📜
๓. พฺรหฺมจริยกถา
๑. สุทฺธพฺรหฺมจริยกถา
๒๖๙. นตฺถิ ¶ ¶ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. สพฺเพ ¶ เทวา ชฬา เอลมูคา [เอฬมูคา (สฺยา.)] อวิฺู หตฺถสํวาจิกา นปฺปฏิพลา สุภาสิตทุพฺภาสิตานํ อตฺถมฺาตุํ, สพฺเพ เทวา น พุทฺเธ ปสนฺนา น ธมฺเม ¶ ปสนฺนา น สงฺเฆ ปสนฺนา, น พุทฺธํ ภควนฺตํ ปยิรุปาสนฺติ, น พุทฺธํ ภควนฺตํ ปฺหํ ปุจฺฉนฺติ, น พุทฺเธน ภควตา ปฺเห วิสฺสชฺชิเต อตฺตมนา, สพฺเพ เทวา กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา กิเลสาวรเณน สมนฺนาคตา วิปากาวรเณน สมนฺนาคตา อสฺสทฺธา อจฺฉนฺทิกา ทุปฺปฺา อภพฺพา นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ, สพฺเพ เทวา มาตุฆาตกา ปิตุฆาตกา อรหนฺตฆาตกา รุหิรุปฺปาทกา สงฺฆเภทกา, สพฺเพ เทวา ปาณาติปาติโน อทินฺนาทายิโน กาเมสุมิจฺฉาจาริโน มุสาวาทิโน ปิสุณวาจา ผรุสาวาจา สมฺผปฺปลาปิโน อภิชฺฌาลุโน พฺยาปนฺนจิตฺตา มิจฺฉาทิฏฺิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นนุ อตฺถิ เทวา อชฬา อเนลมูคา วิฺู น หตฺถสํวาจิกา ปฏิพลา สุภาสิตทุพฺภาสิตานํ อตฺถมฺาตุํ, อตฺถิ เทวา พุทฺเธ ปสนฺนา ธมฺเม ปสนฺนา สงฺเฆ ปสนฺนา, พุทฺธํ ภควนฺตํ ปยิรุปาสนฺติ, พุทฺธํ ภควนฺตํ ปฺหํ ปุจฺฉนฺติ, พุทฺเธน ภควตา ปฺเห วิสฺสชฺชิเต อตฺตมนา โหนฺติ, อตฺถิ เทวา น กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา น กิเลสาวรเณน สมนฺนาคตา น วิปากาวรเณน สมนฺนาคตา สทฺธา ฉนฺทิกา ปฺวนฺโต ภพฺพา นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ, อตฺถิ เทวา น มาตุฆาตกา น ปิตุฆาตกา น อรหนฺตฆาตกา น รุหิรุปฺปาทกา น สงฺฆเภทกา, อตฺถิ เทวา น ปาณาติปาติโน น อทินฺนาทายิโน น กาเมสุมิจฺฉาจาริโน ¶ น มุสาวาทิโน น ปิสุณาวาจา น ผรุสาวาจา น สมฺผปฺปลาปิโน น อภิชฺฌาลุโน ¶ อพฺยาปนฺนจิตฺตา สมฺมาทิฏฺิกาติ? อามนฺตา.
หฺจิ อตฺถิ เทวา อชฬา อเนลมูคา วิฺู น หตฺถสํวาจิกา ¶ ปฏิพลา สุภาสิตทุพฺภาสิตานํ อตฺถมฺาตุํ…เป… อตฺถิ เทวา พุทฺเธ ปสนฺนา…เป… สมฺมาทิฏฺิกา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ.
