📜
๕. สมนนฺตรปจฺจโย
ปจฺจยธมฺมวิภาโค ¶ จ ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺมวิภาโค จ อนนฺตปจฺจย สทิโส.
เกนฏฺเน สมนนฺตโรติ. สุฏฺุ อนนฺตรฏฺเน สมนนฺตโร. ยถา สิลาถมฺภาทีสุ รูปกลาปา เอกาพทฺธา สมานาปิ รูป ธมฺมภาเวน สณฺาน ชาติกตฺตา มชฺเฌ ปริจฺเฉทรูปสหิตา เอว โหนฺติ. ทฺวินฺนํ รูปกลาปานํ มชฺเฌ อนฺตรํ นาม วิวรํ นาม อตฺถิเยว. น ตถา ปุริมปจฺฉิมานํ ทฺวินฺนํ จิตฺตเจตสิก กลาปานํ มชฺเฌ. เต ปน อรูปธมฺมภาเวน อสณฺาน ชาติกตฺตา มชฺเฌ ปริจฺเฉทธมฺมสฺส นาม กสฺสจิ อากาสวิวรสฺส อภาวโต สพฺพโส อนฺตร รหิตา เอว โหนฺติ. โลกสฺสปิ ทฺวินฺนํ กลาปานํ อนฺตรํ นาม น ทิสฺสติ. ตโต อิเม สตฺตา จิตฺตํ นาม นิจฺจํ ธุวํ ถาวรํ อวิปริณามธมฺมนฺติ เอวํ จิตฺเต นิจฺจสฺิโน โหนฺติ. เอวํ สุฏฺุ อนนฺตรฏฺเน สมนนฺตโร. อนนฺตรฏฺเนาติ จ อตฺตโน อนนฺตเร อตฺตสทิสสฺส ธมฺมนฺตรสฺส อุปฺปาทนฏฺเนาติ ปุพฺเพ วุตฺตเมว.
เอวํ สนฺเต นิโรธสมาปตฺติกาเล ปุริมจิตฺตํ นาม เนว สฺานาสฺายตนจิตฺตํ, ปจฺฉิมจิตฺตํ นาม อริยผลจิตฺตํ, ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ อนฺตเร เอกรตฺติทิวมฺปิ ทฺเวรตฺติทิวานิปิ.ล. สตฺตรตฺติทิวานิปิ อจิตฺตโก โหติ. อสฺสตฺตภูมิยํปิ ปุริเม กามภเว จุติจิตฺตํ ปุริมจิตฺตํ นาม. ปจฺฉิเม กามภเว ปฏิสนฺธิจิตฺตํ ปจฺฉิมจิตฺตํ นาม, ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ อนฺตเร อสฺสตฺตภเว ปฺจกปฺปสตานิ ปุคฺคโล อจิตฺตโก ติฏฺติ. ตตฺถ ทฺเว ปุริมจิตฺตานิ อตฺตโน อนนฺตเร อตฺตสทิสสฺส ธมฺมนฺตรสฺส อุปฺปาทนปจฺจยสตฺติรหิตานิ โหนฺตีติ. น โหนฺติ. มหนฺเตหิ ปน ภาวนาปณิธิพเลหิ ปฏิพาหิตตฺตา ปุริมจิตฺตานิ จ นิรุชฺฌมานานิ อนนฺตเร ธมฺมนฺตรสฺส อุปฺปาทน สตฺติสหิตานิ เอว นิรุชฺฌนฺติ. ปจฺฉิมจิตฺตานิ จ อุปฺปชฺชมานานิ ตสฺมึ ขเณ เอกาพทฺธภาเวน อนุปฺปชฺชิตฺวา จิรกาเล เอว อุปฺปชฺชนฺติ. น จ เอตฺตกมตฺเตน ปุริมจิตฺตานํ อนนฺตเร ธมฺมนฺตรสฺส อุปฺปาทน สตฺตินาม นตฺถีติ จ, เต อนนฺตรปจฺจยธมฺมา นาม น โหนฺตีติ จ สกฺกา วตฺตุํ. ยถา ตํ รฺโ โยธา นาม อตฺถิ, กทาจิ ราชา กาลํ ตฺวา ตุมฺเห อิทานิ มายุชฺฌถ, ยุทฺธกาโล น โหติ, อสุกสฺมึ กาเล เอว ยุชฺฌถาติ วเทยฺย. เต จ ตทา อยุชฺฌมานา วิจเรยฺยุํ. เอวํ สนฺเตปิ เตสํ ยุชฺฌนสตฺติ นาม นตฺถีติ จ, เต โยธา นาม น โหนฺตีติ จ น สกฺกา วตฺตุนฺติ.
เอตฺถ วเทยฺยุํ, อิมสฺมึ ปจฺจเย เต ปน อรูปธมฺมภาเวน อสณฺาน ชาติกตฺตา มชฺเฌปริจฺเฉทธมฺมสฺส นาม กสฺสจิ อภาวโต สพฺพโส อนฺตรรหิตา ¶ เอว โหนฺตีติ วุตฺตํ. เอวํ สนฺเต ปุพฺเพ อารมฺมณ ปจฺจเย เภริสทฺทวีณาสทฺโทปมาหิ โย จิตฺตานํ ขเณ ขเณ อุปฺปาโท จ นิโรโธ จ วุตฺโต, โส อมฺเหหิ กถํ ปจฺเจตพฺโพติ. อฺมฺวิรุทฺธานํ นานาจิตฺตานํ ขณมตฺเตปิ ปุพฺพาปร ปริวตฺตนสฺส โลเก ปฺายนโต. อยมตฺโถ ปุพฺเพ จิตฺต ยมกทีปนิยํ วิตฺถารโต วุตฺโตเยวาติ. สมนนฺตรปจฺจย ทีปนา นิฏฺิตา.