📜
(๒) ปจฺจยนิทฺเทโส
๑. เหตุปจฺจโยติ ¶ – เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย [ปจฺจโยติ (สฺยา.)].
๒. อารมฺมณปจฺจโยติ – รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. สทฺทายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ¶ ¶ ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. คนฺธายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. รสายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. สพฺเพ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย.
ยํ ยํ ธมฺมํ อารพฺภ เย เย ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา, เต เต ธมฺมา เตสํ เตสํ ธมฺมานํ อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย.
๓. อธิปติปจฺจโยติ – ฉนฺทาธิปติ ฉนฺทสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. วีริยาธิปติ วีริยสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. จิตฺตาธิปติ จิตฺตสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. วีมํสาธิปติ วีมํสสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย.
ยํ ยํ ธมฺมํ ครุํ กตฺวา เย เย ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา, เต เต ธมฺมา เตสํ เตสํ ธมฺมานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย.
๔. อนนฺตรปจฺจโยติ ¶ – จกฺขุวิฺาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
โสตวิฺาณธาตุ ¶ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ฆานวิฺาณธาตุ ¶ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ชิวฺหาวิฺาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
กายวิฺาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ ¶ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
เยสํ ¶ เยสํ ธมฺมานํ อนนฺตรา เย เย ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา, เต เต ธมฺมา เตสํ เตสํ ธมฺมานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
๕. สมนนฺตรปจฺจโยติ – จกฺขุวิฺาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
โสตวิฺาณธาตุ ¶ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ฆาณวิฺาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย ¶ . มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ชิวฺหาวิฺาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
กายวิฺาณธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนธาตุ ตํสมฺปยุตฺตกา จ ธมฺมา มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
เยสํ ¶ เยสํ ธมฺมานํ สมนนฺตรา เย เย ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา, เต เต ธมฺมา เตสํ เตสํ ธมฺมานํ สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย.
๖. สหชาตปจฺจโยติ ¶ – จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อฺมฺํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. จตฺตาโร มหาภูตา อฺมฺํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. โอกฺกนฺติกฺขเณ นามรูปํ อฺมฺํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. มหาภูตา อุปาทารูปานํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. รูปิโน ธมฺมา อรูปีนํ ธมฺมานํ กิฺจิ กาเล [กฺจิ กาลํ (สฺยา.)] สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย, กิฺจิ กาเล น สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย.
๗. อฺมฺปจฺจโยติ – จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อฺมฺปจฺจเยน ปจฺจโย. จตฺตาโร มหาภูตา อฺมฺปจฺจเยน ปจฺจโย. โอกฺกนฺติกฺขเณ นามรูปํ อฺมฺปจฺจเยน ปจฺจโย.
๘. นิสฺสยปจฺจโยติ – จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อฺมฺํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. จตฺตาโร มหาภูตา อฺมฺํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. โอกฺกนฺติกฺขเณ นามรูปํ อฺมฺํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. มหาภูตา อุปาทารูปานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย.
จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ¶ นิสฺสยปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย. โสตายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ฆานายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ชิวฺหายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. กายายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ยํ รูปํ นิสฺสาย มโนธาตุ จ มโนวิฺาณธาตุ จ วตฺตนฺติ, ตํ รูปํ มโนธาตุยา จ มโนวิฺาณธาตุยา จ ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย.
๙. อุปนิสฺสยปจฺจโยติ – ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา กุสลา ¶ ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ เกสฺจิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ เกสฺจิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อพฺยากตานํ ธมฺมานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย ¶ . ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย.
อุตุโภชนมฺปิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุคฺคโลปิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. เสนาสนมฺปิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๐. ปุเรชาตปจฺจโยติ – จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. โสตายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. ฆานายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย. ชิวฺหายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. กายายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย.
รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. สทฺทายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. คนฺธายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. รสายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. รูปายตนํ ¶ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย.
