📜
๑. ปโม ปริจฺเฉโท
นามตฺตยวิภาโค
ตตฺถ ¶ จิตฺตํ เจตสิกํ, นิพฺพานนฺติ มตํ ติธา;
นามํ รูปํ ตุ ทุวิธํ, ภูโตปาทายเภทโต.
กามภูมาทิเภเทน, ตตฺถ จิตฺตํ จตุพฺพิธํ;
เจโตยุตฺตา ทฺวิปฺาส, ธมฺมา เจตสิกา มตา.
จกฺขุโสตฆานชิวฺหา-กายวิฺาณธาตุโย;
สมฺปฏิจฺฉนจิตฺตฺจ, ตถา สนฺตีรณทฺวยํ.
โสมนสฺสสหคตํ, อุเปกฺขาสหิตนฺติ จ;
อิจฺจาเหตุกจิตฺตานิ, ปฺุปากานิ อฏฺธา.
โสมนสฺสยุตํ ตตฺถ, หิตฺวา สนฺตีรณํ ตถา;
สตฺตากุสลปากานิ, ตาเนวาติ วินิทฺทิเส.
ปฺจทฺวารมโนทฺวาราวชฺชนํ ¶ หสนนฺติ จ;
กฺริยจิตฺตมุทีริตํ, ติวิธมฺปิ อเหตุกํ.
เอวํ อฏฺารสวิธํ, มานสํ โหติเหตุกํ;
มูลเภเทนากุสลํ, จิตฺตํ ตุ ติวิธํ มตํ.
โสมนสฺสสหคตํ, อุเปกฺขาสหิตํ ตถา;
ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตํ, วิปฺปยุตฺตนฺติ เภทิตํ.
อสงฺขารํ สสงฺขารมิติ ภินฺนํ ปนฏฺธา;
โลภมูลํ ปกาเสนฺติ, ตตฺถากุสลมานสํ.
โทมนสฺสสหคตํ, ปฏิเฆน สมายุตํ;
โทสมูลมสงฺขารํ, สสงฺขารนฺติปิ ทฺวิธา.
วิจิกิจฺฉาสหคตํ ¶ , อุทฺธจฺจสหิตนฺติ จ;
โมหมูลฺจ ทุวิธํ, อุเปกฺขาย สมายุตํ.
ทฺวาทสากุสลาเนวํ, จิตฺตานีติ วิภาวเย;
หิตฺวาเหตุกปาปานิ, โสภนานิ ตโต ปรํ.
โสมนสฺสสหคตํ, อุเปกฺขาสหิตํ ตถา;
ทฺวิธา าเณน สํยุตฺตํ, วิปฺปยุตฺตนฺติ เภทิตํ.
อสงฺขารํ สสงฺขารมิติ ภินฺนํ ปนฏฺธา;
สเหตุกามาวจร-ปฺุปากกฺริยา ภเว.
กาเม เตวีส ปากานิ, ปฺุาปฺุานิ วีสติ;
เอกาทส กฺริยา เจติ, จตุปฺาส สพฺพถา.
ตกฺกจารปีติสุเขกคฺคตาสหิตํ ปน;
ปมชฺฌานกุสลํ, วิปากฺจ กฺริยา ตถา.
ทุติยํ ตกฺกโต หีนํ, ตติยํ ตุ วิจารโต;
จตุตฺถํ ปีติโต หีนํ, อุเปกฺเขกคฺคตายุตํ.
ปฺจมํ ¶ ปฺจทสธา, รูปาวจรมีริตํ;
ปฺจมชฺฌานเมเวกมรูปาวจรํ ปน.
อากาสานฺจายตนํ, ปฺุปากกฺริยา ตถา;
วิฺาณฺจายตนฺจ, อากิฺจฺายตนกํ;
เนวสฺานาสฺายตนํ ทฺวาทสธา ภเว.
โสตาปตฺติมคฺคจิตฺตํ, ผลจิตฺตํ ตถาปรํ;
สกทาคามานาคามิ, อรหตฺตนฺติ อฏฺธา.
ฌานงฺคโยคเภเทน, กตฺเวเกกํ ตุ ปฺจธา;
วิตฺถารานุตฺตรํ จิตฺตํ, จตฺตาลีสวิธํ ภเว.
รูปาวจรจิตฺตานิ ¶ , คยฺหนฺตานุตฺตรานิ จ;
ปมาทิชฺฌานเภเท, อารุปฺปฺจาปิ ปฺจเม.
