📜
เวตุลฺลวาโท
กีทิโส เวตุลฺลวาโท นาม, ยโต มหาวิหารวาสิโน อติวิย ชิคุจฺฉึสูติ? อิทานิ เวตุลฺลวาทสฺส สรูปํ สพฺพากาเรน ปกาเสตุํ น สกฺกา, เวตุลฺลนาเมน โปตฺถกานํ วา นิกายสฺส วา เอตรหิ อปากฏภาวโต. อภิธมฺมปิฏเก ปน กถาวตฺถุอฏฺกถายํ [กถา. อฏฺ. ๗๙๓-๗๙๔ อาทโย] กติปยา เวตุลฺลวาทา อาคตา. กถํ? –
‘‘ปรมตฺถโต มคฺคผลาเนว สงฺโฆ, มคฺคผเลหิ อฺโ สงฺโฆ นาม นตฺถิ, มคฺคผลานิ จ น กิฺจิ ปฏิคฺคณฺหนฺติ, ตสฺมา น วตฺตพฺพํ สงฺโฆ ทกฺขิณํ ปฏิคฺคณฺหาตี’’ติ จ (๑).
‘‘มคฺคผลาเนว สงฺโฆ นาม, น จ ตานิ ทกฺขิณํ วิโสเธตุํ สกฺโกนฺติ, ตสฺมา น วตฺตพฺพํ สงฺโฆ ทกฺขิณํ วิโสเธตี’’ติ จ (๒).
‘‘มคฺคผลาเนว สงฺโฆ นาม, น จ ตานิ กิฺจิ ภฺุชนฺติ, ตสฺมา น วตฺตพฺพํ สงฺโฆ ภฺุชติ ปิวติ ขาทติ สายตี’’ติ จ (๓).
มคฺคผลาเนว สงฺโฆ นาม, น จ สกฺกา เตสํ กิฺจิ ทาตุํ, น จ เตหิ ปฏิคฺคณฺหิตุํ, นาปิ เตสํ ทาเนน โกจิ อุปกาโร อิชฺฌติ, ตสฺมา น วตฺตพฺพํ สงฺฆสฺส ทินฺนํ มหปฺผล’’นฺติ จ (๔).
‘‘พุทฺโธ ภควา น กิฺจิ ปริภฺุชติ, โลกานุวตฺตนตฺถํ ปน ปริภฺุชมานํ วิย อตฺตานํ ทสฺเสติ, ตสฺมา นิรุปการตฺตา น วตฺตพฺพํ ตสฺมึ ทินฺนํ มหปฺผล’’นฺติ จ (๕).
‘‘ภควา ¶ ตุสิตภวเน นิพฺพตฺโต ตตฺเถว วสติ, น มนุสฺสโลกํ อาคจฺฉติ, นิมฺมิตรูปมตฺตกํ ปเนตฺถ ทสฺเสตี’’ติ จ (๖).
‘‘ตุสิตปุเร ิโต ภควา ธมฺมเทสนตฺถาย อภินิมฺมิตํ เปเสสิ, เตน เจว, ตสฺส จ เทสนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน ธมฺโม เทสิโต, น พุทฺเธน ภควตา’’ติ จ (๗).
‘‘เอกาธิปฺปาเยน เมถุโน ธมฺโม ปฏิเสวิตพฺโพ. อยํ ปเนตฺถ อตฺโถ – การฺุเน วา เอเกน อธิปฺปาเยน เอกาธิปฺปาโย, สํสาเร วา เอกโต ภวิสฺสามาติ อิตฺถิยา สทฺธึ พุทฺธปูชาทีนิ กตฺวา ปณิธิวเสน เอโก อธิปฺปาโย อสฺสาติ เอกาธิปฺปาโย, เอวรูโป ทฺวินฺนมฺปิ ชนานํ เอกาธิปฺปาโย เมถุโน ธมฺโม ปฏิเสวิตพฺโพ’’ติ จ (๘) เอวํ เวตุลฺลวาทีนํ ลทฺธิโย อาคตา, เอตฺตกาเยว เนสํ วาทา เถรวาทคนฺถวเสน ทานิ ปฺายนฺติ.
เอตฺถ จ อาทิโต จตูหิ วาเทหิ สุตฺตนฺตาคตสงฺโฆ จ มิจฺฉา คหิโต, วินยาคตสงฺโฆ จ สพฺพถา ปฏิกฺขิตฺโต. ตทนนฺตรํ ตโย วาทา อิสฺสรนิมฺมานวาทานุวตฺตกา. อนฺติมสฺส ปน อสทฺธมฺมวาทภาโว อติวิย ปากโฏติ.
อภิธมฺมสมุจฺจเย ปน เวตุลฺลปิฏกสฺส โพธิสตฺตปิฏกภาโว ปกาสิโต, ตสฺมา สทฺธมฺมปุณฺฑริกสุตฺตาทิเก โพธิสตฺตปิฏเก อาคตวาโทปิ ‘‘เวตุลฺลวาโท’’ติ เวทิตพฺโพ [อภิธมฺมสมุจฺจเย ๗๙-ปิฏฺเ].