มูล > อภิธมฺมปิฏก > ปฏฺานปาฬิ-๒

๑. ปจฺจุปฺปนฺโน ¶ ¶ ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – ปจฺจุปฺปนฺนา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป…. (๑)

๒. อตีโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ ทตฺวา สีลํ สมาทิยิตฺวา อุโปสถกมฺมํ…เป… ปจฺจเวกฺขติ, ปุพฺเพ สุจิณฺณานิ ปจฺจเวกฺขติ, ฌานา วุฏฺหิตฺวา ฌานํ ปจฺจเวกฺขติ. อริยา มคฺคา วุฏฺหิตฺวา มคฺคํ ปจฺจเวกฺขนฺติ, ผลํ ปจฺจเวกฺขนฺติ, ปหีเน กิเลเส ปจฺจเวกฺขนฺติ, วิกฺขมฺภิเต กิเลเส ปจฺจเวกฺขนฺติ, ปุพฺเพ สมุทาจิณฺเณ กิเลเส ชานนฺติ. อตีตํ จกฺขุํ อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต วิปสฺสติ…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ. อตีตํ โสตํ…เป… ฆานํ… ชิวฺหํ… กายํ… รูเป… สทฺเท… คนฺเธ… รเส… โผฏฺพฺเพ… วตฺถุํ… อตีเต ขนฺเธ อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต ¶ วิปสฺสติ ¶ , อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ราโค อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ, วิจิกิจฺฉา… อุทฺธจฺจํ… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ, อากาสานฺจายตนํ วิฺาณฺจายตนสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. อากิฺจฺายตนํ เนวสฺานาสฺายตนสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. อตีตา ขนฺธา อิทฺธิวิธาณสฺส, เจโตปริยาณสฺส, ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณสฺส, ยถากมฺมูปคาณสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๓. อนาคโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – อนาคตํ จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ… อนาคเต ขนฺเธ อนิจฺจโต…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ. อนาคตา ขนฺธา อิทฺธิวิธาณสฺส, เจโตปริยาณสฺส, อนาคตํสาณสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ปจฺจุปฺปนฺนํ จกฺขุํ…เป… กายํ… รูเป… สทฺเท… คนฺเธ… รเส… โผฏฺพฺเพ… วตฺถุํ… ปจฺจุปฺปนฺเน ¶ ขนฺเธ อนิจฺจโต…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ, ทิพฺเพน จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุณาติ, รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณสฺส…เป… ปจฺจุปฺปนฺนา ขนฺธา อิทฺธิวิธาณสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๔. อตีโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย ¶ . อารมฺมณาธิปติ – ทานํ ทตฺวา สีลํ สมาทิยิตฺวา…เป… ปุพฺเพ สุจิณฺณานิ ครุํ กตฺวา ปจฺจเวกฺขติ, ฌานา วุฏฺหิตฺวา ฌานํ ครุํ กตฺวา ปจฺจเวกฺขติ. อริยา มคฺคา วุฏฺหิตฺวา มคฺคํ ครุํ กตฺวา ปจฺจเวกฺขนฺติ, ผลํ ครุํ กตฺวา ปจฺจเวกฺขนฺติ. อตีตํ จกฺขุํ…เป… กายํ… รูเป… สทฺเท… คนฺเธ… รเส… โผฏฺพฺเพ… วตฺถุํ… อตีเต ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. (๑) อนาคโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. อารมฺมณาธิปติ – อนาคตํ ¶ จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ… อนาคเต ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. (๑)

ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณาธิปติ, สหชาตาธิปติ. อารมฺมณาธิปติ – ปจฺจุปฺปนฺนํ จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ… ปจฺจุปฺปนฺเน ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. สหชาตาธิปติ – ปจฺจุปฺปนฺนาธิปติ สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๕. อตีโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – ปุริมา ปุริมา อตีตา ขนฺธา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ ปจฺจุปฺปนฺนานํ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. อนุโลมํ โคตฺรภุสฺส… อนุโลมํ ¶ โวทานสฺส… โคตฺรภุ มคฺคสฺส… โวทานํ มคฺคสฺส… มคฺโค ผลสฺส… ผลํ ผลสฺส… อนุโลมํ ผลสมาปตฺติยา… นิโรธา วุฏฺหนฺตสฺส เนวสฺานาสฺายตนํ ผลสมาปตฺติยา อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๖. อตีโต ¶ ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย (อนนฺตรสทิสํ). (๑)

