📜
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๐๘) ๑. ปรินิพฺพานกถา
๘๙๒. อตฺถิ ¶ กิฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพานนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ กิฺจิ สกฺกายทิฏฺึ อปฺปหาย…เป… อโนตฺตปฺปํ อปฺปหาย ปรินิพฺพานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตฺถิ กิฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพานนฺติ? อามนฺตา. อรหา สราโค…เป… สกิเลโสติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อรหา นิราโค…เป… นิกฺกิเลโสติ? อามนฺตา. หฺจิ ¶ อรหา นิราโค…เป… นิกฺกิเลโส, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ กิฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพาน’’นฺติ.
๘๙๓. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตฺถิ กิฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพาน’’นฺติ? อามนฺตา ¶ . อรหา สพฺพํ พุทฺธวิสยํ ชานาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ อตฺถิ กิฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพานนฺติ.
ปรินิพฺพานกถา นิฏฺิตา.
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๐๙) ๒. กุสลจิตฺตกถา
๘๙๔. อรหา ¶ กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. อรหา ปฺุาภิสงฺขารํ อภิสงฺขโรนฺโต… อาเนฺชาภิสงฺขารํ อภิสงฺขโรนฺโต… คติสํวตฺตนิยํ กมฺมํ ¶ กโรนฺโต… ภวสํวตฺตนิยํ กมฺมํ กโรนฺโต… อิสฺสริยสํวตฺตนิยํ กมฺมํ กโรนฺโต… อธิปจฺจสํวตฺตนิยํ กมฺมํ กโรนฺโต… มหาโภคสํวตฺตนิยํ กมฺมํ กโรนฺโต… มหาปริวารสํวตฺตนิยํ กมฺมํ กโรนฺโต… เทวโสภคฺยสํวตฺตนิยํ กมฺมํ กโรนฺโต… มนุสฺสโสภคฺยสํวตฺตนิยํ กมฺมํ กโรนฺโต ปรินิพฺพายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. อรหา อาจินนฺโต อปจินนฺโต ปชหนฺโต อุปาทิยนฺโต วิสิเนนฺโต อุสฺสิเนนฺโต วิธูเปนฺโต สนฺธูเปนฺโต ปรินิพฺพายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ ¶ …เป… นนุ อรหา เนวาจินาติ น อปจินาติ อปจินิตฺวา ิโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา เนวาจินาติ น อปจินาติ อปจินิตฺวา ิโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตี’’ติ. นนุ อรหา เนว ปชหติ น อุปาทิยติ ปชหิตฺวา ิโต, เนว วิสิเนติ น อุสฺสิเนติ วิสิเนตฺวา ิโต; นนุ อรหา เนว วิธูเปติ น สนฺธูเปติ วิธูเปตฺวา ิโตติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา เนว วิธูเปติ น สนฺธูเปติ วิธูเปตฺวา ิโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตี’’ติ.
๘๙๕. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อรหา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตี’’ติ? อามนฺตา. นนุ อรหา ¶ อุปฏฺิตสฺสติ สโต สมฺปชาโน ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา อุปฏฺิตสฺสติ สโต สมฺปชาโน ปรินิพฺพายติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายตี’’ติ.
กุสลจิตฺตกถา นิฏฺิตา.
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๑๐) ๓. อาเนฺชกถา
๘๙๖. อรหา ¶ ¶ อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. นนุ อรหา ปกติจิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา ปกติจิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตี’’ติ.
อรหา ¶ อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. อรหา กิริยมเย จิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อรหา วิปากจิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา วิปากจิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตี’’ติ.
อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. อรหา กิริยาพฺยากเต จิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อรหา วิปากาพฺยากเต จิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. หฺจิ อรหา วิปากาพฺยากเต จิตฺเต ิโต ปรินิพฺพายติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตี’’ติ.
อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตีติ? อามนฺตา. นนุ ภควา จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺหิตฺวา ¶ สมนนฺตรา ปรินิพฺพุโตติ [ที. นิ. ๒.๒๑๙]? อามนฺตา. หฺจิ ภควา จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺหิตฺวา สมนนฺตรา ปรินิพฺพุโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายตี’’ติ.
