📜
๒๓. เตวีสติมวคฺโค
(๒๑๘) ๑. เอกาธิปฺปายกถา
๙๐๘. เอกาธิปฺปาเยน ¶ ¶ เมถุโน ธมฺโม ปฏิเสวิตพฺโพติ? อามนฺตา. เอกาธิปฺปาเยน อสฺสมเณน ¶ โหตพฺพํ, อภิกฺขุนา โหตพฺพํ, ฉินฺนมูเลน โหตพฺพํ ปาราชิเกน โหตพฺพนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… เอกาธิปฺปาเยน เมถุโน ธมฺโม ปฏิเสวิตพฺโพติ? อามนฺตา. เอกาธิปฺปาเยน ปาโณ หนฺตพฺโพ, อทินฺนํ อาทิยิตพฺพํ, มุสา ภณิตพฺพา, ปิสุณํ ภณิตพฺพํ, ผรุสํ ภณิตพฺพํ, สมฺผํ ปลปิตพฺพํ, สนฺธิ เฉทิตพฺโพ, นิลฺโลปํ หาตพฺพํ, เอกาคาริกํ กาตพฺพํ, ปริปนฺเถ าตพฺพํ, ปรทาโร คนฺตพฺโพ, คามฆาตโก กาตพฺโพ, นิคมฆาตโก กาตพฺโพติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
เอกาธิปฺปายกถา นิฏฺิตา.
๒๓. เตวีสติมวคฺโค
(๒๑๙) ๒. อรหนฺตวณฺณกถา
๙๐๙. อรหนฺตานํ วณฺเณน อมนุสฺสา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตีติ? อามนฺตา. อรหนฺตานํ วณฺเณน อมนุสฺสา ปาณํ หนนฺติ…เป… อทินฺนํ อาทิยนฺติ, มุสา ภณนฺติ, ปิสุณํ ภณนฺติ, ผรุสํ ภณนฺติ, สมฺผํ ปลปนฺติ, สนฺธึ ฉินฺทนฺติ, นิลฺโลปํ หรนฺติ, เอกาคาริกํ ¶ กโรนฺติ, ปริปนฺเถ ติฏฺนฺติ, ปรทารํ คจฺฉนฺติ, คามฆาตกํ กโรนฺติ…เป… นิคมฆาตกํ กโรนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อรหนฺตวณฺณกถา นิฏฺิตา.
๒๓. เตวีสติมวคฺโค
(๒๒๐-๔) ๓-๗. อิสฺสริยกามการิกาทิกถา
๙๑๐. โพธิสตฺโต ¶ อิสฺสริยกามการิกาเหตุ วินิปาตํ คจฺฉตีติ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ นิรยํ คจฺฉติ ¶ , สฺชีวํ คจฺฉติ, กาลสุตฺตํ คจฺฉติ, ตาปนํ คจฺฉติ, มหาตาปนํ [ปตาปนํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] คจฺฉติ, สงฺฆาตกํ คจฺฉติ, โรรุวํ คจฺฉติ…เป… อวีจึ คจฺฉตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต ¶ อิสฺสริยกามการิกาเหตุ วินิปาตํ คจฺฉตีติ? อามนฺตา. ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ วินิปาตํ คจฺฉตี’’ติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิ. หฺจิ ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ วินิปาตํ คจฺฉตี’’ติ – นตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ วินิปาตํ คจฺฉตี’’ติ.
๙๑๑. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ คพฺภเสยฺยํ โอกฺกมตีติ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ นิรยํ อุปปชฺเชยฺย, ติรจฺฉานโยนึ อุปปชฺเชยฺยาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ คพฺภเสยฺยํ โอกฺกมตีติ ¶ ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต อิทฺธิมาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โพธิสตฺโต อิทฺธิมาติ? อามนฺตา. โพธิสตฺเตน ฉนฺทิทฺธิปาโท ภาวิโต…เป… วีริยิทฺธิปาโท…เป… จิตฺติทฺธิปาโท…เป… วีมํสิทฺธิปาโท ภาวิโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต ¶ อิสฺสริยกามการิกาเหตุ คพฺภเสยฺยํ โอกฺกมตีติ? อามนฺตา. ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ คพฺภเสยฺยํ โอกฺกมตี’’ติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิ. หฺจิ ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ คพฺภเสยฺยํ โอกฺกมตี’’ติ – นตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ คพฺภเสยฺยํ โอกฺกมตี’’ติ.
๙๑๒. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ ทุกฺกรการิกํ อกาสีติ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติ ปจฺจาคจฺฉิ, ‘‘อสสฺสโต โลโก’’ติ…เป… ‘‘อนฺตวา โลโก’’ติ…เป… ‘‘อนนฺตวา โลโก’’ติ… ‘‘ตํ ชีวํ ตํ สรีร’’นฺติ ¶ … ‘‘อฺํ ชีวํ อฺํ สรีร’’นฺติ… ‘‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ… ‘‘น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ… ‘‘โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ…เป… ‘‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ ปจฺจาคจฺฉีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ ทุกฺกรการิกํ อกาสีติ? อามนฺตา. ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ ทุกฺกรการิกํ อกาสี’’ติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิ. หฺจิ ‘‘โพธิสตฺโต ¶ อิสฺสริยกามการิกาเหตุ ¶ ทุกฺกรการิกํ อกาสี’’ติ – นตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ ทุกฺกรการิกํ อกาสี’’ติ.
๙๑๓. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ อปรนฺตปํ [อมรํ ตปํ (สํ. นิ. ๑.๑๓๗)] อกาสิ, อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิสีติ? อามนฺตา. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติ ปจฺจาคจฺฉิ…เป… ¶ ‘‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ ปจฺจาคจฺฉีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๙๑๔. โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิสีติ? อามนฺตา. ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิสี’’ติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิ. หฺจิ ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิสี’’ติ – นตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิสี’’ติ.
