📜
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๐๖-๑๐๘) ๑-๓. ติสฺโสปิ อนุสยกถา
๖๐๕. อนุสยา ¶ ¶ อพฺยากตาติ? อามนฺตา. วิปากาพฺยากตา กิริยาพฺยากตา รูปํ นิพฺพานํ จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามราคานุสโย อพฺยากโตติ? อามนฺตา. กามราโค กามราคปริยุฏฺานํ กามราคสํโยชนํ กาโมโฆ กามโยโค กามจฺฉนฺทนีวรณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามราโค กามราคปริยุฏฺานํ…เป… กามจฺฉนฺทนีวรณํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. กามราคานุสโย อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปฏิฆานุสโย อพฺยากโตติ? อามนฺตา. ปฏิฆํ ปฏิฆปริยุฏฺานํ ปฏิฆสํโยชนํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปฏิฆํ ปฏิฆปริยุฏฺานํ ปฏิฆสํโยชนํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. ปฏิฆานุสโย อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มานานุสโย ¶ อพฺยากโตติ? อามนฺตา. มาโน มานปริยุฏฺานํ ¶ มานสํโยชนํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… มาโน มานปริยุฏฺานํ มานสํโยชนํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. มานานุสโย อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป….
ทิฏฺานุสโย ¶ อพฺยากโตติ? อามนฺตา. ทิฏฺิ ทิฏฺโโฆ ทิฏฺิโยโค ทิฏฺิปริยุฏฺานํ ทิฏฺิสํโยชนํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ทิฏฺิ ทิฏฺโโฆ ทิฏฺิโยโค ทิฏฺิปริยุฏฺานํ ทิฏฺิสํโยชนํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. ทิฏฺานุสโย อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
วิจิกิจฺฉานุสโย อพฺยากโตติ? อามนฺตา. วิจิกิจฺฉา วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺานํ วิจิกิจฺฉาสํโยชนํ วิจิกิจฺฉานีวรณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… วิจิกิจฺฉา ¶ วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺานํ วิจิกิจฺฉาสํโยชนํ วิจิกิจฺฉานีวรณํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. วิจิกิจฺฉานุสโย อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ภวราคานุสโย อพฺยากโตติ? อามนฺตา. ภวราโค ภวราคปริยุฏฺานํ ภวราคสํโยชนํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ภวราโค ภวราคปริยุฏฺานํ ภวราคสํโยชนํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. ภวราคานุสโย อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อวิชฺชานุสโย อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชาปริยุฏฺานํ อวิชฺชาสํโยชนํ อวิชฺชานีวรณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค ¶ อวิชฺชาปริยุฏฺานํ อวิชฺชาสํโยชนํ อวิชฺชานีวรณํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อวิชฺชานุสโย ¶ อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๐๖. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุสยา อพฺยากตา’’ติ? อามนฺตา. ปุถุชฺชโน กุสลาพฺยากเต จิตฺเต วตฺตมาเน ‘‘สานุสโย’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. กุสลากุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เตน หิ อนุสยา อพฺยากตาติ. ปุถุชฺชโน กุสลาพฺยากเต จิตฺเต วตฺตมาเน ‘‘สราโค’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. กุสลากุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภาวํ อาคจฺฉนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เตน หิ ราโค อพฺยากโตติ.