๒๗๐. อตฺถิ ¶ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. อตฺถิ ตตฺถ ปพฺพชฺชา มุณฺฑิยํ กาสาวธารณา ปตฺตธารณา, เทเวสุ สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, สาวกยุคํ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เทเวสุ ปพฺพชฺชา นตฺถีติ, นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ยตฺถ อตฺถิ ปพฺพชฺชา ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ นตฺถิ ปพฺพชฺชา นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยตฺถ อตฺถิ ปพฺพชฺชา ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ นตฺถิ ปพฺพชฺชา นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. โย ปพฺพชติ ตสฺเสว พฺรหฺมจริยวาโส, โย น ปพฺพชติ นตฺถิ ตสฺส พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เทเวสุ มุณฺฑิยํ นตฺถีติ, นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ยตฺถ อตฺถิ มุณฺฑิยํ ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ นตฺถิ มุณฺฑิยํ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยตฺถ อตฺถิ มุณฺฑิยํ ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ ¶ นตฺถิ มุณฺฑิยํ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. โย มุณฺโฑ โหติ ตสฺเสว พฺรหฺมจริยวาโส, โย มุณฺโฑ น โหติ นตฺถิ ตสฺส พฺรหฺมจริยวาโสติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เทเวสุ กาสาวธารณา นตฺถีติ, นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ยตฺถ อตฺถิ กาสาวธารณา ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ นตฺถิ กาสาวธารณา นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยตฺถ อตฺถิ กาสาวธารณา ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ นตฺถิ กาสาวธารณา นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. โย กาสาวํ ¶ ธาเรติ ตสฺเสว พฺรหฺมจริยวาโส, โย กาสาวํ น ธาเรติ นตฺถิ ตสฺส พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เทเวสุ ปตฺตธารณา นตฺถีติ, นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ยตฺถ อตฺถิ ปตฺตธารณา ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ นตฺถิ ปตฺตธารณา นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยตฺถ อตฺถิ ปตฺตธารณา ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ นตฺถิ ปตฺตธารณา นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา? โย ปตฺตํ ธาเรติ ตสฺเสว พฺรหฺมจริยวาโส, โย ปตฺตํ น ธาเรติ นตฺถิ ตสฺส พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เทเวสุ ¶ สมฺมาสมฺพุทฺธา นุปฺปชฺชนฺตีติ, นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ ¶ ? อามนฺตา. ยตฺถ สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ สมฺมาสมฺพุทฺธา นุปฺปชฺชนฺติ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยตฺถ สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ สมฺมาสมฺพุทฺธา นุปฺปชฺชนฺติ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา ¶ . ลุมฺพินิยา ภควา ชาโต, โพธิยา มูเล อภิสมฺพุทฺโธ, พาราณสิยํ ภควตา ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตํ; ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, นตฺถฺตฺร พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เทเวสุ ปจฺเจกสมฺพุทฺธา นุปฺปชฺชนฺตีติ, นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ยตฺถ ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ ปจฺเจกสมฺพุทฺธา นุปฺปชฺชนฺติ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยตฺถ ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ ปจฺเจกสมฺพุทฺธา นุปฺปชฺชนฺติ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, นตฺถฺตฺร พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เทเวสุ สาวกยุคํ นุปฺปชฺชตีติ, นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ยตฺถ สาวกยุคํ อุปฺปชฺชติ ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ สาวกยุคํ นุปฺปชฺชติ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ยตฺถ สาวกยุคํ อุปฺปชฺชติ ตตฺเถว ¶ พฺรหฺมจริยวาโส, ยตฺถ สาวกยุคํ นุปฺปชฺชติ นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. มคเธสุ ¶ สาวกยุคํ อุปฺปนฺนํ, ตตฺเถว พฺรหฺมจริยวาโส, นตฺถฺตฺร พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒๗๑. อตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา ¶ . สพฺพเทเวสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ มนุสฺเสสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. สพฺพมนุสฺเสสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. อสฺสตฺเตสุ เทเวสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ ¶ มนุสฺเสสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโส มิลกฺเขสุ [มิลกฺขูสุ (สฺยา. ก.)] อวิฺาตาเรสุ ยตฺถ นตฺถิ คติ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถีติ. อสฺสตฺเตสุ เทเวสุ อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโส, สฺสตฺเตสุ [อสฺสตฺเตสุ (ก.)] เทเวสุ อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
เทเวสุ อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. กตฺถ อตฺถิ, กตฺถ นตฺถีติ? อสฺสตฺเตสุ ¶ เทเวสุ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโส, สฺสตฺเตสุ [อสฺสตฺเตสุ (ก.)] เทเวสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ. อสฺสตฺเตสุ เทเวสุ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. สฺสตฺเตสุ [อสฺสตฺเตสุ (ก.)] เทเวสุ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
สฺสตฺเตสุ เทเวสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. อสฺสตฺเตสุ ¶ เทเวสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อตฺถิ ¶ มนุสฺเสสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถีติ. ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโส มิลกฺเขสุ อวิฺาตาเรสุ ยตฺถ นตฺถิ คติ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ, มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
มนุสฺเสสุ อตฺถิ ยตฺถ อตฺถิ, อตฺถิ ยตฺถ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. กตฺถ อตฺถิ, กตฺถ นตฺถีติ? ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโส มิลกฺเขสุ อวิฺาตาเรสุ ยตฺถ นตฺถิ คติ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ, มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ. ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโส มิลกฺเขสุ อวิฺาตาเรสุ ยตฺถ นตฺถิ คติ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานนฺติ? อามนฺตา. มชฺฌิเมสุ ชนปเทสุ นตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
มชฺฌิเมสุ ¶ ชนปเทสุ ¶ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ อตฺถิ พฺรหฺมจริยวาโส มิลกฺเขสุ อวิฺาตาเรสุ ยตฺถ นตฺถิ คติ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, าเนหิ ชมฺพุทีปกา มนุสฺสา อุตฺตรกุรุเก จ มนุสฺเส อธิคฺคณฺหนฺติ เทเว จ ตาวตึเส! กตเมหิ ตีหิ? สูรา, สติมนฺโต, อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ [อ. นิ. ๙.๒๑]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน ¶ หิ นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติ.
