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมฺมากมฺมนฺโต ¶ …เป… สมฺมาอาชีโว มคฺโค, โส จ อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. สมฺมาทิฏฺิ… สมฺมาสงฺกปฺโป… สมฺมาวายาโม… สมฺมาสติ…เป… สมฺมาสมาธิ มคฺโค, โส จ อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา…เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๗๕. น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘มคฺคสมงฺคิสฺส รูปํ มคฺโค’’ติ? อามนฺตา. นนุ สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว มคฺโคติ? อามนฺตา. หฺจิ สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว มคฺโค, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘มคฺคสมงฺคิสฺส รูปํ มคฺโค’’ติ.
รูปํ มคฺโคติกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๙๗) ๓. ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส มคฺคกถา
๕๗๖. ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส ¶ อตฺถิ มคฺคภาวนาติ? อามนฺตา. นนุ ปฺจวิฺาณา อุปฺปนฺนวตฺถุกา อุปฺปนฺนารมฺมณาติ? อามนฺตา. หฺจิ ปฺจวิฺาณา อุปฺปนฺนวตฺถุกา อุปฺปนฺนารมฺมณา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา’’ติ.
นนุ ปฺจวิฺาณา ปุเรชาตวตฺถุกา ปุเรชาตารมฺมณา อชฺฌตฺติกวตฺถุกา พาหิรารมฺมณา อสมฺภินฺนวตฺถุกา อสมฺภินฺนารมฺมณา นานาวตฺถุกา นานารมฺมณา ¶ น อฺมฺสฺส โคจรวิสยํ ¶ ปจฺจนุโภนฺติ, น อสมนฺนาหารา อุปฺปชฺชนฺติ, น อมนสิการา อุปฺปชฺชนฺติ, น อพฺโพกิณฺณา อุปฺปชฺชนฺติ, น อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺชนฺติ, น อฺมฺสฺส สมนนฺตรา อุปฺปชฺชนฺติ, นนุ ปฺจวิฺาณา อนาโภคาติ? อามนฺตา. หฺจิ ปฺจวิฺาณา อนาโภคา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา’’ติ.
๕๗๗. จกฺขุวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนาติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณนฺติ? อามนฺตา. ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิ. ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ.
๕๗๘. จกฺขุวิฺาณสมงฺคิสฺส ¶ อตฺถิ มคฺคภาวนาติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขุวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนาติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ ¶ ¶ ผสฺสํ อารพฺภ…เป… เวทนํ อารพฺภ… สฺํ อารพฺภ ¶ … เจตนํ อารพฺภ… จิตฺตํ อารพฺภ… จกฺขุํ อารพฺภ… กายํ อารพฺภ…เป… สทฺทํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มโนวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา, มโนวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา, จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มโนวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา, มโนวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา, จกฺขุวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มโนวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา, มโนวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ… เวทนํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา, จกฺขุวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ… เวทนํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๗๙. น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยฺชนคฺคาหี…เป… โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา…เป… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา…เป… กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยฺชนคฺคาหี’’ติ! [ม. นิ. ๑.๓๔๙; อ. นิ. ๔.๓๗] อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา ¶ . เตน หิ ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนาติ.
ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส มคฺคกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๙๘) ๔. ปฺจวิฺาณา กุสลาปิ อกุสลาปีติกถา
๕๘๐. ปฺจวิฺาณา ¶ กุสลาปิ อกุสลาปีติ? อามนฺตา. นนุ ปฺจวิฺาณา อุปฺปนฺนวตฺถุกา อุปฺปนฺนารมฺมณาติ? อามนฺตา. หฺจิ ปฺจวิฺาณา อุปฺปนฺนวตฺถุกา ¶ อุปฺปนฺนารมฺมณา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺจวิฺาณา กุสลาปิ อกุสลาปี’’ติ. นนุ ปฺจวิฺาณา ¶ ปุเรชาตวตฺถุกา ปุเรชาตารมฺมณา อชฺฌตฺติกวตฺถุกา พาหิรารมฺมณา อสมฺภินฺนวตฺถุกา อสมฺภินฺนารมฺมณา นานาวตฺถุกา นานารมฺมณา น อฺมฺสฺส โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภนฺติ, น อสมนฺนาหารา อุปฺปชฺชนฺติ, น อมนสิการา อุปฺปชฺชนฺติ, น อพฺโพกิณฺณา อุปฺปชฺชนฺติ, น อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺชนฺติ, น อฺมฺสฺส สมนนฺตรา อุปฺปชฺชนฺติ, นนุ ปฺจวิฺาณา อนาโภคาติ? อามนฺตา. หฺจิ ปฺจวิฺาณา อนาโภคา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺจวิฺาณา กุสลาปิ อกุสลาปี’’ติ.
๕๘๑. จกฺขุวิฺาณํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณนฺติ? อามนฺตา. จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ ¶ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิ. ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา ¶ . หฺจิ ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ.
๕๘๒. จกฺขุวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป…. จกฺขุวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ…เป… จิตฺตํ อารพฺภ… จกฺขุํ อารพฺภ…เป… กายํ อารพฺภ… สทฺทํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มโนวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, มโนวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มโนวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, มโนวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, จกฺขุวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มโนวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, มโนวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ…เป… จิตฺตํ อารพฺภ…เป… กายํ อารพฺภ ¶ … สทฺทํ อารพฺภ ¶ …เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, จกฺขุวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๘๓. น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปฺจวิฺาณา กุสลาปิ อกุสลาปี’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุนา ¶ รูปํ ทิสฺวา นิมิตฺตคฺคาหี โหติ…เป… น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ…เป… โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป… กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา นิมิตฺตคฺคาหี โหติ…เป… น นิมิตฺตคฺคาหี โหตี’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ ปฺจวิฺาณา กุสลาปิ อกุสลาปีติ.
ปฺจวิฺาณา กุสลาปิ อกุสลาปีติกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๙๙) ๕. สาโภคาติกถา
๕๘๔. ปฺจวิฺาณา สาโภคาติ? อามนฺตา. นนุ ปฺจวิฺาณา อุปฺปนฺนวตฺถุกา อุปฺปนฺนารมฺมณาติ? อามนฺตา. หฺจิ ปฺจวิฺาณา อุปฺปนฺนวตฺถุกา อุปฺปนฺนารมฺมณา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺจวิฺาณา สาโภคา’’ติ. นนุ ปฺจวิฺาณา ¶ ปุเรชาตวตฺถุกา ปุเรชาตารมฺมณา อชฺฌตฺติกวตฺถุกา พาหิรารมฺมณา อสมฺภินฺนวตฺถุกา อสมฺภินฺนารมฺมณา นานาวตฺถุกา นานารมฺมณา น อฺมฺสฺส โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภนฺติ, น อสมนฺนาหารา อุปฺปชฺชนฺติ, น อมนสิการา อุปฺปชฺชนฺติ, น อพฺโพกิณฺณา อุปฺปชฺชนฺติ, น อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺชนฺติ, นนุ ปฺจวิฺาณา น อฺมฺสฺส สมนนฺตรา อุปฺปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. หฺจิ ปฺจวิฺาณา น อฺมฺสฺส สมนนฺตรา อุปฺปชฺชนฺติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ปฺจวิฺาณา สาโภคา’’ติ.
๕๘๕. จกฺขุวิฺาณํ ¶ สาโภคนฺติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขฺุจ ¶ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณนฺติ? อามนฺตา. ‘‘จกฺขฺุจ ¶ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิ…เป… ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. หฺจิ ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขฺุจ ปฏิจฺจ สฺุตฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณ’’นฺติ.
จกฺขุวิฺาณํ สาโภคนฺติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ ¶ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขุวิฺาณํ สาโภคนฺติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มโนวิฺาณํ สาโภคํ, มโนวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ สาโภคํ, จกฺขุวิฺาณํ สฺุตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มโนวิฺาณํ ¶ สาโภคํ, มโนวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ สาโภคํ, จกฺขุวิฺาณํ อตีตานาคตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มโนวิฺาณํ สาโภคํ, มโนวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณํ สาโภคํ, จกฺขุวิฺาณํ ผสฺสํ อารพฺภ…เป… โผฏฺพฺพํ อารพฺภ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๘๖. น วตฺตพฺพํ – ‘‘ปฺจวิฺาณา สาโภคา’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา นิมิตฺตคฺคาหี โหติ…เป… น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ…เป… กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา นิมิตฺตคฺคาหี โหติ…เป… น นิมิตฺตคฺคาหี โหตี’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ ปฺจวิฺาณา สาโภคาติ…เป….
สาโภคาติกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๑๐๐) ๖. ทฺวีหิสีเลหิกถา
๕๘๗. มคฺคสมงฺคี ¶ ¶ ทฺวีหิ สีเลหิ สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี ทฺวีหิ ผสฺเสหิ ทฺวีหิ เวทนาหิ ทฺวีหิ สฺาหิ ทฺวีหิ เจตนาหิ ทฺวีหิ จิตฺเตหิ ¶ ทฺวีหิ สทฺธาหิ ทฺวีหิ วีริเยหิ ทฺวีหิ สตีหิ ทฺวีหิ สมาธีหิ ทฺวีหิ ปฺาหิ สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคสมงฺคี โลกิเยน สีเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี โลกิเยน ผสฺเสน โลกิยาย เวทนาย โลกิยาย ปฺาย โลกิยาย เจตนาย โลกิเยน จิตฺเตน โลกิยาย สทฺธาย โลกิเยน วีริเยน โลกิยาย สติยา โลกิเยน สมาธินา โลกิยาย ปฺาย สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคสมงฺคี โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สีเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี ¶ โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ ผสฺเสน สมนฺนาคโต…เป… โลกิยาย จ โลกุตฺตราย จ ปฺาย สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มคฺคสมงฺคี โลกิเยน สีเลน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี ปุถุชฺชโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๘๘. มคฺคสมงฺคี โลกิยาย สมฺมาวาจาย สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี โลกิยาย สมฺมาทิฏฺิยา สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มคฺคสมงฺคี โลกิยาย สมฺมาวาจาย สมนฺนาคโตติ ¶ ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี โลกิเยน สมฺมาสงฺกปฺเปน…เป… โลกิเยน สมฺมาวายาเมน…เป… โลกิยาย สมฺมาสติยา…เป… โลกิเยน สมฺมาสมาธินา สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มคฺคสมงฺคี โลกิเยน สมฺมากมฺมนฺเตน…เป… โลกิเยน สมฺมาอาชีเวน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี โลกิยาย สมฺมาทิฏฺิยา…เป… โลกิเยน สมฺมาสมาธินา สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคสมงฺคี โลกิยาย จ โลกุตฺตราย จ สมฺมาวาจาย สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี ¶ โลกิยาย จ โลกุตฺตราย จ สมฺมาทิฏฺิยา สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มคฺคสมงฺคี โลกิยาย จ โลกุตฺตราย จ สมฺมาวาจาย สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สมฺมาสงฺกปฺเปน…เป… โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สมฺมาวายาเมน ¶ …เป… โลกิยาย จ โลกุตฺตราย จ สมฺมาสติยา…เป… โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สมฺมาสมาธินา สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคสมงฺคี ¶ โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สมฺมากมฺมนฺเตน…เป… สมฺมาอาชีเวน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา. มคฺคสมงฺคี โลกิยาย จ โลกุตฺตราย จ สมฺมาทิฏฺิยา สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มคฺคสมงฺคี โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สมฺมาอาชีเวน สมนฺนาคโตติ? อามนฺตา ¶ . มคฺคสมงฺคี โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สมฺมาสงฺกปฺเปน…เป… โลกิเยน จ โลกุตฺตเรน จ สมฺมาสมาธินา สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๘๙. น วตฺตพฺพํ – ‘‘มคฺคสมงฺคี ทฺวีหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต’’ติ? อามนฺตา. โลกิเย สีเล นิรุทฺเธ มคฺโค อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. ทุสฺสีโล ขณฺฑสีโล ฉินฺนสีโล มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… เตน หิ มคฺคสมงฺคี ทฺวีหิ สีเลหิ สมนฺนาคโตติ.
ทฺวีหิสีเลหิกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๑๐๑) ๗. สีลํ อเจตสิกนฺติกถา
๕๙๐. สีลํ อเจตสิกนฺติ? อามนฺตา. รูปํ…เป… นิพฺพานํ…เป… จกฺขายตนํ ¶ …เป… กายายตนํ… รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สีลํ อเจตสิกนฺติ? อามนฺตา. ผสฺโส อเจตสิโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… สีลํ อเจตสิกนฺติ? อามนฺตา. เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… สทฺธา…เป… วีริยํ…เป… สติ…เป… สมาธิ…เป… ปฺา อเจตสิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ผสฺโส เจตสิโกติ? อามนฺตา. สีลํ เจตสิกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เวทนา…เป… สฺา…เป… เจตนา…เป… สทฺธา…เป… วีริยํ…เป… สติ…เป… สมาธิ…เป… ปฺา เจตสิกาติ? อามนฺตา. สีลํ เจตสิกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๙๑. สีลํ อเจตสิกนฺติ? อามนฺตา. อนิฏฺผลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อิฏฺผลนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ อิฏฺผลํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สีลํ อเจตสิก’’นฺติ.
สทฺธา ¶ อิฏฺผลา, สทฺธา เจตสิกาติ? อามนฺตา. สีลํ อิฏฺผลํ, สีลํ เจตสิกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… วีริยํ…เป… สติ…เป… สมาธิ…เป… ปฺา อิฏฺผลา, ปฺา เจตสิกาติ? อามนฺตา. สีลํ อิฏฺผลํ, สีลํ เจตสิกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สีลํ อิฏฺผลํ, สีลํ อเจตสิกนฺติ? อามนฺตา ¶ . สทฺธา อิฏฺผลา, สทฺธา อเจตสิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สีลํ อิฏฺผลํ, สีลํ อเจตสิกนฺติ? อามนฺตา. วีริยํ…เป… สติ…เป… สมาธิ…เป… ปฺา อิฏฺผลา, ปฺา อเจตสิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๙๒. สีลํ อเจตสิกนฺติ? อามนฺตา. อผลํ อวิปากนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ สผลํ สวิปากนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ สผลํ สวิปากํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สีลํ อเจตสิก’’นฺติ…เป….
จกฺขายตนํ อเจตสิกํ อวิปากนฺติ? อามนฺตา. สีลํ อเจตสิกํ อวิปากนฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โสตายตนํ…เป… กายายตนํ ¶ …เป… รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ อเจตสิกํ อวิปากนฺติ? อามนฺตา. สีลํ อเจตสิกํ อวิปากนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สีลํ อเจตสิกํ สวิปากนฺติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ อเจตสิกํ สวิปากนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สีลํ อเจตสิกํ สวิปากนฺติ? อามนฺตา. โสตายตนํ…เป… กายายตนํ… รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ อเจตสิกํ สวิปากนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๙๓. สมฺมาวาจา อเจตสิกาติ? อามนฺตา. สมฺมาทิฏฺิ อเจตสิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาวาจา ¶ อเจตสิกาติ? อามนฺตา. สมฺมาสงฺกปฺโป…เป… สมฺมาวายาโม…เป… สมฺมาสติ…เป… สมฺมาสมาธิ อเจตสิโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว อเจตสิโกติ? อามนฺตา. สมฺมาทิฏฺิ อเจตสิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาอาชีโว อเจตสิโกติ? อามนฺตา. สมฺมาสงฺกปฺโป… สมฺมาวายาโม… สมฺมาสติ… สมฺมาสมาธิ อเจตสิโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมฺมาทิฏฺิ เจตสิกาติ? อามนฺตา. สมฺมาวาจา เจตสิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาทิฏฺิ เจตสิกาติ? อามนฺตา. สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว ¶ เจตสิโกติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาสงฺกปฺโป…เป… สมฺมาวายาโม…เป… สมฺมาสติ…เป… สมฺมาสมาธิ เจตสิโกติ? อามนฺตา. สมฺมาวาจา เจตสิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาสมาธิ เจตสิโกติ? อามนฺตา. สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว เจตสิโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๙๔. น วตฺตพฺพํ – ‘‘สีลํ อเจตสิก’’นฺติ? อามนฺตา. สีเล อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺเธ ทุสฺสีโล โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ สีลํ อเจตสิกนฺติ.
