📜
๒. เจตสิกปริจฺเฉโท
สมฺปโยคลกฺขณํ
๑. เอกุปฺปาทนิโรธา ¶ จ, เอกาลมฺพณวตฺถุกา.
เจโตยุตฺตา ทฺวิปฺาส, ธมฺมา เจตสิกา มตา.
อฺสมานเจตสิกํ
๒. กถํ? ผสฺโส เวทนา สฺา เจตนา เอกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยํ มนสิกาโร เจติ สตฺติเม เจตสิกา สพฺพจิตฺตสาธารณา นาม.
๓. วิตกฺโก ¶ วิจาโร อธิโมกฺโข วีริยํ ปีติ ฉนฺโท จาติ ฉ อิเม เจตสิกา ปกิณฺณกา นาม.
๔. เอวเมเต เตรส เจตสิกา อฺสมานาติ เวทิตพฺพา.
อกุสลเจตสิกํ
๕. โมโห อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ อุทฺธจฺจํ โลโภ ทิฏฺิ มาโน โทโส อิสฺสา มจฺฉริยํ กุกฺกุจฺจํ ถินํ มิทฺธํ วิจิกิจฺฉา เจติ จุทฺทสิเม เจตสิกา อกุสลา นาม.
โสภนเจตสิกํ
๖. สทฺธา สติ หิรี โอตฺตปฺปํ อโลโภ อโทโส ตตฺรมชฺฌตฺตตา กายปสฺสทฺธิ จิตฺตปสฺสทฺธิ กายลหุตา จิตฺตลหุตา กายมุทุตา จิตฺตมุทุตา กายกมฺมฺตา จิตฺตกมฺมฺตา กายปาคฺุตา ¶ จิตฺตปาคฺุตา กายุชุกตา จิตฺตุชุกตา เจติ เอกูนวีสติเม เจตสิกา โสภนสาธารณา นาม.
๗. สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว เจติ ติสฺโส วิรติโย นาม.
๘. กรุณา มุทิตา อปฺปมฺาโย นามาติ สพฺพถาปิ ปฺินฺทฺริเยน สทฺธึ ปฺจวีสติเม เจตสิกา โสภนาติ เวทิตพฺพา.
เตรสฺสมานา จ, จุทฺทสากุสลา ตถา;
โสภนา ปฺจวีสาติ, ทฺวิปฺาส ปวุจฺจเร.
สมฺปโยคนโย
๑๐. เตสํ ¶ จิตฺตาวิยุตฺตานํ, ยถาโยคมิโต ปรํ.
จิตฺตุปฺปาเทสุ ปจฺเจกํ, สมฺปโยโค ปวุจฺจติ.
๑๑. สตฺต สพฺพตฺถ ยุชฺชนฺติ, ยถาโยคํ ปกิณฺณกา.
จุทฺทสากุสเลสฺเวว, โสภเนสฺเวว โสภนา.
อฺสมานเจตสิกสมฺปโยคนโย
๑๒. กถํ? สพฺพจิตฺตสาธารณา ตาว สตฺติเม เจตสิกา สพฺเพสุปิ เอกูนนวุติจิตฺตุปฺปาเทสุ ลพฺภนฺติ.
๑๓. ปกิณฺณเกสุ ปน วิตกฺโก ตาว ทฺวิปฺจวิฺาณวชฺชิตกามาวจรจิตฺเตสุ เจว เอกาทสสุ ปมชฺฌานจิตฺเตสุ เจติ ปฺจปฺาสจิตฺเตสุ อุปฺปชฺชติ.
๑๔. วิจาโร ¶ ปน เตสุ เจว เอกาทสสุ ทุติยชฺฌานจิตฺเตสุ จาติ ฉสฏฺิจิตฺเตสุ.
๑๕. อธิโมกฺโข ทฺวิปฺจวิฺาณวิจิกิจฺฉาสหคตวชฺชิตจิตฺเตสุ.
๑๖. วีริยํ ปฺจทฺวาราวชฺชนทฺวิปฺจวิฺาณสมฺปฏิจฺฉนสนฺตีรณวชฺชิตจิตฺเตสุ.
๑๗. ปีติ โทมนสฺสุเปกฺขาสหคตกายวิฺาณจตุตฺถชฺฌานวชฺชิตจิตฺเตสุ.
๑๘. ฉนฺโท อเหตุกโมมูหวชฺชิตจิตฺเตสูติ.
๑๙. เต ปน จิตฺตุปฺปาทา ยถากฺกมํ –
ฉสฏฺิ ปฺจปฺาส, เอกาทส จ โสฬส;
สตฺตติ วีสติ เจว, ปกิณฺณกวิวชฺชิตา.
