📜
อฏฺวีสติโม ปริจฺเฉโท
๒๘. อตฺถปฺตฺติกถา
ตตฺถ จ ปุพฺพาปริย-ปวตฺตกฺขนฺธสมฺมตา;
วิฺตฺตินฺทฺริยวิปฺผาร-วิเสโสปนิพนฺธนา.
เทวยกฺขมนุสฺสาทิ-นานาเภทา สลกฺขิกา;
สตฺตปฺตฺติ นามายํ, สฺวายํ สตฺโตติ สมฺมโต.
วฏฺฏตฺตยมุปาทาย,
ขนฺธายตนวุตฺติยา;
การโก เวทโก วายํ,
สนฺธาวติ ภเว ภเว.
ตสฺมา สํสารมาปนฺโน, สตฺโต นาม ส ปุคฺคโล;
อหมตฺตาปรา อิตฺถี, ปุริโสติ จ กปฺปิโต.
สฺวายํ ¶ ขนฺธาทิโต สตฺโต, อฺโติ จ น วุจฺจติ;
ขนฺธาทิวินิมุตฺตสฺส, สตฺตสฺเสว อภาวโต.
ขนฺธา ขนฺธานเมวายํ, สตฺโตติ จ น วุจฺจติ;
ขนฺธโวหารโต ตสฺส, อฺโวหารสมฺภวา.
อิจฺเจวํ ¶ ขนฺธนานตฺเต-กตฺตมุตฺโตปิ อตฺถโต;
ตพฺพิเสสาวจริต-โวหาโร จ ตุ ทิสฺสติ.
เตนายํ ปุคฺคโล สตฺโต, ชายติชฺชิยฺยตีติ จ;
มียตีติ จ ตสฺสายํ, สํสาโรติ ปวุจฺจติ.
มโต ชาโต จ น สฺเวว, ขนฺธเภโทปจารโต;
นาปโร สฺเวว สนฺตานเภทาภาโวปจารโต.
นานตฺเตกตฺตมิจฺเจวํ, ปุคฺคลสฺโสปจารโต;
อุจฺเฉทสสฺสตตฺตํ วา, ตสฺมา โนเปติ ปุคฺคโล.
อิจฺจายํ ปุคฺคโล นาม, สตฺโต สํสารการโก;
ขนฺธาทิกมุปาทาย, ปฺตฺโตติ ปวุจฺจติ.
ตสฺมา ปุคฺคลสงฺขาตา, สํสาโรปนิพนฺธนา;
สตฺตปฺตฺติ นามาติ, วิฺาตพฺพา วิภาวินา.
อชฺฌตฺติกา จ เกสาทิโกฏฺาสา พาหิเรสุ จ;
ภูมิปพฺพตปาสาณติณรุกฺขลตาทิกา.
ภูตสมฺภารนิพฺพตฺติวิภาคปริกปฺปิตา;
ตมุปาทาย สมฺภารปฺตฺตีติ ปวุจฺจติ.
ภูตสมฺภารสณฺานวิภาคปริกปฺปิตา;
สณฺานปฺตฺติ นาม, ถมฺภกุมฺภาทิกา มตา.
ภูตสมฺภารสงฺฆาตวิเสสปริกปฺปิตา;
สงฺฆาตปฺตฺติ นาม, รถเคหาทิกา มตา.
ภูตสมฺภารวิเสสปริณามปกปฺปิตา;
ปริณามปฺตฺตีติ, ทธิภตฺตาทิกา มตา.
อิตฺถมชฺฌตฺตพหิทฺธา ¶ , ธมฺมา สมฺภารสมฺภูตา;
สนฺตานวุตฺติ สงฺเกตสิทฺธา ปฺตฺติ ปฺจธา.
ตถา ¶ ตถา สมุปฺปนฺนวิกปฺปาโภคสมฺมตา;
วิกปฺปปฺตฺติ นาม, กาลากาสทิสาทิกา.
ตํ ตํ นิมิตฺตมาคมฺม, ตโตปฏฺานกปฺปิตา;
อุปฏฺานปฺตฺตีติ, ปฏิภาคาทิกา มตา.
วิเสสาการมตฺตาปิ, อตฺถนฺตรปกปฺปิตา;
อาการปฺตฺติ นาม, วิฺตฺติลหุตาทิกา.
ตํ ตํ การณมาคมฺม, ตถา โวหารกปฺปิตา;
โวหารปฺตฺติ นาม, กถินาปตฺติอาทิกา.
พาโล โย โส จ เม อตฺตา,
โส ภวิสฺสามิ มํ จ ตุ;
นิจฺโจ ธุโว สสฺสโตติ-
อาทิกา ปน สพฺพถา.
ตพฺโพหารนิมิตฺตานํ, อภาเวปิ ปวตฺติโต;
อภินิเวสปฺตฺติ, นาม ติตฺถิยกปฺปิตา.
อิจฺเจวํ โลกสาสนติตฺถายตนกปฺปิตา;
สนฺตานมุตฺตสงฺเกตสิทฺธา อตฺถาปิ ปฺจธา.
สงฺกานวุตฺติสนฺตานมุตฺตเภทวสา ทฺวิธา;
อตฺถปฺตฺติ นามายํ, ทสธา ปริทีปิตา.
อิติ วุตฺตปฺปกาเรสุ, ปฺตฺตตฺเถสุ ปณฺฑิตา;
ปฺตฺติมตฺตํ สนฺธาย, โวหรนฺติ ยถากถํ.
ตทฺเ ปน พาลา จ, ติตฺถิยาปิ อโกวิทา;
ปฺตฺติมติธาวิตฺวา, คณฺหนฺติ ปรมตฺถโต.
เต ตถา คหิตาการา, อฺาณคหิตา ชนา;
มิจฺฉตฺตาภินิวิฏฺา จ, วฑฺฒนฺติ ภวพนฺธนํ.
ทุวิเธสุปิ ¶ ¶ อตฺเถสุ, ตสฺมา ปณฺฑิตชาติโก;
ปรมตฺถปฺตฺตีสุ, วิภาคมิติ ลกฺขเยติ.
อิติ ปฺตฺติวิภาเค อตฺถปฺตฺติกถา นิฏฺิตา.
อฏฺวีสติโม ปริจฺเฉโท.