๖๐๗. อนุสยา ¶ อเหตุกาติ? อามนฺตา. รูปํ นิพฺพานํ จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามราคานุสโย อเหตุโกติ? อามนฺตา. กามราโค กามราคปริยุฏฺานํ กามราคสํโยชนํ กามจฺฉนฺทนีวรณํ อเหตุกนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามราโค กามราคปริยุฏฺานํ…เป… กามจฺฉนฺทนีวรณํ สเหตุกนฺติ? อามนฺตา. กามราคานุสโย สเหตุโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปฏิฆานุสโย…เป… มานานุสโย… ทิฏฺานุสโย… วิจิกิจฺฉานุสโย… ภวราคานุสโย… อวิชฺชานุสโย อเหตุโกติ? อามนฺตา. อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชาปริยุฏฺานํ อวิชฺชาสํโยชนํ อวิชฺชานีวรณํ อเหตุกนฺติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… อวิชฺชา ¶ อวิชฺโชโฆ…เป… อวิชฺชานีวรณํ สเหตุกนฺติ? อามนฺตา. อวิชฺชานุสโย สเหตุโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๐๘. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุสยา อเหตุกา’’ติ? อามนฺตา. ปุถุชฺชโน กุสลาพฺยากเต จิตฺเต วตฺตมาเน ‘‘สานุสโย’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อนุสยา เตน เหตุนา สเหตุกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เตน หิ อนุสยา อเหตุกาติ. ปุถุชฺชโน กุสลาพฺยากเต จิตฺเต วตฺตมาเน ‘‘สราโค’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. ราโค เตน เหตุนา สเหตุโกติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เตน หิ ราโค อเหตุโกติ.
๖๐๙. อนุสยา จิตฺตวิปฺปยุตฺตาติ? อามนฺตา. รูปํ นิพฺพานํ จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามราคานุสโย จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. กามราโค กามราคปริยุฏฺานํ กามราคสํโยชนํ กาโมโฆ กามโยโค กามจฺฉนฺทนีวรณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามราโค กามราคปริยุฏฺานํ…เป… กามจฺฉนฺทนีวรณํ จิตฺตสมฺปยุตฺตนฺติ? อามนฺตา. กามราคานุสโย จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๑๐. กามราคานุสโย จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. กตมกฺขนฺธปริยาปนฺโนติ? สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโนติ. สงฺขารกฺขนฺโธ ¶ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ. สงฺขารกฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. เวทนากฺขนฺโธ สฺากฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามราคานุสโย ¶ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. กามราโค สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กามราโค สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. กามราคานุสโย สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
กามราคานุสโย สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตวิปฺปยุตฺโต, กามราโค สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน ¶ จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. สงฺขารกฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สงฺขารกฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. เวทนากฺขนฺโธ สฺากฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๑๑. ปฏิฆานุสโย มานานุสโย ทิฏฺานุสโย วิจิกิจฺฉานุสโย ภวราคานุสโย อวิชฺชานุสโย จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชานีวรณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อวิชฺชา ¶ อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชานีวรณํ จิตฺตสมฺปยุตฺตนฺติ? อามนฺตา. อวิชฺชานุสโย จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๑๒. อวิชฺชานุสโย จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. กตมกฺขนฺธปริยาปนฺโนติ? สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโนติ. สงฺขารกฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ . สงฺขารกฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. เวทนากฺขนฺโธ สฺากฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อวิชฺชานุสโย สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. อวิชฺชา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา จิตฺตวิปฺปยุตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อวิชฺชา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา จิตฺตสมฺปยุตฺตาติ? อามนฺตา. อวิชฺชานุสโย สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อวิชฺชานุสโย ¶ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺโน จิตฺตวิปฺปยุตฺโต, อวิชฺชาสงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา จิตฺตสมฺปยุตฺตาติ? อามนฺตา. สงฺขารกฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
สงฺขารกฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. เวทนากฺขนฺโธ ¶ สฺากฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๑๓. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อนุสยา จิตฺตวิปฺปยุตฺตา’’ติ? อามนฺตา. ปุถุชฺชโน กุสลาพฺยากเต จิตฺเต วตฺตมาเน ‘‘สานุสโย’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. อนุสยา เตน จิตฺเตน สมฺปยุตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ อนุสยา จิตฺตวิปฺปยุตฺตาติ. ปุถุชฺชโน กุสลาพฺยากเต จิตฺเต วตฺตมาเน ‘‘สราโค’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. ราโค เตน จิตฺเตน สมฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ ราโค จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ.