๗. ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อฺมฺปจฺจเยน ปจฺจโย… นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย (สํขิตฺตํ). (๑)

๘. อตีโต ¶ ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – อตีตํ สทฺธํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ, สีลํ สมาทิยติ, อุโปสถกมฺมํ กโรติ, ฌานํ อุปฺปาเทติ, วิปสฺสนํ… มคฺคํ… อภิฺํ… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ, มานํ ชปฺเปติ, ทิฏฺึ คณฺหาติ. อตีตํ สีลํ…เป… ปฺํ… ราคํ…เป… ปตฺถนํ… กายิกํ สุขํ… กายิกํ ทุกฺขํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ สีลํ สมาทิยติ, อุโปสถกมฺมํ…เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ, ปาณํ หนติ…เป… สงฺฆํ ภินฺทติ. อตีตา สทฺธา…เป… ปฺา, ราโค…เป… ปตฺถนา, กายิกํ สุขํ… กายิกํ ทุกฺขํ… ปจฺจุปฺปนฺนาย สทฺธาย…เป… ปฺาย, ราคสฺส…เป… ปตฺถนาย…เป… ผลสมาปตฺติยา อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

อนาคโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – อนาคตํ จกฺขุสมฺปทํ ปตฺถยมาโน…เป… โสตสมฺปทํ… ฆานสมฺปทํ ชิวฺหาสมฺปทํ… กายสมฺปทํ… วณฺณสมฺปทํ… สทฺทสมฺปทํ… คนฺธสมฺปทํ… รสสมฺปทํ… โผฏฺพฺพสมฺปทํ…ปตฺถยมาโน…เป… อนาคเต ขนฺเธ ปตฺถยมาโน ทานํ เทติ, สีลํ สมาทิยติ, อุโปสถกมฺมํ… อนาคตา จกฺขุสมฺปทา…เป… วณฺณสมฺปทา…เป… โผฏฺพฺพสมฺปทา… อนาคตา ขนฺธา ปจฺจุปฺปนฺนาย สทฺธาย…เป… ปฺาย, กายิกสฺส สุขสฺส, กายิกสฺส ทุกฺขสฺส, มคฺคสฺส, ผลสมาปตฺติยา อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – ปจฺจุปฺปนฺนํ ¶ อุตุํ อุปนิสฺสาย ฌานํ อุปฺปาเทติ, วิปสฺสนํ…เป… ปจฺจุปฺปนฺนํ โภชนํ เสนาสนํ อุปนิสฺสาย ฌานํ อุปฺปาเทติ…เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ. ปจฺจุปฺปนฺนํ อุตุ… โภชนํ… เสนาสนํ ปจฺจุปฺปนฺนาย สทฺธาย…เป… ปฺาย กายิกสฺส…เป… ผลสมาปตฺติยา อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๙. ปจฺจุปฺปนฺโน ¶ ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณปุเรชาตํ, วตฺถุปุเรชาตํ. อารมฺมณปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อนิจฺจโต…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ, ทิพฺเพน จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุณาติ, รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย. วตฺถุปุเรชาตํ – จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… กายายตนํ กายวิฺาณสฺส… วตฺถุ ปจฺจุปฺปนฺนานํ ขนฺธานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๑๐. ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย – ปจฺฉาชาตา ปจฺจุปฺปนฺนา ขนฺธา ปุเรชาตสฺส อิมสฺส กายสฺส ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๑๑. อตีโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย – ปุริมา ปุริมา อตีตา ขนฺธา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ ปจฺจุปฺปนฺนานํ ขนฺธานํ อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย. อนุโลมํ โคตฺรภุสฺส… อนุโลมํ โวทานสฺส… โคตฺรภุ มคฺคสฺส… โวทานํ มคฺคสฺส อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๑๒. อตีโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. นานากฺขณิกา – อตีตา เจตนา ปจฺจุปฺปนฺนานํ วิปากานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปจฺจุปฺปนฺโน ¶ ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย – ปจฺจุปฺปนฺนา เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ¶ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. ปฏิสนฺธิกฺขเณ ปจฺจุปฺปนฺนา เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๑๓. ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส วิปากปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย – วิปาโก ปจฺจุปฺปโน เอโก ขนฺโธ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ วิปากปจฺจเยน ปจฺจโย…เป… ทฺเว ขนฺธา…เป… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… ขนฺธา วตฺถุสฺส วิปากปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๑๔. ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย… อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย… ฌานปจฺจเยน ปจฺจโย… มคฺคปจฺจเยน ปจฺจโย… สมฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย… วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ, ปจฺฉาชาตํ. สหชาตา – ปจฺจุปฺปนฺนา ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. ปฏิสนฺธิกฺขเณ ปจฺจุปฺปนฺนา ขนฺธา กฏตฺตารูปานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย, ขนฺธา วตฺถุสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย, วตฺถุ ขนฺธานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุเรชาตํ – จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… กายายตนํ กายวิฺาณสฺส… วตฺถุ ปจฺจุปฺปนฺนานํ ขนฺธานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. ปจฺฉาชาตา – ปจฺจุปฺปนฺนา ขนฺธา ปุเรชาตสฺส อิมสฺส กายสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๑๕. ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย (อุปฺปนฺนตฺติเก อตฺถิสทิสํ). (๑)