สาวตฺถิยํ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ? อามนฺตา. สาวตฺถิยํเยว พฺรหฺมจริยวาโส, นตฺถิ อฺตฺร พฺรหฺมจริยวาโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
๒๗๒. อนาคามิสฺส ปุคฺคลสฺส ปฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, อิโต จุตสฺส ตตฺถ อุปปนฺนสฺส กุหึ ผลุปฺปตฺตีติ? ตตฺเถว. หฺจิ อนาคามิสฺส ปุคฺคลสฺส ปฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ ¶ , ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, อิโต จุตสฺส ตตฺถ อุปปนฺนสฺส ตหึ ผลุปฺปตฺติ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ.
อนาคามิสฺส ปุคฺคลสฺส ปฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ ¶ , อิโต จุตสฺส ตตฺถ อุปปนฺนสฺส กุหึ ภาโรหรณํ, กุหึ ทุกฺขปริฺาตํ, กุหึ กิเลสปฺปหานํ, กุหึ นิโรธสจฺฉิกิริยา, กุหึ อกุปฺปปฏิเวโธติ? ตตฺเถว. หฺจิ อนาคามิสฺส ปุคฺคลสฺส ปฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, อิโต จุตสฺส ตตฺถ อุปปนฺนสฺส ตหึ อกุปฺปปฏิเวโธ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ.
อนาคามิสฺส ปุคฺคลสฺส ปฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, อิโต จุตสฺส ตตฺถ อุปปนฺนสฺส ตหึ ¶ ผลุปฺปตฺติ, ตหึ ภาโรหรณํ, ตหึ ทุกฺขปริฺาตํ, ตหึ กิเลสปฺปหานํ, ตหึ นิโรธสจฺฉิกิริยา, ตหึ อกุปฺปปฏิเวโธ; เกนฏฺเน วเทสิ – ‘‘นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ? หนฺท หิ อนาคามี ปุคฺคโล อิธ ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ [สจฺฉิกโรติ (พหูสุ)].
๒. สํสนฺทนพฺรหฺมจริยกถา
๒๗๓. อนาคามี ¶ ปุคฺคโล อิธ ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตา. โสตาปนฺโน ปุคฺคโล ตตฺถ ภาวิเตน มคฺเคน อิธ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อนาคามี ปุคฺคโล อิธ ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตา. สกทาคามี ปุคฺคโล อิธ ปรินิพฺพายิปุคฺคโล [อิธปรินิพฺพายี (?)] ตตฺถ ภาวิเตน มคฺเคน อิธ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
โสตาปนฺโน ปุคฺคโล อิธ ภาวิเตน มคฺเคน อิธ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตา. อนาคามี ปุคฺคโล ตตฺถ ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ.
