📜
ฉฏฺโ ปริจฺเฉโท
๖. ภูมิปุคฺคลจิตฺตปฺปวตฺติกถา
กามสุคติยํ ¶ โหนฺติ, มหาปากา ยถารหํ;
มหคฺคตวิปากา จ, ยถาสนฺธิววตฺถิตา.
โวฏฺพฺพกามปฺุานิ, วิยุตฺตานิ จ ทิฏฺิยา;
อุทฺธจฺจสหิตฺเจติ, โหนฺติ สพฺพตฺถ จุทฺทส.
สนฺตีรณมโนธาตุ-จกฺขุโสตมนา ¶ ปน;
ทส จิตฺตานิ ชายนฺติ, สพฺพตฺถารูปวชฺชิเต.
ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตา, วิจิกิจฺฉายุตา ตถา;
ปฺจ สพฺพตฺถ ชายนฺติ, สุทฺธาวาสวิวชฺชิเต.
โทสมูลทฺวยฺเจว, ฆานาทิตฺตยมานสา;
อฏฺ สพฺพตฺถ ชายนฺติ, มหคฺคตวิวชฺชิเต.
จตุตฺถารุปฺปชวนํ, อนาคามิผลาทโย;
มหากฺริยา จ ชายนฺติ, เตรสาปายวชฺชิเต.
เหฏฺารุปฺปชวา ทฺเว ทฺเว, ฉาปายุปริวชฺชิเต;
สิตรูปชวา โหนฺติ, อรูปาปายวชฺชิเต.
โสตาปตฺติผลาทีนิ, สุทฺธาปายวิวชฺชิเต;
ปมานุตฺตรํ สุทฺธา-ปายารูปวิวชฺชิเต.
อวตฺถาภูมิภูตตฺตา, น คยฺหนฺติ อนุตฺตรา;
เอกโวการภูมิ จ, รูปมตฺตา น คยฺหติ.
สภุมฺมา สพฺพภุมฺมา จ, เอกทฺวิตฺตยวชฺชิตา;
ตถารูปสุทฺธาวาส-พฺรหฺมาปายวสาติ จ.
มานสา ¶ ปฺจ โกฏฺาสา, สตฺตรส จตุทฺทส;
ฉตฺตึสเตกวีสา จ, เอกฺเจว ยถากฺกมํ.
อฏฺารสาปิ โหนฺเตเต, นวธาปิ ปุเนกธา;
จตุธา ติวิธา เจว, เอกธาติ จ เภทโต.
เตรสาปิ จ โกฏฺาสา, ภวนฺเตกติภูมกา;
ฉสตฺเตกาทสสตฺต-รสภูมกมานสา.
เอกทฺวยติจตุกฺกปฺจกาธิกวีสชา;
ฉพฺพีสตึสชา เจติ, ยถานุกฺกมโต ภเว.
จตฺตาริ ปุน จตฺตาริ, เอกมฏฺฏฺ เจกกํ;
จตฺตาเรกาทส ทฺเว ทฺเว, สตฺต เตวีส จุทฺทส.
กฺริยาชวมหาปากา ¶ , โลกุตฺตรมหคฺคตา;
ทฺเวปฺาส น ลพฺภนฺติ, จตุราปายภูมิยํ.
กามาวจรเทเวสุ, ฉสุ ภุมฺเม จ มานเว;
กามสุคติยํ นตฺถิ, นว ปากา มหคฺคตา.
โทสมูลมหาปากา, ฆานาทิตฺตยมานสา;
นตฺถารูปวิปากา จ, วีสตี รูปภูมิยํ.
กงฺขาทิฏฺิยุตา ปฺจารูปปากา จตุพฺพิธา;
ปฺจาโทนุตฺตรา เจว, สุทฺธาวาเส น ลพฺภเร.
อาทาวชฺชนมคฺคา จ, ปฏิฆารูปมานสา;
กามปากา สิตารูเป, เตจตฺตาลีส นตฺถิ เต.