ทฺวาทสากุสลาเนวํ, กุสลาเนกวีสติ;
ฉตฺตึเสว วิปากานิ, กฺริยจิตฺตานิ วีสติ.
เอกวีสสตํ วาถ, เอกูนนวุตีวิธํ;
จิตฺตํ ตํสมฺปโยเคน, ภินฺนา เจตสิกา ตถา.
ผสฺโส จ เวทนา สฺา, เจตเนกคฺคตา ตถา;
ชีวิตํ มนสีกาโร, สพฺพสาธารณา มตา.
ตกฺกจาราธิโมกฺขา จ, วีริยํ ฉนฺทปีติโย;
ปกิณฺณกา ฉ อกฺขาตา, เตรสฺสมานตา.
ปกิณฺณกา น วิฺาเณ, วิตกฺโก ทุติยาทิสุ;
วิจาโร ตติยาทิมฺหิ, อธิโมกฺโข ตุ กงฺขิเต.
สนฺตีรณมโนธาตุตฺติเกสุ วีริยํ ตถา;
จตุตฺถสุขิเต ปีติ, ฉนฺโทเหตุมฺหิ โมมุเห.
ฉสฏฺิ ปฺจปฺาส, เอกาทส จ โสฬส;
สตฺตติ วีสติ เจว, ตานิ จิตฺตานิ ทีปเย.
โมหาหิริกาโนตฺตปฺป-มุทฺธจฺจํ ¶ สพฺพปาปชํ;
อิสฺสามจฺเฉรกุกฺกุจฺจโทสา ตุ ปฏิเฆ ตถา.
โลโภ โลเภ ตุ ทิฏฺิ จ, ทิฏฺิยุตฺเต วิยุตฺตเก;
มาโน จ ถินมิทฺธํ ตุ, สสงฺขาเรสุ ปฺจสุ.
กงฺขิเต วิจิกิจฺฉาติ, จุทฺทสากุสลานิเม;
ทฺวาทสากุสเลสฺเวว, นิยเมน ววตฺถิตา.
สทฺธา สติ หิโรตฺตปฺปํ, อโลภาโทสมชฺฌตา;
กายจิตฺตานํ ปสฺสทฺธิ, ลหุตา มุทุตา ตถา.
กมฺมฺตา ¶ จ ปาคฺุอุชุตาติ ยุคา ฉ จ;
เอกูนวีสติ ธมฺมา, อฺมฺาวิโยคิโน;
เอกูนสฏฺิจิตฺเตสุ, โสภเนสุ ปวตฺติตา.
สมฺมาวาจา จ กมฺมนฺตาชีวาติ วิรตี อิมา;
โลกุตฺตเร สทา สพฺพา, สห กามสุเภ วิสุํ.
กรุณามุทิตา นานา, รูเป ปฺจมวชฺชิเต;
กทาจิ กาเม กุสเล, กฺริยจิตฺเต สเหตุเก.
ติเหตุเกสุ จิตฺเตสุ, ปฺา สพฺพตฺถ ลพฺภติ;
เอเต สทฺธาทโย ธมฺมา, ปฺจวีสติ โสภนา.
อิสฺสามจฺเฉรกุกฺกุจฺจวิรตีกรุณาทโย;
นานา กทาจิ มาโน จ, ถินมิทฺธํ ตถา สห.
สตฺต สพฺพตฺถ ชายนฺติ, ฉ ตุ ธมฺมา ยถารหํ;
จุทฺทสากุสเลสฺเวว, โสภเนสฺเวว โสภนา.
ทฺเวปฺาส ปนิจฺเจวํ, ธมฺเม สงฺคยฺห มานเส;
ลพฺภมาเน วิภาเวยฺย, ปจฺเจกมฺปิ วิจกฺขโณ.
โสภนฺสมานา จ, ปเม วิรตี วินา;
ทุติยาทีสุ ตกฺกฺจ, วิจารํ ตติยาทิสุ.
จตุตฺถาทีสุ ¶ ปีติฺจ, กรุณาทิฺจ ปฺจเม;
หิตฺวา เนว วิโยเชยฺย, สงฺขิปิตฺวาน ปฺจธา.
ปฺจตึส จตุตฺตึส, เตตฺตึส จ ยถากฺกมํ;
ทฺวตฺตึส ตึส เอวาถ, ชายนฺตีติ มหคฺคเต.
