📜
เตรสโม ปริจฺเฉโท
๑๓. ราสิโยคกถา
อิติ ราสิวีถึ ตฺวา, ลพฺภมานวสา พุโธ;
เตสเมวาถ โยคมฺปิ, จิตฺตุปฺปาเทสุ ทีปเย.
กามาวจรกุสลสฺส, ปมทฺวยมานเส;
สพฺเพปิ ราสโย โหนฺติ, ยถาสมฺภวโต กถํ.
ผสฺสปฺจกราสี จ, ฌานปฺจกราสิ จ;
อินฺทฺริยฏฺกราสี จ, มคฺคปฺจกราสิ จ.
พลสตฺตกราสี จ, เหตุกมฺมปถตฺติกา;
ทสาวเสสา ราสี จ, โลกปาลทุกาทโย.
เยวาปนกนวกํ, นิยตุทฺธจฺจวชฺชิตา;
อปฺปมฺาทฺวยฺเจว, ติสฺโส วิรติโยติ จ.
อิติ สตฺตรเสเวเต, เทสิตา จ สรูปโต;
เยวาปนกราสี จ, ลพฺภนฺติฏฺารสาปิ จ.
ฉปฺปฺาส ปทาเนตฺถ, เทสิตานิ สรูปโต;
ธมฺมา ปน สมตึส, ตตฺถ โหนฺติ สรูปโต.
ตานิ ¶ เยวาปนเกหิ, ปฺจสฏฺิ ปทานิ จ;
ธมฺมา เจกูนตาลีส, ภวนฺติ ปน สมฺภวา.
ตตฺถ ทฺวาทส ธมฺมา จ, เทสิตา สวิภตฺติกา;
อวเสสา ตุ สพฺเพปิ, อวิภตฺติกนามกา.
เอกทฺวิ ¶ จ ติจตุกฺก-ฉสตฺตฏฺานิกา ปน;
สตฺตวีส จ สตฺเตโก, ทฺเวเกโก จ ยถากฺกมํ.
นิยตา ตุ จตุตฺตึส, ธมฺมาว สหวุตฺติโต;
ยถาสมฺภววุตฺติโต, ปฺจธา นิยตา กถา.
ตตฺถ จานิยเต สพฺเพ, คเหตฺวา จ ปหาย จ;
ปจฺเจกฺจ คเหตฺวาปิ, สตฺตธา โยชนกฺกโม.
สกิเมกูนตาลีส, จตุตฺตึส ยถากฺกมํ;
ปฺจกฺขตฺตฺุจ โยเชยฺย, ปฺจตึสาติ ปณฺฑิโต.
ราสโย จ ปทานีธ, ธมฺมนฺตรวิภตฺติโย;
สรูปเยวาปนเก, นิยตานิยเต ยถา.
โยชนานยเภทฺจ, คณนาสงฺคหฏฺิติ;
ลพฺภมานานุมาเนน, สลฺลกฺเขนฺโต ตหึ ตหึ.
าณํ าณวิยุตฺตมฺหิ, หิตฺวา ปีตึ อุเปกฺขิเต;
เวทนา ปริวตฺเตนฺโต, กามปฺุเ จ เสสเก.
มหากฺริเย จ โยเชยฺย, ปหาย วิรติตฺตยํ;
อปฺปมฺา จ หิตฺวาถ, มหาปาเก จ โยชเย.
ตกฺกาทึ กมโต หิตฺวา, สพฺพตฺถ วิรติตฺตยํ;
ปฺจเม อปฺปมฺาย, หิตฺวา รูเป จ โยชเย.
หิตฺวาปฺปมฺา โยชเย, ยถาฌานมนุตฺตเร;
โลกุตฺตรินฺทฺริยฺเจว, คเหตฺวา วิรติตฺตยํ.
ฌานานิ ¶ จตุตาลีส, สุขยุตฺตานิ วตฺตเร;
อุเปกฺขิตานิ เตวีส, ปฺจมชฺฌาเน จ สพฺพถา.
อปฺปมฺาวิรติโย, กามปฺุเสุ ลพฺภเร;
อปฺปมฺา รูปชฺฌาน-จตุกฺเก จ มหากฺริเย.
โลกุตฺตเรสุ สพฺพตฺถ, สมฺโภติ วิรติตฺตยํ;
นตฺถิทฺวยมฺปิ อารุปฺเป, มหาปาเก จ ปฺจเม.
วิตกฺกาทิตฺตยํ ¶ ปฺา, ปฺจ จานิยตา จลา;
หานิพุทฺธิวสา เสสา, น จลนฺติ กุทาจนํ.
พาวีสติวิโธ เจตฺถ, สงฺคโห อนวชฺชเก;
ทฺวยทฺวยวสา เจว, ฌานปฺจกโตปิ จ.
อิติ ตฺวานวชฺเชสุ, ราสิสงฺคห สมฺภวํ;
สาวชฺเชสุปิ วิฺเยฺยา, วิฺุนา ราสโย กถํ.
