มูล > อภิธมฺมปิฏก > ปฏฺานปาฬิ-๓

๒. โนปรามาสํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อสฺสตฺตา มหาภูตา). (๑)

โนปรามาสํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาเส ขนฺเธ ปฏิจฺจ ปรามาโส. (๒)

โนปรามาสํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาโส จ โนปรามาโส ¶ จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยา ¶ – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา ปรามาโส จ จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป…. (๓)

๓. ปรามาสฺจ โนปรามาสฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธฺจ ปรามาสฺจ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ จ…เป… ปรามาเส จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ. (๑)

๔. เหตุยา ปฺจ, อารมฺมเณ ปฺจ (สพฺพตฺถ ปฺจ), วิปาเก เอกํ…เป… อวิคเต ปฺจ.

๕. โนปรามาสํ ¶ ธมฺมํ ปฏิจฺจ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นเหตุปจฺจยา – อเหตุกํ โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… อเหตุกปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อสฺสตฺตา) วิจิกิจฺฉาสหคเต อุทฺธจฺจสหคเต ขนฺเธ ปฏิจฺจ วิจิกิจฺฉาสหคโต อุทฺธจฺจสหคโต โมโห. (๑)

๖. ปรามาสํ ¶ ธมฺมํ ปฏิจฺจ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นอารมฺมณปจฺจยา – ปรามาสํ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ. (๑)

โนปรามาสํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นอารมฺมณปจฺจยา – โนปรามาเส ขนฺเธ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อสฺสตฺตา). (๑)

ปรามาสฺจ โนปรามาสฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นอารมฺมณปจฺจยา – ปรามาสฺจ สมฺปยุตฺตเก จ ขนฺเธ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ. (๑)

๗. นเหตุยา ¶ เอกํ, นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปฺจ, นอนนฺตเร ตีณิ, นสมนนฺตเร ตีณิ, นอฺมฺเ ตีณิ, นอุปนิสฺสเย ตีณิ, นปุเรชาเต ปฺจ, นปจฺฉาชาเต ปฺจ, นอาเสวเน ปฺจ, นกมฺเม ตีณิ, นวิปาเก ปฺจ, นอาหาเร เอกํ, นอินฺทฺริเย เอกํ, นฌาเน เอกํ, นมคฺเค เอกํ, นสมฺปยุตฺเต ตีณิ, นวิปฺปยุตฺเต ปฺจ, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิ.

๘. เหตุปจฺจยา ¶ นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปฺจ…เป… นวิปาเก ปฺจ…เป… นสมฺปยุตฺเต ตีณิ, นวิปฺปยุตฺเต ปฺจ, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิ.

๙. นเหตุปจฺจยา ¶ อารมฺมเณ เอกํ, อนนฺตเร เอกํ (สพฺพตฺถ เอกํ), อวิคเต เอกํ.

๑๐. ปรามาสํ ธมฺมํ ปจฺจยา โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสํ ปจฺจยา สมฺปยุตฺตกา ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ. (๑)

โนปรามาสํ ธมฺมํ ปจฺจยา โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อชฺฌตฺติกา มหาภูตา), วตฺถุํ ปจฺจยา โนปรามาสา ขนฺธา. (๑)

โนปรามาสํ ¶ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาเส ขนฺเธ ปจฺจยา ปรามาโส, วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาโส. (๒)

โนปรามาสํ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยา ¶ – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา ปรามาโส ¶ จ จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาโส, มหาภูเต ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ, วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา. (๓)

๑๑. ปรามาสฺจ โนปรามาสฺจ ธมฺมํ ปจฺจยา โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธฺจ ปรามาสฺจ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ จ…เป… ปรามาสฺจ สมฺปยุตฺตเก จ ขนฺเธ ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ, ปรามาสฺจ มหาภูเต จ ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ, ปรามาสฺจ วตฺถุฺจ ปจฺจยา โนปรามาสา ขนฺธา (สํขิตฺตํ). (๑)

๑๒. เหตุยา ปฺจ, อารมฺมเณ ปฺจ, อธิปติยา ปฺจ (สพฺพตฺถ ปฺจ), วิปาเก เอกํ…เป… อวิคเต ปฺจ.

๑๓. โนปรามาสํ ธมฺมํ ปจฺจยา โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นเหตุปจฺจยา – อเหตุกํ โนปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… อเหตุกปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อสฺสตฺตา) จกฺขายตนํ ปจฺจยา จกฺขุวิฺาณํ…เป… กายายตนํ ¶ ปจฺจยา กายวิฺาณํ, วตฺถุํ ปจฺจยา อเหตุกา โนปรามาสา ขนฺธา; วิจิกิจฺฉาสหคเต อุทฺธจฺจสหคเต ขนฺเธ จ วตฺถุฺจ ปจฺจยา วิจิกิจฺฉาสหคโต อุทฺธจฺจสหคโต โมโห (สํขิตฺตํ).

๑๔. นเหตุยา ¶ เอกํ, นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปฺจ, นอนนฺตเร ตีณิ…เป… นอุปนิสฺสเย ตีณิ, นปุเรชาเต ปฺจ, นปจฺฉาชาเต ปฺจ ¶ , นอาเสวเน ปฺจ, นกมฺเม ตีณิ, นวิปาเก ปฺจ, นอาหาเร เอกํ, นอินฺทฺริเย เอกํ, นฌาเน เอกํ, นมคฺเค เอกํ, นสมฺปยุตฺเต ตีณิ, นวิปฺปยุตฺเต ปฺจ, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิ.

๑๕. เหตุปจฺจยา นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปฺจ (เอวํ สพฺพตฺถ กาตพฺพํ).