คเหตฺวา วิรตี สพฺพา, หิตฺวาน กรุณาทโย;
ปเม ทุติยาทิมฺหิ, วิตกฺกาทึ วินา ตถา.
ปฺจธาว ¶ คเณยฺเยวํ, ฉตฺตึสา จ ยถากฺกมํ;
ปฺจตึส จตุตฺตึส, เตตฺตึสทฺวยมุตฺตเร.
โสภนฺสมานา จ, กาเมสุ กุสเล กฺริเย;
หิตฺวา วิรติโย ปาเก, วิรตีกรุณาทโย.
าณยุตฺเต โสมนสฺเส, วิยุตฺเต าณวชฺชิตา;
อุเปกฺขเก ปีติหีนา, วิปฺปยุตฺเต ทฺวยํ วินา.
จตุธา ติวิเธสฺเววํ, วิคเณยฺย ทฺวยํ ทฺวยํ;
น สนฺตุเปกฺขาสหิเต, กรุณาทีติ เกจน.
อฏฺตึส สตฺตตึสทฺวยํ ฉตฺตึสกํ สุเภ;
ปฺจตึส จตุตฺตึสทฺวยํ เตตฺตึสกํ กฺริเย.
เตตฺตึส ปาเก ทฺวตฺตึสทฺวเยกตึสกํ ภเว;
สเหตุกามาวจรปฺุปากกฺริยามเน.
โมหาทโย สมานา จ, ปเม โลภทิฏฺิยา;
ตติเย โลภมาเนน, ชายนฺเตกูนวีสติ.
อฏฺารส ปีติหีนา, ปฺจเม สตฺตเม ตถา;
นวเม โทสกุกฺกุจฺจมจฺฉริสฺสาหิ วีสติ.
ปมาทีสุ วุตฺตาว, ทุติยาทีสุ ชายเร;
ถินมิทฺเธเนกวีส, วีส ทฺเววีสติกฺกมา.
ฉนฺทปีตึ ¶ วินุทฺธจฺเจ, กงฺขิเต นิจฺฉยํ วินา;
ปฺจทเสว กงฺขาย, อสุเภสุ วิภาวเย.
สิเต สมานา นิจฺฉนฺทา, ทฺวาทเสกาทเสว ตุ;
ปีตึ หิตฺวาน โวฏฺพฺเพ, วีริยํ สุขตีรเณ.
ทฺวยํ หิตฺวา มโนธาตุ, อุเปกฺขาตีรเณ ทส;
สตฺต สาธารณา เอว, ปฺจวิฺาณสมฺภวา.
อิติ ¶ เจตสิ สมฺภูตา,
ทฺเวปฺาส ยถารหํ;
เยฺยา เจตสิกา ธมฺมา,
เจโตเภทปฺปเภทิโน.
สฺุตฺจานิมิตฺตฺจ, ตถาปณิหิตนฺติ จ;
ติวิธาการมีเรนฺติ, นิพฺพานมมตํ พุธา.
ยํ อารพฺภ ปวตฺตนฺตํ, ตตฺถานุตฺตรมานสํ;
สฺุตาทิวิโมกฺโขติ, นามมาลมฺพโต ลเภ.
โสปาทิเสสนิพฺพานธาตุ เจว ตถาปรา;
อนุปาทิเสสา จาติ, ทุวิธา ปริยายโต.
ตเทตํ วานนิกฺขนฺตมจฺจนฺตํ สนฺติลกฺขณํ;
อสฺสาสกรณรสํ, เขมภาเวน คยฺหติ.
ตํ นาเมตีติ นิพฺพานํ, นมนฺตีติ ตโตปเร;
เตปฺาสาติ นามานิ, จตุปฺาส สพฺพถา.
จิตฺตเจตสิกโยชนานยํ,
จิตฺตมุตฺตมมิทํ ปกาสิตํ;
สาธุ เจตสิ นิธาย ปณฺฑิตา,
สาธุ สาสนธรา ภวนฺติ เต.
พุทฺธปฺปวตฺตมวคาหิตโพธิาณ-
มิจฺจาภิธมฺมมวคาหิตสพฺพธมฺมํ ¶ ;
โอคยฺห นามคตราสิมเสสยิตฺวา,
สงฺคยฺห สพฺพมิธ โยชิตมาทเรน.
อิติ นามรูปปริจฺเฉเท นามตฺตยวิภาโค นาม
ปโม ปริจฺเฉโท.