ติสฺโสปิ อนุสยกถา นิฏฺิตา.
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๐๙) ๔. าณกถา
๖๑๔. อฺาเณ ¶ วิคเต าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺเต วตฺตมาเน น วตฺตพฺพํ – ‘‘าณี’’ติ? อามนฺตา. ราเค วิคเต น วตฺตพฺพํ – ‘‘วีตราโค’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อฺาเณ วิคเต าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺเต วตฺตมาเน น วตฺตพฺพํ – ‘‘าณี’’ติ? อามนฺตา. โทเส วิคเต… โมเห วิคเต… กิเลเส วิคเต น วตฺตพฺพํ – ‘‘นิกฺกิเลโส’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ราเค วิคเต วตฺตพฺพํ – ‘‘วีตราโค’’ติ? อามนฺตา. อฺาเณ วิคเต าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺเต วตฺตมาเน วตฺตพฺพํ – ‘‘าณี’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โทเส ¶ วิคเต… โมเห วิคเต… กิเลเส วิคเต วตฺตพฺพํ – ‘‘นิกฺกิเลโส’’ติ? อามนฺตา. อฺาเณ วิคเต าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺเต วตฺตมาเน วตฺตพฺพํ – ‘‘าณี’’ติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๑๕. อฺาเณ ¶ วิคเต าณวิปฺปยุตฺเต จิตฺเต วตฺตมาเน วตฺตพฺพํ – ‘‘าณี’’ติ? อามนฺตา ¶ . อตีเตน าเณน าณี นิรุทฺเธน วิคเตน ปฏิปสฺสทฺเธน าเณน าณีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
าณกถา นิฏฺิตา.
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๑๐) ๕. าณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติกถา
๖๑๖. าณํ ¶ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติ? อามนฺตา. รูปํ นิพฺพานํ จกฺขายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… าณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติ? อามนฺตา. ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปฺา ปฺินฺทฺริยํ ปฺาพลํ สมฺมาทิฏฺิ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค จิตฺตสมฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. าณํ จิตฺตสมฺปยุตฺตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
าณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติ? อามนฺตา. กตมกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ ¶ ? สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ. สงฺขารกฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สงฺขารกฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. เวทนากฺขนฺโธ สฺากฺขนฺโธ จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… าณํ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติ? อามนฺตา. ปฺา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา จิตฺตวิปฺปยุตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปฺา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา จิตฺตสมฺปยุตฺตาติ? อามนฺตา. าณํ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ จิตฺตสมฺปยุตฺตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… าณํ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ, ปฺา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา ¶ จิตฺตสมฺปยุตฺตาติ? อามนฺตา. สงฺขารกฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สงฺขารกฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? อามนฺตา. เวทนากฺขนฺโธ สฺากฺขนฺโธ เอกเทโส จิตฺตสมฺปยุตฺโต เอกเทโส จิตฺตวิปฺปยุตฺโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๑๗. น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘าณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺต’’นฺติ? อามนฺตา. อรหา จกฺขุวิฺาณสมงฺคี ‘‘าณี’’ติ วตฺตพฺโพติ? อามนฺตา. าณํ เตน จิตฺเตน สมฺปยุตฺตนฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ าณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติ.
อรหา ¶ จกฺขุวิฺาณสมงฺคี ‘‘ปฺวา’’ติ วตฺตพฺโพติ [สกวาทีปุจฺฉา วิย ทิสฺสติ]? อามนฺตา. ปฺา เตน จิตฺเตน สมฺปยุตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ ปฺา จิตฺตวิปฺปยุตฺตาติ.
าณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตนฺติกถา นิฏฺิตา.