สีลํ อเจตสิกนฺติกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๑๐๒) ๘. สีลํ น จิตฺตานุปริวตฺตีติกถา
๕๙๕. สีลํ ¶ ¶ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. รูปํ… นิพฺพานํ… จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สีลํ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. ผสฺโส น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สีลํ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. เวทนา…เป… สฺา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ…เป… ปฺา น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ผสฺโส จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สีลํ จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เวทนา…เป… สฺา… เจตนา ¶ … สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ…เป… ปฺา จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สีลํ จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๙๖. สมฺมาวาจา น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สมฺมาทิฏฺิ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาวาจา น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สมฺมาสงฺกปฺโป… สมฺมาวายาโม… สมฺมาสติ…เป… สมฺมาสมาธิ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา ¶ . สมฺมาทิฏฺิ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาอาชีโว น จิตฺตานุปริวตฺตีติ ¶ ? อามนฺตา. สมฺมาสงฺกปฺโป… สมฺมาวายาโม… สมฺมาสติ…เป… สมฺมาสมาธิ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมฺมาทิฏฺิ จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สมฺมาวาจา จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาทิฏฺิ จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมฺมาสงฺกปฺโป ¶ … สมฺมาวายาโม… สมฺมาสติ…เป… สมฺมาสมาธิ จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สมฺมาวาจา จิตฺตานุปริวตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สมฺมาสมาธิ จิตฺตานุปริวตฺตีติ? อามนฺตา. สมฺมากมฺมนฺโต…เป… สมฺมาอาชีโว จิตฺตานุปริวตฺตีติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๙๗. น วตฺตพฺพํ – ‘‘สีลํ น จิตฺตานุปริวตฺตี’’ติ? อามนฺตา. สีเล อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺเธ ทุสฺสีโล โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ สีลํ น จิตฺตานุปริวตฺตีติ.
สีลํ น จิตฺตานุปริวตฺตีติกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๑๐๓) ๙. สมาทานเหตุกถา
๕๙๘. สมาทานเหตุกํ ¶ สีลํ วฑฺฒตีติ? อามนฺตา. สมาทานเหตุโก ผสฺโส วฑฺฒติ, เวทนา วฑฺฒติ, สฺา วฑฺฒติ, เจตนา วฑฺฒติ, จิตฺตํ วฑฺฒติ, สทฺธา วฑฺฒติ, วีริยํ วฑฺฒติ, สติ วฑฺฒติ, สมาธิ วฑฺฒติ, ปฺา วฑฺฒตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมาทานเหตุกํ สีลํ วฑฺฒตีติ? อามนฺตา. ลตา วิย วฑฺฒติ, มาลุวา วิย วฑฺฒติ, รุกฺโข วิย วฑฺฒติ, ติณํ วิย วฑฺฒติ, มฺุชปฺุโช วิย วฑฺฒตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๕๙๙. สมาทานเหตุกํ สีลํ วฑฺฒตีติ? อามนฺตา. สีลํ สมาทิยิตฺวา กามวิตกฺกํ วิตกฺเกนฺตสฺส พฺยาปาทวิตกฺกํ วิตกฺเกนฺตสฺส วิหึสาวิตกฺกํ วิตกฺเกนฺตสฺส สีลํ วฑฺฒตีติ? อามนฺตา. ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ ¶ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ ¶ ? อามนฺตา. กุสลากุสลา ¶ สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสลากุสลา สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, สุวิทูรวิทูรานิ! กตมานิ จตฺตาริ? นภฺจ, ภิกฺขเว, ปถวี จ – อิทํ ปมํ สุวิทูรวิทูรํ…เป… ตสฺมา สตํ ธมฺโม อสพฺภิ อารกา’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา ¶ . เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘กุสลากุสลา สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตี’’ติ.
๖๐๐. น วตฺตพฺพํ – ‘‘สมาทานเหตุกํ สีลํ วฑฺฒตี’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อารามโรปา วนโรปา…เป… ธมฺมฏฺา สีลสมฺปนฺนา เต ชนา สคฺคคามิโน’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ สมาทานเหตุกํ สีลํ วฑฺฒตีติ.
สมาทานเหตุกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๑๐๔) ๑๐. วิฺตฺติ สีลนฺติกถา
๖๐๑. วิฺตฺติ สีลนฺติ? อามนฺตา. ปาณาติปาตา เวรมณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อทินฺนาทานา เวรมณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… มุสาวาทา เวรมณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา เวรมณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อภิวาทนํ สีลํ, ปจฺจุฏฺานํ สีลํ, อฺชลิกมฺมํ สีลํ, สามีจิกมฺมํ สีลํ, อาสนาภิหาโร ¶ สีลํ, เสยฺยาภิหาโร สีลํ, ปาโททกาภิหาโร สีลํ, ปาทกถลิกาภิหาโร สีลํ, นฺหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สีลนฺติ? อามนฺตา ¶ . ปาณาติปาตา เวรมณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา เวรมณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๐๒. น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘วิฺตฺติ สีล’’นฺติ? อามนฺตา. ทุสฺสิลฺยนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เตน หิ วิฺตฺติ สีลนฺติ.
วิฺตฺติ สีลนฺติกถา นิฏฺิตา.
๑๐. ทสมวคฺโค
(๑๐๕) ๑๑. อวิฺตฺติ ทุสฺสิลฺยนฺติกถา
๖๐๓. อวิฺตฺติ ทุสฺสิลฺยนฺติ? อามนฺตา. ปาณาติปาโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อทินฺนาทานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กาเมสุมิจฺฉาจาโรติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… มุสาวาโทติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปาปกมฺมํ สมาทิยิตฺวา ทานํ ททนฺตสฺส ปฺฺุจ อปฺฺุจ อุโภ วฑฺฒนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปฺฺุจ อปฺฺุจ อุโภ วฑฺฒนฺตีติ? อามนฺตา ¶ . ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ทฺวินฺนํ ผสฺสานํ…เป… ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ สโมธานํ โหตีติ? อามนฺตา. กุสลากุสลา ¶ สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กุสลากุสลา สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? อามนฺตา. นนุ ¶ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, สุวิทูรวิทูรานิ ¶ ! กตมานิ จตฺตาริ? นภฺจ, ภิกฺขเว, ปถวี จ – อิทํ ปมํ สุวิทูรวิทูรํ…เป… ตสฺมา สตํ ธมฺโม อสพฺภิ อารกา’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘กุสลากุสลา สาวชฺชานวชฺชา หีนปณีตา กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาคา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตี’’ติ.
๖๐๔. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อวิฺตฺติ ทุสฺสิลฺย’’นฺติ? อามนฺตา. นนุ ปาปกมฺมํ สมาทินฺโน อาสีติ? อามนฺตา. หฺจิ ปาปกมฺมํ สมาทินฺโน อาสิ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อวิฺตฺติ ทุสฺสิลฺย’’นฺติ.
อวิฺตฺติ ทุสฺสิลฺยนฺติกถา นิฏฺิตา.
ทสมวคฺโค.
ตสฺสุทฺทานํ –
อุปปตฺเตสิเย ¶ ปฺจกฺขนฺเธ อนิรุทฺเธ กิริยา ปฺจกฺขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, มคฺคสมงฺคิสฺส รูปํ มคฺโค, ปฺจวิฺาณสมงฺคิสฺส อตฺถิ มคฺคภาวนา, ปฺจวิฺาณา กุสลาปิ อกุสลาปิ, ปฺจวิฺาณา สาโภคา, มคฺคสมงฺคี ทฺวีหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต, สีลํ อเจตสิกํ, สีลํ น จิตฺตานุปริวตฺติ, สมาทานเหตุกํ สีลํ ¶ วฑฺฒตีติ, วิฺตฺติสีลํ อวิฺตฺติ ทุสฺสิลฺยนฺติ.
ทุติโย ปณฺณาสโก.
ตสฺสุทฺทานํ –
นิยามสงฺคหคตานิสํสตา จ นิโรโธติ [นิยาม สงฺคหคตานิสํสตา อตฺถิ ปฺจโวการภโว นิโรโธ มคฺคสมงฺคิสฺส ปฺจโวการภโวติ (สี. สฺยา. ก.), นิยาม สงฺคห คตานิสํสตา อตฺถิ ปฺจโวการภโว มคฺคสมงฺคิสฺส โน ปฺจโวการภโว (ปี.)].