อาเนฺชกถา นิฏฺิตา.
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๑๑) ๔. ธมฺมาภิสมยกถา
๘๙๗. อตฺถิ ¶ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมาภิสมโยติ? อามนฺตา. อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมเทสนา, ธมฺมสฺสวนํ, ธมฺมสากจฺฉา, ปริปุจฺฉา, สีลสมาทานํ ¶ , อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา, โภชเน มตฺตฺุตา, ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ ชาคริยานุโยโคติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมเทสนา, ธมฺมสฺสวนํ…เป… ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ ชาคริยานุโยโคติ? อามนฺตา. หฺจิ นตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมเทสนา, ธมฺมสฺสวนํ…เป… ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ ชาคริยานุโยโค, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมาภิสมโย’’ติ.
อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมาภิสมโยติ? อามนฺตา. นนุ ทฺเว ปจฺจยา สมฺมาทิฏฺิยา อุปฺปาทาย – ปรโต จ โฆโส, โยนิโส จ มนสิกาโรติ? อามนฺตา. หฺจิ ทฺเว ปจฺจยา สมฺมาทิฏฺิยา อุปฺปาทาย – ปรโต จ โฆโส, โยนิโส จ มนสิกาโร, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมาภิสมโย’’ติ.
อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมาภิสมโยติ? อามนฺตา. สุตฺตสฺส ปมตฺตสฺส มุฏฺสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส ธมฺมาภิสมโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ธมฺมาภิสมยกถา นิฏฺิตา.
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๑๒-๔) ๕-๗. ติสฺโสปิกถา
๘๙๘. อตฺถิ ¶ คพฺภเสยฺยาย อรหตฺตปฺปตฺตีติ? อามนฺตา. สุตฺตสฺส ¶ ปมตฺตสฺส มุฏฺสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส อรหตฺตปฺปตฺตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๘๙๙. อตฺถิ สุปินคตสฺส ธมฺมาภิสมโยติ? อามนฺตา. สุตฺตสฺส ปมตฺตสฺส มุฏฺสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส ธมฺมาภิสมโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๙๐๐. อตฺถิ สุปินคตสฺส อรหตฺตปฺปตฺตีติ? อามนฺตา. สุตฺตสฺส ปมตฺตสฺส มุฏฺสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส อรหตฺตปฺปตฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ติสฺโสปิกถา นิฏฺิตา.
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๑๕) ๘. อพฺยากตกถา
๙๐๑. สพฺพํ ¶ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. สุปินนฺเตน ปาณํ หเนยฺยาติ? อามนฺตา. หฺจิ สุปินนฺเตน ปาณํ หเนยฺย, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สพฺพํ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺยากต’’นฺติ.
สุปินนฺเตน อทินฺนํ อาทิเยยฺย…เป… มุสา ภเณยฺย, ปิสุณํ ภเณยฺย, ผรุสํ ภเณยฺย, สมฺผํ ปลเปยฺย, สนฺธึ ฉินฺเทยฺย, นิลฺโลปํ หเรยฺย, เอกาคาริกํ กเรยฺย, ปริปนฺเถ ติฏฺเยฺย, ปรทารํ คจฺเฉยฺย, คามฆาตกํ กเรยฺย, นิคมฆาตกํ กเรยฺย, สุปินนฺเตน เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย ¶ , สุปินคตสฺส อสุจิ มุจฺเจยฺย, สุปินนฺเตน ทานํ ทเทยฺย, จีวรํ ทเทยฺย, ปิณฺฑปาตํ ทเทยฺย, เสนาสนํ ทเทยฺย, คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ทเทยฺย, ขาทนียํ ทเทยฺย, โภชนียํ ทเทยฺย, ปานียํ ทเทยฺย, เจติยํ วนฺเทยฺย, เจติเย มาลํ อาโรเปยฺย, คนฺธํ อาโรเปยฺย ¶ , วิเลปนํ อาโรเปยฺย…เป… เจติยํ อภิทกฺขิณํ กเรยฺยาติ? อามนฺตา ¶ . หฺจิ สุปินนฺเตน เจติยํ อภิทกฺขิณํ กเรยฺย, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สพฺพํ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺยากต’’นฺติ.