โลภมูเลสุ ปเม, ผสฺสปฺจกราสิ จ;
ฌานปฺจกราสี จ, ตเถวินฺทฺริยปฺจกํ.
มคฺคพลจตุกฺกฺจ, เหตุกมฺมปถทุกา;
โลกนาสกราสี จ, สมโถ สมถทฺทุกา.
ตตฺรมชฺฌตฺตตํ หิตฺวา, เยวาปนกนามกา;
จตฺตาโร เจติ ลพฺภนฺติ, ตตฺเถกาทส ราสโย.
ทฺวตฺตึเสว ปทาเนตฺถ, เทสิตานิ สรูปโต;
ตานิ เยวาปนเกหิ, ฉตฺตึเสว ภวนฺติ จ.
อสมฺภินฺนปทาเนตฺถ, สมวีสติ สมฺภวา;
สวิภตฺติกนามา จ, นว ธมฺมา ปกาสิตา.
เอกทฺวยติจตุกฺก-ฉฏฺานนิยตา ปน;
เอกาทส ฉเฬกา จ, กเมเนโก ปุเนกโก.
นตฺเถวานิยตา ¶ เหตฺถ, เยวาปนกนามกา;
โยชนานยเภโท จ, ตสฺมา ตตฺถ น วิชฺชติ.
มาโน จ ถินมิทฺธฺจ, อิสฺสา มจฺฉริยํ ตถา;
กุกฺกุจฺจมิติ สาวชฺเช, ฉเฬวานิยตา มตา.
มาโน ทิฏฺิวิยุตฺเตสุ, สสงฺขาเรสุ ปฺจสุ;
ถินมิทฺธํ ตโย เสสา, ปฏิฆทฺวยโยคิโน.
อิจฺเจวมฏฺ ¶ สาวชฺชา, อนวชฺชฏฺวีสติ;
ฉตฺตึส มานสา สพฺเพ, โหนฺตานิยตโยคิโน.
เตหิ ยุตฺตา ยถาโยคํ, เอกทฺวิตฺตยปฺจหิ;
ทฺเว ทฺวาวีสํ ตโย เจว, นว จาถ ยถากฺกมํ.
อิติ วุตฺตานุสาเรน, ลพฺภมานวสา ปน;
ตทฺเสุปิ โยเชยฺย, สาวชฺเชสุ ยถากฺกมํ.
โลภมูเลสุ โลภฺจ, โทสฺจ ปฏิฆทฺวเย;
โมหมูเล กงฺขุทฺธจฺจํ, คเหตฺวา เหตุราสิยํ.
ทิฏฺึ ทิฏฺิวิยุตฺตมฺหิ, หิตฺวา ปีติมุเปกฺขิเต;
เวทนํ ปริวตฺเตนฺโต, โทสมูเล จ ปณฺฑิโต.
ตถา กมฺมปถํ ทิฏฺึ,
ปีตึ ฉนฺทฺจ โมมุเห;
กงฺขิเต อธิโมกฺขฺจ,
หิตฺวา โยเชยฺย ราสโย.
จิตฺตสฺส ิตึ ปตฺตาสุ, จิตฺตสฺเสกคฺคตา ปน;
กงฺขิเต ปริหีนาว, อินฺทฺริยาทีสุ ปฺจสุ.
อิติ ทฺวาทสธา ตฺวา, สาวชฺเชสุปิ สงฺคหํ;
อเหตุเกปิ วิฺเยฺยา, ยถาสมฺภวโต กถํ.
อฏฺารสาเหตุเกสุ ¶ , ปฺจวิฺาณมานเส;
ผสฺสปฺจกราสี จ, ฌานฏฺานทุกํ ตถา.
อินฺทฺริยตฺติกราสี จ, เยวาปนกนามโก;
เอโก มนสิกาโรติ, จตฺตาโร ราสโย สิยุํ.
อสมฺภินฺนา ปนฏฺเว, ทฺเว ตตฺถ สวิภตฺติกา;
เอกทฺวยติกฏฺานา, ฉเฬโก จ ปุเนกโก.
มโนธาตุตฺติกาเหตุ-ปฏิสนฺธิยุเค ปน;
วิตกฺโก จ วิจาโร จ, อธิกา ฌานราสิยํ.
สุขสนฺตีรเณ ¶ ปีติ, ทุติยาวชฺชเน ปน;
วีริยฺจ สมาธิฺจ, ลพฺภตินฺทฺริยราสิยํ.
อธิกา หสิเต โหนฺติ, ปีติ จ วีริยาทโย;
เยวาปนาธิโมกฺโข จ, ปฺจวิฺาณวชฺชิเต.
อิจฺจานวชฺเช พาวีส,
สาวชฺเช ทฺวาทสาปเร;
โยคา เหตุมฺหิ ปฺเจเต,
ตาลีเสกูนกา กถาติ.
อิติ เจตสิกวิภาเค ราสิโยคกถา นิฏฺิตา.
เตรสโม ปริจฺเฉโท.