๑๖. นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ เอกํ…เป… อวิคเต เอกํ.

ปรามาสํ ธมฺมํ สํสฏฺโ โนปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสํ สํสฏฺา สมฺปยุตฺตกา ขนฺธา (เอวํ ปฺจ ปฺหา กาตพฺพา อรูเปเยว, สํสฏฺวาโรปิ สมฺปยุตฺตวาโรปิ เอวํ กาตพฺพา).

๑๗. โนปรามาโส ¶ ¶ ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – โนปรามาสา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป…. (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – โนปรามาสา เหตู ปรามาสสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – โนปรามาสา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ ปรามาสสฺส จ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๑๘. ปรามาโส ¶ ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสํ อารพฺภ ปรามาโส อุปฺปชฺชติ. (มูลํ กาตพฺพํ) ปรามาสํ อารพฺภ โนปรามาสา ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ. (มูลํ กาตพฺพํ) ปรามาสํ อารพฺภ ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ. (๓)

๑๙. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ปจฺจเวกฺขติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา… อุทฺธจฺจํ… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ; ปุพฺเพ สุจิณฺณานิ ¶ …เป… ฌานา วุฏฺหิตฺวา ฌานํ…เป… อริยา มคฺคา วุฏฺหิตฺวา มคฺคํ ปจฺจเวกฺขนฺติ, ผลํ ปจฺจเวกฺขนฺติ, นิพฺพานํ ปจฺจเวกฺขนฺติ. นิพฺพานํ โคตฺรภุสฺส, โวทานสฺส, มคฺคสฺส, ผลสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย; อริยา โนปรามาเส ปหีเน กิเลเส…เป… วิกฺขมฺภิเต กิเลเส…เป… ปุพฺเพ…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ โนปรามาเส ขนฺเธ อนิจฺจโต…เป… วิปสฺสติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา… อุทฺธจฺจํ… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ; ทิพฺเพน จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุณาติ. เจโตปริยาเณน โนปรามาสจิตฺตสมงฺคิสฺส จิตฺตํ ชานาติ, อากาสานฺจายตนํ วิฺาณฺจายตนสฺส…เป… อากิฺจฺายตนํ เนวสฺานาสฺายตนสฺส…เป… รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณสฺส…เป… โนปรามาสา ขนฺธา อิทฺธิวิธาณสฺส, เจโตปริยาณสฺส, ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณสฺส, ยถากมฺมูปคาณสฺส, อนาคตํสาณสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ตํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ, ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ โนปรามาเส ขนฺเธ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. (๒)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ตํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปุพฺเพ…เป… ฌานา ¶ …เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ โนปรามาเส ขนฺเธ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ. (๓)

๒๐. ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสฺจ สมฺปยุตฺตเก จ ขนฺเธ อารพฺภ ปรามาโส อุปฺปชฺชติ… ตีณิ.

๒๑. ปรามาโส ¶ ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสํ ครุํ กตฺวา ปรามาโส อุปฺปชฺชติ… ตีณิ (อารมฺมณาธิปติเยว กาตพฺพา).

๒๒. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณาธิปติ, สหชาตาธิปติ. อารมฺมณาธิปติ – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ตํ ครุํ กตฺวา ปจฺจเวกฺขติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ, ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… อริยา มคฺคา วุฏฺหิตฺวา มคฺคํ ครุํ กตฺวา…เป… ผลํ ครุํ กตฺวา…เป… นิพฺพานํ ครุํ กตฺวา…เป… นิพฺพานํ โคตฺรภุสฺส, โวทานสฺส, มคฺคสฺส, ผลสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย; จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ โนปรามาเส ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ. สหชาตาธิปติ – โนปรามาสาธิปติ สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณาธิปติ, สหชาตาธิปติ. อารมฺมณาธิปติ – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ โนปรามาเส ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. สหชาตาธิปติ – โนปรามาสาธิปติ ปรามาสสฺส อธิปติปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย. (๒)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณาธิปติ, สหชาตาธิปติ. อารมฺมณาธิปติ – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ปุพฺเพ…เป… ฌานา ¶ …เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ โนปรามาเส ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ. สหชาตาธิปติ – โนปรามาสาธิปติ สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ ปรามาสสฺส จ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

ปรามาโส ¶ จ โนปรามาโส จ ธมฺมา ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. อารมฺมณาธิปติ – ปรามาสฺจ สมฺปยุตฺตเก จ ขนฺเธ ครุํ กตฺวา ปรามาโส… ตีณิ.

๒๓. ปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – ปุริโม ปุริโม ปรามาโส ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปรามาสสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปุริโม ปุริโม ปรามาโส ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ โนปรามาสานํ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย; ปรามาโส วุฏฺานสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปุริโม ปุริโม ปรามาโส ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปรามาสสฺส สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๒๔. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – ปุริมา ปุริมา โนปรามาสา ขนฺธา ปจฺฉิมานํ ¶ ปจฺฉิมานํ โนปรามาสานํ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย…เป… อนุโลมํ ผลสมาปตฺติยา อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปุริมา ปุริมา โนปรามาสา ขนฺธา ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปรามาสสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย; อาวชฺชนา ปรามาสสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปุริมา ปุริมา โนปรามาสา ขนฺธา ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปรามาสสฺส จ สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย; อาวชฺชนา ปรามาสสฺส จ สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๒๕. ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – ปุริโม ปุริโม ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปรามาสสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ¶ ปุริโม ปุริโม ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ โนปรามาสานํ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย; ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา วุฏฺานสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปุริโม ปุริโม ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส ปรามาสสฺส สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๒๖. ปรามาโส ¶ ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อฺมฺปจฺจเยน ปจฺจโย… นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปฺจ.