๙๐๒. น วตฺตพฺพํ – ‘‘สพฺพํ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺยากต’’นฺติ? อามนฺตา. นนุ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺโพหาริยํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺโพหาริยํ วุตฺตํ ภควตา, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สพฺพํ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺยากต’’นฺติ.
อพฺยากตกถา นิฏฺิตา.
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๑๖) ๙. อาเสวนปจฺจยกถา
๙๐๓. นตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ปาณาติปาโต, ภิกฺขเว, อาเสวิโต ภาวิโต พหุลีกโต ¶ นิรยสํวตฺตนิโก ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิโก เปตฺติวิสยสํวตฺตนิโก, โย สพฺพลหุโส ปาณาติปาตสฺส วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส อปฺปายุกสํวตฺตนิโก โหตี’’ติ [อ. นิ. ๘.๔๐]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ อตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ.
นตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อทินฺนาทานํ, ภิกฺขเว, อาเสวิตํ ภาวิตํ พหุลีกตํ นิรยสํวตฺตนิกํ ¶ ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิกํ เปตฺติวิสยสํวตฺตนิกํ, โย สพฺพลหุโส อทินฺนาทานสฺส วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส โภคพฺยสนสํวตฺตนิโก ¶ โหติ…เป… โย สพฺพลหุโส กาเมสุมิจฺฉาจารสฺส วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส สปตฺตเวรสํวตฺตนิโก โหติ…เป… โย สพฺพลหุโส มุสาวาทสฺส วิปาโก ¶ มนุสฺสภูตสฺส อพฺภูตพฺภกฺขานสํวตฺตนิโก โหติ…เป… โย สพฺพลหุโส ปิสุณาย วาจาย วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส มิตฺเตหิ เภทนสํวตฺตนิโก โหติ…เป… โย สพฺพลหุโส ผรุสาย วาจาย วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส อมนาปสทฺทสํวตฺตนิโก โหติ…เป… โย สพฺพลหุโส สมฺผปฺปลาปสฺส วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส อนาเทยฺยวาจาสํวตฺตนิโก โหติ, สุราเมรยปานํ, ภิกฺขเว, อาเสวิตํ…เป… โย สพฺพลหุโส สุราเมรยปานสฺส วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส อุมฺมตฺตกสํวตฺตนิโก โหตี’’ติ [อ. นิ. ๘.๔๐]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ อตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ.
๙๐๔. นตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘มิจฺฉาทิฏฺิ, ภิกฺขเว, อาเสวิตา ภาวิตา พหุลีกตา นิรยสํวตฺตนิกา ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิกา เปตฺติวิสยสํวตฺตนิกา’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ อตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ.
นตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘มิจฺฉาสงฺกปฺโป…เป… มิจฺฉาสมาธิ, ภิกฺขเว, อาเสวิโต ภาวิโต…เป… เปตฺติวิสยสํวตฺตนิโก’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ ¶ ? อามนฺตา. เตน หิ อตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ.
๙๐๕. นตฺถิ ¶ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘สมฺมาทิฏฺิ, ภิกฺขเว, อาเสวิตา ภาวิตา พหุลีกตา อมโตคธา โหติ อมตปรายนา อมตปริโยสานา’’ติ! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ อตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ.
นตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘สมฺมาสงฺกปฺโป, ภิกฺขเว, อาเสวิโต ภาวิโต พหุลีกโต…เป… สมฺมาสมาธิ, ภิกฺขเว, อาเสวิโต ภาวิโต ¶ พหุลีกโต อมโตคโธ ¶ โหติ อมตปรายโน อมตปริโยสาโน’’ติ อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ, อามนฺตา. เตน หิ อตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตาติ.
อาเสวนปจฺจยกถา นิฏฺิตา.
