📜
ทุติโย ปริจฺเฉโท
๒. ปกิณฺณกกถา
กุสลาเนกวีเสว ¶ ¶ , ทฺวาทสากุสลานิ จ;
ฉตฺตึสติ วิปากานิ, กฺริยาจิตฺตานิ วีสติ.
กาเมสุ จตุปฺาส, รูเปสุ ทส ปฺจ จ;
ทฺวาทสารุปฺปจิตฺตานิ, อฏฺานุตฺตรมานสา.
กาเม เตวีส ปากานิ, ปฺุาปฺุานิ วีสติ;
เอกาทส กฺริยา เจติ, จตุปฺาส สพฺพถา.
ปฺุปากกฺริยาเภทา, ตโย รูเปสุ ปฺจกา;
อารุปฺเปติ จตุกฺกานิ, สตฺตวีส มหคฺคตา.
จตุมคฺคผลานํ ตุ, วเสนฏฺปิ ฌานโต;
ทโสภยมฺปิ มิสฺเสตฺวา, ตาลีสานุตฺตรา สิยุํ.
ปฺุปากกฺริยาปาปา, สนฺติ กาเม มหคฺคเต;
ปาปํ นตฺถิ กฺริยาปาปา, น วิชฺชนฺติ อนุตฺตเร.
ปาปาเหตุกมุตฺตานิ, อนวชฺชานิ สพฺพถา;
เอกูนสฏฺิ จิตฺตานิ, ปฺุปากกฺริยาวสา.
กมฺมจิตฺตานิ เตตฺตึส, ปฺุาปฺุานิ สพฺพถา;
ฉตฺตึส เตสํ ปากานิ, กฺริยา วีส น โจภยํ.
จกฺขุวิฺาณธาตาทิ, ปฺจวิฺาณนามกา;
ปฺจทฺวาราวชฺชนฺจ, ทุวิธํ สมฺปฏิจฺฉนํ.
มโนธาตุตฺตยํ นาม, ฉสตฺตติ ตโต ปเร;
มโนวิฺาณธาตูติ, สตฺตธา ธาตุเภทโต.
มโนวิฺาณธาตฺุจ ¶ , มโนธาตุตฺตยํ ตถา;
กตฺวา มโนวิฺาณนฺติ, ฉ วิฺาณา ปกิตฺติตา.
อาวชฺชนํ ทสฺสนฺจ, สวนํ ฆายนํ ตถา;
สายนํ ผุสนฺเจว, สมฺปฏิจฺฉนตีรณํ.
โวฏฺพฺพนฺจ ¶ ชวนํ, ตทารมฺมณนามกํ;
ภวงฺคํ จุติ สนฺธีติ, จิตฺตํ จุทฺทสธา ิตํ.
อาวชฺชนาทโย ทฺเว ทฺเว, ยุคา สตฺต ยถากฺกมํ;
ตีณิ ตีรณจิตฺตานิ, เอกํ โวฏฺพฺพนํ มตํ.
กุสลากุสลา สพฺเพ, ผลา จาวชฺชนํ วินา;
กฺริยา จ ปฺจปฺาส, ชวนนฺติ ปวุจฺจเร.
สนฺตีรณมหาปากา, ตทารมฺมณนามกา;
เอกาทส ปวตฺตนฺติ, ชวนารมฺมเณ ยโต.
มหคฺคตมหาปากา, อุเปกฺขาตีรณทฺวยํ;
จุติสนฺธิภวงฺคานิ, จิตฺตาเนกูนวีสติ.
ชวนาวชฺชนาทีนิ, โวฏฺพฺพสุขตีรณา;
มหคฺคตมหาปากา, อุเปกฺขาตีรณาติ จ.
อฏฺสฏฺิ ตถา ทฺเว จ, นวฏฺ ทฺเว ยถากฺกมํ;
เอกทฺวิติจตุปฺปฺจกิจฺจฏฺานานิ นิทฺทิเส.
รูปปากา มหาปากา, มโนธาตุ จ ตีรณํ;
รูปํ ชเนนฺติ เอกูนวีสติ เนตรทฺวยํ.