๒๗. ปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – ปรามาโส ปรามาสสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ตีณิ.

๒๘. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – สทฺธํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ…เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ… มานํ ชปฺเปติ… สีลํ…เป… ปฺํ… ราคํ… โทสํ… โมหํ… มานํ… ปตฺถนํ… กายิกํ สุขํ…เป… เสนาสนํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ…เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ… ปาณํ หนติ…เป… สงฺฆํ ภินฺทติ; สทฺธา…เป… เสนาสนํ, สทฺธาย…เป… ปฺาย, ราคสฺส…เป… ปตฺถนาย… กายิกสฺส สุขสฺส…เป… มคฺคสฺส, ผลสมาปตฺติยา อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – สทฺธํ อุปนิสฺสาย ทิฏฺึ คณฺหาติ, สีลํ…เป… ปฺํ, ราคํ…เป… ปตฺถนํ, กายิกํ สุขํ…เป… เสนาสนํ อุปนิสฺสาย ทิฏฺึ คณฺหาติ; สทฺธา…เป… เสนาสนํ ปรามาสสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

โนปรามาโส ¶ ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – สทฺธํ อุปนิสฺสาย ทิฏฺึ คณฺหาติ, สีลํ…เป… เสนาสนํ อุปนิสฺสาย ทิฏฺึ ¶ ¶ คณฺหาติ; สทฺธา…เป… เสนาสนํ ปรามาสสฺส สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๒๙. ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – ตีณิ อุปนิสฺสยา ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา ปรามาสสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ตีณิ.

๓๐. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณปุเรชาตํ, วตฺถุปุเรชาตํ. อารมฺมณปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อนิจฺจโต…เป… วิปสฺสติ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา…เป… อุทฺธจฺจํ…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ; ทิพฺเพน จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุณาติ. รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณสฺส…เป…. วตฺถุปุเรชาตํ – จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… กายายตนํ กายวิฺาณสฺส…เป… วตฺถุ โนปรามาสานํ ขนฺธานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณปุเรชาตํ, วตฺถุปุเรชาตํ. อารมฺมณปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. วตฺถุปุเรชาตํ – วตฺถุ ปรามาสสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณปุเรชาตํ, วตฺถุปุเรชาตํ. อารมฺมณปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาโส ¶ จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ. วตฺถุปุเรชาตํ – วตฺถุ ปรามาสสฺส จ สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๓๑. ปรามาโส ¶ ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… ตีณิ (ปจฺฉาชาตา กาตพฺพา)… อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย… นว.

๓๒. โนปรามาโส ¶ ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตา, นานากฺขณิกา. สหชาตา – โนปรามาสา เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป…. นานากฺขณิกา – โนปรามาสา เจตนา วิปากานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) โนปรามาสา เจตนา ปรามาสสฺส กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) โนปรามาสา เจตนา ปรามาสสฺส จ สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๓๓. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส วิปากปจฺจเยน ปจฺจโย… เอกํ… อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย… ตีณิ, อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย… ตีณิ… ฌานปจฺจเยน ปจฺจโย… ตีณิ.

ปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส มคฺคปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสานิ มคฺคงฺคานิ…เป… (เอวํ ปฺจ ปฺหา กาตพฺพา) สมฺปยุตฺตปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย… ปฺจ.

๓๔. ปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปจฺฉาชาตํ (สํขิตฺตํ). (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ, ปจฺฉาชาตํ (สํขิตฺตํ). (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุเรชาตํ – วตฺถุ ปรามาสสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

โนปรามาโส ¶ ¶ ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุเรชาตํ – วตฺถุ ปรามาสสฺส จ สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปจฺฉาชาตํ (สํขิตฺตํ). (๑)

๓๕. ปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปจฺฉาชาตํ. สหชาโต – ปรามาโส สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปจฺฉาชาโต – ปรามาโส ปุเรชาตสฺส อิมสฺส กายสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๓๖. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ, ปจฺฉาชาตํ, อาหารํ, อินฺทฺริยํ (สํขิตฺตํ). (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ. สหชาตา ¶ – โนปรามาสา ขนฺธา ปรามาสสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ, วตฺถุ ปรามาสสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ. สหชาโต – โนปรามาโส เอโก ขนฺโธ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานํ ปรามาสสฺส จ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย…เป…. ปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, วตฺถุ ปรามาสสฺส จ สมฺปยุตฺตกานฺจ ขนฺธานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๓๗. ปรามาโส ¶ จ โนปรามาโส จ ธมฺมา โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ, ปจฺฉาชาตํ, อาหารํ ¶ , อินฺทฺริยํ. สหชาโต – โนปรามาโส เอโก ขนฺโธ จ ปรามาโส จ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย…เป… ทฺเว ขนฺธา จ…เป… ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย; ปรามาโส จ มหาภูตา จ จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย; ปรามาโส จ วตฺถุ จ โนปรามาสานํ ขนฺธานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปจฺฉาชาโต – ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา ปุเรชาตสฺส อิมสฺส กายสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปจฺฉาชาโต – ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ¶ ขนฺธา กพฬีกาโร อาหาโร จ อิมสฺส กายสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปจฺฉาชาโต – ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา รูปชีวิตินฺทฺริยฺจ กฏตฺตารูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๓๘. เหตุยา ตีณิ, อารมฺมเณ นว, อธิปติยา นว, อนนฺตเร นว, สมนนฺตเร นว, สหชาเต ปฺจ, อฺมฺเ ปฺจ, นิสฺสเย ปฺจ, อุปนิสฺสเย นว, ปุเรชาเต ตีณิ, ปจฺฉาชาเต ตีณิ, อาเสวเน นว, กมฺเม ตีณิ, วิปาเก เอกํ, อาหาเร ตีณิ, อินฺทฺริเย ตีณิ, ฌาเน ตีณิ, มคฺเค ปฺจ, สมฺปยุตฺเต ปฺจ, วิปฺปยุตฺเต ปฺจ, อตฺถิยา ปฺจ, นตฺถิยา นว, วิคเต นว, อวิคเต ปฺจ.