ยํ รูปํ นิสฺสาย มโนธาตุ จ มโนวิฺาณธาตุ ¶ จ วตฺตนฺติ, ตํ รูปํ มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. มโนวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ กิฺจิ กาเล ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย, กิฺจิ กาเล น ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๑. ปจฺฉาชาตปจฺจโยติ – ปจฺฉาชาตา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา ปุเรชาตสฺส อิมสฺส กายสฺส ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๒. อาเสวนปจฺจโยติ – ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา อกุสลา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุริมา ปุริมา กิริยาพฺยากตา ธมฺมา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ กิริยาพฺยากตานํ ธมฺมานํ อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๓. กมฺมปจฺจโยติ – กุสลากุสลํ กมฺมํ วิปากานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๔. วิปากปจฺจโยติ ¶ – วิปากา จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อฺมฺํ วิปากปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๕. อาหารปจฺจโยติ – กพฬีกาโร [กพฬิงฺกาโร (ก. สี. สฺยา.)] อาหาโร อิมสฺส กายสฺส อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย. อรูปิโน อาหารา สมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๖. อินฺทฺริยปจฺจโยติ ¶ – จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. โสตินฺทฺริยํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. ฆานินฺทฺริยํ ¶ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. ชิวฺหินฺทฺริยํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. กายินฺทฺริยํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. รูปชีวิตินฺทฺริยํ กฏตฺตารูปานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย.
อรูปิโน อินฺทฺริยา สมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๗. ฌานปจฺจโยติ – ฌานงฺคานิ ฌานสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ ฌานปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๘. มคฺคปจฺจโยติ – มคฺคงฺคานิ มคฺคสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฏฺานานฺจ รูปานํ มคฺคปจฺจเยน ปจฺจโย.
๑๙. สมฺปยุตฺตปจฺจโยติ – จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อฺมฺํ สมฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย.
๒๐. วิปฺปยุตฺตปจฺจโยติ – รูปิโน ธมฺมา อรูปีนํ ธมฺมานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. อรูปิโน ธมฺมา รูปีนํ ธมฺมานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย.
๒๑. อตฺถิปจฺจโยติ ¶ ¶ – จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อฺมฺํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. จตฺตาโร มหาภูตา อฺมฺํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. โอกฺกนฺติกฺขเณ นามรูปํ อฺมฺํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. มหาภูตา อุปาทารูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย.
จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. โสตายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ฆานายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ชิวฺหายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. กายายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย.
รูปายตนํ ¶ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. สทฺทายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. คนฺธายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. รสายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย.
ยํ รูปํ นิสฺสาย มโนธาตุ จ มโนวิฺาณธาตุ ¶ จ วตฺตนฺติ, ตํ รูปํ มโนธาตุยา จ มโนวิฺาณธาตุยา จ ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย.
๒๒. นตฺถิปจฺจโยติ – สมนนฺตรนิรุทฺธา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา ปฏุปฺปนฺนานํ จิตฺตเจตสิกานํ ธมฺมานํ นตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย.
๒๓. วิคตปจฺจโยติ – สมนนฺตรวิคตา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา ปฏุปฺปนฺนานํ จิตฺตเจตสิกานํ ธมฺมานํ วิคตปจฺจเยน ปจฺจโย.
๒๔. อวิคตปจฺจโยติ ¶ – จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อฺมฺํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. จตฺตาโร มหาภูตา อฺมฺํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย ¶ . โอกฺกนฺติกฺขเณ นามรูปํ อฺมฺํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. มหาภูตา อุปาทารูปานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย.
จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. โสตายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. ฆานายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. ชิวฺหายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. กายายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย.
รูปายตนํ ¶ จกฺขุวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. สทฺทายตนํ โสตวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. คนฺธายตนํ ฆานวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. รสายตนํ ชิวฺหาวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย. รูปายตนํ สทฺทายตนํ คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ มโนธาตุยา ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย.
ยํ รูปํ นิสฺสาย มโนธาตุ จ มโนวิฺาณธาตุ จ วตฺตนฺติ, ตํ รูปํ มโนธาตุยา จ มโนวิฺาณธาตุยา จ ตํสมฺปยุตฺตกานฺจ ธมฺมานํ อวิคตปจฺจเยน ปจฺจโย.
ปจฺจยนิทฺเทโส.