อภิฺาวชฺชิตา สพฺเพ, อปฺปนาชวนา ปน;
รูปํ ชเนนฺติ ฉพฺพีส, ปณาเมนฺติริยาปถํ.
อภิฺาทฺวยโวฏฺพฺพปริตฺตชวนา ปน;
ทฺวตฺตึส รูปวิฺตฺติอิริยาปถสาธกา.
ปฺจวิฺาณมารุปฺป-วิปากา ¶ สพฺพสนฺธิโย;
จุติ ขีณาสวสฺเสติ, โสฬเสเต น กิฺจิปิ.
รูปํ ชเนนฺติ จิตฺตานิ, สตฺตสตฺตติ สพฺพถา;
อฏฺปฺาส จิตฺตานิ, ปณาเมนฺติริยาปถํ.
ทฺวตฺตึส ¶ จตุวิฺตฺตึ, สมุฏฺาเปนฺติ มานสา;
น ชเนนฺติ ตสฺสมฺเปกํ, ยถาวุตฺตานิ โสฬส.
โสมนสฺสสหคตา, ปริตฺตชวนา ปน;
หสนมฺปิ ชเนนฺตีติ, จตุกิจฺจานิ เตรส.
สพฺพมฺปิ ปฺจโวกาเร, กิจฺจเมตํ ปกาสิตํ;
อารุปฺเป ปน สพฺพมฺปิ, รูปายตฺตํ น วิชฺชติ.
อสฺีนํ ตุ สพฺพานิ, จิตฺตาเนว น ลพฺภเร;
รูปกฺขนฺโธว เตสํ ตุ, อตฺตภาโวติ วุจฺจติ.
ปาณาติปาตเถยฺยาทิวเสโนปจิตํ ปน;
อุทฺธจฺจรหิตาปฺุํ, จตุราปายภูมิยํ.
ทตฺวา สนฺธึ ปวตฺเต ตุ, ปฺจโวการภูมิยํ;
อุทฺธจฺจสหิตฺจาปิ, สตฺต ปากานิ ปจฺจติ.
ทานสีลาทิเภเทน, ปวตฺตํ กุสลํ ปน;
กาเม มานสมุกฺกฏฺํ, จตุกฺกํ ตุ ติเหตุกํ.
ทตฺวา ติเหตุกํ สนฺธึ, กาเม สุคติยํ ปน;
โสฬส ปฺุปากานิ, ปวตฺเต ตุ วิปจฺจติ.
ติเหตุโกมกํ ปฺุํ, อุกฺกฏฺฺจ ทฺวิเหตุกํ;
ทตฺวา ทฺวิเหตุกํ สนฺธึ, กาเม สุคติยํ ตถา.
ปวตฺเต ปน าเณน, สมฺปยุตฺตํ วิวชฺชิย;
ทฺวาทส ปฺุปากานิ, วิปจฺจติ ยถารหํ.
ทฺวิเหตุโกมกํ ¶ ปฺุํ, ปฏิสนฺธิมเหตุกํ;
เทติ มานุสเก เจว, วินิปาตาสุเร ตถา.
อฏฺาเหตุกปากานิ, ปวตฺเต ตุ วิปจฺจเร;
จตฺตาริปิ จตุกฺกานิ, ปฺจโวการภูมิยํ.
ภาวนามยปฺุํ ¶ ตุ, มหคฺคตมนุตฺตรํ;
ยถาภูมินิยาเมน, เทติ ปากํ ยถาสกํ.
กฏตฺตารูปปากานิ, ปฺจโวการภูมิยํ;
อารุปฺปานุตฺตเร ปากํ, ตถา รูปมสฺิสุ.
ปฺุาปฺุานิ กมฺมานิ, เตตฺตึสาปิ จ ยพฺพถา;
สฺชเนนฺติ ยถาโยคํ, ปฏิสนฺธิปวตฺติยํ.
อิติ จิตฺตวิภาเค ปกิณฺณกกถา นิฏฺิตา.
ทุติโย ปริจฺเฉโท.