๓๙. ปรามาโส ¶ ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

ปรามาโส ¶ ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๔๐. โนปรามาโส ธมฺโม โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย… อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย ¶ … อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

โนปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๔๑. ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา โนปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย ¶ … สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

ปรามาโส จ โนปรามาโส จ ธมฺมา ปรามาสสฺส จ โนปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๔๒. นเหตุยา นว, นอารมฺมเณ นว (สพฺพตฺถ นว), โนอวิคเต นว.

๔๓. เหตุปจฺจยา ¶ นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ตีณิ, นอนนฺตเร ตีณิ, นสมนนฺตเร ตีณิ, นอฺมฺเ เอกํ, นอุปนิสฺสเย ตีณิ…เป… นมคฺเค ตีณิ, นสมฺปยุตฺเต เอกํ, นวิปฺปยุตฺเต ตีณิ, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิ.

๔๔. นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ นว, อธิปติยา นว (อนุโลมมาติกา ¶ ) …เป… อวิคเต ปฺจ.

๔๕. ปรามฏฺํ ¶ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามฏฺโ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามฏฺํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อชฺฌตฺติกา มหาภูตา).

ปรามฏฺํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ…เป… (ปรามฏฺทุกํ ยถา จูฬนฺตรทุเก โลกิยทุกํ เอวํ กาตพฺพํ นินฺนานากรณํ).

๔๖. ปรามาสสมฺปยุตฺตํ ¶ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป…. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺตํ ¶ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ. (๒)

ปรามาสสมฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสสมฺปยุตฺโต จ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต จ ธมฺมา ¶ อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป…. (๓)

๔๗. ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ ¶ …เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… ขนฺเธ ปฏิจฺจ วตฺถุ, วตฺถุํ ปฏิจฺจ ขนฺธา, เอกํ มหาภูตํ…เป…. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺตฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺตฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ (สํขิตฺตํ). (๑)

๔๘. เหตุยา ปฺจ, อารมฺมเณ ทฺเว, อธิปติยา ปฺจ, อนนฺตเร ทฺเว, สมนนฺตเร ทฺเว, สหชาเต ปฺจ, อฺมฺเ ทฺเว, นิสฺสเย ปฺจ, อุปนิสฺสเย ทฺเว, ปุเรชาเต ทฺเว, อาเสวเน ทฺเว, กมฺเม ปฺจ, วิปาเก เอกํ, อาหาเร ปฺจ…เป… มคฺเค ปฺจ, สมฺปยุตฺเต ทฺเว, วิปฺปยุตฺเต ปฺจ, อตฺถิยา ปฺจ, นตฺถิยา ทฺเว, วิคเต ทฺเว, อวิคเต ปฺจ.

๔๙. ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นเหตุปจฺจยา – อเหตุกํ ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา ¶ จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ ¶ …เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… อเหตุกปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อสฺสตฺตา) วิจิกิจฺฉาสหคเต อุทฺธจฺจสหคเต ขนฺเธ ปฏิจฺจ วิจิกิจฺฉาสหคโต อุทฺธจฺจสหคโต โมโห. (๑)

๕๐. ปรามาสสมฺปยุตฺตํ ¶ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นอารมฺมณปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ (สํขิตฺตํ). (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นอารมฺมณปจฺจยา – ปรามาสวิปฺปยุตฺเต ขนฺเธ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ (ยาว อสฺสตฺตา). (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺตฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺตฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นอารมฺมณปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปฏิจฺจ จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ (สํขิตฺตํ). (๑)

๕๑. นเหตุยา เอกํ, นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปฺจ, นอนนฺตเร ตีณิ, นสมนนฺตเร ตีณิ, นอฺมฺเ ตีณิ, นอุปนิสฺสเย ตีณิ, นปุเรชาเต จตฺตาริ, นปจฺฉาชาเต ปฺจ, นอาเสวเน ปฺจ, นกมฺเม ทฺเว, นวิปาเก ปฺจ, นอาหาเร เอกํ, นอินฺทฺริเย เอกํ, นฌาเน เอกํ, นมคฺเค เอกํ, นสมฺปยุตฺเต ตีณิ, นวิปฺปยุตฺเต ทฺเว, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิ.

๕๒. เหตุปจฺจยา นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา ปฺจ (เอวํ คเณตพฺพํ).

๕๓. นเหตุปจฺจยา ¶ อารมฺมเณ เอกํ (สํขิตฺตํ), อวิคเต เอกํ.

๕๔. ปรามาสสมฺปยุตฺตํ ¶ ¶ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา… ตีณิ (ปฏิจฺจวารสทิโส).

ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อชฺฌตฺติกา มหาภูตา) วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ขนฺธา. (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาสสมฺปยุตฺตกา ขนฺธา. (๒)

ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสสมฺปยุตฺโต จ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ¶ เหตุปจฺจยา – วตฺถุํ ปจฺจยา ปรามาสสมฺปยุตฺตกา ขนฺธา, มหาภูเต ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ. (๓)

๕๕. ปรามาสสมฺปยุตฺตฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺตฺจ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธฺจ วตฺถุฺจ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป…. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺตฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺตฺจ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ. (๒)

ปรามาสสมฺปยุตฺตฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺตฺจ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสสมฺปยุตฺโต จ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยา ¶ – ปรามาสสมฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธฺจ วตฺถุฺจ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ จ มหาภูเต จ ปจฺจยา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ (สํขิตฺตํ). (๓)

๕๖. เหตุยา ¶ นว, อารมฺมเณ จตฺตาริ, อธิปติยา นว, อนนฺตเร จตฺตาริ, สมนนฺตเร จตฺตาริ, สหชาเต นว, อฺมฺเ จตฺตาริ, นิสฺสเย นว, อุปนิสฺสเย จตฺตาริ, ปุเรชาเต จตฺตาริ, อาเสวเน จตฺตาริ, กมฺเม นว, วิปาเก เอกํ, อาหาเร นว…เป… อวิคเต นว.

๕๗. ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ¶ ธมฺมํ ปจฺจยา ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ นเหตุปจฺจยา – อเหตุกํ ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ เอกํ ขนฺธํ ปจฺจยา ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… อเหตุกปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อสฺสตฺตา) จกฺขายตนํ ปจฺจยา จกฺขุวิฺาณํ…เป… กายายตนํ ปจฺจยา กายวิฺาณํ, วตฺถุํ ปจฺจยา อเหตุกปรามาสวิปฺปยุตฺตา ขนฺธา; วิจิกิจฺฉาสหคเต อุทฺธจฺจสหคเต ขนฺเธ จ วตฺถุฺจ ปจฺจยา วิจิกิจฺฉาสหคโต อุทฺธจฺจสหคโต โมโห.

๕๘. นเหตุยา เอกํ, นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา นว, นอนนฺตเร ตีณิ, นสมนนฺตเร ตีณิ, นอฺมฺเ ตีณิ, นอุปนิสฺสเย ตีณิ, นปุเรชาเต จตฺตาริ, นปจฺฉาชาเต นว, นอาเสวเน นว, นกมฺเม จตฺตาริ, นวิปาเก นว, นอาหาเร เอกํ, นอินฺทฺริเย เอกํ, นฌาเน เอกํ, นมคฺเค เอกํ, นสมฺปยุตฺเต ตีณิ, นวิปฺปยุตฺเต ¶ ทฺเว, โนนตฺถิยา ตีณิ, โนวิคเต ตีณิ.

๕๙. เหตุปจฺจยา ¶ นอารมฺมเณ ตีณิ, นอธิปติยา นว (เอวํ คเณตพฺพํ).

๖๐. นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ เอกํ…เป… อวิคเต เอกํ.

๖๑. ปรามาสสมฺปยุตฺตํ ¶ ธมฺมํ สํสฏฺโ ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา (สํขิตฺตํ).

๖๒. เหตุยา ทฺเว (สพฺพตฺถ ทฺเว), วิปาเก เอกํ…เป… อวิคเต ทฺเว. นเหตุยา เอกํ, นอธิปติยา ทฺเว, นปุเรชาเต ทฺเว, นปจฺฉาชาเต ทฺเว, นอาเสวเน ทฺเว, นกมฺเม ทฺเว, นวิปาเก ทฺเว, นฌาเน เอกํ, นมคฺเค เอกํ, นวิปฺปยุตฺเต ทฺเว.

(เอวํ อิตเร ทฺเว คณนาปิ สมฺปยุตฺตวาราปิ กาตพฺพา.)

๖๓. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสสมฺปยุตฺตา ¶ เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปรามาสสมฺปยุตฺตา เหตู จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปรามาสสมฺปยุตฺตา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ ¶ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสวิปฺปยุตฺตา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป…. (๑)

๖๔. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ราคํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ; ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – อริยา ปรามาสสมฺปยุตฺเต ปหีเน กิเลเส ปจฺจเวกฺขนฺติ, ปุพฺเพ สมุทาจิณฺเณ กิเลเส ชานนฺติ, ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ อนิจฺจโต…เป… วิปสฺสติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา…เป… อุทฺธจฺจํ…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ; เจโตปริยาเณน ปรามาสสมฺปยุตฺตจิตฺตสมงฺคิสฺส จิตฺตํ ชานาติ, ปรามาสสมฺปยุตฺตา ขนฺธา เจโตปริยาณสฺส, ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณสฺส, ยถากมฺมูปคาณสฺส, อนาคตํสาณสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๖๕. ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ปจฺจเวกฺขติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา…เป… อุทฺธจฺจํ…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ ¶ ; ปุพฺเพ สุจิณฺณานิ…เป… ฌานา…เป… อริยา มคฺคา ¶ วุฏฺหิตฺวา มคฺคํ ปจฺจเวกฺขนฺติ, ผลํ…เป… นิพฺพานํ…เป… นิพฺพานํ โคตฺรภุสฺส, โวทานสฺส, มคฺคสฺส, ผลสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย; อริยา ปรามาสวิปฺปยุตฺเต ปหีเน กิเลเส…เป… วิกฺขมฺภิเต กิเลเส…เป… ปุพฺเพ…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ ปรามาสวิปฺปยุตฺเต ขนฺเธ ¶ อนิจฺจโต…เป… วิปสฺสติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา…เป… อุทฺธจฺจํ…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ; ทิพฺเพน จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุณาติ. เจโตปริยาเณน ปรามาสวิปฺปยุตฺตจิตฺตสมงฺคิสฺส จิตฺตํ ชานาติ, อากาสานฺจายตนํ วิฺาณฺจายตนสฺส…เป… อากิฺจฺายตนํ เนวสฺานาสฺายตนสฺส…เป… รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณสฺส…เป… ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ขนฺธา อิทฺธิวิธาณสฺส, เจโตปริยาณสฺส, ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณสฺส, ยถากมฺมูปคาณสฺส, อนาคตํสาณสฺส, อาวชฺชนาย อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ ปรามาสวิปฺปยุตฺเต ขนฺเธ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ. ตํ อารพฺภ ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ. (๒)

