📜
ปรมตฺถโชติกาฏฺกถากรณํ
ปรมตฺถโชติกํ นาม ขุทฺทกปาสฺส เจว สุตฺตนิปาตสฺส จ อฏฺกถํ เกนจิปิ อนายาจิโต อตฺตโน อิจฺฉาวเสเนว อกาสิ. วุตฺตฺเหตํ ขุทฺทกปาฏฺกถาย คนฺถารมฺเภ –
‘‘อุตฺตมํ วนฺทเนยฺยานํ, วนฺทิตฺวา รตนตฺตยํ;
ขุทฺทกานํ กริสฺสามิ, เกสฺจิ อตฺถวณฺณนํ.
ขุทฺทกานํ คมฺภีรตฺตา, กิฺจาปิ อติทุกฺกรา;
วณฺณนา มาทิเสเนสา, อโพธนฺเตน สาสนํ.
อชฺชาปิ ตุ อพฺโภจฺฉินฺโน, ปุพฺพาจริยนิจฺฉโย;
ตเถว จ ิตํ ยสฺมา, นวงฺคํ สตฺถุสาสนํ.
ตสฺมาหํ กาตุมิจฺฉามิ, อตฺถสํวณฺณนํ อิมํ;
สาสนฺเจว นิสฺสาย, โปราณฺจ วินิจฺฉยํ.
สทฺธมฺมพหุมาเนน, นาตฺตุกฺกํสนกมฺยตา;
นาฺเสํ วมฺภนตฺถาย, ตํ สุณาถ สมาหิตา’’ติ.
พหู ปน วิจกฺขณา อิมา อารมฺภคาถาโย วิจินิตฺวา ‘‘เนตํ อาจริยพุทฺธโฆสตฺเถรสฺส วิย วจนํ โหตี’’ติ วทนฺติ. อยฺจ เนสํ วิจินนากาโร, อาจริยพุทฺธโฆโส หิ ยํ กฺจิ คนฺถํ สีลาทิคุณสมฺปนฺเนน อฺเน อายาจิโตว กโรติ, อิธ ปน โกจิปิ อายาจโก ¶ นตฺถิ. ปุนปิ อาจริโย ‘‘โปราณสีหฬฏฺกถํ ภาสาปริวตฺตนวเสน กริสฺสามี’’ติ จ ‘‘มหาวิหารวาสีนํ วาจนามคฺคํ นิสฺสาย กริสฺสามี’’ติ จ เอวํ ปฏิฺํ กตฺวาว กโรติ, อิธ ปน ตาทิสีปิ ปฏิฺา นตฺถิ. ปุนปิ อาจริโย อติคมฺภีรตฺถานํ จตุนฺนฺจาคมานํ อภิธมฺมสฺส จ สํวณฺณนารมฺเภปิ ทุกฺกรภาวํ น กเถติ, อิธ ปน ‘‘สาสนํ อโพธนฺเตน มาทิเสนา’’ติ อตฺตนา สาสนสฺส อพุทฺธภาวํ ปกาเสตฺวา ‘‘อติทุกฺกรา’’ติ จ กเถติ. ตสฺมา ‘‘เนตํ อาจริยพุทฺธโฆสสฺส วิย วจน’’นฺติ วทนฺติ. ตํ ยุตฺตํ วิย ทิสฺสติ, อาจริโย หิ อตฺตโน คนฺถนิคมเนสุ ‘‘ติปิฏกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺกเถ สตฺถุสาสเน อปฺปฏิหตาณปฺปภาเวนา’’ติ อตฺตโน าณปฺปภาวํ ปกาเสสิ, โส ‘‘สาสนํ อโพธนฺเตน มาทิเสน อติทุกฺกรา’’ติ อีทิสํ วจนํ น กเถยฺยเยวาติ.