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๑๑) ๖. อิทํ ทุกฺขนฺติกถา
๖๑๘. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ วาจํ ภาสโต ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ วาจํ ภาสโต ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อยํ มคฺโค’’ติ วาจํ ภาสโต ‘‘อยํ มคฺโค’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
‘‘อยํ สมุทโย’’ติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘อยํ สมุทโย’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ‘‘อยํ ¶ นิโรโธ’’ติ… ‘‘อยํ มคฺโค’’ติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘อยํ มคฺโค’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๑๙. ‘‘อิทํ ¶ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘รูปํ อนิจฺจ’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘รูปํ อนิจฺจ’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. เวทนา… สฺา… สงฺขารา… ‘‘วิฺาณํ อนิจฺจ’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘วิฺาณํ อนิจฺจ’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
‘‘อิทํ ¶ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘รูปํ อนตฺตา’’ติ วาจํ ภาสโต ‘‘รูปํ อนตฺตา’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. เวทนา ¶ … สฺา… สงฺขารา… ‘‘วิฺาณํ อนตฺตา’’ติ วาจํ ภาสโต ‘‘วิฺาณํ อนตฺตา’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
‘‘รูปํ ¶ อนิจฺจ’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘รูปํ อนิจฺจ’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เวทนา… สฺา… สงฺขารา… ‘‘วิฺาณํ อนิจฺจ’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘วิฺาณํ อนิจฺจ’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
‘‘รูปํ อนตฺตา’’ติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘รูปํ อนตฺตา’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… เวทนา… สฺา… สงฺขารา… ‘‘วิฺาณํ อนตฺตา’’ติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘วิฺาณํ อนตฺตา’’ติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต น จ ‘‘ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๒๐. ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ วาจํ ภาสโต ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ าณํ ปวตฺตตีติ? อามนฺตา. ‘‘อิ’’ติ [อีติ (สฺยา. ปี.)] จ ‘‘ท’’นฺติ จ ‘‘ทุ’’ติ [ทูติ (สฺยา. ปี.)] จ ‘‘ข’’นฺติ จ าณํ ปวตฺตตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อิทํ ทุกฺขนฺติกถา นิฏฺิตา.
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๑๒) ๗. อิทฺธิพลกถา
๖๒๑. อิทฺธิพเลน ¶ ¶ ¶ สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. อิทฺธิมยิโก โส อายุ, อิทฺธิมยิกา สา คติ, อิทฺธิมยิโก โส อตฺตภาวปฺปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อิทฺธิพเลน ¶ สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. อตีตํ กปฺปํ ติฏฺเยฺย, อนาคตํ กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. ทฺเว กปฺเป ติฏฺเยฺย, ตโย กปฺเป ติฏฺเยฺย, จตฺตาโร กปฺเป ติฏฺเยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. สติ ชีวิเต ชีวิตาวเสเส ติฏฺเยฺย, อสติ ชีวิเต ชีวิตาวเสเส ติฏฺเยฺยาติ? สติ ชีวิเต ชีวิตาวเสเส ติฏฺเยฺยาติ. หฺจิ สติ ชีวิเต ชีวิตาวเสเส ติฏฺเยฺย, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยา’’ติ. อสติ ชีวิเต ชีวิตาวเสเส ติฏฺเยฺยาติ, มโต ติฏฺเยฺย, กาลงฺกโต ติฏฺเยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๒๒. อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. อุปฺปนฺโน ผสฺโส มา นิรุชฺฌีติ ลพฺภา อิทฺธิยา ปคฺคเหตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อุปฺปนฺนา เวทนา…เป… อุปฺปนฺนา สฺา ¶ …เป… อุปฺปนฺนา เจตนา…เป… อุปฺปนฺนํ จิตฺตํ… อุปฺปนฺนา สทฺธา… อุปฺปนฺนํ วีริยํ… อุปฺปนฺนา สติ… อุปฺปนฺโน สมาธิ ¶ …เป… อุปฺปนฺนา ปฺา มา นิรุชฺฌีติ ลพฺภา อิทฺธิยา ปคฺคเหตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. รูปํ นิจฺจํ โหตูติ ลพฺภา อิทฺธิยา ปคฺคเหตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เวทนา…เป… สฺา… สงฺขารา… วิฺาณํ นิจฺจํ โหตูติ ลพฺภา อิทฺธิยา ปคฺคเหตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. ชาติธมฺมา สตฺตา มา ชายึสูติ ลพฺภา ¶ อิทฺธิยา ปคฺคเหตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ชราธมฺมา สตฺตา มา ชีรึสูติ…เป… พฺยาธิธมฺมา สตฺตา มา พฺยาธิยึสูติ…เป… มรณธมฺมา สตฺตา มา มียึสูติ ลพฺภา อิทฺธิยา ปคฺคเหตุนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๒๓. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยา’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยสฺส กสฺสจิ, อานนฺท, จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา, โส อากงฺขมาโน กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วา’’ติ [ที. นิ. ๒.๑๖๖; สํ. นิ. ๕.๘๒๒; อุทา. ๕๑]! อตฺเถว ¶ สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ.