๖๖. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ¶ ปจฺจโย – อารมฺมณาธิปติ, สหชาตาธิปติ. อารมฺมณาธิปติ – ราคํ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ, ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ. สหชาตาธิปติ – ปรามาสสมฺปยุตฺตาธิปติ สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณาธิปติ, สหชาตาธิปติ. อารมฺมณาธิปติ – ปรามาสสมฺปยุตฺเต ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ ¶ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ. สหชาตาธิปติ – ปรามาสสมฺปยุตฺตาธิปติ จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส จ ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส จ ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. สหชาตาธิปติ – ปรามาสสมฺปยุตฺตาธิปติ ¶ สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๖๗. ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณาธิปติ, สหชาตาธิปติ. อารมฺมณาธิปติ – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ครุํ กตฺวา ปจฺจเวกฺขติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ, ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… อริยา มคฺคา วุฏฺหิตฺวา มคฺคํ ครุํ กตฺวา…เป… ผลํ…เป… นิพฺพานํ…เป… นิพฺพานํ โคตฺรภุสฺส ¶ , โวทานสฺส, มคฺคสฺส, ผลสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย; จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ ปรามาสวิปฺปยุตฺเต ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ. สหชาตาธิปติ – ปรามาสวิปฺปยุตฺตาธิปติ สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อธิปติปจฺจเยน ปจฺจโย. อารมฺมณาธิปติ – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ, ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ ปรามาสวิปฺปยุตฺเต ขนฺเธ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ. (๒)

๖๘. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – ปุริมา ปุริมา ปรามาสสมฺปยุตฺตา ขนฺธา ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานํ ปรามาสสมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสสมฺปยุตฺตา ขนฺธา วุฏฺานสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๖๙. ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – ปุริมา ปุริมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ขนฺธา ปจฺฉิมานํ ¶ ปจฺฉิมานํ ปรามาสวิปฺปยุตฺตานํ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย; อนุโลมํ…เป… ผลสมาปตฺติยา อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย – อาวชฺชนา ปรามาสสมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย… สมนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๗๐. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… ปฺจ… อฺมฺปจฺจเยน ปจฺจโย… ทฺเว… นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… สตฺต.

๗๑. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค… โมโห… ปตฺถนา ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ราคสฺส… โมหสฺส… ปตฺถนาย อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – ปรามาสสมฺปยุตฺตํ ราคํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ…เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ, มานํ ชปฺเปติ; ปรามาสสมฺปยุตฺตํ โมหํ… ปตฺถนํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ…เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ, มานํ ชปฺเปติ, ปาณํ หนติ…เป… สงฺฆํ ภินฺทติ; ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค… โมโห… ปตฺถนา สทฺธาย ¶ …เป… ปฺาย, ราคสฺส… โทสสฺส… โมหสฺส… มานสฺส… ปตฺถนาย… กายิกสฺส สุขสฺส…เป… ผลสมาปตฺติยา อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๗๒. ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – สทฺธํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ ¶ …เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ, มานํ ชปฺเปติ; สีลํ…เป… ปฺํ, ราคํ…เป… มานํ…เป… ปตฺถนํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ…เป… สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ, ปาณํ หนติ…เป… สงฺฆํ ภินฺทติ; กายิกํ สุขํ…เป… เสนาสนํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ…เป… สงฺฆํ ภินฺทติ; สทฺธา…เป… ปฺา, ราโค…เป… มาโน… ปตฺถนา… กายิกํ สุขํ…เป… เสนาสนํ สทฺธาย…เป… ปฺาย, ราคสฺส…เป… มานสฺส… ปตฺถนาย… กายิกสฺส สุขสฺส…เป… ผลสมาปตฺติยา อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณูปนิสฺสโย, อนนฺตรูปนิสฺสโย, ปกตูปนิสฺสโย…เป…. ปกตูปนิสฺสโย – สทฺธํ อุปนิสฺสาย ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ; สีลํ…เป… เสนาสนํ อุปนิสฺสาย ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ; สทฺธา…เป… เสนาสนํ ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ราคสฺส…เป… ปตฺถนาย อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๗๓. ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณปุเรชาตํ, วตฺถุปุเรชาตํ. อารมฺมณปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อนิจฺจโต…เป… วิปสฺสติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา…เป… อุทฺธจฺจํ…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ; ทิพฺเพน จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ, ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุณาติ. รูปายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส…เป… โผฏฺพฺพายตนํ กายวิฺาณสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. วตฺถุปุเรชาตํ – จกฺขายตนํ จกฺขุวิฺาณสฺส ¶ …เป… กายายตนํ กายวิฺาณสฺส…เป… วตฺถุ ปรามาสวิปฺปยุตฺตานํ ขนฺธานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย – อารมฺมณปุเรชาตํ, วตฺถุปุเรชาตํ. อารมฺมณปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ. วตฺถุปุเรชาตํ – วตฺถุ ปรามาสสมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๗๔. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย (สํขิตฺตํ). (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย (สํขิตฺตํ). (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อาเสวนปจฺจเยน ปจฺจโย… ทฺเว.

