📜
๔. ชหติกถา
๑. นสุตฺตาหรณกถา
๒๗๙. ชหติ ¶ ¶ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทนฺติ? อามนฺตา. อจฺจนฺตํ ชหติ, อนวเสสํ ชหติ, อปฺปฏิสนฺธิยํ ชหติ, สมูลํ ชหติ, สตณฺหํ ชหติ, สานุสยํ ชหติ, อริเยน ¶ าเณน ชหติ, อริเยน มคฺเคน ชหติ, อกุปฺปํ ¶ ปฏิวิชฺฌนฺโต ชหติ, อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
วิกฺขมฺเภติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทนฺติ? อามนฺตา. อจฺจนฺตํ วิกฺขมฺเภติ, อนวเสสํ วิกฺขมฺเภติ, อปฺปฏิสนฺธิยํ วิกฺขมฺเภติ, สมูลํ วิกฺขมฺเภติ, สตณฺหํ วิกฺขมฺเภติ, สานุสยํ วิกฺขมฺเภติ, อริเยน าเณน วิกฺขมฺเภติ, อริเยน มคฺเคน วิกฺขมฺเภติ, อกุปฺปํ ปฏิวิชฺฌนฺโต วิกฺขมฺเภติ, อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต วิกฺขมฺเภตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ชหติ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล กามราคพฺยาปาทํ, โส จ อจฺจนฺตํ ชหติ, อนวเสสํ ชหติ…เป… อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต ชหตีติ? อามนฺตา. ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ อจฺจนฺตํ ชหติ, อนวเสสํ ชหติ…เป… อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
วิกฺขมฺเภติ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล กามราคพฺยาปาทํ, โส จ อจฺจนฺตํ วิกฺขมฺเภติ, อนวเสสํ วิกฺขมฺเภติ…เป… อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต วิกฺขมฺเภตีติ? อามนฺตา. วิกฺขมฺเภติ ¶ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ อจฺจนฺตํ ¶ วิกฺขมฺเภติ, อนวเสสํ วิกฺขมฺเภติ ¶ …เป… อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต วิกฺขมฺเภตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ น อจฺจนฺตํ ชหติ, น อนวเสสํ ชหติ…เป… น อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต ชหตีติ? อามนฺตา. ชหติ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล กามราคพฺยาปาทํ, โส จ น อจฺจนฺตํ ชหติ…เป… น อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
วิกฺขมฺเภติ ¶ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ น อจฺจนฺตํ วิกฺขมฺเภติ, น อนวเสสํ วิกฺขมฺเภติ…เป… น อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต วิกฺขมฺเภตีติ? อามนฺตา. วิกฺขมฺเภติ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล กามราคพฺยาปาทํ, โส จ น อจฺจนฺตํ วิกฺขมฺเภติ, น อนวเสสํ วิกฺขมฺเภติ…เป… น อนาคามิผลํ สจฺฉิกโรนฺโต วิกฺขมฺเภตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทนฺติ? อามนฺตา. กตเมน มคฺเคนาติ? รูปาวจเรน มคฺเคนาติ. รูปาวจโร มคฺโค นิยฺยานิโก ขยคามี โพธคามี อปจยคามี อนาสโว อสํโยชนิโย อคนฺถนิโย ¶ อโนฆนิโย อโยคนิโย อนีวรณิโย อปรามฏฺโ อนุปาทานิโย อสํกิเลสิโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. นนุ รูปาวจโร มคฺโค อนิยฺยานิโก น ขยคามี น โพธคามี น อปจยคามี สาสโว สํโยชนิโย…เป… สํกิเลสิโยติ? อามนฺตา. หฺจิ รูปาวจโร มคฺโค อนิยฺยานิโก น ขยคามี…เป… สํกิเลสิโย, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ชหติ ปุถุชฺชโน รูปาวจเรน มคฺเคน กามราคพฺยาปาท’’นฺติ.