๖๒๔. อิทฺธิพเลน ¶ สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘จตุนฺนํ, ภิกฺขเว, ธมฺมานํ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมึ! กตเมสํ จตุนฺนํ? ชราธมฺโม ‘‘มา ชีรี’’ติ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค ¶ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมึ. พฺยาธิธมฺโม ‘‘มา พฺยาธิยี’’ติ…เป… มรณธมฺโม ‘‘มา มียี’’ติ…เป… ยานิ โข ปน ตานิ ปุพฺเพ กตานิ ปาปกานิ กมฺมานิ สํกิเลสิกานิ โปโนพฺภวิกานิ [โปโนภวิกานิ (สี. ปี.)] สทรานิ [นิสฺสารานิ (สี. ปี. ก.), ทุกฺขุทฺรยานิ (สฺยา.)] ทุกฺขวิปากานิ อายตึ ชาติชรามรณิยานิ เตสํ วิปาโก ‘‘มา นิพฺพตฺตี’’ติ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมึ. อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, จตุนฺนํ ธมฺมานํ นตฺถิ โกจิ ปาฏิโภโค สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ วา โลกสฺมิ’’นฺติ [อ. นิ. ๔.๑๘๒]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺยา’’ติ.
อิทฺธิพลกถา นิฏฺิตา.
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๑๓) ๘. สมาธิกถา
๖๒๕. จิตฺตสนฺตติ ¶ สมาธีติ? อามนฺตา. อตีตา จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? อามนฺตา. อนาคตา จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? อามนฺตา. นนุ อตีตํ นิรุทฺธํ อนาคตํ อชาตนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ อตีตํ นิรุทฺธํ อนาคตํ อชาตํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จิตฺตสนฺตติ สมาธี’’ติ.
๖๒๖. เอกจิตฺตกฺขณิโก ¶ สมาธีติ? อามนฺตา. จกฺขุวิฺาณสมงฺคี สมาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โสตวิฺาณสมงฺคี…เป… ฆานวิฺาณสมงฺคี… ชิวฺหาวิฺาณสมงฺคี… กายวิฺาณสมงฺคี…เป… อกุสลจิตฺตสมงฺคี ¶ …เป… ราคสหคตจิตฺตสมงฺคี…เป… โทสสหคตจิตฺตสมงฺคี…เป… โมหสหคตจิตฺตสมงฺคี…เป… อโนตฺตปฺปสหคตจิตฺตสมงฺคี สมาปนฺโนติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? อามนฺตา. อกุสลจิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ราคสหคตา…เป… โทสสหคตา…เป… โมหสหคตา…เป… อโนตฺตปฺปสหคตา จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
น วตฺตพฺพํ – ‘‘จิตฺตสนฺตติ สมาธี’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ¶ ภควตา – ‘‘อหํ โข, อาวุโส นิคณฺา, ปโหมิ อนิฺชมาโน กาเยน, อภาสมาโน วาจํ, สตฺต รตฺตินฺทิวานิ [รตฺติทิวานิ (ก.)] เอกนฺตสุขํ ปฏิสํเวที วิหริตุ’’นฺติ [ม. นิ. ๑.๑๘๐]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ จิตฺตสนฺตติ สมาธีติ.
