📜
๘. สติปฏฺานกถา
๓๐๑. สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. สพฺเพ ธมฺมา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค เอกายนมคฺโค ขยคามี โพธคามี ¶ อปจยคามี อนาสวา อสํโยชนิยา ¶ อคนฺถนิยา อโนฆนิยา อโยคนิยา อนีวรณิยา อปรามฏฺา อนุปาทานิยา อสํกิเลสิกา, สพฺเพ ธมฺมา พุทฺธานุสฺสติ ธมฺมานุสฺสติ สงฺฆานุสฺสติ สีลานุสฺสติ จาคานุสฺสติ เทวตานุสฺสติ อานาปานสฺสติ มรณานุสฺสติ กายคตาสติ อุปสมานุสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ สติปฏฺานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… จกฺขายตนํ สติปฏฺานนฺติ ¶ ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค เอกายนมคฺโค ขยคามี โพธคามี อปจยคามี อนาสวํ อสํโยชนิยํ…เป… อสํกิเลสิกํ, จกฺขายตนํ พุทฺธานุสฺสติ ธมฺมานุสฺสติ สงฺฆานุสฺสติ สีลานุสฺสติ จาคานุสฺสติ เทวตานุสฺสติ อานาปานสฺสติ มรณานุสฺสติ กายคตาสติ อุปสมานุสฺสตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โสตายตนํ… ฆานายตนํ… ชิวฺหายตนํ… กายายตนํ… รูปายตนํ… สทฺทายตนํ… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺพฺพายตนํ… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺานนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺานนฺติ? อามนฺตา. อโนตฺตปฺปํ สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ…เป… กายคตาสติ อุปสมานุสฺสตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สติ สติปฏฺานา, สา จ สตีติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ สติปฏฺานํ, ตฺจ สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สติ สติปฏฺานา, สา จ สตีติ? อามนฺตา. โสตายตนํ…เป… กายายตนํ… รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ… ราโค… โทโส… โมโห…เป… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺานํ, ตฺจ สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
จกฺขายตนํ สติปฏฺานํ, ตฺจ น สตีติ? อามนฺตา. สติ สติปฏฺานา, สา จ น สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… โสตายตนํ…เป… กายายตนํ… รูปายตนํ…เป… โผฏฺพฺพายตนํ… ราโค ¶ … โทโส… โมโห…เป… อโนตฺตปฺปํ สติปฏฺานํ, ตฺจ น สตีติ? อามนฺตา ¶ . สติ สติปฏฺานา, สา จ น สตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๓๐๒. น ¶ วตฺตพฺพํ – ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานา’’ติ? อามนฺตา. นนุ สพฺเพ ธมฺเม อารพฺภ ¶ สติ สนฺติฏฺตีติ? อามนฺตา. หฺจิ สพฺเพ ธมฺเม อารพฺภ สติ สนฺติฏฺตีติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานา’’ติ.
สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ สติ สนฺติฏฺตีติ สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ ผสฺโส สนฺติฏฺตีติ สพฺเพ ธมฺมา ผสฺสปฏฺานาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ สติ สนฺติฏฺตีติ สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. สพฺพํ ธมฺมํ อารพฺภ เวทนา สนฺติฏฺติ… สฺา สนฺติฏฺติ… เจตนา สนฺติฏฺติ… จิตฺตํ สนฺติฏฺตีติ สพฺเพ ธมฺมา จิตฺตปฏฺานาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. สพฺเพ สตฺตา อุปฏฺิตสติโน สติยา สมนฺนาคตา สติยา สโมหิตา; สพฺเพสํ สตฺตานํ สติ ปจฺจุปฏฺิตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
๓๐๓. สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘อมตํ เต, ภิกฺขเว, น ปริภฺุชนฺติ เย กายคตาสตึ น ปริภฺุชนฺติ. อมตํ เต, ภิกฺขเว, ปริภฺุชนฺติ เย กายคตาสตึ ปริภฺุชนฺตี’’ติ ¶ [อ. นิ. ๑.๖๐๐]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. สพฺเพ สตฺตา กายคตาสตึ ปริภฺุชนฺติ ปฏิลภนฺติ อาเสวนฺติ ภาเวนฺติ พหุลีกโรนฺตีติ? น ¶ เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘เอกายโน อยํ, ภิกฺขเว, มคฺโค สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ จตฺตาโร สติปฏฺานา’’ติ [ที. นิ. ๒.๓๗๓; ม. นิ. ๑.๑๐๖; สํ. นิ. ๕.๓๖๗]! อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา? สพฺเพ ธมฺมา เอกายนมคฺโคติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สพฺเพ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘รฺโ, ภิกฺขเว, จกฺกวตฺติสฺส ปาตุภาวา สตฺตนฺนํ รตนานํ ปาตุภาโว โหติ. กตเมสํ สตฺตนฺนํ? จกฺกรตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, หตฺถิรตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, อสฺสรตนสฺส… มณิรตนสฺส… อิตฺถิรตนสฺส ¶ … คหปติรตนสฺส… ปริณายกรตนสฺส ปาตุภาโว โหติ ¶ . รฺโ, ภิกฺขเว, จกฺกวตฺติสฺส ปาตุภาวา อิเมสํ สตฺตนฺนํ รตนานํ ปาตุภาโว โหติ.
‘‘ตถาคตสฺส, ภิกฺขเว, ปาตุภาวา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺครตนานํ ปาตุภาโว โหติ. กตเมสํ สตฺตนฺนํ? สติสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ¶ ปาตุภาโว โหติ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, ปีติสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺครตนสฺส ปาตุภาโว โหติ. ตถาคตสฺส, ภิกฺขเว, ปาตุภาวา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อิเมสํ สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺครตนานํ ปาตุภาโว โหตี’’ติ [สํ. นิ. ๕.๒๒๓]. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. ตถาคตสฺส ปาตุภาวา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สพฺเพ ธมฺมา สติสมฺโพชฺฌงฺครตนาว โหนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป… สพฺเพ ¶ ธมฺมา สติปฏฺานาติ? อามนฺตา. สพฺเพ ธมฺมา สมฺมปฺปธานา… อิทฺธิปาทา… อินฺทฺริยา… พลา… โพชฺฌงฺคาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป….
สติปฏฺานกถา นิฏฺิตา.