สกทาคามี ¶ ปุคฺคโล อิธ ปรินิพฺพายิปุคฺคโล อิธ ภาวิเตน มคฺเคน อิธ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตา. อนาคามี ปุคฺคโล ตตฺถ ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อิธ วิหาย นิฏฺสฺส ปุคฺคลสฺส มคฺโค จ ภาวียติ, น จ กิเลสา ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส มคฺโค จ ภาวียติ, น จ กิเลสา ปหียนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อิธ วิหาย นิฏฺสฺส ปุคฺคลสฺส มคฺโค จ ภาวียติ, น จ กิเลสา ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส…เป… อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส มคฺโค จ ภาวียติ, น จ กิเลสา ปหียนฺตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อปุพฺพํ อจริมํ มคฺโค จ ภาวียติ, กิเลสา จ ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. อิธ วิหาย นิฏฺสฺส ¶ ปุคฺคลสฺส อปุพฺพํ อจริมํ มคฺโค จ ภาวียติ, กิเลสา จ ปหียนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส…เป… อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อปุพฺพํ อจริมํ มคฺโค จ ภาวียติ, กิเลสา จ ปหียนฺตีติ? อามนฺตา. อิธ วิหาย นิฏฺสฺส ปุคฺคลสฺส อปุพฺพํ อจริมํ มคฺโค จ ภาวียติ, กิเลสา จ ปหียนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ .
อนาคามี ปุคฺคโล กตกรณีโย ภาวิตภาวโน ตตฺถ อุปปชฺชตีติ? อามนฺตา. อรหา อุปปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อรหา อุปปชฺชตีติ? อามนฺตา. อตฺถิ อรหโต ปุนพฺภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อตฺถิ ¶ อรหโต ปุนพฺภโวติ? อามนฺตา. อรหา ภเวน ภวํ คจฺฉติ, คติยา คตึ คจฺฉติ, สํสาเรน สํสารํ คจฺฉติ, อุปปตฺติยา อุปปตฺตึ คจฺฉตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อนาคามี ปุคฺคโล กตกรณีโย ภาวิตภาวโน อโนหฏภาโร ตตฺถ อุปปชฺชตีติ? อามนฺตา. ภาโรหรณาย ปุน มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อนาคามี ¶ ปุคฺคโล กตกรณีโย ภาวิตภาวโน อปริฺาตทุกฺโข อปฺปหีนกิเลโส อสจฺฉิกตนิโรโธ อปฺปฏิวิทฺธากุปฺโป ตตฺถ อุปปชฺชตีติ? อามนฺตา. อกุปฺปปฏิเวธาย ปุน มคฺคํ ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อนาคามี ปุคฺคโล กตกรณีโย ภาวิตภาวโน อโนหฏภาโร ตตฺถ อุปปชฺชติ, น จ ภาโรหรณาย ปุน มคฺคํ ภาเวตีติ? อามนฺตา. อโนหฏภาโร จ ตตฺถ ปรินิพฺพายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ.
อนาคามี ปุคฺคโล กตกรณีโย ภาวิตภาวโน อปริฺาตทุกฺโข อปฺปหีนกิเลโส อสจฺฉิกตนิโรโธ อปฺปฏิวิทฺธากุปฺโป ตตฺถ อุปปชฺชติ, น จ อกุปฺปปฏิเวธาย ปุน มคฺคํ ภาเวตีติ ¶ ? อามนฺตา. อปฺปฏิวิทฺธากุปฺโป จ ตตฺถ ปรินิพฺพายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. ยถา มิโค สลฺเลน วิทฺโธ ทูรมฺปิ คนฺตฺวา กาลํ กโรติ, เอวเมวํ อนาคามี ปุคฺคโล อิธ ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ ผลํ สจฺฉิกโรตีติ.
ยถา ¶ มิโค สลฺเลน วิทฺโธ ทูรมฺปิ คนฺตฺวา สสลฺโลว กาลํ กโรติ, เอวเมวํ อนาคามี ปุคฺคโล อิธ ภาวิเตน มคฺเคน ตตฺถ สสลฺโลว ปรินิพฺพายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
พฺรหฺมจริยกถา นิฏฺิตา.
๓. โอธิโสกถา
๒๗๔. โอธิโสธิโส ¶ กิเลเส ชหตีติ? อามนฺตา. โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กึ ชหตีติ? สกฺกายทิฏฺึ ¶ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ โสตาปนฺโน, เอกเทสํ น โสตาปนฺโน, เอกเทสํ โสตาปตฺติผลปฺปตฺโต [โสตาปตฺติผลํ ปตฺโต (?)] ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชี, พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, ธมฺเม…เป… สงฺเฆ…เป… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต เอกเทสํ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ น สมนฺนาคโตติ? น เหวํ ¶ วตฺตพฺเพ…เป….