๗๕. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสสมฺปยุตฺตา เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตา, นานากฺขณิกา. สหชาตา – ปรามาสสมฺปยุตฺตา เจตนา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. นานากฺขณิกา – ปรามาสสมฺปยุตฺตา เจตนา วิปากานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ) ปรามาสสมฺปยุตฺตา เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตา, นานากฺขณิกา. สหชาตา – ปรามาสวิปฺปยุตฺตา เจตนา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป…. นานากฺขณิกา – ปรามาสวิปฺปยุตฺตา เจตนา วิปากานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ รูปานํ กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

วิปากปจฺจเยน ปจฺจโย… เอกํ, อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย… จตฺตาริ, อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย… จตฺตาริ, ฌานปจฺจเยน ปจฺจโย… จตฺตาริ, มคฺคปจฺจเยน ปจฺจโย… จตฺตาริ, สมฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย… ทฺเว.

๗๖. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปจฺฉาชาตํ (สํขิตฺตํ). (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ, ปจฺฉาชาตํ (สํขิตฺตํ). (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุเรชาตํ – วตฺถุ ปรามาสมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

๗๗. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสสมฺปยุตฺโต เอโก ขนฺโธ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย…เป… ทฺเว ขนฺธา…เป…. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสสมฺปยุตฺตา ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. (มูลํ กาตพฺพํ.) (๒)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส จ ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส จ ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามาสสมฺปยุตฺโต เอโก ขนฺโธ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย…เป… ทฺเว ขนฺธา…เป…. (๓)

๗๘. ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ, ปจฺฉาชาตํ, อาหารํ, อินฺทฺริยํ (สํขิตฺตํ). (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปุเรชาตํ – จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาสสมฺปยุตฺโต ราโค อุปฺปชฺชติ, วตฺถุ ปรามาสสมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๗๙. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ จ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต จ ธมฺมา ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปุเรชาตํ. สหชาโต – ปรามาสสมฺปยุตฺโต เอโก ขนฺโธ จ วตฺถุ จ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย…เป… ทฺเว ขนฺธา จ…เป…. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต จ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต จ ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย – สหชาตํ, ปจฺฉาชาตํ, อาหารํ, อินฺทฺริยํ. สหชาตา – ปรามาสสมฺปยุตฺตา ขนฺธา จ มหาภูตา จ จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปจฺฉาชาตา – ปรามาสสมฺปยุตฺตา ขนฺธา จ กพฬีกาโร อาหาโร จ อิมสฺส กายสฺส อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปจฺฉาชาตา – ปรามาสสมฺปยุตฺตา ขนฺธา จ รูปชีวิตินฺทฺริยฺจ กฏตฺตารูปานํ อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

๘๐. เหตุยา จตฺตาริ, อารมฺมเณ จตฺตาริ, อธิปติยา ปฺจ, อนนฺตเร จตฺตาริ, สมนนฺตเร ¶ จตฺตาริ, สหชาเต ปฺจ, อฺมฺเ ทฺเว, นิสฺสเย สตฺต, อุปนิสฺสเย จตฺตาริ, ปุเรชาเต ทฺเว, ปจฺฉาชาเต ทฺเว, อาเสวเน ทฺเว, กมฺเม จตฺตาริ, วิปาเก เอกํ, อาหาเร จตฺตาริ, อินฺทฺริเย จตฺตาริ, ฌาเน จตฺตาริ, มคฺเค จตฺตาริ, สมฺปยุตฺเต ทฺเว, วิปฺปยุตฺเต ตีณิ, อตฺถิยา สตฺต, นตฺถิยา จตฺตาริ, วิคเต จตฺตาริ, อวิคเต สตฺต.

๘๑. ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส จ ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส จ ธมฺมสฺส สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๘๒. ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย… กมฺมปจฺจเยน ปจฺจโย… อาหารปจฺจเยน ปจฺจโย… อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. (๑)

ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ธมฺโม ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย… ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต ¶ จ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต จ ธมฺมา ปรามาสสมฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส สหชาตํ, ปุเรชาตํ. (๑)

ปรามาสสมฺปยุตฺโต จ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต จ ธมฺมา ปรามาสวิปฺปยุตฺตสฺส ธมฺมสฺส สหชาตํ, ปจฺฉาชาตํ, อาหารํ, อินฺทฺริยํ. (๒)

๘๓. นเหตุยา สตฺต, นอารมฺมเณ สตฺต, นอธิปติยา สตฺต, นอนนฺตเร สตฺต, นสมนนฺตเร สตฺต, นสหชาเต ปฺจ, นอฺมฺเ ปฺจ, นนิสฺสเย ปฺจ, นอุปนิสฺสเย สตฺต, นปุเรชาเต ฉ, นปจฺฉาชาเต สตฺต (สพฺพตฺถ สตฺต), นมคฺเค สตฺต, นสมฺปยุตฺเต ปฺจ, นวิปฺปยุตฺเต จตฺตาริ, โนอตฺถิยา จตฺตาริ, โนนตฺถิยา สตฺต, โนวิคเต สตฺต, โนอวิคเต จตฺตาริ.

๘๔. เหตุปจฺจยา นอารมฺมเณ จตฺตาริ, นอธิปติยา จตฺตาริ, นอนนฺตเร จตฺตาริ, นสมนนฺตเร จตฺตาริ, นอฺมฺเ ทฺเว, นอุปนิสฺสเย จตฺตาริ ¶ (สพฺพตฺถ จตฺตาริ), นมคฺเค จตฺตาริ, นสมฺปยุตฺเต ทฺเว, นวิปฺปยุตฺเต ทฺเว, โนนตฺถิยา จตฺตาริ, โนวิคเต จตฺตาริ.

