📜
ปฺจโม ปริจฺเฉโท
๕. ภูมิปุคฺคลกถา
อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ภูมิปุคฺคลเภทโต;
จิตฺตานํ ปน สพฺเพสํ, กมโต สงฺคหํ กถํ.
นิรยฺจ ติรจฺฉานโยนิ เปตาสุรา ตถา;
จตุราปายภูมีติ, กาเม ทุคฺคติโย มตา.
จาตุมหาราชิกา จ, ตาวตึสา จ ยามกา;
ตุสิตา เจว นิมฺมานรติโน วสวตฺติโน.
ฉเฬเต เทวโลกา จ, มานวาติ จ สตฺตธา;
กามสุคติโย เจกาทสธา กามภูมิโย.
พฺรหฺมานํ ปาริสชฺชา จ, ตถา พฺรหฺมปุโรหิตา;
มหาพฺรหฺมา จ ติวิธา, ปมชฺฌานภูมิโย.
ปริตฺตาภาปฺปมาณาภา, ตเถวาภสฺสราติ จ;
ทุติยชฺฌานภูมิ จ, ติวิธาว ปกาสิตา.
ปริตฺตสุภาปฺปมาณาสุภา จ สุภกิณฺหกา;
ติวิธาปิ ปวุจฺจนฺติ, ตติยชฺฌานภูมิโย.
เวหปฺผลา ¶ ¶ อสฺี จ, สุทฺธาวาสา จ ปฺจธา;
อิจฺเจตา ปน สตฺตาปิ, จตุตฺถชฺฌานภูมิโย.
อวิหา จ อตปฺปา จ, สุทสฺสา จ สุทสฺสิโน;
อกนิฏฺาติ ปฺเจเต, สุทฺธาวาสา ปกาสิตา.
อิติ โสฬสธา ภินฺนา, พฺรหฺมโลกา ปวุจฺจเร;
รูปิพฺรหฺมานมาวาสา, รูปาวจรภูมิโย.
อากาสานฺจายตนนามาทีหิ ปกาสิตา;
อรูปิพฺรหฺมโลกา จ, จตุธารูปภูมิโย.
โสตาปนฺนาทิเภเทน, จตุธานุตฺตรา มตา;
ปฺจตึส ปนิจฺเจวํ, สพฺพถาปิ จ ภูมิโย.
ชายนฺติ จตุราปาเย, ปาปปากาย สนฺธิยา;
กามาวจรเทเวสุ, มหาปาเกหิ ชายเร.
อเหตุกา ปฺุปากาเหตุเกน ตุ ชายเร;
ภุมฺมเทวมนุสฺเสสุ, มหาปาเกหิ เจตเร.
วิปากํ ปมชฺฌานํ, ปมชฺฌานภูมิยํ;
ทุติยํ ตติยฺเจว, ทุติยชฺฌานภูมิยํ.
ตติยมฺหิ จตุตฺถํ ตุ, จตุตฺถมฺหิ จ ปฺจมํ;
อารุปฺปา จ กเมเนว, อารุปฺเป โหนฺติ สนฺธิโย.
กายวาจามโนทฺวาเร, กมฺมํ ปาณวธาทิกํ;
กตฺวา ปาปกจิตฺเตหิ, ชายนฺตาปายภูมิยํ.
กายวาจามโนทฺวาเร, ทานํ สีลฺจ ภาวนํ;
กามปฺุเหิ กตฺวาน, กามสุคติยํ สิยุํ.
ปริตฺตํ มชฺฌิมํ ฌานํ, ปณีตฺจ ยถากฺกมํ;
ภาเวตฺวา ติวิธา โหนฺติ, ตีสุ ภูมีสุ โยคิโน.
เวหปฺผเลสุ ¶ ชายนฺติ, ภาเวตฺวา ปฺจมํ ตถา;
สฺาวิราคตฺเจว, ภาเวตฺวาสฺิภูมิยํ.
สุทฺธาวาเสสุ ¶ ชายนฺติ, อนาคามิกปุคฺคลา;
อารุปฺปานิ จ ภาเวตฺวา, อรูเปสุ ยถากฺกมํ.
โลกุตฺตรํ ตุ ภาเวตฺวา, ยถาสกมนนฺตรํ;
สมาปตฺติกฺขเณ เจว, อปฺเปติ ผลมานสํ.
อปายมฺหา จุตา สตฺตา, กามธาตุมฺหิ ชายเร;
สพฺพฏฺาเนสุ ชายนฺติ, กามสุคติโต จุตา.
จุตา ชายนฺติ รูปมฺหา, สพฺพตฺถาปายวชฺชิเต;
กามสุคติยํ โหนฺติ, อรูปาสฺโต จุตา.
ตถารูปจุตา โหนฺติ, ตตฺเถโวปริเมว จ;
วฏฺฏมูลสมุจฺเฉทา, นิพฺพายนฺติ อนาสวา.
สุทฺธาวาเสสฺวนาคามิ-ปุคฺคลาโวปปชฺชเร;
กามธาตุมฺหิ ชายนฺติ, อนาคามิวิวชฺชิตา.
เหฏฺุปปตฺติพฺรหฺมานํ, อริยานํ น กตฺถจิ;
อสฺสตฺตาปาเยสุ, นตฺเถวาริยปุคฺคลา.