ปฺจปฺาส ¶ ฉสฏฺิฏฺสตฺตติ ติสตฺตติ;
เอกปฺาส เจกูนสตฺตติ สปกิณฺณกา.
อกุสลเจตสิกสมฺปโยคนโย
๒๐. อกุสเลสุ ปน โมโห อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ อุทฺธจฺจฺจาติ จตฺตาโรเม เจตสิกา สพฺพากุสลสาธารณา นาม, สพฺเพสุปิ ทฺวาทสา กุสเลสุ ลพฺภนฺติ.
๒๑. โลโภ อฏฺสุ โลภสหคตจิตฺเตสฺเวว ลพฺภติ.
๒๒. ทิฏฺิ จตูสุ ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺเตสุ.
๒๓. มาโน จตูสุ ทิฏฺิคตวิปฺปยุตฺเตสุ.
๒๔. โทโส ¶ อิสฺสา มจฺฉริยํ กุกฺกุจฺจฺจาติ ทฺวีสุ ปฏิฆสมฺปยุตฺตจิตฺเตสุ.
๒๕. ถินมิทฺธํ ปฺจสุ สสงฺขาริกจิตฺเตสุ.
๒๖. วิจิกิจฺฉา วิจิกิจฺฉาสหคตจิตฺเตเยวาติ.
โลภมูเล ตโย คตา;
โทสมูเลสุ จตฺตาโร,
สสงฺขาเร ทฺวยํ ตถา.
วิจิกิจฺฉา วิจิกิจฺฉา-จิตฺเต จาติ จตุทฺทส;
ทฺวาทสากุเลสฺเวว, สมฺปยุชฺชนฺติ ปฺจธา.
โสภนเจตสิกสมฺปโยคนโย
๒๘. โสภเนสุ ปน โสภนสาธารณา ตาว เอกูนวีสติเม เจตสิกา สพฺเพสุปิ เอกูนสฏฺิโสภนจิตฺเตสุ สํวิชฺชนฺติ.
๒๙. วิรติโย ¶ ปน ติสฺโสปิ โลกุตฺตรจิตฺเตสุ สพฺพถาปิ นิยตา เอกโตว ลพฺภนฺติ, โลกิเยสุ ปน กามาวจรกุสเลสฺเวว กทาจิ สนฺทิสฺสนฺติ วิสุํ วิสุํ.
๓๐. อปฺปมฺาโย ปน ทฺวาทสสุ ปฺจมชฺฌานวชฺชิตมหคฺคตจิตฺเตสุ เจว กามาวจรกุสเลสุ จ สเหตุกกามาวจรกิริยจิตฺเตสุ จาติ อฏฺวีสติจิตฺเตสฺเวว กทาจิ นานา หุตฺวา ชายนฺติ, อุเปกฺขาสหคเตสุ ปเนตฺถ กรุณามุทิตา น สนฺตีติ เกจิ วทนฺติ.
๓๑. ปฺา ปน ทฺวาทสสุ าณสมฺปยุตฺตกามาวจรจิตฺเตสุ เจว สพฺเพสุปิ ปฺจตึสมหคฺคตโลกุตฺตรจิตฺเตสุ จาติ สตฺตจตฺตาลีสจิตฺเตสุ สมฺปโยคํ คจฺฉตีติ.
๓๒. เอกูนวีสติ ¶ ธมฺมา, ชายนฺเตกูนสฏฺิสุ.
ตโย โสฬสจิตฺเตสุ, อฏฺวีสติยํ ทฺวยํ.
ปฺา ปกาสิตา, สตฺตจตฺตาลีสวิเธสุปิ;
สมฺปยุตฺตา จตุเธวํ, โสภเนสฺเวว โสภนา.
๓๓. อิสฺสามจฺเฉรกุกฺกุจฺจ-วิรติกรุณาทโย.
นานา กทาจิ มาโน จ, ถิน มิทฺธํ ตถา สห.
๓๔. ยถาวุตฺตานุสาเรน, เสสา นิยตโยคิโน.
สงฺคหฺจ ปวกฺขามิ, เตสํ ทานิ ยถารหํ.
สงฺคหนโย
๓๕. ฉตฺตึสานุตฺตเร ธมฺมา, ปฺจตึส มหคฺคเต.
อฏฺตึสาปิ ลพฺภนฺติ, กามาวจรโสภเน.
สตฺตวีสติปฺุมฺหิ, ทฺวาทสาเหตุเกติ จ;
ยถาสมฺภวโยเคน, ปฺจธา ตตฺถ สงฺคโห.