สมุทยทสฺสเนน กึ ชหตีติ? สกฺกายทิฏฺึ ชหติ, วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ โสตาปนฺโน, เอกเทสํ น โสตาปนฺโน…เป… เอกเทสํ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต, เอกเทสํ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ น สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นิโรธทสฺสเนน กึ ชหตีติ? วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ โสตาปนฺโน, เอกเทสํ น โสตาปนฺโน…เป… เอกเทสํ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต, เอกเทสํ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ น สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคทสฺสเนน กึ ชหตีติ? สีลพฺพตปรามาสํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส ชหตีติ. เอกเทสํ โสตาปนฺโน, เอกเทสํ น โสตาปนฺโน, เอกเทสํ ¶ โสตาปตฺติผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ สตฺตกฺขตฺตุปรโม, โกลงฺโกโล, เอกพีชี, พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต, ธมฺเม…เป… สงฺเฆ…เป… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต, เอกเทสํ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ น สมนฺนาคโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒๗๕. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กึ ชหตีติ? โอฬาริกํ กามราคํ ชหติ, โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ สกทาคามี, เอกเทสํ น สกทาคามี, เอกเทสํ ¶ สกทาคามิผลปฺปตฺโต [สกทาคามิผลํ ปตฺโต (?)] ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมุทยทสฺสเนน กึ ชหตีติ? โอฬาริกํ กามราคํ ชหติ, โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ สกทาคามี, เอกเทสํ น สกทาคามี, เอกเทสํ สกทาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นิโรธทสฺสเนน กึ ชหตีติ? โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหติ, ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ สกทาคามี, เอกเทสํ น สกทาคามี, เอกเทสํ สกทาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคทสฺสเนน กึ ชหตีติ? โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหติ, ตเทกฏฺเ จ กิเลเส ชหตีติ. เอกเทสํ สกทาคามี, เอกเทสํ น สกทาคามี, เอกเทสํ สกทาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒๗๖. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กึ ชหตีติ? อณุสหคตํ กามราคํ ชหติ, อณุสหคตํ พฺยาปาทํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ อนาคามี, เอกเทสํ น อนาคามี ¶ , เอกเทสํ อนาคามิผลปฺปตฺโต [อนาคามิผลํ ปตฺโต (?)] ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ อนฺตราปรินิพฺพายี, อุปหจฺจปรินิพฺพายี, อสงฺขารปรินิพฺพายี, สสงฺขารปรินิพฺพายี, อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามี, เอกเทสํ น อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมุทยทสฺสเนน ¶ กึ ชหตีติ? อณุสหคตํ ¶ กามราคํ ชหติ, อณุสหคตํ พฺยาปาทํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ อนาคามี, เอกเทสํ น อนาคามี…เป… เอกเทสํ อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามี, เอกเทสํ น อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นิโรธทสฺสเนน กึ ชหตีติ? อณุสหคตํ พฺยาปาทํ ชหติ, ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ อนาคามี, เอกเทสํ น อนาคามี…เป… เอกเทสํ อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามี, เอกเทสํ น อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคทสฺสเนน กึ ชหตีติ? ตเทกฏฺเ จ กิเลเส ชหตีติ. เอกเทสํ อนาคามี, เอกเทสํ น อนาคามี, เอกเทสํ อนาคามิผลปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ อนฺตราปรินิพฺพายี, อุปหจฺจปรินิพฺพายี, อสงฺขารปรินิพฺพายี, สสงฺขารปรินิพฺพายี, อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามี, เอกเทสํ น อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒๗๗. อรหตฺตสจฺฉิกิริยาย ¶ ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุกฺขทสฺสเนน กึ ชหตีติ? รูปราคํ อรูปราคํ มานํ อุทฺธจฺจํ อวิชฺชํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ อรหา, เอกเทสํ น อรหา, เอกเทสํ อรหตฺตปฺปตฺโต ¶ [อรหตฺตํ ปตฺโต (?)] ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา ¶ วิหรติ, เอกเทสํ วีตราโค วีตโทโส วีตโมโห กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทฺาวิมุตฺโต อุกฺขิตฺตปลิโฆ สงฺกิณฺณปริโข อพฺพูฬฺเหสิโก นิรคฺคโฬ อริโย ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโร วิสฺุตฺโต สุวิชิตวิชโย, ทุกฺขํ ตสฺส ปริฺาตํ, สมุทโย ปหีโน, นิโรโธ สจฺฉิกโต, มคฺโค ภาวิโต, อภิฺเยฺยํ อภิฺาตํ, ปริฺเยฺยํ ปริฺาตํ, ปหาตพฺพํ ปหีนํ, ภาเวตพฺพํ ภาวิตํ, สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ, (เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ,) [( ) (?)] เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ น สจฺฉิกตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สมุทยทสฺสเนน ¶ กึ ชหตีติ? รูปราคํ อรูปราคํ ชหติ, มานํ อุทฺธจฺจํ อวิชฺชํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ อรหา, เอกเทสํ น อรหา…เป… เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ, เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ น สจฺฉิกตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
นิโรธทสฺสเนน กึ ชหตีติ? มานํ ชหติ, อุทฺธจฺจํ อวิชฺชํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส เอกเทเส ชหตีติ. เอกเทสํ อรหา, เอกเทสํ น อรหา ¶ …เป… เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ, เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ น สจฺฉิกตนฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
มคฺคทสฺสเนน กึ ชหตีติ? อุทฺธจฺจํ อวิชฺชํ ตเทกฏฺเ จ กิเลเส ชหตีติ. เอกเทสํ อรหา, เอกเทสํ น อรหา, เอกเทสํ อรหตฺตปฺปตฺโต ปฏิลทฺโธ อธิคโต สจฺฉิกโต อุปสมฺปชฺช วิหรติ, กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ น กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, เอกเทสํ วีตราโค วีตโทโส วีตโมโห กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทฺาวิมุตฺโต อุกฺขิตฺตปลิโฆ สงฺกิณฺณปริโข อพฺพูฬฺเหสิโก นิรคฺคโฬ อริโย ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโร วิสฺุตฺโต สุวิชิตวิชโย, ทุกฺขํ ตสฺส ปริฺาตํ, สมุทโย ปหีโน, นิโรโธ สจฺฉิกโต, มคฺโค ภาวิโต, อภิฺเยฺยํ อภิฺาตํ, ปริฺเยฺยํ ปริฺาตํ, ปหาตพฺพํ ปหีนํ, ภาเวตพฺพํ ภาวิตํ ¶ , สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ, เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ, เอกเทสํ สจฺฉิกาตพฺพํ น สจฺฉิกตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒๗๘. น วตฺตพฺพํ – ‘‘โอธิโสธิโส กิเลเส ชหตี’’ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา –
‘‘อนุปุพฺเพน เมธาวี, โถกํ โถกํ ขเณ ขเณ;
กมฺมาโร รชตสฺเสว, นิทฺธเม มลมตฺตโน’’ติ [ธ. ป. ๒๓๙ ธมฺมปเท].
อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘โอธิโสธิโส กิเลเส ชหตี’’ติ.
โอธิโสธิโส ¶ ¶ ¶ กิเลเส ชหตีติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา –
‘‘สหาวสฺส ทสฺสนสมฺปทาย,
ตยสฺสุ ธมฺมา ชหิตา ภวนฺติ;
สกฺกายทิฏฺี วิจิกิจฺฉิตฺจ,
สีลพฺพตํ วาปิ ยทตฺถิ กิฺจิ;
จตูหปาเยหิ จ วิปฺปมุตฺโต,
ฉจฺจาภิานานิ อภพฺพ [อภพฺโพ (สี. สฺยา.)] กาตุ’’นฺติ [ขุ. ปา. ๖.๑๐; สุ. นิ. ๒๓๓].
อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘โอธิโสธิโส กิเลเส ชหตี’’ติ.
โอธิโสธิโส กิเลเส ชหตีติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยสฺมึ, ภิกฺขเว, สมเย อริยสาวกสฺส วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ – ‘ยํ กิฺจิ สมุทยธมฺมํ, สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺม’นฺติ, สห ทสฺสนุปฺปาทา, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ตีณิ สํโยชนานิ ปหียนฺติ – สกฺกายทิฏฺิ วิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาโส’’ติ [องฺคุตฺตรนิกาเย]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘โอธิโสธิโส กิเลเส ชหตี’’ติ.
โอธิโสกถา นิฏฺิตา.