ชหติ ¶ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิมคฺเคน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ มคฺโค นิยฺยานิโก ขยคามี โพธคามี อปจยคามี อนาสโว…เป… อสํกิเลสิโยติ? อามนฺตา. ชหติ ปุถุชฺชโน รูปาวจเรน มคฺเคน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ มคฺโค นิยฺยานิโก ขยคามี โพธคามี อปจยคามี อนาสโว…เป… อสํกิเลสิโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ชหติ ปุถุชฺชโน รูปาวจเรน มคฺเคน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ มคฺโค อนิยฺยานิโก น ขยคามี น โพธคามี น อปจยคามี สาสโว…เป… สํกิเลสิโยติ? อามนฺตา. ชหติ อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิมคฺเคน กามราคพฺยาปาทํ, โส จ มคฺโค อนิยฺยานิโก น ขยคามี น โพธคามี น อปจยคามี สาสโว…เป… สํกิเลสิโยติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒๘๐. ปุถุชฺชโน ¶ กาเมสุ วีตราโค สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺาตีติ? อามนฺตา. อรหตฺเต สณฺาตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปุถุชฺชโน ¶ กาเมสุ วีตราโค สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺาตีติ? อามนฺตา. อปุพฺพํ อจริมํ ตโย มคฺเค ภาเวตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อปุพฺพํ ¶ อจริมํ ตโย มคฺเค ภาเวตีติ? อามนฺตา. อปุพฺพํ อจริมํ ตีณิ สามฺผลานิ สจฺฉิกโรตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อปุพฺพํ อจริมํ ตีณิ สามฺผลานิ สจฺฉิกโรตีติ? อามนฺตา. ติณฺณํ ผสฺสานํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ติสฺสนฺนํ สฺานํ ติสฺสนฺนํ เจตนานํ ติณฺณํ จิตฺตานํ ติสฺสนฺนํ สทฺธานํ ¶ ติณฺณํ วีริยานํ ติสฺสนฺนํ สตีนํ ติณฺณํ สมาธีนํ ติสฺสนฺนํ ปฺานํ สโมธานํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปุถุชฺชโน กาเมสุ วีตราโค สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺาตีติ? อามนฺตา. โสตาปตฺติมคฺเคนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สกทาคามิมคฺเคนาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ. กตเมน มคฺเคนาติ? อนาคามิมคฺเคนาติ. อนาคามิมคฺเคน สกฺกายทิฏฺึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒. สุตฺตาหรณกถา
๒๘๑. อนาคามิมคฺเคน สกฺกายทิฏฺึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ชหตีติ? อามนฺตา. นนุ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปหานา โสตาปตฺติผลํ ¶ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปหานา โสตาปตฺติผลํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามิมคฺเคน สกฺกายทิฏฺึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ ชหตี’’ติ. อนาคามิมคฺเคน โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคามิมคฺเคน โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหตีติ? อามนฺตา. นนุ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวา สกทาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตาติ? อามนฺตา. หฺจิ กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวา สกทาคามิผลํ วุตฺตํ ภควตา, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อนาคามิมคฺเคน ¶ โอฬาริกํ กามราคํ โอฬาริกํ พฺยาปาทํ ชหตี’’ติ.
ปุถุชฺชโน ¶ กาเมสุ วีตราโค สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺาตีติ? อามนฺตา. เย เกจิ ธมฺมํ อภิสเมนฺติ, สพฺเพ เต สห ธมฺมาภิสมยา อนาคามิผเล สณฺหนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาท’’นฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา –
‘‘อเหสุํ เต [อหึสกา (อ. นิ. ๖.๕๔)] อตีตํเส, ฉ สตฺถาโร ยสสฺสิโน;
นิรามคนฺธา กรุเณธิมุตฺตา [กรุณาธิมุตฺตา (สี. ก.)], กามสํโยชนาติคา.
‘‘กามราคํ วิราเชตฺวา, พฺรหฺมโลกูปคา อหุ;
อเหสุํ สาวกา เตสํ, อเนกานิ สตานิปิ.
‘‘นิรามคนฺธา กรุเณธิมุตฺตา, กามสํโยชนาติคา;
กามราคํ วิราเชตฺวา, พฺรหฺมโลกูปคา อหู’’ติ [อ. นิ. ๖.๕๔].
อตฺเถว ¶ สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทนฺติ.
ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาทนฺติ? อามนฺตา. นนุ ¶ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘โส หิ นาม, ภิกฺขเว, สุเนตฺโต สตฺถา เอวํ ทีฆายุโก สมาโน เอวํ จิรฏฺิติโก อปริมุตฺโต อโหสิ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อปริมุตฺโต ทุกฺขสฺมาติ วทามิ. ตํ กิสฺส เหตุ? จตุนฺนํ ธมฺมานํ อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา. กตเมสํ จตุนฺนํ? อริยสฺส สีลสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา, อริยสฺส สมาธิสฺส, อริยาย ปฺาย, อริยาย วิมุตฺติยา อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา. ตยิทํ, ภิกฺขเว, อริยํ สีลํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ, อริโย สมาธิ อนุพุทฺโธ ปฏิวิทฺโธ, อริยา ปฺา อนุพุทฺธา ปฏิวิทฺธา, อริยา วิมุตฺติ อนุพุทฺธา ปฏิวิทฺธา, อุจฺฉินฺนา ภวตณฺหา, ขีณา ภวเนตฺติ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวติ.
‘‘สีลํ ¶ สมาธิ ปฺา จ, วิมุตฺติ จ อนุตฺตรา;
อนุพุทฺธา อิเม ธมฺมา, โคตเมน ยสสฺสินา.
‘‘อิติ พุทฺโธ อภิฺาย, ธมฺมมกฺขาสิ ภิกฺขุนํ;
ทุกฺขสฺสนฺตกโร สตฺถา, จกฺขุมา ปรินิพฺพุโต’’ติ [อ. นิ. ๗.๖๖].
อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘ชหติ ปุถุชฺชโน กามราคพฺยาปาท’’นฺติ.
ชหติกถา นิฏฺิตา.