๑๖. อตีโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส นตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย… วิคตปจฺจเยน ปจฺจโย.

ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อวิคตปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย…เป….

๑๗. เหตุยา ¶ ¶ เอกํ, อารมฺมเณ ตีณิ, อธิปติยา ตีณิ, อนนฺตเร เอกํ, สมนนฺตเร เอกํ, สหชาเต อฺมฺเ นิสฺสเย เอกํ, อุปนิสฺสเย ตีณิ, ปุเรชาเต ปจฺฉาชาเต อาเสวเน เอกํ, กมฺเม ทฺเว, วิปาเก อาหาเร เอกํ…เป… อวิคเต เอกํ (เอวํ คเณตพฺพํ).

๑๘. อตีโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

อนาคโต ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปจฺจุปฺปนฺโน ธมฺโม ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย… อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๑๙. นเหตุยา ตีณิ, นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ตีณิ, นอนนฺตเร ตีณิ ¶ …เป… นสมฺปยุตฺเต ตีณิ, นวิปฺปยุตฺเต ตีณิ, โนอตฺถิยา ทฺเว, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิ, โนอวิคเต ทฺเว (เอวํ คเณตพฺพํ).

๒๐. เหตุปจฺจยา ¶ ¶ นอารมฺมเณ เอกํ, นอธิปติยา นอนนฺตเร นสมนนฺตเร นอฺมฺเ นอุปนิสฺสเย…เป… นสมฺปยุตฺเต นวิปฺปยุตฺเต โนนตฺถิยา โนวิคเต เอกํ (เอวํ คเณตพฺพํ).

๒๑. นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ ตีณิ, อธิปติยา ตีณิ, อนนฺตเร สมนนฺตเร สหชาเต อฺมฺเ นิสฺสเย เอกํ, อุปนิสฺสเย ตีณิ, ปุเรชาเต เอกํ, ปจฺฉาชาเต อาเสวเน เอกํ…เป… กมฺเม ทฺเว, วิปาเก เอกํ (อิเมสุ ปเทสุ เอกํเยว), อวิคเต เอกํ (เอวํ คเณตพฺพํ).