📜
๖. อตีตกฺขนฺธาทิกถา
๑. นสุตฺตสาธนํ
๒๙๗. อตีตํ ขนฺธาติ? อามนฺตา. อตีตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ ¶ อายตนนฺติ? อามนฺตา. อตีตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ ธาตูติ? อามนฺตา. อตีตํ อตฺถีติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ ขนฺธา ธาตุ อายตนนฺติ [ขนฺธธาตุอายตนนฺติ (สฺยา.)]? อามนฺตา. อตีตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตํ ขนฺธาติ? อามนฺตา. อนาคตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ อายตนนฺติ? อามนฺตา. อนาคตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ ธาตูติ? อามนฺตา. อนาคตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ ขนฺธา ธาตุ อายตนนฺติ? อามนฺตา. อนาคตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนํ ขนฺธา ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ ขนฺธา อตีตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ อายตนํ อตีตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ ธาตุ ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ ¶ ธาตุ อตีตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อตีตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนํ ¶ ¶ ขนฺธา ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ ขนฺธา อนาคตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ อายตนํ อนาคตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ ธาตุ ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ ธาตุ อนาคตํ อตฺถีติ ¶ ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อนาคตํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตีตํ ขนฺธา อตีตํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ ขนฺธา ปจฺจุปฺปนฺนํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ อายตนํ อตีตํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ ธาตุ อตีตํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ ธาตุ ปจฺจุปฺปนฺนํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อตีตํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ ¶ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตํ ขนฺธา อนาคตํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ ขนฺธา ปจฺจุปฺปนฺนํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ อายตนํ…เป… อนาคตํ ธาตุ…เป… อนาคตํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อนาคตํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตีตํ รูปํ ขนฺโธติ? อามนฺตา. อตีตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ รูปํ อายตนนฺติ? อามนฺตา. อตีตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ รูปํ ธาตูติ? อามนฺตา. อตีตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนนฺติ ¶ ? อามนฺตา. อตีตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตํ รูปํ ขนฺโธติ? อามนฺตา. อนาคตํ ¶ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ รูปํ อายตนํ…เป… อนาคตํ รูปํ ธาตุ…เป… อนาคตํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนนฺติ? อามนฺตา. อนาคตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนํ ¶ รูปํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ รูปํ ขนฺโธ อตีตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ อายตนํ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ธาตุ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อตีตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนํ ¶ รูปํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ รูปํ ขนฺโธ อนาคตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ อายตนํ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ธาตุ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อนาคตํ รูปํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตีตํ ¶ รูปํ ขนฺโธ อตีตํ รูปํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ ¶ รูปํ อายตนํ…เป… อตีตํ รูปํ ธาตุ…เป… อตีตํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อตีตํ รูปํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตํ รูปํ ขนฺโธ อนาคตํ รูปํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ รูปํ อายตนํ…เป… อนาคตํ รูปํ ธาตุ…เป… อนาคตํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อนาคตํ รูปํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตีตา เวทนา… อตีตา สฺา… อตีตา สงฺขารา… อตีตํ วิฺาณํ ขนฺโธติ? อามนฺตา. อตีตํ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ วิฺาณํ อายตนํ ¶ …เป… อตีตํ วิฺาณํ ธาตุ…เป… อตีตํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนนฺติ? อามนฺตา. อตีตํ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อนาคตํ วิฺาณํ ขนฺโธติ? อามนฺตา. อนาคตํ ¶ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ วิฺาณํ อายตนํ…เป… อนาคตํ วิฺาณํ ธาตุ…เป… อนาคตํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนนฺติ? อามนฺตา. อนาคตํ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนํ ¶ วิฺาณํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ วิฺาณํ ขนฺโธ อตีตํ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ อายตนํ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ธาตุ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อตีตํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อตีตํ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
ปจฺจุปฺปนฺนํ ¶ วิฺาณํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ วิฺาณํ ขนฺโธ อนาคตํ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ อายตนํ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ธาตุ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ อตฺถีติ? อามนฺตา. อนาคตํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อนาคตํ วิฺาณํ อตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
อตีตํ วิฺาณํ ขนฺโธ อตีตํ วิฺาณํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ นตฺถีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อตีตํ วิฺาณํ อายตนํ…เป… อตีตํ วิฺาณํ ธาตุ…เป… อตีตํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อตีตํ วิฺาณํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ ¶ วิฺาณํ ขนฺโธ อนาคตํ วิฺาณํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ขนฺโธ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อนาคตํ วิฺาณํ อายตนํ…เป… อนาคตํ วิฺาณํ ธาตุ…เป… อนาคตํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ อนาคตํ วิฺาณํ นตฺถีติ? อามนฺตา. ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ ขนฺธา ธาตุ อายตนํ ปจฺจุปฺปนฺนํ วิฺาณํ นตฺถีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๒. สุตฺตสาธนํ
๒๙๘. น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตีตานาคตา ขนฺธา ธาตุ อายตนํ นตฺถิ เจเต’’ติ? อามนฺตา ¶ . นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ตโยเม, ภิกฺขเว, นิรุตฺติปถา อธิวจนปถา ปฺตฺติ…เป… วิฺูหีติ…เป…’’. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตีตานาคตา ขนฺธา ธาตุ อายตนํ นตฺถิ เจเต’’ติ.
อตีตานาคตา ขนฺธา ธาตุ อายตนํ นตฺถิ เจเตติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘ยํ กิฺจิ, ภิกฺขเว, รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา ¶ วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา, อยํ วุจฺจติ รูปกฺขนฺโธ. ยา กาจิ เวทนา… ยา กาจิ สฺา… เย เกจิ สงฺขารา… ยํ กิฺจิ วิฺาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ…เป… อยํ วุจฺจติ วิฺาณกฺขนฺโธ’’ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ – ‘‘อตีตานาคตา ขนฺธา ธาตุ อายตนํ นตฺถิ เจเต’’ติ.
อตีตกฺขนฺธาทิกถา นิฏฺิตา.