เวหปฺผเล อกนิฏฺเ, ภวคฺเค จ ปติฏฺิตา;
น ปุนาฺตฺถ ชายนฺติ, สพฺเพ อริยปุคฺคลา.
ฉสุ เทเวสฺวนาคามี, วีตราคา น ติฏฺเร;
น จิรฏฺายิโน ตตฺถ, โลกิยาปิ จ โยคิโน.
คิหิลิงฺเค น ติฏฺนฺติ, มนุสฺเสสุ อนาสวา;
ปพฺพชฺชายฺจ ภุมฺเม จ, พฺรหฺมตฺเตปิ จ ติฏฺเร.
ยานิ ปฺาส วสฺสานิ,
มนุสฺสานํ ส ปิณฺฑิโต;
เอโก ¶ รตฺติทิโว เตน,
มาเสโก ตึส รตฺติโย.
ทฺวาทสมาสิโย วสฺโส, เตน ปฺจสตํ ภเว;
จาตุมหาราชิกานํ, ปมาณมิทมายุโน.
ตํ ¶ นวุติวสฺสสต-สหสฺสํ ปน ปิณฺฑิตํ;
คณนาย มนุสฺสานํ, จตุภาคูปรูปริ.
ยํ มนุสฺสวสฺสสตํ, ตเทโก ทิวโส กโต;
เตน วสฺสสหสฺสายุ, ตาวตึเสสุ เทสิโต.
โกฏิตฺตยํ สฏฺิสตสหสฺสฺจาธิกํ ภเว;
คณนาย มนุสฺสานํ, ตาวตึเสสุ ปิณฺฑิตํ.
อายุปฺปมาณมิจฺเจวํ, เทวานมุปรูปริ;
ทฺวิกฺขตฺตุํ ทฺวิคุณํ กตฺวา, จตุภาคมุทาหฏํ.
คณนาย มนุสฺสานํ, ตตฺถ จุทฺทส โกฏิโย;
จตฺตาลีสสตสหสฺสาธิกา ยามภูมิยํ.
ตุสิตานํ ปกาเสนฺติ, สตฺตปฺาส โกฏิโย;
สฏฺิสตสหสฺสานิ, วสฺสานิ อธิกานิ จ.
นิมฺมานรติเทวานํ, ทฺวิสตํ ตึส โกฏิโย;
จตฺตาลีสวสฺสสตสหสฺสานิ จ สพฺพถา.
นวโกฏิสตฺเจกวีสติวสฺสโกฏิโย;
สฏฺิวสฺสสตสหสฺสาธิกา วสวตฺติสุ.
กปฺปสฺส ตติโย ภาโค, อุปฑฺฒฺจ ยถากฺกมํ;
กปฺเปโก ทฺเว จ จตฺตาโร, อฏฺ กปฺปา จ โสฬส.
ทฺวตฺตึส จตุสฏฺี จ, นวสุ พฺรหฺมภูมิสุ;
เวหปฺผลา อสฺี จ, ปฺจกปฺปสตายุกา.
กปฺปสหสฺสํ ¶ ทฺเว จตฺตาริ, อฏฺ โสฬส จกฺกมา;
สหสฺสานิ จ กปฺปานํ, สุทฺธาวาสานมุทฺทิเส.
วีสกปฺปสหสฺสานิ, จตฺตาลีสฺจ สฏฺิ จ;
จตุราสีติสหสฺสา, กปฺปา จารุปฺปเก กมา.
อายุปฺปมาณนิยโม, นตฺถิ ภุมฺเม จ มานเว;
วสฺสานํ คณนา นตฺถิ, จตุราปายภูมิยํ.
ปุถุชฺชนาริยา ¶ เจติ, ทุวิธา โหนฺติ ปุคฺคลา;
ติเหตุกาทิเภเทน, ติวิธา จ ปุถุชฺชนา.
มคฺคฏฺา จ ผลฏฺา จ,
อฏฺเวาริยปุคฺคลา;
อาทิโต สตฺต เสกฺขา จ,
อเสกฺโข จารหาปโร.
อเหตุกาว ลพฺภนฺติ, สตฺตา ทุคฺคติยํ ปน;
ติเหตุกาว ลพฺภนฺติ, รูปารูเป สจิตฺตกา.
กามาวจรเทเวสุ, อเหตุกวิวชฺชิตา;
วินิปาตาสุเร เจว, มานเว จ ตโยปิ จ.
อริยา นาม ลพฺภนฺติ, อสฺาปายวชฺชิเต;
ปุถุชฺชนา ตุ ลพฺภนฺติ, สุทฺธาวาสวิวชฺชิเต.
สุทฺธาวาสมปายฺจ, หิตฺวาสฺิภวํ ติธา;
โสตาปนฺนาทโย ทฺเวปิ, เสสฏฺาเนสุ ลพฺภเร.
อิติ สพฺพปฺปเภเทน, ภูมิปุคฺคลสงฺคหํ;
ตฺวา วิฺู วิภาเวยฺย, ตตฺถ จิตฺตานิ สมฺภวาติ.
อิติ จิตฺตวิภาเค ภูมิปุคฺคลกถา นิฏฺิตา.
ปฺจโม ปริจฺเฉโท.