สตฺตตึส ปริตฺตา จ, ลพฺภนฺตาปายภูมิยํ;
มานสาสีติ ลพฺภนฺติ, กามสุคติยํ ปน.
เอกูนสตฺตติ รูเป, สุทฺเธ ปฺาส ปฺจ จ;
ฉจตฺตาลีส อารุปฺเป, นตฺถาสฺีสุ กิฺจิปิ.
อิตฺถเมกทฺวิติจตุปฺจภุมฺมานิ ¶ โสฬส;
ทส ปฺจทเสวาถ, จตุตฺตึส จตุทฺทส.
อปายาเหตุกานํ ตุ, มหาปากกฺริยาชเว;
หิตฺวา เสสปริตฺตานิ, จิตฺตานิ ปน ลพฺภเร.
ทฺวิเหตุกาเหตุกานํ, เสสานํ กามมานสา;
ลพฺภนฺติ ปน หิตฺวาน, าณปากกฺริยาชเว.
ติเหตุกานํ สตฺตานํ, ตตฺถ ตตฺถูปปตฺติยํ;
ตตฺถ ตตฺถูปปนฺนานํ, ลพฺภมานานิ ลพฺภเร.
ติเหตุกานํ สพฺเพปิ, มานสาปายปาณินํ;
สตฺตตึสาวเสสานํ, เอกตาลีส นิทฺทิเส.
ปุถุชฺชนาน เสกฺขานํ, น สนฺติ ชวนกฺริยา;
น สนฺติ วีตราคานํ, ปฺุาปฺุานิ สพฺพถา.
กงฺขาทิฏฺิยุตา ¶ ปฺจ, เสกฺขานํ นตฺถิ มานสา;
โทสมูลทฺวยฺจาปิ, นตฺถานาคามิโน ปน.
ววตฺถิตาริเยสฺเวว, ยถาสกมนุตฺตรา;
มคฺคฏฺานํ สโก มคฺโค, นตฺถฺํ กิฺจิ สพฺพถา.
ปุถุชฺชนานํ ทฺวินฺนมฺปิ, ผลฏฺานํ ยถากฺกมํ;
ตติยสฺส ผลฏฺสฺส, จตุตฺถสฺส จ สมฺภวา.
เตสฏฺิ เจว จิตฺตานิ, ลพฺภนฺเตกูนสฏฺิ จ;
สตฺตปฺาส จิตฺตานิ, เตปฺาส จ สพฺพถา.
จตุปฺาส ปฺาส, ปฺาสทฺวยหีนกา;
กาเมสุ เตสํ สมฺโภนฺติ, จตุตาลีส จกฺกมา.
เตจตฺตาลีส เจกูนจตฺตาลีส ยถากฺกมํ;
ภวนฺเตกูนตาลีส, ปฺจตฺตึส จ รูปิสุ.
สตฺตวีส ¶ จ เตวีส, เตวีส จ ยถากฺกมํ;
อารุปฺเปสุปิ ลพฺภนฺติ, เตสมฏฺารเสว จ.
ปุถุชฺชนา จ จตฺตาโร, อปายาเหตุกาทโย;
อริยา เจว อฏฺาติ, ทฺวาทสนฺนํ วสา สิยุํ.
ฉพฺพิธา จิตฺตโกฏฺาสา, เอกปุคฺคลิกา ตถา;
จตุปฺจฉสตฺตฏฺ-ปุคฺคลฏฺาติ จกฺกมา.
ฉพฺพีส จุทฺทเสวาถ, เตรส ทฺเว จ มานสา;
ทส สตฺตาธิกา เจว, ปุน สตฺตาธิกา ทสาติ.
อิติ จิตฺตวิภาเค ภูมิปุคฺคลจิตฺตปฺปวตฺติกถา นิฏฺิตา.
ฉฏฺโ ปริจฺเฉโท.