📜
มหายานิกนยวิจารณา
๖. ปุน โส ตาวตฺตเกนาปิ อสนฺตุฏฺโ อาจริยํ อวมฺนฺโต เอวมาห – ‘‘มหายานนิกายสฺส ปธานาจริยภูตานํ อสฺส โฆส-นาคชฺชุนานํ นยํ วา, นามมตฺตมฺปิ วา เตสํ น ชานาติ มฺเ พุทฺธโฆโส’’ติ. ตํ ปน อติวิย อธมฺมิกํ นิรตฺถกฺจ นิคฺคหวจนมตฺตเมว. น หิ นิกายนฺตริกานํ วาทนยานํ อตฺตโน อฏฺกถายํ อปฺปกาสเนน โส เต น ชานาตีติ สกฺกา วตฺตุํ. นนุ อาจริเยน อาคมฏฺกถาสุ คนฺถารมฺเภเยว –
‘‘สมยํ อวิโลเมนฺโต, เถรานํ เถรวํสปทีปานํ;
สุนิปุณวินิจฺฉยานํ, มหาวิหาเร นิวาสิน’’นฺติ จ,
อิธาปิ วิสุทฺธิมคฺเค –
‘‘มหาวิหารวาสีนํ, เทสนานยนิสฺสิตํ;
วิสุทฺธิมคฺคํ ภาสิสฺส’’นฺติ [วิสุทฺธิ. ๑.๒] จ,
‘‘ตสฺสา อตฺถสํวณฺณนํ กโรนฺเตน วิภชฺชวาทิมณฺฑลํ โอตริตฺวา อาจริเย อนพฺภาจิกฺขนฺเตน สกสมยํ อโวกฺกมนฺเตน ปรสมยํ อนายูหนฺเตน สุตฺตํ อปฺปฏิพาหนฺเตน วินยํ อนุโลเมนฺเตน มหาปเทเส โอโลเกนฺเตน ธมฺมํ ทีเปนฺเตน อตฺถํ สงฺคาเหนฺเตน ตเมวตฺถํ ปุนราวตฺเตตฺวา อปเรหิปิ ปริยายนฺตเรหิ นิทฺทิสนฺเตน จ ยสฺมา อตฺถสํวณฺณนา กาตพฺพา โหตี’’ติ [วิสุทฺธิ. ๒.๕๘๑] จ,
‘‘สาสนํ ปนิทํ นานา-เทสนานยมณฺฑิตํ;
ปุพฺพาจริยมคฺโค จ, อพฺโพจฺฉินฺโน ปวตฺตติ;
ยสฺมา ตสฺมา ตทุภยํ, สนฺนิสฺสายตฺถวณฺณนํ;
อารภิสฺสามิ เอตสฺสา’’ติ [วิสุทฺธิ. ๒.๕๘๑] จ,
ปฏิฺํ ¶ กตฺวา ยถาปฏิฺาตปฺปกาเรเนว อฏฺกถาโย กตา. เอวเมตาสํ กรเณ การณมฺเปตฺถ ปกาเสตพฺพํ, ตสฺมา ทานิ ตมฺปกาสนตฺถํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปรินิพฺพุติกาลโต ปฏฺาย ยาว อาจริยพุทฺธโฆสสฺส กาโล, ตาว สาสนปฺปวตฺติกฺกมมฺปิ วกฺขาม.