อิสฺสริยกามการิกากถา นิฏฺิตา.
๒๓. เตวีสติมวคฺโค
(๒๒๕) ๘. ปติรูปกถา
๙๑๕. อตฺถิ น ราโค ราคปติรูปโกติ? อามนฺตา. อตฺถิ น ผสฺโส ผสฺสปติรูปโก, อตฺถิ น เวทนา เวทนาปติรูปิกา, อตฺถิ น สฺา สฺาปติรูปิกา ¶ , อตฺถิ น เจตนา เจตนาปติรูปิกา, อตฺถิ น จิตฺตํ จิตฺตปติรูปกํ, อตฺถิ น สทฺธา สทฺธาปติรูปิกา, อตฺถิ น วีริยํ วีริยปติรูปกํ, อตฺถิ น สติ สติปติรูปิกา, อตฺถิ น สมาธิ สมาธิปติรูปโก ¶ , อตฺถิ น ปฺา ปฺาปติรูปิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๙๑๖. อตฺถิ น โทโส โทสปติรูปโก, อตฺถิ น โมโห โมหปติรูปโก, อตฺถิ น กิเลโส ¶ กิเลสปติรูปโกติ? อามนฺตา. อตฺถิ ¶ น ผสฺโส ผสฺสปติรูปโก…เป… อตฺถิ น ปฺา ปฺาปติรูปิกาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปติรูปกถา นิฏฺิตา.
๒๓. เตวีสติมวคฺโค
(๒๒๖) ๙. อปรินิปฺผนฺนกถา
๙๑๗. รูปํ อปรินิปฺผนฺนนฺติ? อามนฺตา. รูปํ น อนิจฺจํ น สงฺขตํ น ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ น ขยธมฺมํ น วยธมฺมํ น วิราคธมฺมํ น นิโรธธมฺมํ น วิปริณามธมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ รูปํ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมํ วิปริณามธมฺมนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ รูปํ อนิจฺจํ สงฺขตํ…เป… วิปริณามธมฺมํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘รูปํ อปรินิปฺผนฺน’’นฺติ.
ทุกฺขฺเว ปรินิปฺผนฺนนฺติ? อามนฺตา. นนุ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ [สํ. นิ. ๓.๑๕] วุตฺตํ ภควตา – ‘‘รูปํ อนิจฺจ’’นฺติ? อามนฺตา. หฺจิ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘รูปํ อนิจฺจํ’’, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ทุกฺขฺเว ปรินิปฺผนฺน’’นฺติ…เป….
๙๑๘. เวทนา ¶ …เป… สฺา… สงฺขารา… วิฺาณํ… จกฺขายตนํ…เป… ธมฺมายตนํ… จกฺขุธาตุ… ธมฺมธาตุ… จกฺขุนฺทฺริยํ…เป… อฺาตาวินฺทฺริยํ อปรินิปฺผนฺนนฺติ? อามนฺตา. อฺาตาวินฺทฺริยํ ¶ น อนิจฺจํ…เป… น วิปริณามธมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… นนุ อฺาตาวินฺทฺริยํ อนิจฺจํ สงฺขตํ…เป… วิปริณามธมฺมนฺติ? อามนฺตา. หฺจิ อฺาตาวินฺทฺริยํ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมํ วิปริณามธมฺมํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘อฺาตาวินฺทฺริยํ อปรินิปฺผนฺน’’นฺติ.
ทุกฺขฺเว ¶ ¶ ปรินิปฺผนฺนนฺติ? อามนฺตา. นนุ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อฺาตาวินฺทฺริยํ อนิจฺจ’’นฺติ? อามนฺตา. หฺจิ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อฺาตาวินฺทฺริยํ อนิจฺจํ’’, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘ทุกฺขฺเว ปรินิปฺผนฺน’’นฺติ.
อปรินิปฺผนฺนกถา นิฏฺิตา.
เตวีสติมวคฺโค.
ตสฺสุทฺทานํ –
เอกาธิปฺปาเยน เมถุโน ธมฺโม ปฏิเสวิตพฺโพ, อรหนฺตานํ วณฺเณน อมนุสฺสา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺติ, โพธิสตฺโต อิสฺสริยกามการิกาเหตุ วินิปาตํ คจฺฉติ, คพฺภเสยฺยํ โอกฺกมติ, ทุกฺกรการิกํ อกาสิ ¶ , อปรนฺตปํ อกาสิ, อฺํ สตฺถารํ อุทฺทิสิ, อตฺถิ น ราโค ราคปติรูปโก อตฺถิ น โทโส โทสปติรูปโก อตฺถิ น โมโห โมหปติรูปโก อตฺถิ น กิเลโส กิเลสปติรูปโก, รูปํ อปรินิปฺผนฺนํ อฺาตาวินฺทฺริยํ อปรินิปฺผนฺนนฺติ.
ขุทฺทโก อฑฺฒปณฺณาสโก.
ตสฺสุทฺทานํ –
นวํ, นิพฺพุติ, เอกาธิปฺปาโยติ.
ปณฺณาสกุทฺทานํ –
มหานิยาโม ¶ , อนุสยา, นิคฺคโห, ขุทฺทกปฺจโม;
ปรปฺปวาทมทฺทนา, สุตฺตมูลสมาหิตา;
อุชฺโชตนา สตฺถุสมเย, กถาวตฺถุปกรเณติ.
ปฺจตฺตึสภาณวารํ
กถาวตฺถุปกรณํ นิฏฺิตํ.