โลกุตฺตรจิตฺตสงฺคหนโย
๓๖. กถํ ¶ ? โลกุตฺตเรสุ ตาว อฏฺสุ ปมชฺฌานิกจิตฺเตสุ อฺสมานา เตรส เจตสิกา, อปฺปมฺาวชฺชิตา เตวีสติ โสภนเจตสิกา เจติ ฉตฺตึส ธมฺมา สงฺคหํ คจฺฉนฺติ, ตถา ทุติยชฺฌานิกจิตฺเตสุ วิตกฺกวชฺชา, ตติยชฺฌานิกจิตฺเตสุ วิตกฺกวิจารวชฺชา, จตุตฺถชฺฌานิกจิตฺเตสุ วิตกฺกวิจารปีติวชฺชา, ปฺจมชฺฌานิกจิตฺเตสุปิ อุเปกฺขาสหคตา เต เอว สงฺคยฺหนฺตีติ สพฺพถาปิ อฏฺสุ โลกุตฺตรจิตฺเตสุ ปฺจกชฺฌานวเสน ปฺจธาว สงฺคโห โหตีติ.
๓๗. ฉตฺตึส ¶ ปฺจตึส จ, จตุตฺตึส ยถากฺกมํ.
เตตฺตึสทฺวยมิจฺเจวํ, ปฺจธานุตฺตเร ิตา.
มหคฺคตจิตฺตสงฺคหนโย
๓๘. มหคฺคเตสุ ปน ตีสุ ปมชฺฌานิกจิตฺเตสุ ตาว อฺสมานา เตรส เจตสิกา, วิรติตฺตยวชฺชิตา ทฺวาวีสติ โสภนเจตสิกา เจติ ปฺจตึส ธมฺมา สงฺคหํ คจฺฉนฺติ, กรุณามุทิตา ปเนตฺถ ปจฺเจกเมว โยเชตพฺพา, ตถา ทุติยชฺฌานิกจิตฺเตสุ วิตกฺกวชฺชา, ตติยชฺฌานิกจิตฺเตสุ วิตกฺกวิจารวชฺชา, จตุตฺถชฺฌานิกจิตฺเตสุ วิตกฺกวิจารปีติวชฺชา, ปฺจมชฺฌานิกจิตฺเตสุ ปน ปนฺนรสสุ อปฺปมฺาโย น ลพฺภนฺตีติ สพฺพถาปิ สตฺตวีสติมหคฺคตจิตฺเตสุ ปฺจกชฺฌานวเสน ปฺจธาว สงฺคโห โหตีติ.
๓๙. ปฺจตึส จตุตฺตึส, เตตฺตึส จ ยถากฺกมํ.
พาตฺตึส เจว ตึเสติ, ปฺจธาว มหคฺคเต.
กามาวจรโสภนจิตฺตสงฺคหนโย
๔๐. กามาวจรโสภเนสุ ปน กุสเลสุ ตาว ปมทฺวเย อฺสมานา เตรส เจตสิกา, ปฺจวีสติ โสภนเจตสิกา ¶ เจติ อฏฺตึส ธมฺมา สงฺคหํ คจฺฉนฺติ, อปฺปมฺาวิรติโย ปเนตฺถ ปฺจปิ ปจฺเจกเมว โยเชตพฺพา, ตถา ทุติยทฺวเย าณวชฺชิตา, ตติยทฺวเย าณสมฺปยุตฺตา ปีติวชฺชิตา, จตุตฺถทฺวเย าณปีติวชฺชิตา เต เอว สงฺคยฺหนฺติ. กิริยจิตฺเตสุปิ วิรติวชฺชิตา ตเถว จตูสุปิ ทุเกสุ จตุธาว สงฺคยฺหนฺติ. ตถา วิปาเกสุ จ อปฺปมฺาวิรติวชฺชิตา เต เอว สงฺคยฺหนฺตีติ สพฺพถาปิ จตุวีสติกามาวจรโสภนจิตฺเตสุ ทุกวเสน ทฺวาทสธาว สงฺคโห โหตีติ.
๔๑. อฏฺตึส สตฺตตึส, ทฺวยํ ฉตฺตึสกํ สุเภ.
ปฺจตึส จตุตฺตึส, ทฺวยํ เตตฺตึสกํ กฺริเย;
เตตฺตึส ปาเก พาตฺตึส, ทฺวเยกตึสกํ ภเว;
สเหตุกามาวจรปฺุ-ปากกฺริยามเน.
๔๒. นวิชฺชนฺเตตฺถ ¶ วิรตี, กฺริเยสุ จ มหคฺคเต.
อนุตฺตเร อปฺปมฺา, กามปาเก ทฺวยํ ตถา;
อนุตฺตเร ฌานธมฺมา, อปฺปมฺา จ มชฺฌิเม;
วิรตี าณปีตี จ, ปริตฺเตสุ วิเสสกา.
อกุสลจิตฺตสงฺคหนโย
๔๓. อกุสเลสุ ปน โลภมูเลสุ ตาว ปเม อสงฺขาริเก อฺสมานา เตรส เจตสิกา, อกุสลสาธารณา จตฺตาโร จาติ สตฺตรส โลภทิฏฺีหิ สทฺธึ เอกูนวีสติ ธมฺมา สงฺคหํ คจฺฉนฺติ.
๔๔. ตเถว ทุติเย อสงฺขาริเก โลภมาเนน.
๔๕. ตติเย ตเถว ปีติวชฺชิตา โลภทิฏฺีหิ สห อฏฺารส.
๔๖. จตุตฺเถ ¶ ตเถว โลภมาเนน.
๔๗. ปฺจเม ปน ปฏิฆสมฺปยุตฺเต อสงฺขาริเก โทโส อิสฺสา มจฺฉริยํ กุกฺกุจฺจฺจาติ จตูหิ สทฺธึ ปีติวชฺชิตา เต เอว วีสติ ธมฺมา สงฺคยฺหนฺติ, อิสฺสามจฺฉริยกุกฺกุจฺจานิ ปเนตฺถ ปจฺเจกเมว โยเชตพฺพานิ.
๔๘. สสงฺขาริกปฺจเกปิ ตเถว ถินมิทฺเธน วิเสเสตฺวา โยเชตพฺพา.
๔๙. ฉนฺทปีติวชฺชิตา ปน อฺสมานา เอกาทส, อกุสลสาธารณา จตฺตาโร จาติ ปนฺนรส ธมฺมา อุทฺธจฺจสหคเต สมฺปยุชฺชนฺติ.
๕๐. วิจิกิจฺฉาสหคตจิตฺเต จ อธิโมกฺขวิรหิตา วิจิกิจฺฉาสหคตา ตเถว ปนฺนรส ¶ ธมฺมา สมุปลพฺภนฺตีติ สพฺพถาปิ ทฺวาทสากุสลจิตฺตุปฺปาเทสุ ปจฺเจกํ โยชิยมานาปิ คณนวเสน สตฺตธาว สงฺคหิตา ภวนฺตีติ.
๕๑. เอกูนวีสาฏฺารส, วีเสกวีส วีสติ.
ทฺวาวีส ปนฺนรเสติ, สตฺตธา กุสเลิตา.
๕๒. สาธารณา จ จตฺตาโร, สมานา จ ทสาปเร.
จุทฺทเสเต ปวุจฺจนฺติ, สพฺพากุสลโยคิโน.
อเหตุกจิตฺตสงฺคหนโย
๕๓. อเหตุเกสุ ปน หสนจิตฺเต ตาว ฉนฺทวชฺชิตา อฺสมานา ทฺวาทส ธมฺมา สงฺคหํ คจฺฉนฺติ.
๕๔. ตถา โวฏฺพฺพเน ฉนฺทปีติวชฺชิตา.
๕๕. สุขสนฺตีรเณ ฉนฺทวีริยวชฺชิตา.
๕๖. มโนธาตุตฺติกาเหตุกปฏิสนฺธิยุคเฬ ฉนฺทปีติวีริยวชฺชิตา.
๕๗. ทฺวิปฺจวิฺาเณ ¶ ปกิณฺณกวชฺชิตา เตเยว สงฺคยฺหนฺตีติ สพฺพถาปิ อฏฺารสสุ อเหตุเกสุ คณนวเสน จตุธาว สงฺคโห โหตีติ.
๕๘. ทฺวาทเสกาทส ทส, สตฺต จาติ จตุพฺพิโธ.
อฏฺารสาเหตุเกสุ, จิตฺตุปฺปาเทสุ สงฺคโห.
๕๙. อเหตุเกสุ สพฺพตฺถ, สตฺต เสสา ยถารหํ.
อิติ วิตฺถารโต วุตฺโต, เตตฺตึสวิธสงฺคโห.
๖๐. อิตฺถํ ¶ จิตฺตาวิยุตฺตานํ, สมฺปโยคฺจ สงฺคหํ.
ตฺวา เภทํ ยถาโยคํ, จิตฺเตน สมมุทฺทิเส.
อิติ อภิธมฺมตฺถสงฺคเห เจตสิกสงฺคหวิภาโค นาม
ทุติโย ปริจฺเฉโท.