📜
๒๐. วีสติโม ปริจฺเฉโท
มคฺคามคฺคาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส
โยโค กรณิโย สิยา;
มคฺคามคฺเค ตุ าณํ ต-
มธิคนฺตุํ ปนิจฺฉตา.
ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส, นิพฺพตฺติ อุทโย มโต;
วโย วิปริณาโมติ, ตสฺเสว สมุทีริตา.
อนุปสฺสนาปิ ¶ าณนฺติ, วราเณน เทสิตํ;
โส ปเนวํ ปชานาติ, โยคาวจรมาณโว.
อิมสฺส นามรูปสฺส, ปุพฺเพ อุปฺปตฺติโต ปน;
นิจโย ราสิ วา นตฺถิ, ตถา อุปฺปชฺชโตปิ จ.
ราสิโต นิจยา วาปิ, นตฺถิ อาคมนนฺติ จ;
ตถา นิรุชฺฌมานสฺส, น ทิสาคมนนฺติ จ.
นิรุทฺธสฺสาปิ เอกสฺมึ, าเน นตฺถิ จโยติ จ;
เอตฺถ วีณูปมา วุตฺตา, เอตสฺสตฺถสฺส ทีปเน.
อุทพฺพยมนกฺการเมวํ สงฺเขปโต ปน;
กตฺวา ตสฺเสว าณสฺส, วิภงฺคสฺส วเสน ตุ.
‘‘อวิชฺชาสมุทยา รูปสมุทโย’’ติ หิ อาทินา;
นเยเนเกกขนฺธสฺส, อุทยพฺพยทสฺสเน.
ทส ทสาติ กตฺวาน, วุตฺตา ปฺาสลกฺขณา;
เตสํ ปน วเสนาปิ, ธมฺเม สมนุปสฺสติ.
เอวํ รูปุทโย โหติ, เอวมสฺส วโย อิติ;
อุเทติ เอวํ รูปมฺปิ, เอวํ รูปํ ตุ เวติ จ.
เอวํ ¶ ปจฺจยโตเปตฺถ, ขณโต อุทยพฺพยํ;
ปสฺสโต สพฺพธมฺมา จ, ปากฏา โหนฺติ ตสฺส เต.
อุทเก ทณฺฑราชีว, อารคฺเคริว สาสโป;
วิชฺชุปฺปาทาว ธมฺมา เต, ปริตฺตฏฺายิโน สิยุํ.
กทลีสุปินาลาตจกฺกมายุปมา อิเม;
อสารา ปน นิสฺสารา, หุตฺวา ขายนฺติ โยคิโน.
เอวเมตฺตาวตา ¶ เตน, อุทยพฺพยทสฺสนํ;
ลกฺขณานิ จ ปฺาส, ปฏิวิชฺฌ ิตํ ปน.
าณํ ¶ อธิคตํ โหติ, ตรุณํ ปมํ ปน;
ยสฺส จาธิคมา โยคี, โหตารทฺธวิปสฺสโก.
วิปสฺสนาย เหตาย,
กรุณายาถ โยคิโน;
วิปสฺสกสฺส ชายนฺเต,
อุปกฺเลสา ทเสวิเม.
โอภาโส ปีติ ปสฺสทฺธิ, าณํ สทฺธา สตี สุขํ;
อุเปกฺขา วีริยํ นิกนฺตีติ, อุปกฺเลสา ทเสวิเม.
สมฺปตฺตปฏิเวธสฺส, โสตาปนฺนาทิโนปิ จ;
ตถา วิปฺปฏิปนฺนสฺส, อุปกฺเลสา น ชายเร.
สมฺมาว ปฏิปนฺนสฺส, ยุตฺตโยคสฺส ภิกฺขุโน;
สทา วิปสฺสกสฺเสว, อุปฺปชฺชนฺติ กิรสฺสุ เต.
วิปสฺสนาย โอภาโส, โอภาโสติ ปวุจฺจติ;
ตสฺมึ ปน สมุปฺปนฺเน, โยคาวจรภิกฺขุ โส.
มคฺคปฺปตฺโต ผลปฺปตฺโต, อหมสฺมีติ คณฺหติ;
อมคฺคํเยว มคฺโคติ, ตสฺเสวํ ปน คณฺหโต.
เอวํ ¶ วิปสฺสนาวีถิ,
โอกฺกนฺตา นาม โหติ สา;
โอภาสเมว โส ภิกฺขุ,
อสฺสาเทนฺโต นิสีทติ.
ปีติ วิปฺปสฺสนาปีติ, ตสฺส ตสฺมึ ขเณ ปน;
ตทา ปฺจวิธา ปีติ, ชายนฺเต ขุทฺทิกาทิกา.
วิปสฺสนาย ปสฺสทฺธิ, ปสฺสทฺธีติ ปวุจฺจติ;
โยคิโน กายจิตฺตานิ, ปสฺสทฺธาเนว โหนฺติ หิ.
ลหูนิ ¶ จ มุทูเนว, กมฺมฺาเนว โหนฺติ หิ;
ปสฺสทฺธาทีหิ โส ภิกฺขุ, อนุคฺคหิตมานโส.
อมานุสึ รตึ นาม,
อนุโภติ อนุตฺตรํ;
ยํ สนฺธาย จ คาถาโย,
ภาสิตา หิ มเหสินา.
‘‘สฺุาคารํ ปวิฏฺสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน;
อมานุสี รติ โหติ, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต.
‘‘ยโต ยโต สมฺมสติ, ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ;
ลภตี ปีติปาโมชฺชํ, อมตํ ตํ วิชานต’’นฺติ.
าณาทโย อุปกฺเลสา, เยฺยา วุตฺตนเยนิธ;
เอเต ทส อุปกฺเลสา, วชฺชนียาว โยคินา.
เอตฺโถภาสาทโย ธมฺมา,
อุปกฺเลสสฺส วตฺถุโต;
อุปกฺเลสาติ นิทฺทิฏฺา,
อุปกฺเลสนิกนฺติ ตุ.
ตํ ¶ ตมาวชฺชมานสฺส, ภาวนา ปริหายติ;
อสตฺเต สตฺตสฺี จ, โหติ อปฺปสฺสุโต นโร.
สพฺโพภาสาทโย ¶ ธมฺเม, น มคฺโคติ วิจารยํ;
มคฺโค วิปสฺสนาาณํ, อิจฺเจวํ ปน ปณฺฑิโต.
ววตฺถเปติ มคฺคฺจ, อมคฺคฺเจว เจตสา;
ตสฺส เจวํ อยํ มคฺโค, นายํ มคฺโคติ โยคิโน.
มคฺคามคฺคฺจ วิฺาย, ิตาณมิทํ ปน;
มคฺคามคฺเคสุาณนฺติ, ภูริาเณน เทสิตํ.
มคฺคามคฺคาณทสฺสเนสุ ¶ โกวิทา,
สาราสารเวทิโน สมาหิตาหิตา;
มคฺคามคฺคาณทสฺสนนฺติ ตํ อิทํ,
พุทฺธา พุทฺธสาวกา วทนฺติ วาทิโน.
อิติ อภิธมฺมาวตาเร มคฺคามคฺคาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส
นาม วีสติโม ปริจฺเฉโท.