๒๒. พาวีสติมวคฺโค
(๒๑๗) ๑๐. ขณิกกถา
๙๐๖. เอกจิตฺตกฺขณิกา สพฺเพ ธมฺมาติ? อามนฺตา. จิตฺเต มหาปถวี สณฺาติ, มหาสมุทฺโท สณฺาติ, สิเนรุปพฺพตราชา สณฺาติ, อาโป สณฺาติ, เตโช สณฺาติ, วาโย สณฺาติ, ติณกฏฺวนปฺปตโย สณฺหนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เอกจิตฺตกฺขณิกา สพฺเพ ธมฺมาติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาเณน สหชาตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขายตนํ ¶ จกฺขุวิฺาเณน สหชาตนฺติ? อามนฺตา. นนุ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ – ‘‘อชฺฌตฺติกฺเจว, อาวุโส, จกฺขุํ อปริภินฺนํ โหติ, พาหิรา จ รูปา น อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, โน จ ตชฺโช สมนฺนาหาโร โหติ, เนว ตาว ตชฺชสฺส วิฺาณภาคสฺส [วิฺาณภาวสฺส (พหูสุ)] ปาตุภาโว โหติ. อชฺฌตฺติกฺเจว, อาวุโส, จกฺขุํ อปริภินฺนํ โหติ, พาหิรา จ รูปา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, โน จ ตชฺโช สมนฺนาหาโร โหติ, เนว ตาว ตชฺชสฺส วิฺาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหติ. ยโต จ โข, อาวุโส, อชฺฌตฺติกฺเจว จกฺขุํ อปริภินฺนํ โหติ ¶ , พาหิรา จ รูปา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, ตชฺโช จ สมนฺนาหาโร โหติ, เอวํ ตชฺชสฺส วิฺาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหตี’’ติ [ม. นิ. ๑.๓๐๖]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาเณน สหชาต’’นฺติ.
โสตายตนํ…เป… ฆานายตนํ…เป… ชิวฺหายตนํ…เป… กายายตนํ กายวิฺาเณน สหชาตนฺติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… กายายตนํ กายวิฺาเณน ¶ สหชาตนฺติ? อามนฺตา. นนุ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ – ‘‘อชฺฌตฺติโก เจว, อาวุโส, กาโย อปริภินฺโน โหติ, พาหิรา จ โผฏฺพฺพา น อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, โน จ…เป… อชฺฌตฺติโก เจว, อาวุโส, กาโย อปริภินฺโน โหติ, พาหิรา จ โผฏฺพฺพา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, โน จ…เป… ยโต จ โข, อาวุโส, อชฺฌตฺติโก ¶ เจว กาโย อปริภินฺโน โหติ, พาหิรา จ โผฏฺพฺพา อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, ตชฺโช จ สมนฺนาหาโร โหติ, เอวํ ตชฺชสฺส วิฺาณภาคสฺส ปาตุภาโว โหตี’’ติ [ม. นิ. ๑.๓๐๖]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘กายายตนํ กายวิฺาเณน สหชาต’’นฺติ.
๙๐๗. น วตฺตพฺพํ – ‘‘เอกจิตฺตกฺขณิกา สพฺเพ ธมฺมา’’ติ? อามนฺตา. สพฺเพ ธมฺมา นิจฺจา ธุวา สสฺสตา อวิปริณามธมฺมาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. เตน หิ เอกจิตฺตกฺขณิกา สพฺเพ ธมฺมาติ.
ขณิกกถา นิฏฺิตา.
พาวีสติมวคฺโค.
ตสฺสุทฺทานํ –
อตฺถิ กิฺจิ สํโยชนํ อปฺปหาย ปรินิพฺพานํ, อรหา กุสลจิตฺโต ปรินิพฺพายติ, อรหา อาเนฺเช ิโต ปรินิพฺพายติ, อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย ธมฺมาภิสมโย, อตฺถิ คพฺภเสยฺยาย อรหตฺตปฺปตฺติ, อตฺถิ สุปินคตสฺส ธมฺมาภิสมโย, อตฺถิ สุปินคตสฺส อรหตฺตปฺปตฺติ, สพฺพํ สุปินคตสฺส จิตฺตํ อพฺยากตํ, นตฺถิ กาจิ อาเสวนปจฺจยตา, เอกจิตฺตกฺขณิกา สพฺเพ ธมฺมาติ.