สมาธิกถา นิฏฺิตา.
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๑๔) ๙. ธมฺมฏฺิตตากถา
๖๒๗. ธมฺมฏฺิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตาย ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ตาเยว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา ¶ , นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
รูปสฺส ¶ ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตาย ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ตาเยว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา, นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เวทนาย ¶ ิตตา…เป… สฺาย ิตตา…เป… สงฺขารานํ ิตตา…เป… วิฺาณสฺส ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตาย ิตตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ¶ ตาเยว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา, นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ธมฺมฏฺิตตากถา นิฏฺิตา.
๑๑. เอกาทสมวคฺโค
(๑๑๕) ๑๐. อนิจฺจตากถา
๖๒๘. อนิจฺจตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย อนิจฺจตาย อนิจฺจตา ปรินิปฺผนฺนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตาย อนิจฺจตาย อนิจฺจตา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ตาเยว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา, นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
ชรา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ชราย ชรา ปรินิปฺผนฺนาติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ตาย ชราย ชรา ปรินิปฺผนฺนาติ? อามนฺตา. ตาย ตาเยว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา ¶ , นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มรณํ ปรินิปฺผนฺนนฺติ? อามนฺตา. ตสฺส มรณสฺส มรณํ ปรินิปฺผนฺนนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. ตสฺส มรณสฺส มรณํ ปรินิปฺผนฺนนฺติ? อามนฺตา. ตสฺส ตสฺเสว นตฺถิ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยา, นตฺถิ วฏฺฏุปจฺเฉโท, นตฺถิ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๖๒๙. รูปํ ปรินิปฺผนฺนํ, รูปสฺส อนิจฺจตา อตฺถีติ? อามนฺตา. อนิจฺจตา ปรินิปฺผนฺนา, อนิจฺจตาย อนิจฺจตา อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… รูปํ ปรินิปฺผนฺนํ, รูปสฺส ชรา อตฺถีติ? อามนฺตา. ชรา ปรินิปฺผนฺนา, ชราย ชรา อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
รูปํ ปรินิปฺผนฺนํ, รูปสฺส เภโท อตฺถิ, อนฺตรธานํ อตฺถีติ? อามนฺตา. มรณํ ปรินิปฺผนฺนํ, มรณสฺส เภโท อตฺถิ, อนฺตรธานํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เวทนา ¶ …เป… สฺา… สงฺขารา…เป… วิฺาณํ ปรินิปฺผนฺนํ, วิฺาณสฺส อนิจฺจตา อตฺถีติ? อามนฺตา. อนิจฺจตา ปรินิปฺผนฺนา, อนิจฺจตาย อนิจฺจตา อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… วิฺาณํ ปรินิปฺผนฺนํ, วิฺาณสฺส ชรา อตฺถีติ? อามนฺตา. ชรา ปรินิปฺผนฺนา, ชราย ชรา อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
วิฺาณํ ¶ ปรินิปฺผนฺนํ, วิฺาณสฺส เภโท อตฺถิ, อนฺตรธานํ อตฺถีติ? อามนฺตา. มรณํ ปรินิปฺผนฺนํ, มรณสฺส เภโท อตฺถิ, อนฺตรธานํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนิจฺจตากถา นิฏฺิตา.
เอกาทสมวคฺโค.
ตสฺสุทฺทานํ –
อนุสยา ¶ อพฺยากตา, อเหตุกา, จิตฺตวิปฺปยุตฺตา, อฺาเณ ¶ วิคเต าณี, าณํ จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ, ยตฺถ สทฺเท [ยตฺถ สทฺโท (สี.), ยถาสทฺทํ (?)] าณํ ปวตฺตติ, อิทฺธิพเลน สมนฺนาคโต กปฺปํ ติฏฺเยฺย, จิตฺตสนฺตติ สมาธิ, ธมฺมฏฺิตตา, อนิจฺจตาติ.