📜
เอกูนตึสติโม ปริจฺเฉโท
๒๙. นามปฺตฺติกถา
นามโวหารสงฺเกตการโณปนิพนฺธนา;
ยถาวุตฺตตฺถสทฺทานํ, อนฺตรา จินฺตนา คตา.
นามปฺตฺติ นามายํ, อตฺถสทฺทวินิสฺสฏา;
ตํทฺวยาพทฺธสงฺเกตเยฺยากาโรปลกฺขิตา.
ยา คยฺหติ นามโฆสโคจรุปฺปนฺนวีถิยา;
ปวตฺตานนฺตรุปฺปนฺน-มโนทฺวาริกวีถิยา.
มฺจปีาทิสทฺทํ หิ, โสตวิฺาณวีถิยา;
สุตฺวา ตเมว จินฺเตตฺวา, มโนทฺวาริกวีถิยา.
ตโต สงฺเกตนิปฺผนฺนํ, นามํ จินฺตาย คยฺหติ;
นามปฺตฺติอตฺถา ตุ, ตโต คยฺหนฺติ สมฺภวา.
สทฺทนามตฺถปฺตฺติปรมตฺถวเสน หิ;
จตุธา ติวิธา วาถ, จินฺตนา ตตฺถ อิจฺฉิตา.
อิตฺถมฏฺกถามคฺคํ, วณฺเณนฺเตน หิ ทสฺสิโต;
นโย อาจริเยเนติ, วิภาโคยํ ปกาสิโต.
นตฺถฺา ¶ กาจิ วิฺตฺติ, วิการสหิโต ปน;
สทฺโทว นามปฺตฺติ, อิจฺเจกจฺเจหิ วณฺณิตํ.
ตเทตํ นามปฺตฺติภาเวเนกวิธมฺปิ จ;
เนรุตฺติกยาทิจฺฉกวสา นามํ ทฺวิธา ภเว.
สฺาสุ ธาตุรูปานิ, ปจฺจยฺจ ตโต ปรํ;
กตฺวา วณฺณาคมาทิฺจ, สทฺทลกฺขณสาธิตํ.
เนรุตฺติกมุทีเรนฺติ ¶ , นามํ ยาทิจฺฉกํ ปทํ;
ยทิจฺฉาย กตมตฺตํ, พฺยฺชนตฺถวิวชฺชิตํ.
ติวิธมฺปิ ตทนฺวตฺถกาทิมฺโจปจาริมํ;
นิพฺพจนตฺถสาเปกฺขํ, ตตฺถานฺวตฺถมุทีริตํ.
ยทิจฺฉากตสงฺเกตํ, กาทิมฺโจปจาริมํ;
อตมฺภูตสฺส ตพฺภาวโวหาโรติ ปวุจฺจติ.
ตถา สามฺนามฺจ, คุณนามฺจ กิตฺติมํ;
โอปปาติกมิจฺเจวํ, นามํ โหติ จตุพฺพิธํ.
มหาชนสมฺมตฺจ, อนฺวตฺถฺเจว ตาทิสํ;
ตีณิ นามานิ จนฺทาทินามํ ตตฺโถปปาติกํ.
ยาทิจฺฉกมาวตฺถิกํ, เนมิตฺตกมถาปรํ;
ลิงฺคิกํ รุฬฺหิกฺเจติ, นามํ ปฺจวิธํ ภเว.
ยาทิจฺฉกํ ยถาวุฑฺฒํ, วจฺฉทมฺมาทิกํ ปน;
อาวตฺถิกํ เนมิตฺตกํ, สีลวาปฺวาทิกํ.
ลิงฺคิกํ ทิฏฺลิงฺคํ ตุ, ทณฺฑีฉตฺตีติอาทิกํ;
รุฬฺหิกํ เลสมตฺเตน, รุฬฺหํ โคมหึสาทิกํ.
วิชฺชมานาวิชฺชมาน-ปฺตฺโตภยมิสฺสิตา;
วิภตฺตา นามปฺตฺติ, ฉพฺพิธา โหติ ตตฺถ หิ.
วิชฺชมานปฺตฺตีติ ¶ , วิชฺชมานตฺถทีปิตา;
วุจฺจติ ขนฺธายตน-ธาตุปฺจินฺทฺริยาทิกา.
อวิชฺชมานปฺตฺติ-นามิกา ปรมตฺถโต;
อวิชฺชมานมฺจาทิ, อตฺถปฺตฺติทีปิตา.
วิชฺชมาเนน อวิชฺช-มานปฺตฺตินามิกา;
เตวิชฺโช ฉฬภิฺโ จ, สีลวา ปฺวาปิ จ.
อวิชฺชมาเนน วิชฺช-มานปฺตฺตินามิกา;
อิตฺถิรูปํ อิตฺถิสทฺโท, อิตฺถิจิตฺตนฺติอาทิกา.
วิชฺชมาเนน ¶ ตุ วิชฺช-มานปฺตฺตินามิกา;
จกฺขุวิฺาณํ จ จกฺขุ-สมฺผสฺโส เจวมาทิกา.
อวิชฺชมาเนนาวิชฺช-มานปฺตฺตินามิกา;
ขตฺติยปุตฺโต พฺราหฺมณ-ปุตฺโต อิจฺเจวมาทิกา.
อิติ วุตฺตานุสาเรน, นามปฺตฺติยา พุโธ;
สรูปํ วิสยฺเจว, วิภาคฺจ วิภาวเย.
อิจฺเจวํ ปรมตฺถา จ, ยถาวุตฺตา จตุพฺพิธา;
ปฺตฺติ ทุวิธา เจติ, เยฺยตฺถา ฉพฺพิธา มตาติ.
อิติ ปฺตฺติวิภาเค นามปฺตฺติกถา นิฏฺิตา.
เอกูนตึสติโม ปริจฺเฉโท.
นิฏฺิโต จ สพฺพถาปิ ปฺตฺติวิภาโค.
นิคมนกถา
เสฏฺเ ¶ กฺจิวเร รฏฺเ, กาเวรินคเร วเร;
กุเล สฺชาตภูเตน, พหุสฺสุเตน าณินา.
อนุรุทฺเธน เถเรน, อนิรุทฺธยสสฺสินา;
ตมฺพรฏฺเ วสนฺเตน, นคเร ตฺชนามเก.
ตตฺถ สงฺฆวิสิฏฺเน, ยาจิเตน อนากุลํ;
มหาวิหารวาสีนํ, วาจนามคฺคนิสฺสิตํ.
ปรมตฺถํ ปกาเสนฺตํ, ปรมตฺถวินิจฺฉยํ;
ปกรณํ กตํ เตน, ปรมตฺถตฺถเวทินาติ.
อิติ อนุรุทฺธาจริเยน รจิโต
ปรมตฺถวินิจฺฉโย นิฏฺิโต.
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส