📜
๑๗. สตฺตรสโม ปริจฺเฉโท
อภิฺารมฺมณนิทฺเทสวณฺณนา
๑๑๐๔. อนาคตํสาณฺจาติ น อาคโต อนาคโต, น ตาว สมฺปตฺโตติ อตฺโถ, อนาคเต อํสา โกฏฺาสา เตสํ าณํ อนาคตํสาณํ. ยํ ยํ กมฺมํ ยถากมฺมํ, ตํ อุปคจฺฉติ ชานาตีติ ยถากมฺมุปคํ, วิปากเจตนาชานนกาณํ.
๑๑๐๗-๙. ตตฺถ ¶ เตสุ อารมฺมณตฺติเกสุ. จิตฺตสนฺนิสฺสิตํ กตฺวาติ ตํ กายํ จิตฺตํ สนฺนิสฺสิตํ กริตฺวา ตเมว กายจิตฺตเจตสิกวเสน มหคฺคเต จิตฺตสฺมึ สมาโรเปติ าณํ อิทฺธิวิธาณํ, ตโต กายารมฺมณโต กายสฺส ปริตฺตตฺตา กามาวจรตฺตา ปริตฺตารมฺมณํ าณํ สิยา.
๑๑๑๐-๓. ทิสฺสมาเนน ¶ กาเยน, คนฺตุกาโม ยทา ภเว โย โยคี ทิสฺสมาเนน กาเยน คนฺตุกาโม ยทา ภเวยฺย, โส โยคี ตทา จิตฺตํ กายสนฺนิสฺสิตํ กตฺวา รูปกาเย สนฺนิสฺสิตํ กตฺวา ตํ ปาทกชฺฌานจิตฺตํ กายวเสน กาเย อาโรเปติ, ตทา ฌานารมฺมณโต ตํ าณํ มหคฺคตโคจรํ โหติ, ยํ าณํ ยทา อนาคตฺจ ธมฺมชาตํ, อตีตฺจ ธมฺมชาตํ วิสยํ อารมฺมณํ กโรติ, ตทา ตํ าณํ อตีตารมฺมณํ โหติ, ตทา อนาคตารมฺมณํ อารมฺมณกรณกาเล อนาคตโคจรํ โหติ. ทิสฺสมาเนน กาเยน ตสฺส ภิกฺขุโน คมเน ปน สติ ตสฺส โยคิโน าณสฺส โคจโร ปจฺจุปฺปนฺโน นาม โหติ, อิติ วินิทฺทิเส.
๑๑๑๔. กายํ จิตฺตสฺส วเสน จิตฺเต อาโรเปติ, จิตฺตํ กายสฺส วเสน กาเย อาโรเปติ, อิติ ปริณามนกาลสฺมึ ตสฺส โยคิโน าณํ อชฺฌตฺตารมฺมณํ สิยา. สมฺปวตฺตติ สตฺตสูติ ปริตฺตมหคฺคตอตีตอนาคตปจฺจุปฺปนฺนอชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณสงฺขาเตสุ สตฺตสุ อารมฺมเณสุ สมฺปวตฺตติ.
๑๑๒๐. ชานเน มชฺฌิมานนฺติ มหคฺคตานํ ชานเน.
๑๑๒๒. เอตสฺส เจโตปริยาณสฺส มคฺคารมฺมณตา ปริยาเยน เอว มตา าตา.
๑๑๒๖-๗. ตตฺถ ติกฺขณสมฺปตฺตํ, ปจฺจุปฺปนฺนํ ขณาทิกํ.
ตตฺถ เตสุ ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ยํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ขณาทิกํ ติกฺขณสมฺปตฺตํ อุปฺปาทฏฺิติภงฺคกฺขณสมฺปตฺตํ ขณาทิกํ ขณาเยว ตํ ขณาวยวํ ปจฺจุปฺปนฺนํ นาม. เอกทฺเวสนฺตติวารปริยาปนฺนนฺติ เอกจิตฺตทฺวิจิตฺตวีถิวารปริยาปนฺนํ สนฺตติปจฺจุปฺปนฺนํ นาม. ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ ปจฺฉิมนฺติ อทฺธาปจฺจุปฺปนฺนนฺติ อตฺโถ.
๑๑๓๑-๒. เยน ¶ ¶ อาวชฺชนจิตฺเตน ธมฺเม อาวชฺชติ, เยน เจตสา ชานาติ, เตสํ ทฺวินฺนํ อาวชฺชนชวนจิตฺตานํ สหฏฺานสฺส อภาวา ตํ ‘‘ขณาทิกตฺตยํ ปจฺจุปฺปนฺน’’นฺติอาทิกํ ‘‘เอกสฺส จิตฺตเมเกน, อวสฺสํ ปน วิชฺฌติ’’อิติ ปริโยสานํ วจนํ น ยุชฺชติ. อาวชฺชนชวนานํ นานารมฺมณภาวํ ปตฺติโต อาปชฺชนโต จ น ยุชฺชติ. อนิฏฺเ ปน าเน เตสํ อาวชฺชนชวนานํ เอการมฺมณภาเว อนิจฺฉิเต ตสฺมึ าเน น ยุชฺชติ, อฺสฺมึ ปน าเน มคฺควีถิยํ อาวชฺชนปริกมฺมชวนานํ กสิณาทิกํ อารมฺมณํ โหติ, โคตฺรภุโลกุตฺตรจิตฺตานฺจ นิพฺพานํ อารมฺมณํ โหติ, เอตฺถ อารมฺมณชวนานํ เอการมฺมณตา อนิจฺฉตา.
๑๑๓๔-๔๑. ‘‘เอกพฺภวปริจฺฉินฺนํ, ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ ปจฺฉิม’’นฺติ วตฺวา ปุน อฺเน ปริยาเยน ตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ทสฺเสตุํ อิทํ อทฺธาขฺยํ อทฺธานาม ปจฺจุปฺปนฺนํ ชวนวารโต ทีเปตพฺพํ. อิติ วจนํ นิทฺทิฏฺํ. ยทา อิทฺธิมา โยคี ปรสฺส จิตฺตํ าตุํ อาวชฺชติ, ตสฺส อาวชฺชนมโน ปจฺจุปฺปนฺนขณวฺหยํ ปจฺจุปฺปนฺนํ มโนทฺวาราวชฺชนจิตฺตํ อารมฺมณํ กตฺวา เตน จิตฺเตน สทฺธึ นิรุชฺฌติ, เตสุ นิรุทฺเธสุ ตสฺส โยคิโน จตฺตาริ, ปฺจ วา ชวนานิ ชายนฺติ. เอเตสํ จตุนฺนํ, ปฺจนฺนํ ชวนานํ ยํ ปจฺฉิมํ จิตฺตํ อิทฺธิจิตฺตมุทีริตํ. อิทฺธิจิตฺตโต เสสานิ กามาวจรจิตฺตานิ. เอเตสํ กามาวจเร อิทฺธิชวนานํ ตเทว จ ปรจิตฺตํ อารมฺมณํ โหติ ยสฺมา, ตสฺมา สพฺพานิ ตานิ ชวนานิ เอการมฺมณตํ ยนฺติ, เตสํ ชวนานํ นานารมฺมณตา อทฺธาวสา น ภเวยฺย, ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณโต เตสํ ชวนานํ เอการมฺมณภาเวปิ อิทฺธิมานสเมว จ ปรสฺส จิตฺตํ ชานาติ. อิตรานิ กามาวจรานิ ปน จิตฺตานิ ปรสฺส จิตฺตํ น ชานนฺติ. ยถา จกฺขุทฺวาเร ตุ วิฺาณนฺติ จกฺขุวิฺาณํ รูปํ ปสฺสติ, ตถา อิตรํ จิตฺตํ น ปสฺสติ.
๑๑๖๑. อนาคตํสาณสฺสาติ ¶ อนาคตํสาณสฺส อนาคตํ ธมฺมํ อโคจรํ, โคจรํ น โหติเยวาติ อตฺโถ.
๑๑๖๙. วิวิธตฺถานิ วณฺณปทานิ ยสฺมึ โส วิวิธตฺถวณฺณปโท, ตํ มธุรตฺถมตินีหรํ อุตฺตมํ โสตุชนสฺส หทยํ ปีติกรํ สเจตโน โก นาม มนุโช น สุเณยฺย.
อิติ อภิธมฺมาวตารฏีกาย
อภิฺารมฺมณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
สตฺตรสโม ปริจฺเฉโท.