๘๕. นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ จตฺตาริ, อธิปติยา ปฺจ (อนุโลมมาติกา กาตพฺพา)…เป… อวิคเต สตฺต.

ปรามาสสมฺปยุตฺตทุกํ นิฏฺิตํ.

๘๖. ปรามาสฺเจว ¶ ปรามฏฺฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสํ ปฏิจฺจ สมฺปยุตฺตกา ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ. (๑)

ปรามฏฺฺเจว โน จ ปรามาสํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามฏฺฺเจว โน จ ปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป… ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป… (ยาว อชฺฌตฺติกา มหาภูตา). (๑)

ปรามฏฺฺเจว โน จ ปรามาสํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาโส เจว ปรามฏฺโ จ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามฏฺเ เจว โน จ ปรามาเส ขนฺเธ ปฏิจฺจ ปรามาโส. (๒)

ปรามฏฺฺเจว โน จ ปรามาสํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาโส เจว ปรามฏฺโ จ ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส จ ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ เหตุปจฺจยา – ปรามฏฺฺเจว โน จ ปรามาสํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา ปรามาโส จ จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป…. (๓)

ปรามาสฺเจว ปรามฏฺฺจ ปรามฏฺฺเจว โน จ ปรามาสฺจ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามฏฺโ เจว โน ¶ จ ปรามาโส ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามฏฺฺเจว ¶ โน จ ปรามาสํ เอกํ ขนฺธฺจ ปรามาสฺจ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ จ…เป… (สํขิตฺตํ).

๒-๖. สหชาต-ปจฺจย-นิสฺสย-สํสฏฺ-สมฺปยุตฺตวาโร

(สพฺเพ วารา ยถา ปรามาสทุกํ เอวํ กาตพฺพํ นินฺนานากรณํ.)

๘๗. ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม ปรามฏฺสฺส เจว โน จ ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามฏฺา เจว โน จ ปรามาสา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย; ปฏิสนฺธิกฺขเณ…เป…. (๑)

ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส เจว ปรามฏฺสฺส จ ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามฏฺา เจว โน จ ปรามาสา เหตู ปรามาสสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. (๒)

ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส เจว ปรามฏฺสฺส จ ปรามฏฺสฺส เจว โน จ ปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย – ปรามฏฺา เจว โน จ ปรามาสา เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ ปรามาสสฺส จ จิตฺตสมุฏฺานานฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย. (๓)

๘๘. ปรามาโส ¶ เจว ปรามฏฺโ จ ธมฺโม ปรามาสสฺส เจว ปรามฏฺสฺส จ ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย… ตีณิ (อารพฺภ กาตพฺพานิ ปรามาสทุกสทิสํ).

๘๙. ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม ปรามฏฺสฺส เจว โน จ ปรามาสสฺส ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ปจฺจเวกฺขติ, อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ราโค…เป… วิจิกิจฺฉา, อุทฺธจฺจํ, โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ, ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… อริยา โคตฺรภุํ ปจฺจเวกฺขนฺติ, โวทานํ ปจฺจเวกฺขนฺติ, ปหีเน กิเลเส…เป… วิกฺขมฺภิเต ¶ กิเลเส…เป… ปุพฺเพ…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ ปรามฏฺเ เจว โน จ ปรามาเส ขนฺเธ อนิจฺจโต…เป… โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ. ทิพฺเพน จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ (ยาว อาวชฺชนา สพฺพํ กาตพฺพํ). (๑)

ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส เจว ปรามฏฺสฺส จ ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ ปรามฏฺเ เจว โน จ ปรามาเส ขนฺเธ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. (๒)

ปรามฏฺโ เจว โน จ ปรามาโส ธมฺโม ปรามาสสฺส เจว ปรามฏฺสฺส จ ปรามฏฺสฺส เจว โน จ ปรามาสสฺส จ ธมฺมสฺส อารมฺมณปจฺจเยน ปจฺจโย – ทานํ…เป… สีลํ…เป… อุโปสถกมฺมํ…เป… ปุพฺเพ…เป… ฌานา…เป… จกฺขุํ…เป… วตฺถุํ ปรามฏฺเ เจว โน จ ปรามาเส ขนฺเธ อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ อารพฺภ ปรามาโส จ สมฺปยุตฺตกา จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ. (๓)

(เอวํ อิตเรปิ ตีณิ อารพฺภ กาตพฺพานิ. อิมํ ทุกํ ปรามาสทุกสทิสํ. โลกุตฺตรํ ยหึ น ลพฺภติ ตหึ น กาตพฺพํ.)

๕๔. ปรามาสวิปฺปยุตฺตปรามฏฺทุกํ

๙๐. ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ¶ ปรามฏฺํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต ปรามฏฺโ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา – ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ ปรามฏฺํ เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา จิตฺตสมุฏฺานฺจ รูปํ…เป… ทฺเว ขนฺเธ…เป….

ปรามาสวิปฺปยุตฺตํ อปรามฏฺํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ ปรามาสวิปฺปยุตฺโต อปรามฏฺโ ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา (สํขิตฺตํ).

(ยถา จูฬนฺตรทุเก โลกิยทุกํ เอวํ กาตพฺพํ นินฺนานากรณํ.)

ปรามาสวิปฺปยุตฺตปรามฏฺทุกํ นิฏฺิตํ.